| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
੯. ਅਕੁਸਲਮੂਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
9. Akusalamūlasuttavaṇṇanā
੭੦. ਨવਮੇ ਲੁਬ੍ਭਤੀਤਿ ਲੋਭੋ। ਦੁਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦੋਸੋ। ਮੁਯ੍ਹਤੀਤਿ ਮੋਹੋ। ਲੋਭਾਦੀਨਿ ਪਨੇਤਾਨਿ ਅਸਹਜਾਤਾਨਂ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਨਂ ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਟ੍ਠੇਨ, ਸਹਜਾਤਾਨਂ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾਦੀਨਂ ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਾਦਕਟ੍ਠੇਨ, ਸਯਞ੍ਚ ਅਕੁਸਲਾਨੀਤਿ ਸਾવਜ੍ਜਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਮੂਲਾਨਿ, ਅਕੁਸਲਾਨਿ ਚ ਤਾਨਿ ਮੂਲਾਨੀ’’ਤਿ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ‘‘ਰਤ੍ਤੋ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਰਾਗੇਨ ਅਭਿਭੂਤੋ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਪਾਣਮ੍ਪਿ ਹਨਤੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਯਦਪੀਤਿ ਲਿਙ੍ਗવਿਪਲ੍ਲਾਸੇਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਯੋਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਲੋਭੋ’’ਤਿ। ਤਦਪੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਸੋਪਿ ਅਕੁਸਲਮੂਲ’’ਨ੍ਤਿ। વਿਨਾਪਿ ਲਿਙ੍ਗવਿਪਲ੍ਲਾਸੇਨ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ વਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਤਿ ‘‘ਯਦਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੋਸੋ, ਤਦਪਿ ਅਕੁਸਲਮੂਲ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ। ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਆਯੂਹਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥਂ વਤ੍વਾ ਤਞ੍ਚ ਆਯੂਹਨਂ ਪਚ੍ਚਯਸਮવਾਯਸਿਦ੍ਧਿਤੋ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਨਂ ਰਾਸਿਕਰਣਂ વਿਯ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡੇਤਿ ਰਾਸਿਂ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ।
70. Navame lubbhatīti lobho. Dussatīti doso. Muyhatīti moho. Lobhādīni panetāni asahajātānaṃ pāṇātipātādīnaṃ kesañci akusalānaṃ upanissayapaccayaṭṭhena, sahajātānaṃ adinnādānādīnaṃ kesañci sampayuttā hutvā uppādakaṭṭhena, sayañca akusalānīti sāvajjadukkhavipākaṭṭhenāti āha ‘‘akusalānaṃ mūlāni, akusalāni ca tāni mūlānī’’ti. Vuttampi cetaṃ ‘‘ratto kho, āvuso, rāgena abhibhūto pariyādinnacitto pāṇampi hanatī’’tiādi. Yadapīti liṅgavipallāsena vuttanti āha ‘‘yopi, bhikkhave, lobho’’ti. Tadapīti etthāpi eseva nayoti āha ‘‘sopi akusalamūla’’nti. Vināpi liṅgavipallāsena atthayojanaṃ dassento ‘‘akusalamūlaṃ vā’’tiādimāha. Sabbatthāti ‘‘yadapi, bhikkhave, doso, tadapi akusalamūla’’ntiādīsu. Abhisaṅkharotīti ettha āyūhatīti atthaṃ vatvā tañca āyūhanaṃ paccayasamavāyasiddhito sampiṇḍanaṃ rāsikaraṇaṃ viya hotīti āha ‘‘sampiṇḍeti rāsiṃ karotī’’ti.
ਪਾਲ਼ਿਯਂ ‘‘વਧੇਨਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਧੇਨਾਤਿ ਮਾਰਣੇਨ વਾ ਪੋਥਨੇਨ વਾ। વਧਸਦ੍ਦੋ ਹਿ ਹਿਂਸਨਤ੍ਥੋ વਿਹੇਠਨਤ੍ਥੋ ਚ ਹੋਤਿ। ਬਨ੍ਧਨੇਨਾਤਿ ਅਦ੍ਦੁਬਨ੍ਧਨਾਦਿਨਾ। ਜਾਨਿਯਾਤਿ ਧਨਜਾਨਿਯਾ, ‘‘ਸਤਂ ਗਣ੍ਹਥ, ਸਹਸ੍ਸਂ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਦਣ੍ਡੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਗਰਹਾਯਾਤਿ ਪਞ੍ਚਸਿਖਮੁਣ੍ਡਕਕਰਣਂ, ਗੋਮਯਸਿਞ੍ਚਨਂ, ਗੀવਾਯ ਕੁਰਣ੍ਡਕਬਨ੍ਧਨਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦੀਨਿ ਕਤ੍વਾ ਗਰਹਪਾਪਨੇਨ। ਤਤ੍ਥ ਪਞ੍ਚਸਿਖਮੁਣ੍ਡਕਕਰਣਂ ਨਾਮ ਕਾਕਪਕ੍ਖਕਰਣਂ। ਗੋਮਯਸਿਞ੍ਚਨਂ ਸੀਸੇਨ ਕਣੋਦਕਾવਸੇਚਨਂ। ਕੁਰਣ੍ਡਕਬਨ੍ਧਨਂ ਗਦ੍ਦੁਲਬਨ੍ਧਨਂ।
Pāḷiyaṃ ‘‘vadhenā’’tiādīsu vadhenāti māraṇena vā pothanena vā. Vadhasaddo hi hiṃsanattho viheṭhanattho ca hoti. Bandhanenāti addubandhanādinā. Jāniyāti dhanajāniyā, ‘‘sataṃ gaṇhatha, sahassaṃ gaṇhathā’’ti evaṃ pavattitadaṇḍenāti attho. Garahāyāti pañcasikhamuṇḍakakaraṇaṃ, gomayasiñcanaṃ, gīvāya kuraṇḍakabandhananti evamādīni katvā garahapāpanena. Tattha pañcasikhamuṇḍakakaraṇaṃ nāma kākapakkhakaraṇaṃ. Gomayasiñcanaṃ sīsena kaṇodakāvasecanaṃ. Kuraṇḍakabandhanaṃ gaddulabandhanaṃ.
