Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཨངྒུཏྟརནིཀཱཡ (ཊཱིཀཱ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
༩. ཨཀུསལམཱུལསུཏྟཝཎྞནཱ
9. Akusalamūlasuttavaṇṇanā
༧༠. ནཝམེ ལུབྦྷཏཱིཏི ལོབྷོ། དུསྶཏཱིཏི དོསོ། མུཡ྄ཧཏཱིཏི མོཧོ། ལོབྷཱདཱིནི པནེཏཱནི ཨསཧཛཱཏཱནཾ པཱཎཱཏིཔཱཏཱདཱིནཾ ཀེསཉྩི ཨཀུསལཱནཾ ཨུཔནིསྶཡཔཙྩཡཊྛེན, སཧཛཱཏཱནཾ ཨདིནྣཱདཱནཱདཱིནཾ ཀེསཉྩི སམྤཡུཏྟཱ ཧུཏྭཱ ཨུཔྤཱདཀཊྛེན, སཡཉྩ ཨཀུསལཱནཱིཏི སཱཝཛྫདུཀྑཝིཔཱཀཊྛེནཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཀུསལཱནཾ མཱུལཱནི, ཨཀུསལཱནི ཙ ཏཱནི མཱུལཱནཱི’’ཏི། ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ ‘‘རཏྟོ ཁོ, ཨཱཝུསོ, རཱགེན ཨབྷིབྷཱུཏོ པརིཡཱདིནྣཙིཏྟོ པཱཎམྤི ཧནཏཱི’’ཏིཨཱདི། ཡདཔཱིཏི ལིངྒཝིཔལླཱསེན ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘ཡོཔི, བྷིཀྑཝེ, ལོབྷོ’’ཏི། ཏདཔཱིཏི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོཏི ཨཱཧ ‘‘སོཔི ཨཀུསལམཱུལ’’ནྟི། ཝིནཱཔི ལིངྒཝིཔལླཱསེན ཨཏྠཡོཛནཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཀུསལམཱུལཾ ཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། སབྦཏྠཱཏི ‘‘ཡདཔི, བྷིཀྑཝེ, དོསོ, ཏདཔི ཨཀུསལམཱུལ’’ནྟིཨཱདཱིསུ། ཨབྷིསངྑརོཏཱིཏི ཨེཏྠ ཨཱཡཱུཧཏཱིཏི ཨཏྠཾ ཝཏྭཱ ཏཉྩ ཨཱཡཱུཧནཾ པཙྩཡསམཝཱཡསིདྡྷིཏོ སམྤིཎྜནཾ རཱསིཀརཎཾ ཝིཡ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སམྤིཎྜེཏི རཱསིཾ ཀརོཏཱི’’ཏི།
70. Navame lubbhatīti lobho. Dussatīti doso. Muyhatīti moho. Lobhādīni panetāni asahajātānaṃ pāṇātipātādīnaṃ kesañci akusalānaṃ upanissayapaccayaṭṭhena, sahajātānaṃ adinnādānādīnaṃ kesañci sampayuttā hutvā uppādakaṭṭhena, sayañca akusalānīti sāvajjadukkhavipākaṭṭhenāti āha ‘‘akusalānaṃ mūlāni, akusalāni ca tāni mūlānī’’ti. Vuttampi cetaṃ ‘‘ratto kho, āvuso, rāgena abhibhūto pariyādinnacitto pāṇampi hanatī’’tiādi. Yadapīti liṅgavipallāsena vuttanti āha ‘‘yopi, bhikkhave, lobho’’ti. Tadapīti etthāpi eseva nayoti āha ‘‘sopi akusalamūla’’nti. Vināpi liṅgavipallāsena atthayojanaṃ dassento ‘‘akusalamūlaṃ vā’’tiādimāha. Sabbatthāti ‘‘yadapi, bhikkhave, doso, tadapi akusalamūla’’ntiādīsu. Abhisaṅkharotīti ettha āyūhatīti atthaṃ vatvā tañca āyūhanaṃ paccayasamavāyasiddhito sampiṇḍanaṃ rāsikaraṇaṃ viya hotīti āha ‘‘sampiṇḍeti rāsiṃ karotī’’ti.
པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཝདྷེནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝདྷེནཱཏི མཱརཎེན ཝཱ པོཐནེན ཝཱ། ཝདྷསདྡོ ཧི ཧིཾསནཏྠོ ཝིཧེཋནཏྠོ ཙ ཧོཏི། བནྡྷནེནཱཏི ཨདྡུབནྡྷནཱདིནཱ། ཛཱནིཡཱཏི དྷནཛཱནིཡཱ, ‘‘སཏཾ གཎྷཐ, སཧསྶཾ གཎྷཐཱ’’ཏི ཨེཝཾ པཝཏྟིཏདཎྜེནཱཏི ཨཏྠོ། གརཧཱཡཱཏི པཉྩསིཁམུཎྜཀཀརཎཾ, གོམཡསིཉྩནཾ, གཱིཝཱཡ ཀུརཎྜཀབནྡྷནནྟི ཨེཝམཱདཱིནི ཀཏྭཱ གརཧཔཱཔནེན། ཏཏྠ པཉྩསིཁམུཎྜཀཀརཎཾ ནཱམ ཀཱཀཔཀྑཀརཎཾ། གོམཡསིཉྩནཾ སཱིསེན ཀཎོདཀཱཝསེཙནཾ། ཀུརཎྜཀབནྡྷནཾ གདྡུལབནྡྷནཾ།
Pāḷiyaṃ ‘‘vadhenā’’tiādīsu vadhenāti māraṇena vā pothanena vā. Vadhasaddo hi hiṃsanattho viheṭhanattho ca hoti. Bandhanenāti addubandhanādinā. Jāniyāti dhanajāniyā, ‘‘sataṃ gaṇhatha, sahassaṃ gaṇhathā’’ti evaṃ pavattitadaṇḍenāti attho. Garahāyāti pañcasikhamuṇḍakakaraṇaṃ, gomayasiñcanaṃ, gīvāya kuraṇḍakabandhananti evamādīni katvā garahapāpanena. Tattha pañcasikhamuṇḍakakaraṇaṃ nāma kākapakkhakaraṇaṃ. Gomayasiñcanaṃ sīsena kaṇodakāvasecanaṃ. Kuraṇḍakabandhanaṃ gaddulabandhanaṃ.
ཀཱལསྨིཾ ན ཝདཏཱིཏི ཡུཏྟཀཱལེ ན ཝདཏི, ཝཏྟབྦཀཱལསྶ པུབྦེ ཝཱ པཙྪཱ ཝཱ ཨཡུཏྟཀཱལེ ཝཏྟཱ ཧོཏི། ཨབྷཱུཏཝཱདཱིཏི ཡཾ ནཏྠི, ཏསྶ ཝཏྟཱ། ཏེནཱཧ ‘‘བྷཱུཏཾ ན ཝདཏཱི’’ཏི། ཨཏྠཾ ན ཝདཏཱིཏི ཀཱརཎཾ ན ཝདཏི, ཨཀཱརཎནིསྶིཏཾ ནིཔྥལཾ ཝཏྟཱ ཧོཏི། དྷམྨཾ ན ཝདཏཱིཏི སབྷཱཝཾ ན ཝདཏི, ཨསབྷཱཝཾ ཝཏྟཱ ཨཡཐཱཝཱདཱིཏི ཨཏྠོ། ཝིནཡཾ ན ཝདཏཱིཏི སཾཝརཝིནཡཾ ན ཝདཏི, ན སཾཝརཝིནཡཔྤཊིསཾཡུཏྟསྶ ཝཏྟཱ ཧོཏི, ཨཏྟནོ སུཎནྟསྶ ཙ ན སཾཝརཝིནཡཱཝཧསྶ ཝཏྟཱཏི ཨཏྠོ།
Kālasmiṃ na vadatīti yuttakāle na vadati, vattabbakālassa pubbe vā pacchā vā ayuttakāle vattā hoti. Abhūtavādīti yaṃ natthi, tassa vattā. Tenāha ‘‘bhūtaṃ na vadatī’’ti. Atthaṃ na vadatīti kāraṇaṃ na vadati, akāraṇanissitaṃ nipphalaṃ vattā hoti. Dhammaṃ na vadatīti sabhāvaṃ na vadati, asabhāvaṃ vattā ayathāvādīti attho. Vinayaṃ na vadatīti saṃvaravinayaṃ na vadati, na saṃvaravinayappaṭisaṃyuttassa vattā hoti, attano suṇantassa ca na saṃvaravinayāvahassa vattāti attho.
