Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā)

    2. අලගද්‌දූපමසුත්‌තවණ්‌ණනා

    2. Alagaddūpamasuttavaṇṇanā

    234. බාධයිංසූති (සාරත්‌ථ. ටී. පාචිත්‌තිය 3.417) හනිංසු. තංතංසම්‌පත්‌තියා විබන්‌ධනවසෙන සත්‌තසන්‌තානස්‌ස අන්‌තරෙ වෙමජ්‌ඣෙ එති ආගච්‌ඡතීති අන්‌තරායො, දිට්‌ඨධම්‌මිකාදිඅනත්‌ථො, අනතික්‌කමනට්‌ඨෙන තස්‌මිං අන්‌තරායෙ නියුත්‌තා, අන්‌තරායං වා ඵලං අරහන්‌ති, අන්‌තරායස්‌ස වා කරණසීලාති අන්‌තරායිකා. තෙනාහ ‘‘අන්‌තරායං කරොන්‌තීති අන්‌තරායිකා’’ති. ආනන්‌තරියධම්‌මාති ආනන්‌තරියසභාවචෙතනාධම්‌මා. තත්‍රායං වචනත්‌ථො – චුතිඅනන්‌තරඵලං අනන්‌තරං නාම, තස්‌මිං අනන්‌තරෙ නියුත්‌තා, තන්‌නිබ්‌බත්‌තනෙන අනන්‌තරකරණසීලා, අනන්‌තරපයොජනාති වා ආනන්‌තරිකා, තෙ එව ආනන්‌තරියාති වුත්‌තා. කම්‌මානි එව අන්‌තරායිකාති කම්‌මන්‌තරායිකා. මොක්‌ඛස්‌සෙව අන්‌තරායං කරොති, න සග්‌ගස්‌ස මිච්‌ඡාචාරලක්‌ඛණාභාවතො. න හි භික්‌ඛුනියා ධම්‌මරක්‌ඛිතභාවො අත්‌ථි. පාකතිකභික්‌ඛුනීවසෙන චෙතං වුත්‌තං, අරියාය පන පවත්‌තං අපායසංවත්‌තනියමෙව. නන්‌දමාණවකො චෙත්‌ථ නිදස්‌සනං. උභින්‌නං සමානච්‌ඡන්‌දතාවසෙන වා අසග්‌ගන්‌තරායිකතා, මොක්‌ඛන්‌තරායිකතා පන මොක්‌ඛත්‌ථපටිපත්‌තියා විදූසනතො, අභිභවිත්‌වා පන පවත්‌තියං සග්‌ගන්‌තරායිකතාපි න සක්‌කා නිවාරෙතුන්‌ති. අහෙතුකදිට්‌ඨිඅකිරියදිට්‌ඨිනත්‌ථිකදිට්‌ඨියොව නියතභාවං පත්‌තා නියතමිච්‌ඡාදිට්‌ඨිධම්‌මා. පටිසන්‌ධිධම්‌මාති පටිසන්‌ධිචිත්‌තුප්‌පාදමාහ. පණ්‌ඩකාදිග්‌ගහණඤ්‌චෙත්‌ථ නිදස්‌සනමත්‌තං සබ්‌බායපි අහෙතුකපටිසන්‌ධියා විපාකන්‌තරායිකභාවතො. යා හි අරියෙ උපවදති, සා චෙතනා අරියූපවාදධම්‌මා. තතො පරන්‌ති ඛමාපනතො උපරි. යං පනෙත්‌ථ වත්‌තබ්‌බං, තං මහාසීහනාදස්‌ස ලීනත්‌ථපකාසනෙ වුත්‌තමෙව. යාව භික්‌ඛුභාවං පටිජානාති පාරාජිකං ආපන්‌නො. න වුට්‌ඨාති සෙසං ගරුකාපත්‌තිං. න දෙසෙති ලහුකාපත්‌තිං.

    234.Bādhayiṃsūti (sārattha. ṭī. pācittiya 3.417) haniṃsu. Taṃtaṃsampattiyā vibandhanavasena sattasantānassa antare vemajjhe eti āgacchatīti antarāyo, diṭṭhadhammikādianattho, anatikkamanaṭṭhena tasmiṃ antarāye niyuttā, antarāyaṃ vā phalaṃ arahanti, antarāyassa vā karaṇasīlāti antarāyikā. Tenāha ‘‘antarāyaṃ karontīti antarāyikā’’ti. Ānantariyadhammāti ānantariyasabhāvacetanādhammā. Tatrāyaṃ vacanattho – cutianantaraphalaṃ anantaraṃ nāma, tasmiṃ anantare niyuttā, tannibbattanena anantarakaraṇasīlā, anantarapayojanāti vā ānantarikā, te eva ānantariyāti vuttā. Kammāni eva antarāyikāti kammantarāyikā. Mokkhasseva antarāyaṃ karoti, na saggassa micchācāralakkhaṇābhāvato. Na hi bhikkhuniyā dhammarakkhitabhāvo atthi. Pākatikabhikkhunīvasena cetaṃ vuttaṃ, ariyāya pana pavattaṃ apāyasaṃvattaniyameva. Nandamāṇavako cettha nidassanaṃ. Ubhinnaṃ samānacchandatāvasena vā asaggantarāyikatā, mokkhantarāyikatā pana mokkhatthapaṭipattiyā vidūsanato, abhibhavitvā pana pavattiyaṃ saggantarāyikatāpi na sakkā nivāretunti. Ahetukadiṭṭhiakiriyadiṭṭhinatthikadiṭṭhiyova niyatabhāvaṃ pattā niyatamicchādiṭṭhidhammā. Paṭisandhidhammāti paṭisandhicittuppādamāha. Paṇḍakādiggahaṇañcettha nidassanamattaṃ sabbāyapi ahetukapaṭisandhiyā vipākantarāyikabhāvato. Yā hi ariye upavadati, sā cetanā ariyūpavādadhammā. Tato paranti khamāpanato upari. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ mahāsīhanādassa līnatthapakāsane vuttameva. Yāva bhikkhubhāvaṃ paṭijānāti pārājikaṃ āpanno. Na vuṭṭhāti sesaṃ garukāpattiṃ. Na deseti lahukāpattiṃ.

    අයං භික්‌ඛු අරිට්‌ඨො. රසෙන රසං සංසන්‌දිත්‌වාති අනවජ්‌ජෙන පච්‌චයපරිභුඤ්‌ජනරසෙන සාවජ්‌ජං කාමගුණපරිභොගරසං සමානෙත්‌වා. උපනෙන්‌තො වියාති බන්‌ධනං උපනෙන්‌තො විය. ‘‘ඝටෙන්‌තො වියා’’තිපි පාඨො. උපසංහරන්‌තො වියාති සදිසතං උපසංහරන්‌තො විය එකන්‌තසාවජ්‌ජෙ අනවජ්‌ජභාවපක්‌ඛෙපෙන. පාපකන්‌ති ලාමකට්‌ඨෙන දුග්‌ගතිසම්‌පාපනට්‌ඨෙන ච පාපකං. සෙතුකරණවසෙන මහාසමුද්‌දං බන්‌ධන්‌තෙන විය. සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණෙන ‘‘සාවජ්‌ජ’’න්‌ති දිට්‌ඨං ‘‘අනවජ්‌ජ’’න්‌ති ගහණෙන තෙන පටිවිරුජ්‌ඣන්‌තො. එකන්‌තතො අනන්‌තරායිකන්‌ති ගහණෙන වෙසාරජ්‌ජඤාණං පටිබාහන්‌තො. කාමකණ්‌ටකෙහි අරියමග්‌ගසම්‌මාපටිපත්‌ති න උපක්‌කිලිස්‌සතීති වදන්‌තො ‘‘අරියමග්‌ගෙ ඛාණුකණ්‌ටකාදීනි පක්‌ඛිපන්‌තො’’ති වුත්‌තො. පඨමපාරාජිකසික්‌ඛාපදසඞ්‌ඛාතෙ, ‘‘අබ්‍රහ්‌මචරියං පහායා’’ති (දී. නි. 1.8, 194) ආදිදෙසනාසඞ්‌ඛාතෙ ච ආණාචක්‌කෙ.

    Ayaṃ bhikkhu ariṭṭho. Rasena rasaṃ saṃsanditvāti anavajjena paccayaparibhuñjanarasena sāvajjaṃ kāmaguṇaparibhogarasaṃ samānetvā. Upanento viyāti bandhanaṃ upanento viya. ‘‘Ghaṭento viyā’’tipi pāṭho. Upasaṃharanto viyāti sadisataṃ upasaṃharanto viya ekantasāvajje anavajjabhāvapakkhepena. Pāpakanti lāmakaṭṭhena duggatisampāpanaṭṭhena ca pāpakaṃ. Setukaraṇavasena mahāsamuddaṃ bandhantena viya. Sabbaññutaññāṇena ‘‘sāvajja’’nti diṭṭhaṃ ‘‘anavajja’’nti gahaṇena tena paṭivirujjhanto. Ekantato anantarāyikanti gahaṇena vesārajjañāṇaṃ paṭibāhanto. Kāmakaṇṭakehi ariyamaggasammāpaṭipatti na upakkilissatīti vadanto ‘‘ariyamagge khāṇukaṇṭakādīnipakkhipanto’’ti vutto. Paṭhamapārājikasikkhāpadasaṅkhāte, ‘‘abrahmacariyaṃ pahāyā’’ti (dī. ni. 1.8, 194) ādidesanāsaṅkhāte ca āṇācakke.

    පුච්‌ඡමානා සමනුයුඤ්‌ජන්‌ති නාම. පුච්‌ඡා හි අනුයොගොති. තෙනාධිගතාය ලද්‌ධියා අනුවජ්‌ජනත්‌ථං පච්‌චනුභාසනෙන පුන පටිජානාපනං පතිට්‌ඨාපනං, තං පනස්‌ස ආදාය සමාදාපනං විය හොතීති ආහ ‘‘සමනුගාහන්‌ති නාමා’’ති. තස්‌සා පන ලද්‌ධියා අනුයුඤ්‌ජිතාය වුච්‌චමානම්‌පි කාරණං කාරණපතිරූපකමෙවාති තස්‌ස පුච්‌ඡනං සමනුභාසනං. අනුදහනට්‌ඨෙන අනුපායපටිපත්‌තියා සම්‌පති ආයතිඤ්‌ච අනුදහනට්‌ඨෙන. මහාභිතාපනට්‌ඨෙන අනවට්‌ඨිතසභාවතාය. ඉත්‌තරපච්‌චුපට්‌ඨානට්‌ඨෙන මුහුත්‌තරමණීයතාය. තාවකාලිකට්‌ඨෙන පරෙහි අභිභවනීයතාය. සබ්‌බඞ්‌ගපච්‌චඞ්‌ගපලිභඤ්‌ජනට්‌ඨෙන ඡෙදනභෙදනාදිඅධිකරණභාවෙන. උග්‌ඝාටසදිසතාය අධිකුට්‌ටනට්‌ඨෙන. අවණෙ වණං උප්‌පාදෙත්‌වා අන්‌තො අනුපවිසනසභාවතාය විනිවිජ්‌ඣනට්‌ඨෙන. දිට්‌ඨධම්‌මිකසම්‌පරායිකඅනත්‌ථනිමිත්‌තතාය සාසඞ්‌කසප්‌පටිභයට්‌ඨෙන. දිට්‌ඨිථාමෙනාති තස්‌සා දිට්‌ඨියා ථාමගතභාවෙන. දිට්‌ඨිපරාමාසෙනාති දිට්‌ඨිසඞ්‌ඛාතපරාමසනෙන. දිට්‌ඨියෙව හි ධම්‌මසභාවං අතික්‌කමිත්‌වා පරතො ආමසනෙන පරාමාසො. අභිනිවිස්‌සාති තණ්‌හාභිනිවෙසපුබ්‌බඞ්‌ගමෙන දිට්‌ඨාභිනිවෙසෙන ‘‘ඉදමෙවෙත්‌ථ තථ’’න්‌ති අභිනිවිසිත්‌වා. යස්‌මා හි අභිනිවෙසනං තත්‌ථ අභිනිවිට්‌ඨං නාම හොති.තස්‌මා ආහ ‘‘අධිට්‌ඨහිත්‌වා’’ති.

    Pucchamānā samanuyuñjanti nāma. Pucchā hi anuyogoti. Tenādhigatāya laddhiyā anuvajjanatthaṃ paccanubhāsanena puna paṭijānāpanaṃ patiṭṭhāpanaṃ, taṃ panassa ādāya samādāpanaṃ viya hotīti āha ‘‘samanugāhanti nāmā’’ti. Tassā pana laddhiyā anuyuñjitāya vuccamānampi kāraṇaṃ kāraṇapatirūpakamevāti tassa pucchanaṃ samanubhāsanaṃ. Anudahanaṭṭhena anupāyapaṭipattiyā sampati āyatiñca anudahanaṭṭhena. Mahābhitāpanaṭṭhena anavaṭṭhitasabhāvatāya. Ittarapaccupaṭṭhānaṭṭhena muhuttaramaṇīyatāya. Tāvakālikaṭṭhena parehi abhibhavanīyatāya. Sabbaṅgapaccaṅgapalibhañjanaṭṭhena chedanabhedanādiadhikaraṇabhāvena. Ugghāṭasadisatāya adhikuṭṭanaṭṭhena. Avaṇe vaṇaṃ uppādetvā anto anupavisanasabhāvatāya vinivijjhanaṭṭhena. Diṭṭhadhammikasamparāyikaanatthanimittatāya sāsaṅkasappaṭibhayaṭṭhena.Diṭṭhithāmenāti tassā diṭṭhiyā thāmagatabhāvena. Diṭṭhiparāmāsenāti diṭṭhisaṅkhātaparāmasanena. Diṭṭhiyeva hi dhammasabhāvaṃ atikkamitvā parato āmasanena parāmāso. Abhinivissāti taṇhābhinivesapubbaṅgamena diṭṭhābhinivesena ‘‘idamevettha tatha’’nti abhinivisitvā. Yasmā hi abhinivesanaṃ tattha abhiniviṭṭhaṃ nāma hoti.Tasmā āha ‘‘adhiṭṭhahitvā’’ti.

    235. නත්‌ථීති වත්‌තුකාමොපීති අත්‌තනො ලද්‌ධිං නිගුහෙතුකාමතාය අවජානිතුකාමොපි. සම්‌පටිච්‌ඡති පටිජානාති. ද්‌වෙ කථාති විසංවාදනකථං සන්‌ධාය වදති. අභූතකථා හි පුබ්‌බෙ පවත්‌තා භූතකථාය වසෙන ද්‌වෙ කථාති වුච්‌චති.

    235.Natthīti vattukāmopīti attano laddhiṃ niguhetukāmatāya avajānitukāmopi. Sampaṭicchati paṭijānāti. Dve kathāti visaṃvādanakathaṃ sandhāya vadati. Abhūtakathā hi pubbe pavattā bhūtakathāya vasena dve kathāti vuccati.

    236. කස්‌ස ඛො නාමාති ඉමිනා සත්‌ථා ‘‘න මම තුය්‌හං තාදිසස්‌ස අත්‌ථාය ධම්‌මදෙසනා නාම භූතපුබ්‌බා’’ති දස්‌සෙති. තෙනාහ ‘‘ඛත්‌තියස්‌ස වා’’තිආදි.

    236.Kassa kho nāmāti iminā satthā ‘‘na mama tuyhaṃ tādisassa atthāya dhammadesanā nāma bhūtapubbā’’ti dasseti. Tenāha ‘‘khattiyassa vā’’tiādi.

    ඤාණමයා උස්‌මා එතස්‌ස අත්‌ථීති උස්‌මී, තථාරූපෙහි පච්‌චයෙහි අනුස්‌මීකතො තස්‌මිං අත්‌තභාවෙ පටිවෙධගබ්‌භොඅපි උස්‌මීකතොති විකතභාවතො පඤ්‌ඤාබීජමස්‌ස ඉමස්‌මිං ධම්‌මවිනයෙ අපි නු අත්‌ථීති භගවා භික්‌ඛූ පුච්‌ඡති. තෙ පටික්‌ඛිපන්‌තා වදන්‌ති ඨානගතෙන දුච්‌චරිතෙන ඤාණුපහතභාවං සම්‌පස්‌සන්‌තා. නිත්‌තෙජභූතොති නිත්‌තෙජං භූතො තෙජොහානිප්‌පත්‌තො. තතො එව භික්‌ඛූනම්‌පි සම්‌මුඛා ඔලොකෙතුං අසමත්‌ථතාය පත්‌තක්‌ඛන්‌ධො අධොමුඛො. සහධම්‌මිකං කිඤ්‌චි වත්‌තුං අවිසහනතො අප්‌පටිභානො. සම්‌පත්‌තූපගන්‌ති සම්‌පත්‌තිආවහං. පටිප්‌පස්‌සම්‌භෙන්‌තොති පටිසෙධෙන්‌තො.

    Ñāṇamayā usmā etassa atthīti usmī, tathārūpehi paccayehi anusmīkato tasmiṃ attabhāve paṭivedhagabbhoapi usmīkatoti vikatabhāvato paññābījamassa imasmiṃ dhammavinaye api nu atthīti bhagavā bhikkhū pucchati. Te paṭikkhipantā vadanti ṭhānagatena duccaritena ñāṇupahatabhāvaṃ sampassantā. Nittejabhūtoti nittejaṃ bhūto tejohānippatto. Tato eva bhikkhūnampi sammukhā oloketuṃ asamatthatāya pattakkhandho adhomukho. Sahadhammikaṃ kiñci vattuṃ avisahanato appaṭibhāno. Sampattūpaganti sampattiāvahaṃ. Paṭippassambhentoti paṭisedhento.