ਕਾਲਸ੍ਮਿਂ ਨ વਦਤੀਤਿ ਯੁਤ੍ਤਕਾਲੇ ਨ વਦਤਿ, વਤ੍ਤਬ੍ਬਕਾਲਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੇ વਾ ਪਚ੍ਛਾ વਾ ਅਯੁਤ੍ਤਕਾਲੇ વਤ੍ਤਾ ਹੋਤਿ। ਅਭੂਤવਾਦੀਤਿ ਯਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਸ વਤ੍ਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਭੂਤਂ ਨ વਦਤੀ’’ਤਿ। ਅਤ੍ਥਂ ਨ વਦਤੀਤਿ ਕਾਰਣਂ ਨ વਦਤਿ, ਅਕਾਰਣਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਨਿਪ੍ਫਲਂ વਤ੍ਤਾ ਹੋਤਿ। ਧਮ੍ਮਂ ਨ વਦਤੀਤਿ ਸਭਾવਂ ਨ વਦਤਿ, ਅਸਭਾવਂ વਤ੍ਤਾ ਅਯਥਾવਾਦੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਨਯਂ ਨ વਦਤੀਤਿ ਸਂવਰવਿਨਯਂ ਨ વਦਤਿ, ਨ ਸਂવਰવਿਨਯਪ੍ਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਤ੍ਤਾ ਹੋਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੁਣਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਨ ਸਂવਰવਿਨਯਾવਹਸ੍ਸ વਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Kālasmiṃ na vadatīti yuttakāle na vadati, vattabbakālassa pubbe vā pacchā vā ayuttakāle vattā hoti. Abhūtavādīti yaṃ natthi, tassa vattā. Tenāha ‘‘bhūtaṃ na vadatī’’ti. Atthaṃ na vadatīti kāraṇaṃ na vadati, akāraṇanissitaṃ nipphalaṃ vattā hoti. Dhammaṃ na vadatīti sabhāvaṃ na vadati, asabhāvaṃ vattā ayathāvādīti attho. Vinayaṃ na vadatīti saṃvaravinayaṃ na vadati, na saṃvaravinayappaṭisaṃyuttassa vattā hoti, attano suṇantassa ca na saṃvaravinayāvahassa vattāti attho.
ਅਤਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਅਭੂਤਤ੍ਥਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਇਤਰਂ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ વਾ ਅਭੂਤਨ੍ਤਿ ਅਸਨ੍ਤਂ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਂ। ਅਤਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਅਤਥਾਕਾਰਂ।
Atacchanti abhūtatthaṃ. Tenāha ‘‘itaraṃ tasseva vevacana’’nti. Atha vā abhūtanti asantaṃ avijjamānaṃ. Atacchanti atathākāraṃ.
ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਤੋ ਏਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਯੋ, વਡ੍ਢਿ। ਤਪ੍ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਅਨਯੋ, ਅવਡ੍ਢੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਨਯਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅવਡ੍ਢਿਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ। ਮਾਲੁવਾਸਿਪਾਟਿਕਾ ਨਾਮ ਦੀਘਸਣ੍ਠਾਨਂ ਮਾਲੁવਾਪਕ੍ਕਂ , ਮਾਲੁવਾਫਲਪੋਟ੍ਠਲਿਕਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ । ਫਲਿਤਾਯਾਤਿ ਆਤਪੇਨ ਸੁਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਭਿਨ੍ਨਾਯ। વਟਰੁਕ੍ਖਾਦੀਨਂ ਮੂਲੇਤਿ વਟਰੁਕ੍ਖਾਦੀਨਂ ਸਮੀਪੇ। ਸਕਭਾવੇਨ ਸਣ੍ਠਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੀਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ? ਭવਨવਿਨਾਸਭਯਾ। ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਪਤਿਤਮਾਲੁવਾਬੀਜਤੋ ਹਿ ਲਤਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਰੁਕ੍ਖਂ ਅਭਿਰੁਹਤਿ। ਸਾ ਮਹਾਪਤ੍ਤਾ ਚੇવ ਬਹੁਪਤ੍ਤਾ ਚ ਮਹਾਕੋਲਿਰਪਤ੍ਤਸਣ੍ਠਾਨੇਹਿ ਤਤੋ ਚ ਮਹਨ੍ਤਤਰੇਹਿ ਸਾਖਾવਿਟਪਨ੍ਤਰੇਹਿ ਪਤ੍ਤੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ। ਅਥ ਨਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਮੂਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ વਿਨਨ੍ਧਮਾਨਾ ਸਬ੍ਬવਿਟਪਾਨਿ ਸਞ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤਂ ਭਾਰਂ ਜਨੇਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਸਾ વਾਤੇ વਾਯਨ੍ਤੇ ਦੇવੇ વਾ વਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਓਘਨਹੇਟ੍ਠਾਗਤਾ ਓਲਮ੍ਬਨਹੇਤੁਭੂਤਂ ਘਨਭਾવਂ ਜਨੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਸਾਖਂ ਭਿਜ੍ਜਤਿ, ਭੂਮਿਯਂ ਨਿਪਾਤੇਤਿ। ਤਤੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤવਿਮਾਨਂ ਭਿਜ੍ਜਤਿ વਿਨਸ੍ਸਤਿ। ਇਤਿ ਤਾ ਦੇવਤਾਯੋ ਭવਨવਿਨਾਸਭਯਾ ਸਕਭਾવੇਨ ਸਣ੍ਠਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਯਂ ਸਾਖਟ੍ਠਕવਿਮਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਸਾਖਾਸੁ ਭਿਜ੍ਜਮਾਨਾਸੁ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥੇવ ਭਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਸਾਖਾਸੁ ਭਿਨ੍ਨਾਸੁ ਸਬ੍ਬਂ ਭਿਜ੍ਜਤਿ, ਰੁਕ੍ਖਟ੍ਠਕવਿਮਾਨਂ ਪਨ ਯਾવ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਮੂਲਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਤਾવ ਨ ਨਸ੍ਸਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪਲੁਜ੍ਜਿਤ੍વਾਤਿ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Puññakammato eti uppajjatīti ayo, vaḍḍhi. Tappaṭikkhepena anayo, avaḍḍhīti āha ‘‘anayaṃ āpajjatīti avaḍḍhiṃ āpajjatī’’ti. Māluvāsipāṭikā nāma dīghasaṇṭhānaṃ māluvāpakkaṃ , māluvāphalapoṭṭhalikāti attho . Phalitāyāti ātapena sussitvā bhinnāya. Vaṭarukkhādīnaṃ mūleti vaṭarukkhādīnaṃ samīpe. Sakabhāvena saṇṭhātuṃ na sakkontīti kasmā na sakkonti? Bhavanavināsabhayā. Rukkhamūle patitamāluvābījato hi latā uppajjitvā rukkhaṃ abhiruhati. Sā mahāpattā ceva bahupattā ca mahākolirapattasaṇṭhānehi tato ca mahantatarehi sākhāviṭapantarehi pattehi samannāgatā. Atha naṃ rukkhaṃ mūlato paṭṭhāya vinandhamānā sabbaviṭapāni sañchādetvā mahantaṃ bhāraṃ janetvā tiṭṭhati, sā vāte vāyante deve vā vassante oghanaheṭṭhāgatā olambanahetubhūtaṃ ghanabhāvaṃ janetvā tassa rukkhassa sabbasākhaṃ bhijjati, bhūmiyaṃ nipāteti. Tato tasmiṃ rukkhe patiṭṭhitavimānaṃ bhijjati vinassati. Iti tā devatāyo bhavanavināsabhayā sakabhāvena saṇṭhātuṃ na sakkonti. Ettha ca yaṃ sākhaṭṭhakavimānaṃ hoti, taṃ sākhāsu bhijjamānāsu tattha tattheva bhijjitvā sabbasākhāsu bhinnāsu sabbaṃ bhijjati, rukkhaṭṭhakavimānaṃ pana yāva rukkhassa mūlamattampi tiṭṭhati, tāva na nassatīti veditabbaṃ. Tattha tattha palujjitvāti tattha tattha bhijjitvā. Sesamettha suviññeyyameva.
ਅਕੁਸਲਮੂਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Akusalamūlasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੯. ਅਕੁਸਲਮੂਲਸੁਤ੍ਤਂ • 9. Akusalamūlasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੯. ਅਕੁਸਲਮੂਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 9. Akusalamūlasuttavaṇṇanā