ཨཏཙྪནྟི ཨབྷཱུཏཏྠཾ། ཏེནཱཧ ‘‘ཨིཏརཾ ཏསྶེཝ ཝེཝཙན’’ནྟི། ཨཐ ཝཱ ཨབྷཱུཏནྟི ཨསནྟཾ ཨཝིཛྫམཱནཾ། ཨཏཙྪནྟི ཨཏཐཱཀཱརཾ།
Atacchanti abhūtatthaṃ. Tenāha ‘‘itaraṃ tasseva vevacana’’nti. Atha vā abhūtanti asantaṃ avijjamānaṃ. Atacchanti atathākāraṃ.
པུཉྙཀམྨཏོ ཨེཏི ཨུཔྤཛྫཏཱིཏི ཨཡོ, ཝཌྜྷི། ཏཔྤཊིཀྑེཔེན ཨནཡོ, ཨཝཌྜྷཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནཡཾ ཨཱཔཛྫཏཱིཏི ཨཝཌྜྷིཾ ཨཱཔཛྫཏཱི’’ཏི། མཱལུཝཱསིཔཱཊིཀཱ ནཱམ དཱིགྷསཎྛཱནཾ མཱལུཝཱཔཀྐཾ , མཱལུཝཱཕལཔོཊྛལིཀཱཏི ཨཏྠོ ། ཕལིཏཱཡཱཏི ཨཱཏཔེན སུསྶིཏྭཱ བྷིནྣཱཡ། ཝཊརུཀྑཱདཱིནཾ མཱུལེཏི ཝཊརུཀྑཱདཱིནཾ སམཱིཔེ། སཀབྷཱཝེན སཎྛཱཏུཾ ན སཀྐོནྟཱིཏི ཀསྨཱ ན སཀྐོནྟི? བྷཝནཝིནཱསབྷཡཱ། རུཀྑམཱུལེ པཏིཏམཱལུཝཱབཱིཛཏོ ཧི ལཏཱ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ རུཀྑཾ ཨབྷིརུཧཏི། སཱ མཧཱཔཏྟཱ ཙེཝ བཧུཔཏྟཱ ཙ མཧཱཀོལིརཔཏྟསཎྛཱནེཧི ཏཏོ ཙ མཧནྟཏརེཧི སཱཁཱཝིཊཔནྟརེཧི པཏྟེཧི སམནྣཱགཏཱ། ཨཐ ནཾ རུཀྑཾ མཱུལཏོ པཊྛཱཡ ཝིནནྡྷམཱནཱ སབྦཝིཊཔཱནི སཉྪཱདེཏྭཱ མཧནྟཾ བྷཱརཾ ཛནེཏྭཱ ཏིཊྛཏི, སཱ ཝཱཏེ ཝཱཡནྟེ དེཝེ ཝཱ ཝསྶནྟེ ཨོགྷནཧེཊྛཱགཏཱ ཨོལམྦནཧེཏུབྷཱུཏཾ གྷནབྷཱཝཾ ཛནེཏྭཱ ཏསྶ རུཀྑསྶ སབྦསཱཁཾ བྷིཛྫཏི, བྷཱུམིཡཾ ནིཔཱཏེཏི། ཏཏོ ཏསྨིཾ རུཀྑེ པཏིཊྛིཏཝིམཱནཾ བྷིཛྫཏི ཝིནསྶཏི། ཨིཏི ཏཱ དེཝཏཱཡོ བྷཝནཝིནཱསབྷཡཱ སཀབྷཱཝེན སཎྛཱཏུཾ ན སཀྐོནྟི། ཨེཏྠ ཙ ཡཾ སཱཁཊྛཀཝིམཱནཾ ཧོཏི, ཏཾ སཱཁཱསུ བྷིཛྫམཱནཱསུ ཏཏྠ ཏཏྠེཝ བྷིཛྫིཏྭཱ སབྦསཱཁཱསུ བྷིནྣཱསུ སབྦཾ བྷིཛྫཏི, རུཀྑཊྛཀཝིམཱནཾ པན ཡཱཝ རུཀྑསྶ མཱུལམཏྟམྤི ཏིཊྛཏི, ཏཱཝ ན ནསྶཏཱིཏི ཝེདིཏབྦཾ། ཏཏྠ ཏཏྠ པལུཛྫིཏྭཱཏི ཏཏྠ ཏཏྠ བྷིཛྫིཏྭཱ། སེསམེཏྠ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ།