    237. අන්‌තරායකරලද්‌ධියා සභාවවිභාවනෙන පරිසං සොධෙති. නිස්‌සාරෙති නීහරති අවිසුද්‌ධදිට්‌ඨිතාය. කස්‌සචි බුද්‌ධානුභාවං අජානන්‌තස්‌ස. තස්‌ස හි එවං භවෙය්‍ය ‘‘සහසා කථිත’’න්‌ති. න හි කදාචි බුද්‌ධානං සහසා කිරියා නාම අත්‌ථි. අස්‌සාති ‘‘කස්‌සචී’’ති වුත්‌තභික්‌ඛුස්‌ස. සුත්‌වාපි තුණ්‌හීභාවං ආපජ්‌ජෙය්‍යාති අථාපි සියාති සම්‌බන්‌ධො. තං සබ්‌බන්‌ති ‘‘සචෙ හී’’තිආදිනා වුත්‌තං සබ්‌බං පරිකප්‌පනං. න කරිස්‌සන්‌තීති පරිසාය ලද්‌ධිං සොධෙතීති සම්‌බන්‌ධො. ලද්‌ධිං පකාසෙන්‌තොති මහාසාවජ්‌ජතාවසෙන පකාසෙන්‌තො. සඤ්‌ඤාවිතක්‌කෙහීති සුභනිමිත්‌තානුබ්‍යඤ්‌ජනග්‌ගාහාදිවසෙන පවත්‌තෙහි සඤ්‌ඤාවිතක්‌කෙහි. තෙනාහ ‘‘කිලෙසකාමසම්‌පයුත්‌තෙහී’’ති. මෙථුනසමාචාරන්‌ති ඉදං අධිකාරවසෙන වුත්‌තං. තදඤ්‌ඤම්‌පි පන – ‘‘අපිච ඛො මාතුගාමස්‌ස උච්‌ඡාදනං පරිමද්‌දනං නහාපනං සම්‌බාහනං සාදියතී’’තිආදිනා (අ. නි. 7.50) ආගතං විසභාගවත්‌ථුවිසයං ආමිසපරිභොගං. ‘‘අඤ්‌ඤත්‍රෙව කාමෙහි අඤ්‌ඤත්‍ර කාමසඤ්‌ඤාහි අඤ්‌ඤත්‍ර කාමවිතක්‌කෙහි සමාචරිස්‌සතී’’ති නෙතං ඨානං විජ්‌ජති.

    237. Antarāyakaraladdhiyā sabhāvavibhāvanena parisaṃ sodheti. Nissāreti nīharati avisuddhadiṭṭhitāya. Kassaci buddhānubhāvaṃ ajānantassa. Tassa hi evaṃ bhaveyya ‘‘sahasā kathita’’nti. Na hi kadāci buddhānaṃ sahasā kiriyā nāma atthi. Assāti ‘‘kassacī’’ti vuttabhikkhussa. Sutvāpituṇhībhāvaṃ āpajjeyyāti athāpi siyāti sambandho. Taṃ sabbanti ‘‘sace hī’’tiādinā vuttaṃ sabbaṃ parikappanaṃ. Na karissantīti parisāya laddhiṃ sodhetīti sambandho. Laddhiṃ pakāsentoti mahāsāvajjatāvasena pakāsento. Saññāvitakkehīti subhanimittānubyañjanaggāhādivasena pavattehi saññāvitakkehi. Tenāha ‘‘kilesakāmasampayuttehī’’ti. Methunasamācāranti idaṃ adhikāravasena vuttaṃ. Tadaññampi pana – ‘‘apica kho mātugāmassa ucchādanaṃ parimaddanaṃ nahāpanaṃ sambāhanaṃ sādiyatī’’tiādinā (a. ni. 7.50) āgataṃ visabhāgavatthuvisayaṃ āmisaparibhogaṃ. ‘‘Aññatreva kāmehi aññatra kāmasaññāhi aññatra kāmavitakkehi samācarissatī’’ti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

    238. යොනිසො පච්‌චවෙක්‌ඛණෙන නත්‌ථි එත්‌ථ ඡන්‌දරාගොති නිච්‌ඡන්‌දරාගො, තං නිච්‌ඡන්‌දරාගං. කදාචි උපොසථිකභාවෙන සමාදින්‌නසීලාපි හොන්‌ති කදාචි නොති අනිබද්‌ධසීලානං ගහට්‌ඨානං. සීලසමාදානභාවතො අන්‌තරායකරං. වත්‌ථුකාමානං සච්‌ඡන්‌දරාගපරිභොගඤ්‌ච. අපච්‌චවෙක්‌ඛණෙන භික්‌ඛූනං ආවරණකරං. පච්‌චයානං සච්‌ඡන්‌දරාගපරිභොගඤ්‌ච. අයං අරිට්‌ඨො දුග්‌ගහිතාය පරියත්‌තියා වසෙන අම්‌හෙ චෙව අබ්‌භාචික්‌ඛති, අත්‌තානඤ්‌ච ඛනති, බහුඤ්‌ච අපුඤ්‌ඤං පසවතීති එවං සඤ්‌ඤා මා හොන්‌තූති දුග්‌ගහිතාය පරියත්‌තියා දොසං දස්‌සෙන්‌තො ආහ. උග්‌ගණ්‌හන්‌තීති සජ්‌ඣායන්‌ති චෙව වාචුග්‌ගතං කරොන්‌තා ධාරෙන්‌ති චාති අත්‌ථො.

    238. Yoniso paccavekkhaṇena natthi ettha chandarāgoti nicchandarāgo, taṃ nicchandarāgaṃ. Kadāci uposathikabhāvena samādinnasīlāpi honti kadāci noti anibaddhasīlānaṃ gahaṭṭhānaṃ. Sīlasamādānabhāvato antarāyakaraṃ. Vatthukāmānaṃ sacchandarāgaparibhogañca. Apaccavekkhaṇena bhikkhūnaṃ āvaraṇakaraṃ. Paccayānaṃ sacchandarāgaparibhogañca. Ayaṃ ariṭṭho duggahitāya pariyattiyā vasena amhe ceva abbhācikkhati, attānañca khanati, bahuñca apuññaṃ pasavatīti evaṃ saññā mā hontūti duggahitāya pariyattiyā dosaṃ dassento āha. Uggaṇhantīti sajjhāyanti ceva vācuggataṃ karontā dhārenti cāti attho.

    සුත්‌තන්‌තිආදිනා නවප්‌පභෙදම්‌පි පරියත්‌තිධම්‌මං පරියාදියති. කථං සුත්‌තං නවප්‌පභෙදං? සගාථකඤ්‌හි සුත්‌තං ගෙය්‍යං, නිග්‌ගාථකං සුත්‌තං වෙය්‍යාකරණං, තදුභයවිනිමුත්‌තඤ්‌ච සුත්‌තං උදානාදිවිසෙසසඤ්‌ඤාවිරහිතං නත්‌ථි, යං සුත්‌තඞ්‌ගං සියා, මඞ්‌ගලසුත්‌තාදීනඤ්‌ච සුත්‌තඞ්‌ගසඞ්‌ගහො න සියා ගාථාභාවතො ධම්‌මපදාදීනං විය, ගෙය්‍යඞ්‌ගසඞ්‌ගහො වා සියා සගාථකත්‌තා සගාථාවග්‌ගස්‌ස විය, තථා උභතොවිභඞ්‌ගාදීසු සගාථකප්‌පදෙසානන්‌ති? වුච්‌චතෙ –

    Suttantiādinā navappabhedampi pariyattidhammaṃ pariyādiyati. Kathaṃ suttaṃ navappabhedaṃ? Sagāthakañhi suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇaṃ, tadubhayavinimuttañca suttaṃ udānādivisesasaññāvirahitaṃ natthi, yaṃ suttaṅgaṃ siyā, maṅgalasuttādīnañca suttaṅgasaṅgaho na siyā gāthābhāvato dhammapadādīnaṃ viya, geyyaṅgasaṅgaho vā siyā sagāthakattā sagāthāvaggassa viya, tathā ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānanti? Vuccate –

    සුත්‌තන්‌ති සාමඤ්‌ඤවිධි, විසෙසවිධයො පරෙ;

    Suttanti sāmaññavidhi, visesavidhayo pare;

    සනිමිත්‌තා නිරූළ්‌හත්‌තා, සහතාඤ්‌ඤෙන නඤ්‌ඤතො. (දී. නි. ටී. 1.නිදානකථාවණ්‌ණනා; අ. නි. ටී. 2.4.6; සාරත්‌ථ. ටී. 1.බාහිරනිදානකථා);

    Sanimittā nirūḷhattā, sahatāññena naññato. (dī. ni. ṭī. 1.nidānakathāvaṇṇanā; a. ni. ṭī. 2.4.6; sārattha. ṭī. 1.bāhiranidānakathā);

    සබ්‌බස්‌සපි හි බුද්‌ධවචනස්‌ස සුත්‌තන්‌ති අයං සාමඤ්‌ඤවිධි. තෙනෙවාහ ආයස්‌මා මහාකච්‌චානො නෙත්‌තියං (නෙත්‌ති. 1.සඞ්‌ගහවාර) ‘‘නවවිධසුත්‌තන්‌තපරියෙට්‌ඨී’’ති. ‘‘එත්‌තකං තස්‌ස භගවතො සුත්‌තාගතං සුත්‌තපරියාපන්‌නං (පාචි. 655, 1242), සකවාදෙ පඤ්‌ච සුත්‌තසතානී’’ති (ධ. ස. අට්‌ඨ. නිදානකථා; කථා. අට්‌ඨ. නිදානකථා) එවමාදි ච එතස්‌ස අත්‌ථස්‌ස සාධකං. තදෙකදෙසෙසු පන ගෙය්‍යාදයො විසෙසවිධයො තෙන තෙන නිමිත්‌තෙන පතිට්‌ඨිතා. තථා හි ගෙය්‍යස්‌ස සගාථකත්‌තං තබ්‌භාවනිමිත්‌තං. ලොකෙපි හි සසිලොකං සගාථකං වා චුණ්‌ණියගන්‌ථං ‘‘ගෙය්‍ය’’න්‌ති වදන්‌ති. ගාථාවිරහෙ පන සති පුච්‌ඡං කත්‌වා විස්‌සජ්‌ජනභාවො වෙය්‍යාකරණස්‌ස තබ්‌භාවනිමිත්‌තං. පුච්‌ඡාවිස්‌සජ්‌ජනඤ්‌හි ‘‘බ්‍යාකරණ’’න්‌ති වුච්‌චති, බ්‍යාකරණමෙව වෙය්‍යාකරණං.

    Sabbassapi hi buddhavacanassa suttanti ayaṃ sāmaññavidhi. Tenevāha āyasmā mahākaccāno nettiyaṃ (netti. 1.saṅgahavāra) ‘‘navavidhasuttantapariyeṭṭhī’’ti. ‘‘Ettakaṃ tassa bhagavato suttāgataṃ suttapariyāpannaṃ (pāci. 655, 1242), sakavāde pañca suttasatānī’’ti (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā; kathā. aṭṭha. nidānakathā) evamādi ca etassa atthassa sādhakaṃ. Tadekadesesu pana geyyādayo visesavidhayo tena tena nimittena patiṭṭhitā. Tathā hi geyyassa sagāthakattaṃ tabbhāvanimittaṃ. Lokepi hi sasilokaṃ sagāthakaṃ vā cuṇṇiyaganthaṃ ‘‘geyya’’nti vadanti. Gāthāvirahe pana sati pucchaṃ katvā vissajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimittaṃ. Pucchāvissajjanañhi ‘‘byākaraṇa’’nti vuccati, byākaraṇameva veyyākaraṇaṃ.

    එවං සන්‌තෙ සගාථකාදීනම්‌පි පුච්‌ඡං කත්‌වා විස්‌සජ්‌ජනවසෙන පවත්‌තානං වෙය්‍යාකරණභාවො ආපජ්‌ජතීති? නාපජ්‌ජති ගෙය්‍යාදිසඤ්‌ඤානං අනොකාසභාවතො, ‘‘ගාථාවිරහෙ සතී’’ති විසෙසිතත්‌තා ච. තථා හි ධම්‌මපදාදීසු කෙවලං ගාථාබන්‌ධෙසු, සගාථකත්‌තෙපි සොමනස්‌සඤාණමයිකගාථායුත්‌තෙසු, ‘‘වුත්‌තඤ්‌හෙත’’න්‌ති (ඉතිවු. 1) ආදිවචනසම්‌බන්‌ධෙසු, අබ්‌භුතධම්‌මපටිසංයුත්‌තෙසු ච සුත්‌තවිසෙසෙසු යථාක්‌කමං ගාථා-උදාන-ඉතිවුත්‌තක-අබ්‌භුතධම්‌ම-සඤ්‌ඤා පතිට්‌ඨිතා, තථා සතිපි ගාථාබන්‌ධභාවෙ භගවතො අතීතාසු ජාතීසු චරියානුභාවප්‌පකාසකෙසු ජාතකසඤ්‌ඤා, සතිපි පඤ්‌හවිස්‌සජ්‌ජනභාවෙ සගාථකත්‌තෙ ච කෙසුචි සුත්‌තන්‌තෙසු වෙදස්‌ස ලභාපනතො වෙදල්‌ලසඤ්‌ඤා පතිට්‌ඨිතාති එවං තෙන තෙන සගාථකත්‌තාදිනා නිමිත්‌තෙන තෙසු තෙසු සුත්‌තවිසෙසෙසු ගෙය්‍යාදිසඤ්‌ඤා පතිට්‌ඨිතාති විසෙසවිධයො සුත්‌තඞ්‌ගතො පරෙ ගෙය්‍යාදයො. යං පනෙත්‌ථ ගෙය්‍යඞ්‌ගාදිනිමිත්‌තරහිතං, තං සුත්‌තඞ්‌ගං විසෙසසඤ්‌ඤාපරිහාරෙන සාමඤ්‌ඤසඤ්‌ඤාය පවත්‌තනතොති. නනු ච සගාථකං සුත්‌තං ගෙය්‍යං, නිග්‌ගාථකං සුත්‌තං වෙය්‍යාකරණන්‌ති සුත්‌තඞ්‌ගං න සම්‌භවතීති චොදනා තදවත්‌ථා එවාති? න තදවත්‌ථා සොධිතත්‌තා. සොධිතඤ්‌හි පුබ්‌බෙ ‘‘ගාථාවිරහෙ සති පුච්‌ඡාවිස්‌සජ්‌ජනභාවො වෙය්‍යාකරණස්‌ස තබ්‌භාවනිමිත්‌ත’’න්‌ති.

    Evaṃ sante sagāthakādīnampi pucchaṃ katvā vissajjanavasena pavattānaṃ veyyākaraṇabhāvo āpajjatīti? Nāpajjati geyyādisaññānaṃ anokāsabhāvato, ‘‘gāthāvirahe satī’’ti visesitattā ca. Tathā hi dhammapadādīsu kevalaṃ gāthābandhesu, sagāthakattepi somanassañāṇamayikagāthāyuttesu, ‘‘vuttañheta’’nti (itivu. 1) ādivacanasambandhesu, abbhutadhammapaṭisaṃyuttesu ca suttavisesesu yathākkamaṃ gāthā-udāna-itivuttaka-abbhutadhamma-saññā patiṭṭhitā, tathā satipi gāthābandhabhāve bhagavato atītāsu jātīsu cariyānubhāvappakāsakesu jātakasaññā, satipi pañhavissajjanabhāve sagāthakatte ca kesuci suttantesu vedassa labhāpanato vedallasaññā patiṭṭhitāti evaṃ tena tena sagāthakattādinā nimittena tesu tesu suttavisesesu geyyādisaññā patiṭṭhitāti visesavidhayo suttaṅgato pare geyyādayo. Yaṃ panettha geyyaṅgādinimittarahitaṃ, taṃ suttaṅgaṃ visesasaññāparihārena sāmaññasaññāya pavattanatoti. Nanu ca sagāthakaṃ suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇanti suttaṅgaṃ na sambhavatīti codanā tadavatthā evāti? Na tadavatthā sodhitattā. Sodhitañhi pubbe ‘‘gāthāvirahe sati pucchāvissajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimitta’’nti.

    යඤ්‌ච වුත්‌තං ‘‘ගාථාභාවතො මඞ්‌ගලසුත්‌තාදීනං සුත්‌තඞ්‌ගසඞ්‌ගහො න සියා’’ති (ඛු. පා. 5.1; සු. නි. 261), තං න, නිරුළ්‌හත්‌තා. නිරුළ්‌හො හි මඞ්‌ගලසුත්‌තාදීනං සුත්‌තභාවො. න හි තානි ධම්‌මපදබුද්‌ධවංසාදයො විය ගාථාභාවෙන පඤ්‌ඤාතානි, කින්‌තු සුත්‌තභාවෙනෙව. තෙනෙව හි අට්‌ඨකථායං ‘‘සුත්‌තනාමක’’න්‌ති නාමග්‌ගහණං කතං. යං පන වුත්‌තං ‘‘සගාථකත්‌තා ගෙය්‍යඞ්‌ගසඞ්‌ගහො සියා’’ති , තදපි නත්‌ථි, යස්‌මා සහතාඤ්‌ඤෙන. සහ ගාථාහීති හි සගාථකං, සහභාවො ච නාම අත්‌ථතො අඤ්‌ඤෙන හොති, න ච මඞ්‌ගලසුත්‌තාදීසු ගාථාවිනිමුත්‌තො කොචි සුත්‌තපදෙසො අත්‌ථි, යො ‘‘සහ ගාථාහී’’ති වුච්‌චෙය්‍ය, න ච සමුදායො නාම කොචි අත්‌ථි. යදපි වුත්‌තං ‘‘උභතොවිභඞ්‌ගාදීසු සගාථකප්‌පදෙසානං ගෙය්‍යඞ්‌ගසඞ්‌ගහො සියා’’ති, තදපි න අඤ්‌ඤතො. අඤ්‌ඤා එව හි තා ගාථා ජාතකාදිපරියාපන්‌නත්‌තා, අතො න තාහි උභතොවිභඞ්‌ගාදීනං ගෙය්‍යඞ්‌ගභාවොති. එවං සුත්‌තාදීනං අඞ්‌ගානං අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤසඞ්‌කරාභාවො වෙදිතබ්‌බො.

    Yañca vuttaṃ ‘‘gāthābhāvato maṅgalasuttādīnaṃ suttaṅgasaṅgaho na siyā’’ti (khu. pā. 5.1; su. ni. 261), taṃ na, niruḷhattā. Niruḷho hi maṅgalasuttādīnaṃ suttabhāvo. Na hi tāni dhammapadabuddhavaṃsādayo viya gāthābhāvena paññātāni, kintu suttabhāveneva. Teneva hi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘suttanāmaka’’nti nāmaggahaṇaṃ kataṃ. Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘sagāthakattā geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti , tadapi natthi, yasmā sahatāññena. Saha gāthāhīti hi sagāthakaṃ, sahabhāvo ca nāma atthato aññena hoti, na ca maṅgalasuttādīsu gāthāvinimutto koci suttapadeso atthi, yo ‘‘saha gāthāhī’’ti vucceyya, na ca samudāyo nāma koci atthi. Yadapi vuttaṃ ‘‘ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānaṃ geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti, tadapi na aññato. Aññā eva hi tā gāthā jātakādipariyāpannattā, ato na tāhi ubhatovibhaṅgādīnaṃ geyyaṅgabhāvoti. Evaṃ suttādīnaṃ aṅgānaṃ aññamaññasaṅkarābhāvo veditabbo.

    අත්‌ථත්‌ථන්‌ති අත්‌ථභූතං යථාභූතං අත්‌ථං. අනත්‌ථම්‌පි කෙචි විපල්‌ලාසවසෙන ‘‘අත්‌ථො’’ති ගණ්‌හන්‌තීති ‘‘අත්‌ථත්‌ථ’’න්‌ති විසෙසෙත්‌වා වුත්‌තං. කාරණත්‌ථන්‌ති කාරණභූතං අත්‌ථං, සීලං සමාධිස්‌ස කාරණං, සමාධි විපස්‌සනායාති එවං තස්‌ස තස්‌ස කාරණභූතං අත්‌ථං. තෙනාහ ‘‘ඉමස්‌මිං ඨානෙ සීල’’න්‌තිආදි. තෙනෙතං දස්‌සෙති – ඉමස්‌මිං ඨානෙ සීලං කථිතං, තඤ්‌ච යාවදෙව සමාධත්‌ථං, සමාධි විපස්‌සනත්‌ථො, විපස්‌සනා මග්‌ගත්‌ථා, මග්‌ගො ඵලත්‌ථො, වට්‌ටං කථිතං යාවදෙව විවට්‌ටාධිගමත්‌ථන්‌ති ජානිතුං න සක්‌කොන්‌තීති. එවං පාළියං ‘‘අත්‌ථ’’න්‌ති ඉමිනා භාසිතත්‌ථපයොජනත්‌ථානං ගහිතතා වෙදිතබ්‌බා. න පරිග්‌ගණ්‌හන්‌තීති න විචාරෙන්‌ති, නිජ්‌ඣානපඤ්‌ඤාක්‌ඛමා න හොන්‌ති, නිජ්‌ඣායිත්‌වා පඤ්‌ඤාය රොචෙත්‌වා ගහෙතබ්‌බා න හොන්‌තීති අධිප්‌පායො. ඉති එවං එතාය පරියත්‌තියා වාදප්‌පමොක්‌ඛානිසංසා අත්‌තනො උපරි පරෙහි ආරොපිතවාදස්‌ස නිග්‌ගහස්‌ස මොක්‌ඛපයොජනා හුත්‌වා ධම්‌මං පරියාපුණන්‌ති. වාදප්‌පමොක්‌ඛො වා නින්‌දාපමොක්‌ඛො. යස්‌ස චාති යස්‌ස ච සීලාදිපූරණෙන පත්‌තබ්‌බස්‌ස, මග්‌ගස්‌ස වා තදධිගමෙන පත්‌තබ්‌බස්‌ස, ඵලස්‌ස වා තදධිගමෙන පත්‌තබ්‌බස්‌ස, අනුපාදාවිමොක්‌ඛස්‌ස වා අත්‌ථාය. ධම්‌මං පරියාපුණන්‌ති, ඤායෙන පරියාපුණන්‌තීති අධිප්‌පායො. නානුභොන්‌ති න වින්‌දන්‌ති. තෙසං තෙ ධම්‌මා දුග්‌ගහිතා උපාරම්‌භමානදප්‌පමක්‌ඛපළාසාදිහෙතුභාවෙන දීඝරත්‌තං අහිතාය දුක්‌ඛාය සංවත්‌තන්‌ති.

    Atthatthanti atthabhūtaṃ yathābhūtaṃ atthaṃ. Anatthampi keci vipallāsavasena ‘‘attho’’ti gaṇhantīti ‘‘atthattha’’nti visesetvā vuttaṃ. Kāraṇatthanti kāraṇabhūtaṃ atthaṃ, sīlaṃ samādhissa kāraṇaṃ, samādhi vipassanāyāti evaṃ tassa tassa kāraṇabhūtaṃ atthaṃ. Tenāha ‘‘imasmiṃ ṭhāne sīla’’ntiādi. Tenetaṃ dasseti – imasmiṃ ṭhāne sīlaṃ kathitaṃ, tañca yāvadeva samādhatthaṃ, samādhi vipassanattho, vipassanā maggatthā, maggo phalattho, vaṭṭaṃ kathitaṃ yāvadeva vivaṭṭādhigamatthanti jānituṃ na sakkontīti. Evaṃ pāḷiyaṃ ‘‘attha’’nti iminā bhāsitatthapayojanatthānaṃ gahitatā veditabbā. Na pariggaṇhantīti na vicārenti, nijjhānapaññākkhamā na honti, nijjhāyitvā paññāya rocetvā gahetabbā na hontīti adhippāyo. Iti evaṃ etāya pariyattiyā vādappamokkhānisaṃsā attano upari parehi āropitavādassa niggahassa mokkhapayojanā hutvā dhammaṃ pariyāpuṇanti. Vādappamokkho vā nindāpamokkho. Yassa cāti yassa ca sīlādipūraṇena pattabbassa, maggassa vā tadadhigamena pattabbassa, phalassa vā tadadhigamena pattabbassa, anupādāvimokkhassa vā atthāya. Dhammaṃ pariyāpuṇanti, ñāyena pariyāpuṇantīti adhippāyo. Nānubhonti na vindanti. Tesaṃ te dhammā duggahitā upārambhamānadappamakkhapaḷāsādihetubhāvena dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanti.

    239. අලං පරියත්‌තො ගදො අස්‌සාති අලගද්‌දො අනුනාසිකලොපං ද-කාරාගමඤ්‌ච කත්‌වා. වට්‌ටදුක්‌ඛකන්‌තාරතො නිත්‌ථරණත්‌ථාය පරියත්‌ති නිත්‌ථරණපරියත්‌ති. භණ්‌ඩාගාරෙ නියුත්‌තො භණ්‌ඩාගාරිකො, භණ්‌ඩාගාරිකො විය භණ්‌ඩාගාරිකො, ධම්‌මරතනානුපාලකො. අඤ්‌ඤං අත්‌ථං අනපෙක්‌ඛිත්‌වා භණ්‌ඩාගාරිකස්‌සෙව සතො පරියත්‌ති භණ්‌ඩාගාරිකපරියත්‌ති. ‘‘වංසානුරක්‌ඛකොවා’’ති අවධාරණං සීහාවලොකනඤායෙන තන්‌තිධාරකොව පවෙණිපාලකොවාති පුරිමපදද්‌වයෙපි යොජෙතබ්‌බං.

    239. Alaṃ pariyatto gado assāti alagaddo anunāsikalopaṃ da-kārāgamañca katvā. Vaṭṭadukkhakantārato nittharaṇatthāya pariyatti nittharaṇapariyatti. Bhaṇḍāgāre niyutto bhaṇḍāgāriko, bhaṇḍāgāriko viya bhaṇḍāgāriko, dhammaratanānupālako. Aññaṃ atthaṃ anapekkhitvā bhaṇḍāgārikasseva sato pariyatti bhaṇḍāgārikapariyatti. ‘‘Vaṃsānurakkhakovā’’ti avadhāraṇaṃ sīhāvalokanañāyena tantidhārakova paveṇipālakovāti purimapadadvayepi yojetabbaṃ.

    යදි තන්‌තිධාරණාදිඅත්‌ථං බුද්‌ධවචනස්‌ස පරියාපුණනං භණ්‌ඩාගාරිකපරියත්‌ති, කස්‌මා ‘‘ඛීණාසවස්‌සා’’ති විසෙසෙත්‌වා වුත්‌තං, නනු එකච්‌චස්‌ස පුථුජ්‌ජනස්‌සපි අයං නයො ලබ්‌භතීති අනුයොගං සන්‌ධායාහ ‘‘යො පනා’’තිආදි. අත්‌තනො ඨානෙති නිත්‌ථරණට්‌ඨානෙ. කාමං පුථුජ්‌ජනො ‘‘පවෙණිං පාලෙස්‌සාමී’’ති අජ්‌ඣාසයෙන පරියාපුණාති. අත්‌තනො පන භවකන්‌තාරතො අනිත්‌තිණ්‌ණත්‌තා තස්‌ස සා පරියත්‌ති නිත්‌ථරණපරියත්‌ති එව නාම හොතීති අධිප්‌පායො. තෙනාහ ‘‘පුථුජ්‌ජනස්‌සා’’තිආදි.

    Yadi tantidhāraṇādiatthaṃ buddhavacanassa pariyāpuṇanaṃ bhaṇḍāgārikapariyatti, kasmā ‘‘khīṇāsavassā’’ti visesetvā vuttaṃ, nanu ekaccassa puthujjanassapi ayaṃ nayo labbhatīti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘yo panā’’tiādi. Attano ṭhāneti nittharaṇaṭṭhāne. Kāmaṃ puthujjano ‘‘paveṇiṃ pālessāmī’’ti ajjhāsayena pariyāpuṇāti. Attano pana bhavakantārato anittiṇṇattā tassa sā pariyatti nittharaṇapariyatti eva nāma hotīti adhippāyo. Tenāha ‘‘puthujjanassā’’tiādi.

    නිජ්‌ඣානං ඛමන්‌තීති නිජ්‌ඣානපඤ්‌ඤං ඛමන්‌ති. තත්‌ථ තත්‌ථ ආගතෙ සීලාදිධම්‌මෙ නිජ්‌ඣායිත්‌වා පඤ්‌ඤාය රොචෙත්‌වා යාථාවතො ගහෙතබ්‌බා හොන්‌ති. තෙනාහ ‘‘ඉධ සීල’’න්‌තිආදි. න කෙවලං සුග්‌ගහිතං පරියත්‌තිං නිස්‌සාය මග්‌ගභාවනාඵලසච්‌ඡිකිරියා, පරවාදනිග්‌ගහසකවාදපතිට්‌ඨාපනාදීනිපි ඉජ්‌ඣන්‌තීති දස්‌සෙතුං ‘‘පරවාදෙ’’තිආදි වුත්‌තං. තෙනාහ ‘‘උප්‌පන්‌නං පරප්‌පවාදං සහධම්‌මෙන සුනිග්‌ගහං නිග්‌ගහිත්‌වා’’තිආදි (දී. නි. 2.268). ඉච්‌ඡිතිච්‌ඡිතට්‌ඨානන්‌ති දිට්‌ඨිවිනිවෙඨනාදිවසෙන ඉච්‌ඡිතං ඉච්‌ඡිතං පාළිපදෙසං. මොචෙතුන්‌ති අපනෙතුං. අහිතාය දුක්‌ඛාය අසංවත්‌තනම්‌පි තදභාවෙ උප්‌පජ්‌ජනකහිතසුඛස්‌ස කාරණමෙව තස්‌මිං සති භාවතොති. සුග්‌ගහිතඅලගද්‌දස්‌සපි හිතාය සුඛාය සංවත්‌තනතා දට්‌ඨබ්‌බා.

    Nijjhānaṃ khamantīti nijjhānapaññaṃ khamanti. Tattha tattha āgate sīlādidhamme nijjhāyitvā paññāya rocetvā yāthāvato gahetabbā honti. Tenāha ‘‘idha sīla’’ntiādi. Na kevalaṃ suggahitaṃ pariyattiṃ nissāya maggabhāvanāphalasacchikiriyā, paravādaniggahasakavādapatiṭṭhāpanādīnipi ijjhantīti dassetuṃ ‘‘paravāde’’tiādi vuttaṃ. Tenāha ‘‘uppannaṃ parappavādaṃ sahadhammena suniggahaṃ niggahitvā’’tiādi (dī. ni. 2.268). Icchiticchitaṭṭhānanti diṭṭhiviniveṭhanādivasena icchitaṃ icchitaṃ pāḷipadesaṃ. Mocetunti apanetuṃ. Ahitāya dukkhāya asaṃvattanampi tadabhāve uppajjanakahitasukhassa kāraṇameva tasmiṃ sati bhāvatoti. Suggahitaalagaddassapi hitāya sukhāya saṃvattanatā daṭṭhabbā.

    240. උත්‌තරන්‌ති එතෙනාති උත්‌තරො, සිනන්‌ති බන්‌ධන්‌තීති සෙතු, උත්‌තරො ච සො සෙතු චාති උත්‌තරසෙතු. කූලං පරතීරං වහති පාපෙතීති කුල්‌ලං. කලාපං කත්‌වා බද්‌ධොති වෙළුනළාදීහි කලාපවසෙන බද්‌ධො. අණුන්‌ති ඉදං අට්‌ඨසමාපත්‌තිආරම්‌මණං සඤ්‌ඤොජනං සන්‌ධාය වදති. ථූලන්‌ති ඉතරං. දිට්‌ඨින්‌ති යථාභූතදස්‌සනං, විපස්‌සනන්‌ති අත්‌ථො. එවං පරිසුද්‌ධං එවං පරියොදාතන්‌ති තෙභූමකෙසු ධම්‌මෙසු ඤාතං ‘‘නෙතං මම, නෙසොහමස්‌මි, න මෙසො අත්‌තා’’ති, එවං තණ්‌හාදිට්‌ඨිසංකිලෙසාභාවෙන සබ්‌බසො විසුද්‌ධං, පරිසුද්‌ධත්‌තා එව පරියොදාතං. න අල්‌ලීයෙථාති නිකන්‌තිවසෙන න නිස්‌සයෙථ. න කෙලායෙථාති න මමායෙථ. න ධනායෙථාති ධනං ද්‍රබ්‍යං න කයිරාථ. උභයත්‌ථාති සමථෙ විපස්‌සනාය ච.

    240. Uttaranti etenāti uttaro, sinanti bandhantīti setu, uttaro ca so setu cāti uttarasetu. Kūlaṃ paratīraṃ vahati pāpetīti kullaṃ. Kalāpaṃ katvā baddhoti veḷunaḷādīhi kalāpavasena baddho. Aṇunti idaṃ aṭṭhasamāpattiārammaṇaṃ saññojanaṃ sandhāya vadati. Thūlanti itaraṃ. Diṭṭhinti yathābhūtadassanaṃ, vipassananti attho. Evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātanti tebhūmakesu dhammesu ñātaṃ ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’ti, evaṃ taṇhādiṭṭhisaṃkilesābhāvena sabbaso visuddhaṃ, parisuddhattā eva pariyodātaṃ. Na allīyethāti nikantivasena na nissayetha. Na kelāyethāti na mamāyetha. Na dhanāyethāti dhanaṃ drabyaṃ na kayirātha. Ubhayatthāti samathe vipassanāya ca.

    අසද්‌ධම්‌මෙතිආදීසු අසතං හීනජ්‌ඣාසයානං ධම්‌මොති අසද්‌ධම්‌මො. ගාමවාසීනං ධම්‌මොති ගාමධම්‌මො. කිලෙසානං වස්‌සනසභාවතාය වසලධම්‌මො. කිලෙසෙහි දූසිතත්‌තා ථූලත්‌තා ච දුට්‌ඨුල්‌ලො. උදකසුද්‌ධිපරියොසානතාය ඔදකන්‌තිකො. ‘‘ධම්‌මාපි වො පහාතබ්‌බා’’ති ඉමිනාපි ඔවාදෙන භික්‌ඛූ උද්‌දිස්‌ස කථෙන්‌තොපි අරිට්‌ඨංයෙව නිග්‌ගණ්‌හාති.

    Asaddhammetiādīsu asataṃ hīnajjhāsayānaṃ dhammoti asaddhammo. Gāmavāsīnaṃ dhammoti gāmadhammo. Kilesānaṃ vassanasabhāvatāya vasaladhammo. Kilesehi dūsitattā thūlattā ca duṭṭhullo. Udakasuddhipariyosānatāya odakantiko. ‘‘Dhammāpi vo pahātabbā’’ti imināpi ovādena bhikkhū uddissa kathentopi ariṭṭhaṃyeva niggaṇhāti.