Puññakammato eti uppajjatīti ayo, vaḍḍhi. Tappaṭikkhepena anayo, avaḍḍhīti āha ‘‘anayaṃ āpajjatīti avaḍḍhiṃ āpajjatī’’ti. Māluvāsipāṭikā nāma dīghasaṇṭhānaṃ māluvāpakkaṃ , māluvāphalapoṭṭhalikāti attho . Phalitāyāti ātapena sussitvā bhinnāya. Vaṭarukkhādīnaṃ mūleti vaṭarukkhādīnaṃ samīpe. Sakabhāvena saṇṭhātuṃ na sakkontīti kasmā na sakkonti? Bhavanavināsabhayā. Rukkhamūle patitamāluvābījato hi latā uppajjitvā rukkhaṃ abhiruhati. Sā mahāpattā ceva bahupattā ca mahākolirapattasaṇṭhānehi tato ca mahantatarehi sākhāviṭapantarehi pattehi samannāgatā. Atha naṃ rukkhaṃ mūlato paṭṭhāya vinandhamānā sabbaviṭapāni sañchādetvā mahantaṃ bhāraṃ janetvā tiṭṭhati, sā vāte vāyante deve vā vassante oghanaheṭṭhāgatā olambanahetubhūtaṃ ghanabhāvaṃ janetvā tassa rukkhassa sabbasākhaṃ bhijjati, bhūmiyaṃ nipāteti. Tato tasmiṃ rukkhe patiṭṭhitavimānaṃ bhijjati vinassati. Iti tā devatāyo bhavanavināsabhayā sakabhāvena saṇṭhātuṃ na sakkonti. Ettha ca yaṃ sākhaṭṭhakavimānaṃ hoti, taṃ sākhāsu bhijjamānāsu tattha tattheva bhijjitvā sabbasākhāsu bhinnāsu sabbaṃ bhijjati, rukkhaṭṭhakavimānaṃ pana yāva rukkhassa mūlamattampi tiṭṭhati, tāva na nassatīti veditabbaṃ. Tattha tattha palujjitvāti tattha tattha bhijjitvā. Sesamettha suviññeyyameva.
ཨཀུསལམཱུལསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Akusalamūlasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཨངྒུཏྟརནིཀཱཡ • Aṅguttaranikāya / ༩. ཨཀུསལམཱུལསུཏྟཾ • 9. Akusalamūlasuttaṃ
ཨཊྛཀཐཱ • Aṭṭhakathā / སུཏྟཔིཊཀ (ཨཊྛཀཐཱ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ཨངྒུཏྟརནིཀཱཡ (ཨཊྛཀཐཱ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ༩. ཨཀུསལམཱུལསུཏྟཝཎྞནཱ • 9. Akusalamūlasuttavaṇṇanā