    241. තිවිධග්‌ගාහවසෙනාති තණ්‌හාමානදිට්‌ඨිග්‌ගාහවසෙන. යදි එවං ‘‘අහං මමාති ගණ්‌හාතී’’ති ගාහද්‌වයමෙව කස්‌මා වුත්‌තන්‌ති? නයිදමෙවං තත්‌ථාපි ගාහත්‌තයස්‌සෙව වුත්‌තත්‌තා. ‘‘අහ’’න්‌ති හි ඉමිනා මානදිට්‌ඨිග්‌ගාහා වුත්‌තා ‘‘අහමස්‌මී’’ති ගාහසාමඤ්‌ඤතො. දිට්‌ඨිපි දිට්‌ඨිට්‌ඨානං පුරිමුප්‌පන්‌නාය දිට්‌ඨියා උත්‌තරදිට්‌ඨියා සක්‌කායදිට්‌ඨියා සස්‌සතදිට්‌ඨියා ච කාරණභාවතො. ආරම්‌මණං පඤ්‌ච ඛන්‌ධා, රූපාරම්‌මණාදීනි ච. දිට්‌ඨියා පච්‌චයො අවිජ්‌ජා-ඵස්‌ස-සඤ්‌ඤා-විතක්‌ක-අයොනිසොමනසිකාර-පාපමිත්‌තපරතොඝොසාදිකො දිට්‌ඨියා උපනිස්‌සයාදිපච්‌චයො. වුත්‌තඤ්‌හෙතං පටිසම්‌භිදායං (පටි. ම. 1.124)‘‘කතමානි අට්‌ඨ දිට්‌ඨිට්‌ඨානානි අවිජ්‌ජාපි ඵස්‌සොපි සඤ්‌ඤාපි විතක්‌කොපි අයොනිසොමනසිකාරොපි පාපමිත්‌තොපි පරතොඝොසොපි දිට්‌ඨිට්‌ඨාන’’න්‌තිආදි. රූපාරම්‌මණාති රුප්‌පනසභාවධම්‌මාරම්‌මණා. රූපං පන අත්‌තාති න වත්‌තබ්‌බං ඉධ ‘‘රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සතී’’ති (සං. නි. 3.81, 345) ඉමස්‌ස ගාහස්‌ස අනධිප්‌පෙතත්‌තා. සො හි ‘‘යම්‌පි තං දිට්‌ඨිට්‌ඨාන’’න්‌තිආදිනා පරතො වුච්‌චති. ඉධ පන ‘‘රූපවන්‌තං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති, අත්‌තනි රූපං, රූපස්‌මිං අත්‌තාන’’න්‌ති ඉමෙ තයො ගාහා අධිප්‌පෙතාති කෙචි, තදයුත්‌තං. යස්‌මා රූපං අත්‌තා න හොති, අත්‌තග්‌ගාහස්‌ස පන ආලම්‌බනං හොති, අත්‌තසභාවෙයෙව වා රූපාදිධම්‌මෙ ආරබ්‌භ අත්‌තදිට්‌ඨි උප්‌පජ්‌ජති, න අත්‌තානං තස්‌ස පරමත්‌ථතො අනුපලබ්‌භනතො, තස්‌මා රූපාදිආරම්‌මණාව අත්‌තදිට්‌ඨීති කත්‌වා වුත්‌තං, රූපං පන ‘‘අත්‌තා’’ති න වත්‌තබ්‌බන්‌ති අයමෙත්‌ථ අත්‌ථො. ‘‘යම්‌පි තං දිට්‌ඨිට්‌ඨාන’’න්‌තිආදිනා පන විපස්‌සනාපටිවිපස්‌සනා විය දිට්‌ඨිඅනුපස්‌සනා නාම දස්‌සිතා.

    241.Tividhaggāhavasenāti taṇhāmānadiṭṭhiggāhavasena. Yadi evaṃ ‘‘ahaṃ mamāti gaṇhātī’’ti gāhadvayameva kasmā vuttanti? Nayidamevaṃ tatthāpi gāhattayasseva vuttattā. ‘‘Aha’’nti hi iminā mānadiṭṭhiggāhā vuttā ‘‘ahamasmī’’ti gāhasāmaññato. Diṭṭhipi diṭṭhiṭṭhānaṃ purimuppannāya diṭṭhiyā uttaradiṭṭhiyā sakkāyadiṭṭhiyā sassatadiṭṭhiyā ca kāraṇabhāvato. Ārammaṇaṃ pañca khandhā, rūpārammaṇādīni ca. Diṭṭhiyā paccayo avijjā-phassa-saññā-vitakka-ayonisomanasikāra-pāpamittaparatoghosādiko diṭṭhiyā upanissayādipaccayo. Vuttañhetaṃ paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 1.124)‘‘katamāni aṭṭha diṭṭhiṭṭhānāni avijjāpi phassopi saññāpi vitakkopi ayonisomanasikāropi pāpamittopi paratoghosopi diṭṭhiṭṭhāna’’ntiādi. Rūpārammaṇāti ruppanasabhāvadhammārammaṇā. Rūpaṃ pana attāti na vattabbaṃ idha ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’ti (saṃ. ni. 3.81, 345) imassa gāhassa anadhippetattā. So hi ‘‘yampi taṃ diṭṭhiṭṭhāna’’ntiādinā parato vuccati. Idha pana ‘‘rūpavantaṃ attānaṃ samanupassati, attani rūpaṃ, rūpasmiṃ attāna’’nti ime tayo gāhā adhippetāti keci, tadayuttaṃ. Yasmā rūpaṃ attā na hoti, attaggāhassa pana ālambanaṃ hoti, attasabhāveyeva vā rūpādidhamme ārabbha attadiṭṭhi uppajjati, na attānaṃ tassa paramatthato anupalabbhanato, tasmā rūpādiārammaṇāva attadiṭṭhīti katvā vuttaṃ, rūpaṃ pana ‘‘attā’’ti na vattabbanti ayamettha attho. ‘‘Yampi taṃ diṭṭhiṭṭhāna’’ntiādinā pana vipassanāpaṭivipassanā viya diṭṭhianupassanā nāma dassitā.

    ගන්‌ධරසඵොට්‌ඨබ්‌බායතනානං සම්‌පත්‌තගාහින්‌ද්‍රියවිසයතාය පත්‌වා ගහෙතබ්‌බතා. තඤ්‌හි තස්‌ස අත්‌තනො විසයං පරිභුත්‌වා සම්‌බන්‌ධං හුත්‌වා ගණ්‌හාති. අවසෙසානි සත්‌තායතනානි විඤ්‌ඤාතං නාම මනසා විඤ්‌ඤාතබ්‌බතො. අඤ්‌ඤථා ඉතරෙසම්‌පි විඤ්‌ඤාතතා සියා. පත්‌තන්‌ති අධිගතං. පරියෙසිතන්‌ති ගවෙසිතං. අනුවිචරිතන්‌ති චින්‌තිතං. තෙනාහ ‘‘මනසා’’ති. එත්‌ථ ච පත්‌තපරියෙසනානං අපටික්‌ඛෙපස්‌ස, විසුං, එකජ්‌ඣං පටික්‌ඛෙපස්‌ස ච වසෙන චතුක්‌කොටිකං දස්‌සෙත්‌වා පත්‌තපරියෙසිතෙහි අනුවිචරිතස්‌ස භෙදං දස්‌සෙතුං ‘‘ලොකස්‌මිඤ්‌හී’’තිආදි වුත්‌තං. පරියෙසිත්‌වා පත්‌තං පඨමං චෙතසා පච්‌ඡා කායෙන පත්‌තත්‌තා පත්‌තං නාම. පරියෙසිත්‌වා නොපත්‌තං පරියෙසිතං නාම කෙවලං පරියෙසිතභාවතො. අපරියෙසිත්‌වා පත්‌තඤ්‌ච නොපත්‌තඤ්‌ච මනසා අනුවිචරිතබ්‌බතො මනසානුවිචරිතං නාම.

    Gandharasaphoṭṭhabbāyatanānaṃ sampattagāhindriyavisayatāya patvā gahetabbatā. Tañhi tassa attano visayaṃ paribhutvā sambandhaṃ hutvā gaṇhāti. Avasesāni sattāyatanāni viññātaṃ nāma manasā viññātabbato. Aññathā itaresampi viññātatā siyā. Pattanti adhigataṃ. Pariyesitanti gavesitaṃ. Anuvicaritanti cintitaṃ. Tenāha ‘‘manasā’’ti. Ettha ca pattapariyesanānaṃ apaṭikkhepassa, visuṃ, ekajjhaṃ paṭikkhepassa ca vasena catukkoṭikaṃ dassetvā pattapariyesitehi anuvicaritassa bhedaṃ dassetuṃ ‘‘lokasmiñhī’’tiādi vuttaṃ. Pariyesitvā pattaṃ paṭhamaṃ cetasā pacchā kāyena pattattā pattaṃ nāma. Pariyesitvā nopattaṃ pariyesitaṃ nāma kevalaṃ pariyesitabhāvato. Apariyesitvā pattañca nopattañca manasā anuvicaritabbato manasānuvicaritaṃ nāma.

    අයඤ්‌ච විකප්‌පො ආකුලො වියාති ‘‘අථ වා’’තිආදි වුත්‌තං. පත්‌තට්‌ඨෙනාති පත්‌තභාවෙන පත්‌තතාසාමඤ්‌ඤෙන. අපරියෙසිත්‌වා නොපත්‌තං මනසානුවිචරිතං නාම පත්‌තියා පරියෙසනාය ච අභාවතො. සබ්‌බං වා එතන්‌ති ‘‘පරියෙසිත්‌වා පත්‌තම්‌පී’’තිආදිනා වුත්‌තං චතුබ්‌බිධම්‌පි. ඉමිනාති ‘‘යම්‌පි තං දිට්‌ඨිට්‌ඨානං’’තිආදිවචනෙන. විඤ්‌ඤාණාරම්‌මණා තණ්‌හාමානදිට්‌ඨියො කථිතා පාරිසෙසඤායෙන . එවං පාරිසෙසඤායපරිග්‌ගහෙ කිං පයොජනන්‌ති ආහ ‘‘දෙසනාවිලාසෙනා’’තිආදි. යෙසං විනෙය්‍යානං දෙසෙතබ්‌බධම්‌මස්‌ස සරූපං අනාමසිත්‌වා ආරම්‌මණකිච්‌ච-සම්‌පයුත්‌තධම්‌ම-ඵලවිසෙසාදි-පකාරන්‌තරවිභාවනෙන පටිවෙධො හොති, තෙසං තප්‌පකාරභෙදෙහි ධම්‌මෙහි, යෙසං පන යෙන එකෙනෙව පකාරෙන සරූපෙනෙව වා විභාවනෙ කතෙ පටිවෙධො හොති, තෙසං තං වත්‌වා ධම්‌මිස්‌සරත්‌තා තදඤ්‌ඤං නිරවසෙසාකාරවිභාවනඤ්‌ච දෙසනාවිලාසො. තෙනාහ ‘‘දිට්‌ඨාදිආරම්‌මණවසෙන විඤ්‌ඤාණං දස්‌සිත’’න්‌ති.

    Ayañca vikappo ākulo viyāti ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ. Pattaṭṭhenāti pattabhāvena pattatāsāmaññena. Apariyesitvā nopattaṃ manasānuvicaritaṃ nāma pattiyā pariyesanāya ca abhāvato. Sabbaṃ vā etanti ‘‘pariyesitvā pattampī’’tiādinā vuttaṃ catubbidhampi. Imināti ‘‘yampi taṃ diṭṭhiṭṭhānaṃ’’tiādivacanena. Viññāṇārammaṇā taṇhāmānadiṭṭhiyo kathitā pārisesañāyena . Evaṃ pārisesañāyapariggahe kiṃ payojananti āha ‘‘desanāvilāsenā’’tiādi. Yesaṃ vineyyānaṃ desetabbadhammassa sarūpaṃ anāmasitvā ārammaṇakicca-sampayuttadhamma-phalavisesādi-pakārantaravibhāvanena paṭivedho hoti, tesaṃ tappakārabhedehi dhammehi, yesaṃ pana yena ekeneva pakārena sarūpeneva vā vibhāvane kate paṭivedho hoti, tesaṃ taṃ vatvā dhammissarattā tadaññaṃ niravasesākāravibhāvanañca desanāvilāso. Tenāha ‘‘diṭṭhādiārammaṇavasena viññāṇaṃ dassita’’nti.

    දිට්‌ඨිට්‌ඨානන්‌ති දිට්‌ඨි එව දිට්‌ඨිට්‌ඨානං, තං හෙට්‌ඨා වුත්‌තනයමෙව. යං රූපං එසා දිට්‌ඨි ‘‘ලොකො ච අත්‌තා චා’’ති ගණ්‌හාති. තං රූපං සන්‌ධාය ‘‘සො ලොකො සො අත්‌තා’’ති වචනං වුත්‌තන්‌ති යොජනා. සො පෙච්‌ච භවිස්‌සාමීති උද්‌ධමාඝාතනිකවාදවසෙනායං දිට්‌ඨීති ආහ ‘‘සො අහං පරලොකං ගන්‌ත්‌වා නිච්‌චො භවිස්‌සාමී’’තිආදි. ධුවොති ථිරො. සස්‌සතොති සබ්‌බදාභාවී. අවිපරිණාමධම්‌මොති ජරාය මරණෙන ච අවිපරිණාමෙතබ්‌බසභාවො, නිබ්‌බිකාරොති අත්‌ථො. තම්‌පි දස්‌සනන්‌ති තම්‌පි තථාවුත්‌තං දිට්‌ඨිදස්‌සනං අත්‌තානං විය තණ්‌හාදිට්‌ඨිග්‌ගාහවිසෙසෙන ගණ්‌හාති. තෙනාහ ‘‘එතං මමා’’තිආදි. දිට්‌ඨාරම්‌මණාති දිට්‌ඨිවිසයා. කථං පන දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිවිසයා හොතීති ආහ ‘‘විපස්‌සනායා’’තිආදි. පටිවිපස්‌සනාකාලෙති යමකතො සම්‌මසනාදිකාලං සන්‌ධායාහ. තත්‌ථ අක්‌ඛරචින්‌තකානං සද්‌දෙ විය, වෙදජ්‌ඣායීනං වෙදසත්‌ථෙ විය ච දිට්‌ඨියං දිට්‌ඨිගතිකානං දිට්‌ඨිග්‌ගාහප්‌පවත්‌ති දට්‌ඨබ්‌බා.

    Diṭṭhiṭṭhānanti diṭṭhi eva diṭṭhiṭṭhānaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayameva. Yaṃ rūpaṃ esā diṭṭhi ‘‘loko ca attā cā’’ti gaṇhāti. Taṃ rūpaṃ sandhāya ‘‘so loko so attā’’ti vacanaṃ vuttanti yojanā. So peccabhavissāmīti uddhamāghātanikavādavasenāyaṃ diṭṭhīti āha ‘‘so ahaṃ paralokaṃ gantvā nicco bhavissāmī’’tiādi. Dhuvoti thiro. Sassatoti sabbadābhāvī. Avipariṇāmadhammoti jarāya maraṇena ca avipariṇāmetabbasabhāvo, nibbikāroti attho. Tampi dassananti tampi tathāvuttaṃ diṭṭhidassanaṃ attānaṃ viya taṇhādiṭṭhiggāhavisesena gaṇhāti. Tenāha ‘‘etaṃ mamā’’tiādi. Diṭṭhārammaṇāti diṭṭhivisayā. Kathaṃ pana diṭṭhi diṭṭhivisayā hotīti āha ‘‘vipassanāyā’’tiādi. Paṭivipassanākāleti yamakato sammasanādikālaṃ sandhāyāha. Tattha akkharacintakānaṃ sadde viya, vedajjhāyīnaṃ vedasatthe viya ca diṭṭhiyaṃ diṭṭhigatikānaṃ diṭṭhiggāhappavatti daṭṭhabbā.

    සමනුපස්‌සතීති පදස්‌ස ච තස්‌සො සමනුපස්‌සනා අත්‌ථොති යොජනා. තෙන සමනුපස්‌සනා නාම චතුබ්‌බිධාති දස්‌සෙති. තත්‌ථ ඤාණං තාව සමවිසමං සම්‌මා යාථාවතො අනුපස්‌සතීති සමනුපස්‌සනා. ඉතරා පන සංකිලෙසවසෙන අනු අනු පස්‌සන්‌තීති සමනුපස්‌සනා. යදි එවං හොතු තාව දිට්‌ඨිසමනුපස්‌සනා මිච්‌ඡාදස්‌සනභාවතො, කථං තණ්‌හාමානාති? තණ්‌හායපි සත්‌තානං පාපකරණෙ උපායදස්‌සනවසෙන පඤ්‌ඤාපතිරූපිකා පවත්‌ති ලබ්‌භතෙව, යාය වඤ්‌චනනිකතිසාචියොගා සම්‌භවන්‌ති. මානොපි සෙය්‍යාදිනා දස්‌සනවසෙනෙව තථා අත්‌තානං ඌහතීති තණ්‌හාමානානං සමනුපස්‌සනාපතිරූපිකා පවත්‌ති ලබ්‌භතීති දට්‌ඨබ්‌බං. අවිජ්‌ජමානෙති ‘‘එතං මමා’’ති එවං ගහෙතබ්‌බෙ තණ්‌හාවත්‌ථුස්‌මිං අජ්‌ඣත්‌තඛන්‌ධපඤ්‌චකෙ අනුපලබ්‌භමානෙ විනට්‌ඨෙ. න පරිතස්‌සති භයපරිත්‌තාසතණ්‌හාපරිත්‌තාසානං මග්‌ගෙන සමුග්‌ඝාතිතත්‌තා.

    Samanupassatīti padassa ca tasso samanupassanā atthoti yojanā. Tena samanupassanā nāma catubbidhāti dasseti. Tattha ñāṇaṃ tāva samavisamaṃ sammā yāthāvato anupassatīti samanupassanā. Itarā pana saṃkilesavasena anu anu passantīti samanupassanā. Yadi evaṃ hotu tāva diṭṭhisamanupassanā micchādassanabhāvato, kathaṃ taṇhāmānāti? Taṇhāyapi sattānaṃ pāpakaraṇe upāyadassanavasena paññāpatirūpikā pavatti labbhateva, yāya vañcananikatisāciyogā sambhavanti. Mānopi seyyādinā dassanavaseneva tathā attānaṃ ūhatīti taṇhāmānānaṃ samanupassanāpatirūpikā pavatti labbhatīti daṭṭhabbaṃ. Avijjamāneti ‘‘etaṃ mamā’’ti evaṃ gahetabbe taṇhāvatthusmiṃ ajjhattakhandhapañcake anupalabbhamāne vinaṭṭhe. Na paritassati bhayaparittāsataṇhāparittāsānaṃ maggena samugghātitattā.

    242. චතූහි කාරණෙහීති ‘‘අසති න පරිතස්‌සතී’’ති වුත්‌තම්‌පි ඉතරෙහි තීහි සහ ගහෙත්‌වා වුත්‌තං. චතූහි කාරණෙහීති චතුක්‌කොටිකසුඤ්‌ඤතාකථනස්‌ස කාරණෙහි. බහිද්‌ධා අසතීති බාහිරෙ වත්‌ථුස්‌මිං අවිජ්‌ජමානෙ. සා පනස්‌ස අවිජ්‌ජමානතා ලද්‌ධවිනාසෙන වා අලද්‌ධාලාභෙන වාති පාළියං – ‘‘අහු වත මෙ, තං වත මෙ නත්‌ථි, සියා වත මෙ, තං වතාහං න ලභාමී’’ති වුත්‌තන්‌ති තදුභයං පරික්‌ඛාරවසෙන විභජිත්‌වා තත්‌ථ පරිතස්‌සනං දස්‌සෙතුං ‘‘බහිද්‌ධා පරික්‌ඛාරවිනාසෙ’’තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ යානං ‘‘රථො වය්‌හ’’න්‌ති එවමාදි. වාහනං හත්‌ථිඅස්‌සාදි.

    242.Catūhi kāraṇehīti ‘‘asati na paritassatī’’ti vuttampi itarehi tīhi saha gahetvā vuttaṃ. Catūhi kāraṇehīti catukkoṭikasuññatākathanassa kāraṇehi. Bahiddhā asatīti bāhire vatthusmiṃ avijjamāne. Sā panassa avijjamānatā laddhavināsena vā aladdhālābhena vāti pāḷiyaṃ – ‘‘ahu vata me, taṃ vata me natthi, siyā vata me, taṃ vatāhaṃ na labhāmī’’ti vuttanti tadubhayaṃ parikkhāravasena vibhajitvā tattha paritassanaṃ dassetuṃ ‘‘bahiddhā parikkhāravināse’’tiādi vuttaṃ. Tattha yānaṃ ‘‘ratho vayha’’nti evamādi. Vāhanaṃ hatthiassādi.

    යෙහි කිලෙසෙහීති යෙහි අසන්‌තපත්‌ථනාදීහි කිලෙසෙහි. එවං භවෙය්‍යාති එවං ‘‘අහු වත මෙ’’තිආදිනා චොදනාදි භවෙය්‍ය. දිට්‌ඨිට්‌ඨානාධිට්‌ඨානපරියුට්‌ඨානාභිනිවෙසානුසයානන්‌ති එත්‌ථ අපරාපරං පවත්‌තාසු දිට්‌ඨීසු යා පරතො උප්‌පන්‌නා දිට්‌ඨියො, තාසං පුරිමුප්‌පන්‌නා දිට්‌ඨියො කාරණට්‌ඨෙන දිට්‌ඨිට්‌ඨානානි. අධිකරණට්‌ඨෙන දිට්‌ඨාධිට්‌ඨානානි, පරියුට්‌ඨානප්‌පත්‌තියා සබ්‌බාපි දිට්‌ඨිපරියුට්‌ඨානානි. ‘‘ඉදමෙව සච්‌චං මොඝමඤ්‌ඤ’’න්‌ති (ම. නි. 2.202, 427; 3.27-29; උදා. 55; මහානි. 20; නෙත්‌ති. 59) පවත්‌තියා අභිනිවෙසා. අප්‌පහීනභාවෙන සන්‌තානෙ සයන්‌තීති අනුසයාති එවං දිට්‌ඨිට්‌ඨානාදීනං පදානං විභාගො වෙදිතබ්‌බො. තණ්‌හාදීහි කම්‌පනියතාය සබ්‌බසඞ්‌ඛාරාව ඉඤ්‌ජිතානීති සබ්‌බසඞ්‌ඛාරඉඤ්‌ජිතානි. සෙසපදද්‌වයෙපි එසෙව නයො. උපධීයති එත්‌ථ දුක්‌ඛන්‌ති උපධි, ඛන්‌ධාව උපධි ඛන්‌ධූපධි. එස නයො සෙසෙසුපි. තදෙව ච ආගම්‌ම තණ්‌හා ඛීයති විරජ්‌ජති නිරුජ්‌ඣතීති යොජනා. උච්‌ඡිජ්‌ජිස්‌සාමි නාමස්‌සූතිආදීසු නිපාතමත්‌තං, සංසයෙ වා. තාසොති අත්‌තනියාභාවං පටිච්‌ච තණ්‌හාපරිත්‌තාසො චෙව භයපරිත්‌තාසො ච. තෙනාහ ‘‘තාසො හෙසො’’තිආදි. නො චස්‌සං, නො ච මෙ සියාති ‘‘අහ’’න්‌ති කිර කොචි නො චස්‌සං, ‘‘මෙ’’ති ච කිඤ්‌චි නො සියාති. තාසප්‌පතීකාරදස්‌සනඤ්‌හෙතං.

    Yehikilesehīti yehi asantapatthanādīhi kilesehi. Evaṃ bhaveyyāti evaṃ ‘‘ahu vata me’’tiādinā codanādi bhaveyya. Diṭṭhiṭṭhānādhiṭṭhānapariyuṭṭhānābhinivesānusayānanti ettha aparāparaṃ pavattāsu diṭṭhīsu yā parato uppannā diṭṭhiyo, tāsaṃ purimuppannā diṭṭhiyo kāraṇaṭṭhena diṭṭhiṭṭhānāni. Adhikaraṇaṭṭhena diṭṭhādhiṭṭhānāni, pariyuṭṭhānappattiyā sabbāpi diṭṭhipariyuṭṭhānāni. ‘‘Idameva saccaṃ moghamañña’’nti (ma. ni. 2.202, 427; 3.27-29; udā. 55; mahāni. 20; netti. 59) pavattiyā abhinivesā. Appahīnabhāvena santāne sayantīti anusayāti evaṃ diṭṭhiṭṭhānādīnaṃ padānaṃ vibhāgo veditabbo. Taṇhādīhi kampaniyatāya sabbasaṅkhārāva iñjitānīti sabbasaṅkhāraiñjitāni. Sesapadadvayepi eseva nayo. Upadhīyati ettha dukkhanti upadhi, khandhāva upadhi khandhūpadhi. Esa nayo sesesupi. Tadeva ca āgamma taṇhā khīyati virajjati nirujjhatīti yojanā. Ucchijjissāmi nāmassūtiādīsu nipātamattaṃ, saṃsaye vā. Tāsoti attaniyābhāvaṃ paṭicca taṇhāparittāso ceva bhayaparittāso ca. Tenāha ‘‘tāso heso’’tiādi. No cassaṃ,no ca me siyāti ‘‘aha’’nti kira koci no cassaṃ, ‘‘me’’ti ca kiñci no siyāti. Tāsappatīkāradassanañhetaṃ.

    243. එත්‌තාවතාති ‘‘එවං වුත්‌තෙ’’තිආදිනා, පුච්‌ඡානුසන්‌ධිවසෙන පවත්‌තාය ‘‘ඡයිමානි, භික්‌ඛවෙ, දිට්‌ඨිට්‌ඨානානී’’තිආදිනා (ම. නි. 1.241) වා. සාපි හි අජ්‌ඣත්‌තඛන්‌ධවිනාසෙ පරිතස්‌සනකං දස්‌සෙත්‌වා අපරිතස්‌සනකං දස්‌සෙන්‌තී පවත්‌තාති තස්‌සනකස්‌ස සුඤ්‌ඤතාදස්‌සනං අකිච්‌චසාධකම්‌පි සුඤ්‌ඤතාදස්‌සනමෙවාති ඉමෙසං වසෙන ‘‘චතුක්‌කොටිකා සුඤ්‌ඤතා කථිතා’’ති වුත්‌තං. බහිද්‌ධා පරික්‌ඛාරන්‌ති බාහිරං සවිඤ්‌ඤාණකං අවිඤ්‌ඤාණකඤ්‌ච සත්‌තොපකරණං. තඤ්‌හි ජීවිතවුත්‌තියා පරික්‌ඛාරකට්‌ඨෙන ‘‘පරික්‌ඛාරො’’ති වුත්‌තං. පරිග්‌ගහං නාම කත්‌වාති ‘‘මම ඉද’’න්‌ති පරිග්‌ගහෙතබ්‌බතාය පරිග්‌ගහිතං නාම කත්‌වා. සබ්‌බොපි දිට්‌ඨිග්‌ගාහො ‘‘අත්‌තා නිච්‌චො ධුවො සස්‌සතො, අත්‌තා උච්‌ඡිජ්‌ජති විනස්‌සතී’’තිආදිනා අත්‌තදිට්‌ඨිසන්‌නිස්‌සයොයෙවාති වුත්‌තං ‘‘සක්‌කායදිට්‌ඨිපමුඛා ද්‌වාසට්‌ඨිදිට්‌ඨියො’’ති. අයාථාවග්‌ගාහිනා අභිනිවෙසනපඤ්‌ඤාපනානං උපත්‌ථම්‌භභාවතො දිට්‌ඨි එව නිස්‌සයොති දිට්‌ඨිනිස්‌සයො. පරිග්‌ගණ්‌හෙය්‍යාති නිච්‌චාදිවිසෙසයුත්‌තං කත්‌වා පරිග්‌ගණ්‌හෙය්‍ය. කිමෙවං පරිග්‌ගහෙතුං සක්‌කුණෙය්‍ය ? සබ්‌බත්‌ථාති ‘‘තං, භික්‌ඛවෙ, අත්‌තවාදුපාදානං උපාදියෙථ, තං, භික්‌ඛවෙ, දිට්‌ඨිනිස්‌සයං නිස්‌සයෙථා’’ති එතෙසුපි.

    243.Ettāvatāti ‘‘evaṃ vutte’’tiādinā, pucchānusandhivasena pavattāya ‘‘chayimāni, bhikkhave, diṭṭhiṭṭhānānī’’tiādinā (ma. ni. 1.241) vā. Sāpi hi ajjhattakhandhavināse paritassanakaṃ dassetvā aparitassanakaṃ dassentī pavattāti tassanakassa suññatādassanaṃ akiccasādhakampi suññatādassanamevāti imesaṃ vasena ‘‘catukkoṭikā suññatā kathitā’’ti vuttaṃ. Bahiddhā parikkhāranti bāhiraṃ saviññāṇakaṃ aviññāṇakañca sattopakaraṇaṃ. Tañhi jīvitavuttiyā parikkhārakaṭṭhena ‘‘parikkhāro’’ti vuttaṃ. Pariggahaṃ nāma katvāti ‘‘mama ida’’nti pariggahetabbatāya pariggahitaṃ nāma katvā. Sabbopi diṭṭhiggāho ‘‘attā nicco dhuvo sassato, attā ucchijjati vinassatī’’tiādinā attadiṭṭhisannissayoyevāti vuttaṃ ‘‘sakkāyadiṭṭhipamukhā dvāsaṭṭhidiṭṭhiyo’’ti. Ayāthāvaggāhinā abhinivesanapaññāpanānaṃ upatthambhabhāvato diṭṭhi eva nissayoti diṭṭhinissayo. Pariggaṇheyyāti niccādivisesayuttaṃ katvā pariggaṇheyya. Kimevaṃ pariggahetuṃ sakkuṇeyya ? Sabbatthāti ‘‘taṃ, bhikkhave, attavādupādānaṃ upādiyetha, taṃ, bhikkhave, diṭṭhinissayaṃ nissayethā’’ti etesupi.

    244. අත්‌තනි වා සතීති යස්‌ස අත්‌තනො සන්‌තකභාවෙන කිඤ්‌චි අත්‌තනියන්‌ති වුච්‌චෙය්‍ය, තස්‌මිං අත්‌තනි සති, සො එව පන අත්‌තා පරමත්‌ථතො නත්‌ථීති අධිප්‌පායො. සක්‌කා හි වත්‌තුං බාහිරකපරිකප්‌පිතො අත්‌තා ‘‘පරමත්‌ථො’’ති? සියා ඛන්‌ධපඤ්‌චකං ඤෙය්‍යසභාවත්‌තා යථා තං ඝටො, යදි පන තදඤ්‌ඤං නාම කිඤ්‌චි අභවිස්‌ස, න තං නියමතො විපරීතං සියාති? න ච සො පරමත්‌ථතො අත්‌ථි පමාණෙහි අනුපලබ්‌භමානත්‌තා තුරඞ්‌ගමවිසාණං වියාති. අත්‌තනියෙ වා පරික්‌ඛාරෙ සතීති ‘‘ඉදං නාම අත්‌තනො සන්‌තක’’න්‌ති තස්‌ස කිඤ්‌චනභාවෙන නිච්‌ඡිතෙ කිස්‌මිඤ්‌චි වත්‌ථුස්‌මිං සති. අත්‌තනො ඉදන්‌ති හි අත්‌තනියන්‌ති. අහන්‌ති සතීති ‘‘අහං නාමාය’’න්‌ති අහංකාරවත්‌ථුභූතෙ පරමත්‌ථතො නිද්‌ධාරිතසරූපෙ කිස්‌මිඤ්‌චි සති තස්‌ස සන්‌තකභාවෙන මමාති කිඤ්‌චි ගහෙතුං යුත්‌තං භවෙය්‍ය. මමාති සති ‘‘අහ’’න්‌ති එත්‌ථාපි එසෙව නයො. ඉති පරමත්‌ථතො අත්‌තනො අනුපලබ්‌භමානත්‌තා අත්‌තනියං කිඤ්‌චි පරමත්‌ථතො නත්‌ථෙවාති සබ්‌බසඞ්‌ඛාරානං අනත්‌තතාය අනත්‌තනියතං, අනත්‌තනියතාය ච අනත්‌තකතං දස්‌සෙති. භූතතොති භූතත්‌ථතො. තථතොති තථසභාවතො. ථිරතොති ඨිතසභාවතො නිබ්‌බිකාරතො.

    244.Attani vā satīti yassa attano santakabhāvena kiñci attaniyanti vucceyya, tasmiṃ attani sati, so eva pana attā paramatthato natthīti adhippāyo. Sakkā hi vattuṃ bāhirakaparikappito attā ‘‘paramattho’’ti? Siyā khandhapañcakaṃ ñeyyasabhāvattā yathā taṃ ghaṭo, yadi pana tadaññaṃ nāma kiñci abhavissa, na taṃ niyamato viparītaṃ siyāti? Na ca so paramatthato atthi pamāṇehi anupalabbhamānattā turaṅgamavisāṇaṃ viyāti. Attaniye vā parikkhāre satīti ‘‘idaṃ nāma attano santaka’’nti tassa kiñcanabhāvena nicchite kismiñci vatthusmiṃ sati. Attano idanti hi attaniyanti. Ahanti satīti ‘‘ahaṃ nāmāya’’nti ahaṃkāravatthubhūte paramatthato niddhāritasarūpe kismiñci sati tassa santakabhāvena mamāti kiñci gahetuṃ yuttaṃ bhaveyya. Mamāti sati ‘‘aha’’nti etthāpi eseva nayo. Iti paramatthato attano anupalabbhamānattā attaniyaṃ kiñci paramatthato natthevāti sabbasaṅkhārānaṃ anattatāya anattaniyataṃ, anattaniyatāya ca anattakataṃ dasseti. Bhūtatoti bhūtatthato. Tathatoti tathasabhāvato. Thiratoti ṭhitasabhāvato nibbikārato.

    යස්‌මා හුත්‌වා න හොතීති යස්‌මා පුබ්‌බෙ අසන්‌තං පච්‌චයසමවායෙන හුත්‌වා උප්‌පජ්‌ජිත්‌වා පුන භඞ්‌ගුපගමෙන න හොති, තස්‌මා න නිච්‌චන්‌ති අනිච්‌චං, අධුවන්‌ති අත්‌ථො. තතො එව උප්‌පාදවයවත්‌තිතොති උප්‌පජ්‌ජනවසෙන නිරුජ්‌ඣනවසෙන ච පවත්‌තනතො. සභාවවිගමො ඉධ විපරිණාමො, ඛණිකතා තාවකාලිකතා, නිච්‌චසභාවාභාවො එව නිච්‌චපටික්‌ඛෙපො. අනිච්‌චධම්‌මා හි තෙනෙව අත්‌තනො අනිච්‌චභාවෙන අත්‌ථතො නිච්‌චතං පටික්‌ඛිපන්‌ති නාම. තථා හි වුත්‌තං ‘‘න නිච්‌චන්‌ති අනිච්‌ච’’න්‌ති. උප්‌පාදජරාභඞ්‌ගවසෙන රූපස්‌ස නිරන්‌තරබාධතාති පටිපීළනාකාරෙනස්‌ස දුක්‌ඛතා. සන්‌තාපො දුක්‌ඛදුක්‌ඛතාදිවසෙන සන්‌තාපනං පරිදහනං, තතො එවස්‌ස දුස්‌සහතාය දුක්‌ඛමතා. තිස්‌සන්‌නං දුක්‌ඛතානං සංසාරදුක්‌ඛස්‌ස ච අධිට්‌ඨානතාය දුක්‌ඛවත්‌ථුකතා. සුඛසභාවාභාවො එව සුඛපටික්‌ඛෙපො. විපරිණාමධම්‌මන්‌ති ජරාය මරණෙන ච විපරිණමනසභාවං. යස්‌මා ඉදං රූපං පච්‌චයසමවායෙන උප්‌පාදං, උප්‌පාදානන්‌තරං ජරං පත්‌වා අවස්‌සමෙව භිජ්‌ජති, භින්‌නඤ්‌ච භින්‌නමෙව, නාස්‌ස කස්‌සචි සඞ්‌කමොති භවන්‌තරානුපගමනසඞ්‌ඛාතෙන සඞ්‌කමාභාවෙන විපරිණාමධම්‌මතං පාකටං කාතුං ‘‘භවසඞ්‌කන්‌ති උපගමනසභාව’’න්‌ති වුත්‌තං. පකතිභාවවිජහනං සභාවවිගමො නිරුජ්‌ඣනමෙව. න්‌ති අනිච්‌චං දුක්‌ඛං විපරිණාමධම්‌මං රූපං. ඉමිනාති ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’ති රූපස්‌ස තණ්‌හාදිග්‌ගාහානං වත්‌ථුභාවපටික්‌ඛෙපෙන. රූපඤ්‌හි උප්‌පන්‌නං ඨිතිං මා පාපුණාතු, ඨිතිප්‌පත්‌තං මා ජීරතු, ජරප්‌පත්‌තං මා භිජ්‌ජතු, උදයබ්‌බයෙහි මා කිලමියතූති න එත්‌ථ කස්‌සචි වසීභාවො අත්‌ථි, ස්‌වායමස්‌ස අවසවත්‌තනට්‌ඨො අනත්‌තතාසල්‌ලක්‌ඛණස්‌ස කාරණං හොතීති ආහ ‘‘අවසවත්‌තනාකාරෙන රූපං, භන්‌තෙ, අනත්‌තාති පටිජානන්‌තී’’ති. නිවාසිකාරකවෙදකඅධිට්‌ඨායකවිරහෙන තතො සුඤ්‌ඤතා සුඤ්‌ඤට්‌ඨො, සාමිභූතස්‌ස කස්‌සචි අභාවො අස්‌සාමිකට්‌ඨො, යථාවුත්‌තවසවත්‌තිභාවාභාවො අනිස්‌සරට්‌ඨො, පරපරිකප්‌පිතඅත්‌තසභාවාභාවො එව අත්‌තපටික්‌ඛෙපට්‌ඨො.

    Yasmā hutvā na hotīti yasmā pubbe asantaṃ paccayasamavāyena hutvā uppajjitvā puna bhaṅgupagamena na hoti, tasmā na niccanti aniccaṃ, adhuvanti attho. Tato eva uppādavayavattitoti uppajjanavasena nirujjhanavasena ca pavattanato. Sabhāvavigamo idha vipariṇāmo, khaṇikatā tāvakālikatā, niccasabhāvābhāvo eva niccapaṭikkhepo. Aniccadhammā hi teneva attano aniccabhāvena atthato niccataṃ paṭikkhipanti nāma. Tathā hi vuttaṃ ‘‘na niccanti anicca’’nti. Uppādajarābhaṅgavasena rūpassa nirantarabādhatāti paṭipīḷanākārenassa dukkhatā. Santāpo dukkhadukkhatādivasena santāpanaṃ paridahanaṃ, tato evassa dussahatāya dukkhamatā. Tissannaṃ dukkhatānaṃ saṃsāradukkhassa ca adhiṭṭhānatāya dukkhavatthukatā. Sukhasabhāvābhāvo eva sukhapaṭikkhepo. Vipariṇāmadhammanti jarāya maraṇena ca vipariṇamanasabhāvaṃ. Yasmā idaṃ rūpaṃ paccayasamavāyena uppādaṃ, uppādānantaraṃ jaraṃ patvā avassameva bhijjati, bhinnañca bhinnameva, nāssa kassaci saṅkamoti bhavantarānupagamanasaṅkhātena saṅkamābhāvena vipariṇāmadhammataṃ pākaṭaṃ kātuṃ ‘‘bhavasaṅkanti upagamanasabhāva’’nti vuttaṃ. Pakatibhāvavijahanaṃ sabhāvavigamo nirujjhanameva. Nti aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ rūpaṃ. Imināti ‘‘no hetaṃ, bhante’’ti rūpassa taṇhādiggāhānaṃ vatthubhāvapaṭikkhepena. Rūpañhi uppannaṃ ṭhitiṃ mā pāpuṇātu, ṭhitippattaṃ mā jīratu, jarappattaṃ mā bhijjatu, udayabbayehi mā kilamiyatūti na ettha kassaci vasībhāvo atthi, svāyamassa avasavattanaṭṭho anattatāsallakkhaṇassa kāraṇaṃ hotīti āha ‘‘avasavattanākārena rūpaṃ, bhante, anattāti paṭijānantī’’ti. Nivāsikārakavedakaadhiṭṭhāyakavirahena tato suññatā suññaṭṭho, sāmibhūtassa kassaci abhāvo assāmikaṭṭho, yathāvuttavasavattibhāvābhāvo anissaraṭṭho, paraparikappitaattasabhāvābhāvo eva attapaṭikkhepaṭṭho.

    යස්‌මා අනිච්‌චලක්‌ඛණෙන විය දුක්‌ඛලක්‌ඛණං, තදුභයෙන අනත්‌තලක්‌ඛණං සුවිඤ්‌ඤාපයං, න කෙවලං, තස්‌මා තදුභයෙනෙත්‌ථ අනත්‌තලක්‌ඛණවිභාවනං කතන්‌ති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘භගවා හී’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ අනිච්‌චවසෙනාති අනිච්‌චතාවසෙන. දුක්‌ඛවසෙනාති දුක්‌ඛතාවසෙන. න උපපජ්‌ජතීති න යුජ්‌ජති. තමෙව අයුජ්‌ජමානතං දස්‌සෙතුං ‘‘චක්‌ඛුස්‌ස උප්‌පාදොපී’’තිආදි වුත්‌තං. යස්‌මා අත්‌තවාදී අත්‌තානං නිච්‌චං පඤ්‌ඤපෙති, චක්‌ඛුං පන අනිච්‌චං, තස්‌මා චක්‌ඛු විය අත්‌තාපි අනිච්‌චො ආපන්‌නො. තෙනාහ ‘‘යස්‌ස ඛො පනා’’තිආදි. තත්‌ථ වෙතීති විගච්‌ඡති නිරුජ්‌ඣති. ඉති චක්‌ඛු අනත්‌තාති චක්‌ඛුස්‌ස උදයබ්‌බයවන්‌තතාය අනිච්‌චතා, අත්‌තනො ච අත්‌තවාදිනා අනිච්‌චතාය අනිච්‌ඡිතත්‌තා චක්‌ඛු අනත්‌තා.

    Yasmā aniccalakkhaṇena viya dukkhalakkhaṇaṃ, tadubhayena anattalakkhaṇaṃ suviññāpayaṃ, na kevalaṃ, tasmā tadubhayenettha anattalakkhaṇavibhāvanaṃ katanti dassento ‘‘bhagavā hī’’tiādimāha. Tattha aniccavasenāti aniccatāvasena. Dukkhavasenāti dukkhatāvasena. Na upapajjatīti na yujjati. Tameva ayujjamānataṃ dassetuṃ ‘‘cakkhussa uppādopī’’tiādi vuttaṃ. Yasmā attavādī attānaṃ niccaṃ paññapeti, cakkhuṃ pana aniccaṃ, tasmā cakkhu viya attāpi anicco āpanno. Tenāha ‘‘yassa kho panā’’tiādi. Tattha vetīti vigacchati nirujjhati. Iti cakkhu anattāti cakkhussa udayabbayavantatāya aniccatā, attano ca attavādinā aniccatāya anicchitattā cakkhu anattā.

    කාමං අනත්‌තලක්‌ඛණසුත්‌තෙ (සං. නි. 3.59; මහාව. 20) – ‘‘යස්‌මා ච ඛො, භික්‌ඛවෙ, රූපං අනත්‌තා, තස්‌මා රූපං ආබාධාය සංවත්‌තතී’’ති රූපස්‌ස අනත්‌තතාය දුක්‌ඛතා විභාවිතා විය දිස්‌සති, තථාපි ‘‘යස්‌මා රූපං ආබාධාය සංවත්‌තති, තස්‌මා අනත්‌තා’’ති පාකටතාය සාබාධතාය රූපස්‌ස අත්‌තසාරාභාවො විභාවිතො, තතො එව ච ‘‘න ලබ්‌භති රූපෙ එවං මෙ රූපං හොතු, එවං මෙ රූපං මා අහොසී’’ති රූපෙ කස්‌සචි අනිස්‌සරතා, තස්‌ස ච අවසවත්‌තනාකාරො දස්‌සිතොති ආහ ‘‘දුක්‌ඛවසෙන අනත්‌තතං දස්‌සෙතී’’ති. යදනිච්‌චං තං දුක්‌ඛන්‌ති යං වත්‌ථු අනිච්‌චං, තං දුක්‌ඛං උදයබ්‌බයපටිපීළිතත්‌තා, යං පන නිච්‌චං තදභාවතො, තං සුඛං යථා තං නිබ්‌බානන්‌ති අධිප්‌පායො. යං තන්‌ති කාරණනිද්‌දෙසොවායං, යස්‌මා රූපං අනිච්‌චං, තං තස්‌මාති අත්‌ථො. යං දුක්‌ඛං තදනත්‌තාති එත්‌ථ වුත්‌තනයෙනෙව අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. අනිච්‌චන්‌ති ඉමිනා ඝටාදි විය පච්‌චයුප්‌පන්‌නත්‌තා රූපං අනිච්‌චන්‌ති ඉමමත්‌ථං දස්‌සෙති. ඉමිනාව නයෙන ‘‘අනත්‌තා’’ති වත්‌තුං ලබ්‌භමානෙපි ‘‘අනත්‌තා’’ති වත්‌තා නාම නත්‌ථි. එවං දුක්‌ඛන්‌ති වදන්‌තීති එත්‌ථාපි යථාරහං වත්‌තබ්‌බං ‘‘අක්‌ඛිසූලාදිවිකාරප්‌පත්‌තකාලෙ විය පච්‌චයුප්‌පන්‌නත්‌තා දුක්‌ඛං රූප’’න්‌තිආදිනා. දුද්‌දසං දුප්‌පඤ්‌ඤාපනං. තථා හි සරභඞ්‌ගාදයොපි සත්‌ථාරො නාද්‌දසංසු, කුතො පඤ්‌ඤාපනා. තයිදං අනත්‌තලක්‌ඛණං.

    Kāmaṃ anattalakkhaṇasutte (saṃ. ni. 3.59; mahāva. 20) – ‘‘yasmā ca kho, bhikkhave, rūpaṃ anattā, tasmā rūpaṃ ābādhāya saṃvattatī’’ti rūpassa anattatāya dukkhatā vibhāvitā viya dissati, tathāpi ‘‘yasmā rūpaṃ ābādhāya saṃvattati, tasmā anattā’’ti pākaṭatāya sābādhatāya rūpassa attasārābhāvo vibhāvito, tato eva ca ‘‘na labbhati rūpe evaṃ me rūpaṃ hotu, evaṃ me rūpaṃ mā ahosī’’ti rūpe kassaci anissaratā, tassa ca avasavattanākāro dassitoti āha ‘‘dukkhavasena anattataṃdassetī’’ti. Yadaniccaṃ taṃ dukkhanti yaṃ vatthu aniccaṃ, taṃ dukkhaṃ udayabbayapaṭipīḷitattā, yaṃ pana niccaṃ tadabhāvato, taṃ sukhaṃ yathā taṃ nibbānanti adhippāyo. Yaṃ tanti kāraṇaniddesovāyaṃ, yasmā rūpaṃ aniccaṃ, taṃ tasmāti attho. Yaṃ dukkhaṃ tadanattāti ettha vuttanayeneva attho veditabbo. Aniccanti iminā ghaṭādi viya paccayuppannattā rūpaṃ aniccanti imamatthaṃ dasseti. Imināva nayena ‘‘anattā’’ti vattuṃ labbhamānepi ‘‘anattā’’ti vattā nāma natthi. Evaṃ dukkhanti vadantīti etthāpi yathārahaṃ vattabbaṃ ‘‘akkhisūlādivikārappattakāle viya paccayuppannattā dukkhaṃ rūpa’’ntiādinā. Duddasaṃ duppaññāpanaṃ. Tathā hi sarabhaṅgādayopi satthāro nāddasaṃsu, kuto paññāpanā. Tayidaṃ anattalakkhaṇaṃ.

    තස්‌මාතිහාතිආදිනා තියද්‌ධගතරූපං ලක්‌ඛණත්‌තයං ආරොපෙත්‌වා වුත්‌තන්‌ති ආහ ‘‘එතරහි අඤ්‌ඤදාපී’’ති. තං පන යාදිසං තාදිසම්‌පි තථා වුත්‌තන්‌ති අජ්‌ඣත්‌තාදිවිසෙසොපි වත්‌තබ්‌බො. පි-සද්‌දෙන වා තස්‌සාපි සඞ්‌ගහො දට්‌ඨබ්‌බො.

    Tasmātihātiādinā tiyaddhagatarūpaṃ lakkhaṇattayaṃ āropetvā vuttanti āha ‘‘etarahi aññadāpī’’ti. Taṃ pana yādisaṃ tādisampi tathā vuttanti ajjhattādivisesopi vattabbo. Pi-saddena vā tassāpi saṅgaho daṭṭhabbo.

    245. උක්‌කණ්‌ඨතීති නාභිරමති. අඤ්‌ඤත්‌ථ ‘‘නිබ්‌බිදා’’ති බලවවිපස්‌සනා වුච්‌චති, සානුලොමා පන සඞ්‌ඛාරුපෙක්‌ඛා ‘‘වුට්‌ඨානගාමිනී’’ති, සා ඉධ කථං නිබ්‌බිදා නාම ජාතාති ආහ ‘‘වුට්‌ඨානගාමිනිවිපස්‌සනාය හී’’තිආදි. ඉමිනා සිඛාපත්‌තනිබ්‌බෙදතාය වුට්‌ඨානගාමිනී ඉධ නිබ්‌බිදානාමෙන වුත්‌තාති දස්‌සෙති.

    245.Ukkaṇṭhatīti nābhiramati. Aññattha ‘‘nibbidā’’ti balavavipassanā vuccati, sānulomā pana saṅkhārupekkhā ‘‘vuṭṭhānagāminī’’ti, sā idha kathaṃ nibbidā nāma jātāti āha ‘‘vuṭṭhānagāminivipassanāya hī’’tiādi. Iminā sikhāpattanibbedatāya vuṭṭhānagāminī idha nibbidānāmena vuttāti dasseti.

    ‘‘සො අනුපුබ්‌බෙන සඤ්‌ඤග්‌ගං ඵුසතී’’ති (දී. නි. 1.414, 415) වත්‌වා ‘‘සඤ්‌ඤා ඛො පොට්‌ඨපාද පඨමං උප්‌පජ්‌ජති, පච්‌ඡා ඤාණ’’න්‌ති (දී. නි. 1.416) වුත්‌තත්‌තා සඤ්‌ඤග්‌ගන්‌ති වුත්‌තා ලොකියාසු පහානසඤ්‌ඤාසු සිඛාපත්‌තභාවතො. ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණන්‌ති වුත්‌තා ඉදප්‌පච්‌චයතාදස්‌සනස්‌ස මත්‌ථකප්‌පත්‌තීති කත්‌වා. තතො පරඤ්‌හි අසඞ්‌ඛතාරම්‌මණං ඤාණං හොති. තෙනාහ – ‘‘පුබ්‌බෙ ඛො සුසිම ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණං, පච්‌ඡා නිබ්‌බානෙ ඤාණ’’න්‌ති (සං. නි. 2.70). පාරිසුද්‌ධිපධානියඞ්‌ගන්‌ති වුත්‌තා මග්‌ගාධිගමස්‌ස පරිපන්‌ථභූතසබ්‌බසංකිලෙසවිසුද්‌ධි පධානිකස්‌ස යොගිනො, පධානභාවනාය වා ජාතං අඞ්‌ගන්‌ති කත්‌වා. පටිපදාඤාණදස්‌සනවිසුද්‌ධීති වුත්‌තා පරමුක්‌කංසගතපටිපදාඤාණදස්‌සනවිසුද්‌ධිභාවතො. අතම්‌මයතන්‌ති එත්‌ථ තම්‌මයතා නාම තණ්‌හා, කාමතණ්‌හාදීසු තාය තාය නිබ්‌බත්‌තත්‌තා තම්‌මයං නාම තෙභූමිකප්‌පවත්‌තං, තස්‌ස භාවොති කත්‌වා. තස්‌සා තණ්‌හාය පරියාදානතො වුට්‌ඨානගාමිනිවිපස්‌සනා අතම්‌මයතාති වුච්‌චති. නිස්‌සායාති තං අතම්‌මයතං පච්‌චයං කත්‌වා. ආගම්‌මාති තස්‌සෙව වෙවචනං. නානත්‌තාති නානාසභාවා බහූ අනෙකප්‌පකාරා. නානත්‌තසිතාති නානාරම්‌මණනිස්‌සිතා රූපාදිවිසයා. එකත්‌තාති එකසභාවා. එකත්‌තසිතාති එකංයෙව ආරම්‌මණං නිස්‌සිතා. තං නිස්‌සායාති තං එකත්‌තසිතං උපෙක්‌ඛං පච්‌චයං කත්‌වා. එතිස්‌සාති එතිස්‌සා උපෙක්‌ඛාය. පහානං හොතීති අඤ්‌ඤාණුපෙක්‌ඛතො පභුති සබ්‌බං උපෙක්‌ඛං පජහිත්‌වා ඨිතස්‌ස ‘‘අතම්‌මයතා’’ති වුත්‌තාය වුට්‌ඨානගාමිනිවිපස්‌සනාය අරූපාවචරසමාපත්‌තිඋපෙක්‌ඛාය විපස්‌සනුපෙක්‌ඛාය ච පහානං හොතීති පරියාදානන්‌ති වුත්‌තාති. සබ්‌බසඞ්‌ඛාරගතස්‌ස මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාපටිසඞ්‌ඛානස්‌ස සිඛාපත්‌තභාවතො වුට්‌ඨානගාමිනී මුඤ්‌චිතුකම්‍යතා පටිසඞ්‌ඛානන්‌ති ච වුත්‌තා. මුදුමජ්‌ඣාදිවසෙන පවත්‌තිආකාරමත්‌තං, අත්‌ථතො එකත්‌ථා මුඤ්‌චිතුකම්‍යතාදයො, බ්‍යඤ්‌ජනමෙව නානං. ද්‌වීහි නාමෙහීති ගොත්‍රභු, වොදානන්‌ති ඉමෙහි ද්‌වීහි නාමෙහි.

    ‘‘So anupubbena saññaggaṃ phusatī’’ti (dī. ni. 1.414, 415) vatvā ‘‘saññā kho poṭṭhapāda paṭhamaṃ uppajjati, pacchā ñāṇa’’nti (dī. ni. 1.416) vuttattā saññagganti vuttā lokiyāsu pahānasaññāsu sikhāpattabhāvato. Dhammaṭṭhitiñāṇanti vuttā idappaccayatādassanassa matthakappattīti katvā. Tato parañhi asaṅkhatārammaṇaṃ ñāṇaṃ hoti. Tenāha – ‘‘pubbe kho susima dhammaṭṭhitiñāṇaṃ, pacchā nibbāne ñāṇa’’nti (saṃ. ni. 2.70). Pārisuddhipadhāniyaṅganti vuttā maggādhigamassa paripanthabhūtasabbasaṃkilesavisuddhi padhānikassa yogino, padhānabhāvanāya vā jātaṃ aṅganti katvā. Paṭipadāñāṇadassanavisuddhīti vuttā paramukkaṃsagatapaṭipadāñāṇadassanavisuddhibhāvato. Atammayatanti ettha tammayatā nāma taṇhā, kāmataṇhādīsu tāya tāya nibbattattā tammayaṃ nāma tebhūmikappavattaṃ, tassa bhāvoti katvā. Tassā taṇhāya pariyādānato vuṭṭhānagāminivipassanā atammayatāti vuccati. Nissāyāti taṃ atammayataṃ paccayaṃ katvā. Āgammāti tasseva vevacanaṃ. Nānattāti nānāsabhāvā bahū anekappakārā. Nānattasitāti nānārammaṇanissitā rūpādivisayā. Ekattāti ekasabhāvā. Ekattasitāti ekaṃyeva ārammaṇaṃ nissitā. Taṃ nissāyāti taṃ ekattasitaṃ upekkhaṃ paccayaṃ katvā. Etissāti etissā upekkhāya. Pahānaṃ hotīti aññāṇupekkhato pabhuti sabbaṃ upekkhaṃ pajahitvā ṭhitassa ‘‘atammayatā’’ti vuttāya vuṭṭhānagāminivipassanāya arūpāvacarasamāpattiupekkhāya vipassanupekkhāya ca pahānaṃ hotīti pariyādānanti vuttāti. Sabbasaṅkhāragatassa muñcitukamyatāpaṭisaṅkhānassa sikhāpattabhāvato vuṭṭhānagāminī muñcitukamyatā paṭisaṅkhānanti ca vuttā. Mudumajjhādivasena pavattiākāramattaṃ, atthato ekatthā muñcitukamyatādayo, byañjanameva nānaṃ. Dvīhi nāmehīti gotrabhu, vodānanti imehi dvīhi nāmehi.

    විරාගොති මග්‌ගො, අච්‌චන්‌තමෙව විරජ්‌ජති එතෙනාති විරාගො, තෙන. මග්‌ගෙන හෙතුභූතෙන. විමුච්‌චතීති පටිප්‌පස්‌සද්‌ධිවිමුත්‌තිවසෙන විමුච්‌චති. තෙනාහ ‘‘ඵලං කථිත’’න්‌ති.

    Virāgoti maggo, accantameva virajjati etenāti virāgo, tena. Maggena hetubhūtena. Vimuccatīti paṭippassaddhivimuttivasena vimuccati. Tenāha ‘‘phalaṃ kathita’’nti.

    මහාඛීණාසවොති පසංසාවචනං යථා ‘‘මහාරාජා’’ති. තථා හි තං පසංසන්‌තො සත්‌ථා ‘‘අයං වුච්‌චති, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු උක්‌ඛිත්‌තපලිඝො ඉතිපී’’තිආදිමාහාති. තදත්‌ථං විවරිතුං ‘‘ඉදානි තස්‌සා’’තිආදි වුත්‌තං. යථාභූතෙහීති යාථාවතො භූතෙහි. දුරුක්‌ඛිපනට්‌ඨෙනාති පචුරජනෙහි උක්‌ඛිපිතුං අසක්‌කුණෙය්‍යභාවෙන. නිබ්‌බානනගරප්‌පවෙසෙ විබන්‌ධනෙන පලිඝො වියාති පලිඝොති වුච්‌චති. මත්‌ථකච්‌ඡින්‌නො තාලො පත්‌තඵලාදීනං අනඞ්‌ගතො තාලාවත්‌ථු අසිවෙ ‘‘සිවා’’ති සමඤ්‌ඤා විය. තෙනාහ ‘‘සීසච්‌ඡින්‌නතාලො විය කතා’’ති. පුනබ්‌භවස්‌ස කරණසීලො, පුනබ්‌භවං වා ඵලං අරහතීති පොනොභවිකො. එවංභූතො පන පුනබ්‌භවං දෙති නාමාති ආහ ‘‘පුනබ්‌භවදායකො’’ති. පුනබ්‌භවඛන්‌ධානං පච්‌චයොති ඉමිනා ජාතිසංසාරොති ඵලූපචාරෙන කාරණං වුත්‌තන්‌ති දස්‌සෙති. පරික්‌ඛාති වුච්‌චති සන්‌තානස්‌ස පරික්‌ඛිපනතො. සංකිණ්‌ණත්‌තාති සබ්‌බසො කිණ්‌ණත්‌තා විනාසිතත්‌තා. ගබ්‌භීරානුගතට්‌ඨෙනාති ගම්‌භීරං අනුපවිට්‌ඨට්‌ඨෙන. ලුඤ්‌චිත්‌වාති උද්‌ධරිත්‌වා. එතානීති කාමරාගසඤ්‌ඤොජනාදීනි. අග්‌ගළාති වුච්‌චන්‌ති අවධාරණට්‌ඨෙන. අග්‌ගමග්‌ගෙන පතිතො මානද්‌ධජො එතස්‌සාති පතිතමානද්‌ධජො. ඉතරභාරොරොපනස්‌ස පුරිමපදෙහි පකාසිතත්‌තා ‘‘මානභාරස්‌සෙව ඔරොපිතත්‌තා පන්‌නභාරොති අධිප්‌පෙතො’’ති වුත්‌තං. මානසංයොගෙනෙව විසංයුත්‌තත්‌තාති එත්‌ථාපි එසෙව නයො. පඤ්‌චපි ඛන්‌ධෙ අවිසෙසතො අස්‌මීති ගහෙත්‌වා පවත්‌තමානො ‘‘අස්‌මිමානො’’ති අධිප්‌පෙතොති වුත්‌තං ‘‘රූපෙ අස්‌මීති මානො’’තිආදි.

    Mahākhīṇāsavoti pasaṃsāvacanaṃ yathā ‘‘mahārājā’’ti. Tathā hi taṃ pasaṃsanto satthā ‘‘ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu ukkhittapaligho itipī’’tiādimāhāti. Tadatthaṃ vivarituṃ ‘‘idāni tassā’’tiādi vuttaṃ. Yathābhūtehīti yāthāvato bhūtehi. Durukkhipanaṭṭhenāti pacurajanehi ukkhipituṃ asakkuṇeyyabhāvena. Nibbānanagarappavese vibandhanena paligho viyāti palighoti vuccati. Matthakacchinno tālo pattaphalādīnaṃ anaṅgato tālāvatthu asive ‘‘sivā’’ti samaññā viya. Tenāha ‘‘sīsacchinnatālo viya katā’’ti. Punabbhavassa karaṇasīlo, punabbhavaṃ vā phalaṃ arahatīti ponobhaviko. Evaṃbhūto pana punabbhavaṃ deti nāmāti āha ‘‘punabbhavadāyako’’ti. Punabbhavakhandhānaṃ paccayoti iminā jātisaṃsāroti phalūpacārena kāraṇaṃ vuttanti dasseti. Parikkhāti vuccati santānassa parikkhipanato. Saṃkiṇṇattāti sabbaso kiṇṇattā vināsitattā. Gabbhīrānugataṭṭhenāti gambhīraṃ anupaviṭṭhaṭṭhena. Luñcitvāti uddharitvā. Etānīti kāmarāgasaññojanādīni. Aggaḷāti vuccanti avadhāraṇaṭṭhena. Aggamaggena patito mānaddhajo etassāti patitamānaddhajo. Itarabhāroropanassa purimapadehi pakāsitattā ‘‘mānabhārasseva oropitattā pannabhāroti adhippeto’’ti vuttaṃ. Mānasaṃyogeneva visaṃyuttattāti etthāpi eseva nayo. Pañcapi khandhe avisesato asmīti gahetvā pavattamāno ‘‘asmimāno’’ti adhippetoti vuttaṃ ‘‘rūpe asmīti māno’’tiādi.

    නගරද්‌වාරස්‌ස පරිස්‌සයපටිබාහනත්‌ථඤ්‌චෙව සොභනත්‌ථඤ්‌ච උභොසු පස්‌සෙසු එසිකත්‌ථම්‌භෙ නිඛණිත්‌වා ඨපෙන්‌තීති ආහ ‘‘නගරද්‌වාරෙ උස්‌සාපිතෙ එසිකත්‌ථම්‌භෙ’’ති. පාකාරවිද්‌ධංසනෙනෙව පරික්‌ඛාය භූමිසමකරණං හොතීති ආහ ‘‘පාකාරං භින්‌දන්‌තො පරික්‌ඛං සංකිරිත්‌වා’’ති. එවන්‌තිආදි උපමාසංසන්‌දනං. සන්‌තො සංවිජ්‌ජමානො කායො ධම්‌මසමූහොති සක්‌කායො, උපාදානක්‌ඛන්‌ධපඤ්‌චකං. ද්‌වත්‌තිංස කම්‌මකාරණා දුක්‌ඛක්‌ඛන්‌ධෙ ආගතා. අක්‌ඛිරොගසීසරොගාදයො අට්‌ඨනවුති රොගා. රාජභයාදීනි පඤ්‌චවීසති මහාභයානි.

    Nagaradvārassa parissayapaṭibāhanatthañceva sobhanatthañca ubhosu passesu esikatthambhe nikhaṇitvā ṭhapentīti āha ‘‘nagaradvāre ussāpite esikatthambhe’’ti. Pākāraviddhaṃsaneneva parikkhāya bhūmisamakaraṇaṃ hotīti āha ‘‘pākāraṃ bhindanto parikkhaṃ saṃkiritvā’’ti. Evantiādi upamāsaṃsandanaṃ. Santo saṃvijjamāno kāyo dhammasamūhoti sakkāyo, upādānakkhandhapañcakaṃ. Dvattiṃsa kammakāraṇā dukkhakkhandhe āgatā. Akkhirogasīsarogādayo aṭṭhanavuti rogā. Rājabhayādīni pañcavīsati mahābhayāni.

    246. අනධිගමනීයවිඤ්‌ඤාණතන්‌ති ‘‘ඉදං නාම නිස්‌සාය ඉමිනා නාම ආකාරෙන පවත්‌තතී’’ති එවං දුවිඤ්‌ඤෙය්‍යචිත්‌තතං. අන්‌වෙසන්‌ති පච්‌චත්‌තෙ එකවචනන්‌ති ආහ ‘‘අන්‌වෙසන්‌තො’’ති. සත්‌තොපි තථාගතොති වුච්‌චති ‘‘තථාගතො පරං මරණා’’තිආදීසු (දී. නි. 1.65) විය. සත්‌තො හි යථෙකො කම්‌මකිලෙසෙහි ඉත්‌ථත්‌තං ආගතො, තථා අපරොපි ආගතොති ‘‘තථාගතො’’ති වුච්‌චති. උත්‌තමපුග්‌ගලොති භගවන්‌තං සන්‌ධාය වදති. ඛීණාසවොපීති යො කොචි ඛීණාසවොපි ‘‘තථාගතො’’ති අධිප්‌පෙතො. සොපි හි යථෙකො චතූසු සතිපට්‌ඨානෙසු සූපට්‌ඨිතචිත්‌තො සත්‌ත බොජ්‌ඣඞ්‌ගෙ යථාභූතං භාවෙත්‌වා අනුත්‌තරං අරහත්‌තං ආගතො අධිගතො, තථා අපරොපි ආගතොති ‘‘තථාගතො’’ති වුච්‌චති. අසංවිජ්‌ජමානොති පරමත්‌ථතො අනුපලබ්‌භනීයො. අවින්‌දෙය්‍යොති න වින්‌දිතබ්‌බො, දුවිඤ්‌ඤෙය්‍යොති අත්‌ථො.

    246.Anadhigamanīyaviññāṇatanti ‘‘idaṃ nāma nissāya iminā nāma ākārena pavattatī’’ti evaṃ duviññeyyacittataṃ. Anvesanti paccatte ekavacananti āha ‘‘anvesanto’’ti. Sattopi tathāgatoti vuccati ‘‘tathāgato paraṃ maraṇā’’tiādīsu (dī. ni. 1.65) viya. Satto hi yatheko kammakilesehi itthattaṃ āgato, tathā aparopi āgatoti ‘‘tathāgato’’ti vuccati. Uttamapuggaloti bhagavantaṃ sandhāya vadati. Khīṇāsavopīti yo koci khīṇāsavopi ‘‘tathāgato’’ti adhippeto. Sopi hi yatheko catūsu satipaṭṭhānesu sūpaṭṭhitacitto satta bojjhaṅge yathābhūtaṃ bhāvetvā anuttaraṃ arahattaṃ āgato adhigato, tathā aparopi āgatoti ‘‘tathāgato’’ti vuccati. Asaṃvijjamānoti paramatthato anupalabbhanīyo. Avindeyyoti na vinditabbo, duviññeyyoti attho.

    තථාගතො සත්‌තො පුග්‌ගලොති න පඤ්‌ඤපෙමි පරමත්‌ථතො සත්‌තස්‌සෙව අභාවතොති අධිප්‌පායො. කිං පඤ්‌ඤපෙස්‌සාමි පඤ්‌ඤත්‌තිඋපාදානස්‌සපි ධරමානකස්‌ස අභාවතො. ‘‘අනුප්‌පාදො ඛෙමං, අනුප්‌පත්‌ති ඛෙම’’න්‌තිආදිනා අසඞ්‌ඛතාය ධාතුයා පක්‌ඛන්‌ධනවසෙන පවත්‌තං අග්‌ගඵලසමාපත්‌තිඅත්‌ථං විපස්‌සනාචිත්‌තං වා.

    Tathāgato satto puggaloti na paññapemi paramatthato sattasseva abhāvatoti adhippāyo. Kiṃ paññapessāmi paññattiupādānassapi dharamānakassa abhāvato. ‘‘Anuppādo khemaṃ, anuppatti khema’’ntiādinā asaṅkhatāya dhātuyā pakkhandhanavasena pavattaṃ aggaphalasamāpattiatthaṃ vipassanācittaṃ vā.

    තුච්‌ඡාති කරණෙ නිස්‌සක්‌කවචනන්‌ති ආහ ‘‘තුච්‌ඡකෙනා’’ති. විනයතීති විනයො, සො එව වෙනයිකො. තථා මන්‌ති තථාභූතං මං. පරමත්‌ථතො විජ්‌ජමානස්‌ස හි සත්‌තස්‌ස අභාවං වදන්‌තො සත්‌තවිනාසපඤ්‌ඤාපකො ච නාම සියා, අහං පන පරමත්‌ථතො අවිජ්‌ජමානං තං ‘‘නත්‌ථී’’ති වදාමි. යථා ච ලොකො වොහරති, තථෙව තං වොහරාමි, තථාභූතං මං යෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා ‘‘වෙනයිකො සමණො ගොතමො’’ති වදන්‌තා අසතා තුච්‌ඡා මුසා අභූතෙන අබ්‌භාචික්‌ඛන්‌තීති යොජනා. අප්‌පටිසන්‌ධිකස්‌ස ඛීණාසවස්‌ස චරිමචිත්‌තං නිරුපාදානතො අනුපාදානො විය ජාතවෙදො පරිනිබ්‌බුතං ඉදං නාම නිස්‌සිතන්‌ති න පඤ්‌ඤායතීති වදන්‌තො කිමෙත්‌තාවතා උච්‌ඡෙදවාදී භවෙය්‍ය, නාහං කදාචිපි අත්‌ථි, නාපි කොචි අත්‌ථීති වදාමි. එවං සන්‌තෙ කිං නිස්‌සාය තෙ මොඝපුරිසා සතො සත්‌තස්‌ස නාම උච්‌ඡෙදං විනාසං විභවං පඤ්‌ඤපෙතීති වදන්‌තා අසතා…පෙ.… අබ්‌භාචික්‌ඛන්‌තීති අයමෙත්‌ථ අධිප්‌පායො.

    Tucchāti karaṇe nissakkavacananti āha ‘‘tucchakenā’’ti. Vinayatīti vinayo, so eva venayiko. Tathā manti tathābhūtaṃ maṃ. Paramatthato vijjamānassa hi sattassa abhāvaṃ vadanto sattavināsapaññāpako ca nāma siyā, ahaṃ pana paramatthato avijjamānaṃ taṃ ‘‘natthī’’ti vadāmi. Yathā ca loko voharati, tatheva taṃ voharāmi, tathābhūtaṃ maṃ ye samaṇabrāhmaṇā ‘‘venayiko samaṇo gotamo’’ti vadantā asatā tucchā musā abhūtena abbhācikkhantīti yojanā. Appaṭisandhikassa khīṇāsavassa carimacittaṃ nirupādānato anupādāno viya jātavedo parinibbutaṃ idaṃ nāma nissitanti na paññāyatīti vadanto kimettāvatā ucchedavādī bhaveyya, nāhaṃ kadācipi atthi, nāpi koci atthīti vadāmi. Evaṃ sante kiṃ nissāya te moghapurisā sato sattassa nāma ucchedaṃ vināsaṃ vibhavaṃ paññapetīti vadantā asatā…pe… abbhācikkhantīti ayamettha adhippāyo.

    මහාබොධිමණ්‌ඩම්‌හීති බොධිමණ්‌ඩග්‌ගහණෙන සත්‌තසත්‌තාහමාහ. තෙන ධම්‌මචක්‌කපවත්‌තනතො (සං. නි. 5.1081; මහාව. 13; පටි. ම. 2.30) පුබ්‌බෙ වුත්‌තං තන්‌තිදෙසනං වදති . චතුසච්‌චමෙව පඤ්‌ඤපෙමීති එතෙන සච්‌චවිමුත්‌තා සත්‌ථුදෙසනා නත්‌ථීති දස්‌සෙති. එත්‌ථ ච – ‘‘පුබ්‌බෙ චෙව එතරහි ච දුක්‌ඛඤ්‌චෙව පඤ්‌ඤපෙමි දුක්‌ඛස්‌ස ච නිරොධ’’න්‌ති වදන්‌තො භගවා නාහං කදාචිපි ‘‘අත්‌තා උච්‌ඡිජ්‌ජති, විනස්‌සතී’’ති වා, ‘‘අත්‌තා නාම කොචි අත්‌ථී’’ති වා වදාමි. එවං සන්‌තෙ කිං නිස්‌සාය තෙ මොඝපුරිසා ‘‘සතො සත්‌තස්‌ස උච්‌ඡෙදං විනාසං විභවං පඤ්‌ඤපෙතී’’ති අසතා තුච්‌ඡෙන අබ්‌භාචික්‌ඛන්‌තීති දස්‌සෙති. පරෙති අමාමකා, මම ඔවාදස්‌ස අභාජනභූතාති අත්‌ථොති ආහ ‘‘සච්‌චානි…පෙ.… අසමත්‌ථපුග්‌ගලා’’ති. අධිප්‌පායෙනාති ඉමිනා තෙසං අධිප්‌පායමත්‌තං, රොසනවිහෙසනානි පන තථාගතස්‌ස ආකාසස්‌ස විලිඛනං විය න සම්‌භවන්‌තියෙවාති දස්‌සෙති. ආහනති චිත්‌තන්‌ති ආඝාතො. අප්‌පතීතා හොන්‌ති එතෙනාති අප්‌පච්‌චයො. චිත්‌තං න අභිරාධයතීති අනභිරද්‌ධි. අතුට්‌ඨීති තුට්‌ඨිපටිපක්‌ඛො තථාපවත්‌තො චිත්‌තුප්‌පාදො, කොධො එව වා.

    Mahābodhimaṇḍamhīti bodhimaṇḍaggahaṇena sattasattāhamāha. Tena dhammacakkapavattanato (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 13; paṭi. ma. 2.30) pubbe vuttaṃ tantidesanaṃ vadati . Catusaccameva paññapemīti etena saccavimuttā satthudesanā natthīti dasseti. Ettha ca – ‘‘pubbe ceva etarahi ca dukkhañceva paññapemi dukkhassa ca nirodha’’nti vadanto bhagavā nāhaṃ kadācipi ‘‘attā ucchijjati, vinassatī’’ti vā, ‘‘attā nāma koci atthī’’ti vā vadāmi. Evaṃ sante kiṃ nissāya te moghapurisā ‘‘sato sattassa ucchedaṃ vināsaṃ vibhavaṃ paññapetī’’ti asatā tucchena abbhācikkhantīti dasseti. Pareti amāmakā, mama ovādassa abhājanabhūtāti atthoti āha ‘‘saccāni…pe… asamatthapuggalā’’ti. Adhippāyenāti iminā tesaṃ adhippāyamattaṃ, rosanavihesanāni pana tathāgatassa ākāsassa vilikhanaṃ viya na sambhavantiyevāti dasseti. Āhanati cittanti āghāto. Appatītā honti etenāti appaccayo. Cittaṃ na abhirādhayatīti anabhiraddhi. Atuṭṭhīti tuṭṭhipaṭipakkho tathāpavatto cittuppādo, kodho eva vā.

    පරෙති අඤ්‌ඤෙ එකච්‌චෙ. ආනන්‌දන්‌ති පමොදන්‌ති එතෙනාති ආනන්‌දො, පීතියා එවෙතං අධිවචනං. සොභනමනතා සොමනස්‌සං, චෙතසිකසුඛස්‌සෙතං අධිවචනං. උප්‌පිලති පුරිමාවත්‌ථාය භිජ්‌ජති විසෙසං ආපජ්‌ජතීති උප්‌පිලං, තදෙව උප්‌පිලාවිතං, තස්‌ස භාවො උප්‌පිලාවිතත්‌තං. යාය උප්‌පන්‌නාය කායචිත්‌තං වාතපූරිතභත්‌තා විය උද්‌ධුමායනාකාරප්‌පත්‌තං හොති, තස්‌සා ගෙහස්‌සිතාය ඔදග්‌ගියපීතියා එතං අධිවචනං. සච්‌චානි පටිවිජ්‌ඣිතුං අසමත්‌ථාති දුක්‌ඛමෙව උප්‌පජ්‌ජති නිරුජ්‌ඣති ච, න අඤ්‌ඤො සත්‌තො නාම අත්‌ථීති එවං ජානිතුං අසමත්‌ථා ‘‘අත්‌තා නාම අත්‌ථී’’ති එවංදිට්‌ඨිනො අප්‌පහීනවිපල්‌ලාසා. උත්‌තමං පසාදනීයට්‌ඨානං තථාගතම්‌පි අක්‌කොසන්‌ති, කිමඞ්‌ගං පන භික්‌ඛූති අධිප්‌පායො.

    Pareti aññe ekacce. Ānandanti pamodanti etenāti ānando, pītiyā evetaṃ adhivacanaṃ. Sobhanamanatā somanassaṃ, cetasikasukhassetaṃ adhivacanaṃ. Uppilati purimāvatthāya bhijjati visesaṃ āpajjatīti uppilaṃ, tadeva uppilāvitaṃ, tassa bhāvo uppilāvitattaṃ. Yāya uppannāya kāyacittaṃ vātapūritabhattā viya uddhumāyanākārappattaṃ hoti, tassā gehassitāya odaggiyapītiyā etaṃ adhivacanaṃ. Saccāni paṭivijjhituṃ asamatthāti dukkhameva uppajjati nirujjhati ca, na añño satto nāma atthīti evaṃ jānituṃ asamatthā ‘‘attā nāma atthī’’ti evaṃdiṭṭhino appahīnavipallāsā. Uttamaṃ pasādanīyaṭṭhānaṃ tathāgatampi akkosanti, kimaṅgaṃ pana bhikkhūti adhippāyo.

    247. අනත්‌තනියෙපි ඛන්‌ධපඤ්‌චකෙ මිච්‌ඡාගාහවසෙන අත්‌තනියසඤ්‌ඤාය පවත්‌තස්‌ස ඡන්‌දරාගස්‌ස පහානං. අම්‌හාකං නෙව අත්‌තාති යස්‌මා රූපවෙදනාදියෙව අත්‌තග්‌ගාහවත්‌ථු තබ්‌බිනිමුත්‌තස්‌ස ලොභනෙය්‍යස්‌ස අභාවතො. එතං තිණකට්‌ඨසාඛාපලාසං න අම්‌හාකං රූපං, න විඤ්‌ඤාණං, තස්‌මා අම්‌හාකං නෙව අත්‌තාති යොජනා. අජ්‌ඣත්‌තිකස්‌ස වත්‌ථුනො නෙව අත්‌තාති පටික්‌ඛිත්‌තත්‌තා බාහිරවත්‌ථු අත්‌තනියභාවෙන පටික්‌ඛිත්‌තං හොතීති ආහ ‘‘අම්‌හාකං චීවරාදිපරික්‌ඛාරොපි න හොතී’’ති. ඛන්‌ධපඤ්‌චකංයෙවාති බාහිරවත්‌ථුං නිදස්‌සනං කත්‌වා ඛන්‌ධපඤ්‌චකංයෙව න තුම්‌හාකන්‌ති පජහාපෙති. න උප්‌පාටෙත්‌වා කන්‌දං විය. න ලුඤ්‌චිත්‌වා වා කෙසෙ වියාති. ඉමිනා රූපාදීනං නාමමුඛෙන පහානං ඉච්‌ඡන්‌ති. උල්‌ලිඞ්‌ගිතමත්‌ථං ඡන්‌දරාගවිනයෙන පජහාපෙතීති සරූපතො දස්‌සෙති.

    247. Anattaniyepi khandhapañcake micchāgāhavasena attaniyasaññāya pavattassa chandarāgassa pahānaṃ. Amhākaṃ neva attāti yasmā rūpavedanādiyeva attaggāhavatthu tabbinimuttassa lobhaneyyassa abhāvato. Etaṃ tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ na amhākaṃ rūpaṃ, na viññāṇaṃ, tasmā amhākaṃ neva attāti yojanā. Ajjhattikassa vatthuno neva attāti paṭikkhittattā bāhiravatthu attaniyabhāvena paṭikkhittaṃ hotīti āha ‘‘amhākaṃ cīvarādiparikkhāropi na hotī’’ti. Khandhapañcakaṃyevāti bāhiravatthuṃ nidassanaṃ katvā khandhapañcakaṃyeva na tumhākanti pajahāpeti. Na uppāṭetvā kandaṃ viya. Na luñcitvā vā kese viyāti. Iminā rūpādīnaṃ nāmamukhena pahānaṃ icchanti. Ulliṅgitamatthaṃ chandarāgavinayena pajahāpetīti sarūpato dasseti.

    248. ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤථ, භික්‌ඛවෙ, රූපං නිච්‌චං වා’’තිආදි දෙසනා තිපරිවට්‌ටං. යාව ඉමං ඨානන්‌ති ‘‘එවං ස්‌වාක්‌ඛාතො’’ති යාවායං පාළිපදෙසො. සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යභාවෙන අක්‌ඛාතත්‌තාපි ස්‌වාක්‌ඛාතොති ආහ ‘‘සුකථිතත්‌තා එව උත්‌තානො විවටො පකාසිතො’’ති. තිරියං විදාරණෙන ඡින්‌නං, දීඝසො ඵාලනෙන භින්‌නං, තතො එව තත්‌ථ තත්‌ථ සිබ්‌බිතගණ්‌ඨිකතජිණ්‌ණවත්‌ථං පිලොතිකා, තදභාවතො ඡින්‌නපිලොතිකො, පිලොතිකරහිතොති අත්‌ථො. ඉරියාපථ-සණ්‌ඨපනඅවිජ්‌ජමානඣාන-විපස්‌සනානි ඡින්‌නාය අවිජ්‌ජමානාය පටිපත්‌තියා සිබ්‌බනගණ්‌ඨිකරණසදිසානි, තාදිසං ඉධ නත්‌ථීති ආහ ‘‘න හෙත්‌ථ…පෙ.… අත්‌ථී’’ති. පතිට්‌ඨාතුං න ලභතීති පෙසලෙහි සද්‌ධිං සංවාසවසෙනපි පතිට්‌ඨාතුං න ලභති, විසෙසාධිගමවසෙන පන වත්‌තබ්‌බමෙව නත්‌ථි.

    248. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā’’tiādi desanā tiparivaṭṭaṃ. Yāva imaṃ ṭhānanti ‘‘evaṃ svākkhāto’’ti yāvāyaṃ pāḷipadeso. Suviññeyyabhāvena akkhātattāpi svākkhātoti āha ‘‘sukathitattā eva uttāno vivaṭo pakāsito’’ti. Tiriyaṃ vidāraṇena chinnaṃ, dīghaso phālanena bhinnaṃ, tato eva tattha tattha sibbitagaṇṭhikatajiṇṇavatthaṃ pilotikā, tadabhāvato chinnapilotiko, pilotikarahitoti attho. Iriyāpatha-saṇṭhapanaavijjamānajhāna-vipassanāni chinnāya avijjamānāya paṭipattiyā sibbanagaṇṭhikaraṇasadisāni, tādisaṃ idha natthīti āha ‘‘na hettha…pe… atthī’’ti. Patiṭṭhātuṃ na labhatīti pesalehi saddhiṃ saṃvāsavasenapi patiṭṭhātuṃ na labhati, visesādhigamavasena pana vattabbameva natthi.

    කාරණ්‌ඩවං නිද්‌ධමථාති විපන්‌නසීලතාය කචවරභූතං පුග්‌ගලං කචවරමිව නිරපෙක්‌ඛා අපනෙථ. කසම්‌බුඤ්‌චාපකස්‌සථාති කසටභූතඤ්‌ච නං ඛත්‌තියාදීනං මජ්‌ඣගතං සම්‌භින්‌නං පග්‌ඝරිතකුට්‌ඨං චණ්‌ඩාලං විය අපකස්‌සථ නික්‌කඩ්‌ඪථ. කිං කාරණං? සඞ්‌ඝාරාමො නාම සීලවන්‌තානං කතො, න දුස්‌සීලානං, යතො එතදෙව. තතො පලාපෙ වාහෙථ, අස්‌සමණෙ සමණමානිනෙති යථා පලාපා අන්‌තොසාරරහිතා අතණ්‌ඩුලා බහි ථුසෙන වීහි විය දිස්‌සන්‌ති, එවං පාපභික්‌ඛූ අන්‌තොසීලරහිතාපි බහි කාසාවාදිපරික්‌ඛාරෙන භික්‌ඛූ විය දිස්‌සන්‌ති, තස්‌මා ‘‘පලාපා’’ති වුච්‌චන්‌ති, තෙ පලාපෙ වාහෙථ ඔධුනාථ විධමථ. පරමත්‌ථතො අස්‌සමණෙ වෙසමත්‌තෙන සමණමානිනෙ එවං නිද්‌ධමිත්‌වාන…පෙ.… පතිස්‌සතාති. තත්‌ථ කප්‌පයව්‌හොති කප්‌පෙථ, කරොථාති වුත්‌තං හොති. පතිස්‌සතාති පති පති සතා සම්‌පජානන්‌තා සුට්‌ඨු පජානන්‌තා. පතිස්‌සතා වා සප්‌පතිස්‌සා අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං සගාරවා. අථෙවං සුද්‌ධා සුද්‌ධෙහි සංවාසං කප්‌පෙන්‌තා දිට්‌ඨිසීලසාමඤ්‌ඤෙන සමග්‌ගා. අනුක්‌කමෙන පරිපාකගතපඤ්‌ඤතාය නිපකා. සබ්‌බස්‌සෙවිමස්‌ස දුක්‌ඛවට්‌ටස්‌ස අන්‌තං කරිස්‌සථ, පරිනිබ්‌බානං පාපුණිස්‌සථාති අත්‌ථො.

    Kāraṇḍavaṃ niddhamathāti vipannasīlatāya kacavarabhūtaṃ puggalaṃ kacavaramiva nirapekkhā apanetha. Kasambuñcāpakassathāti kasaṭabhūtañca naṃ khattiyādīnaṃ majjhagataṃ sambhinnaṃ paggharitakuṭṭhaṃ caṇḍālaṃ viya apakassatha nikkaḍḍhatha. Kiṃ kāraṇaṃ? Saṅghārāmo nāma sīlavantānaṃ kato, na dussīlānaṃ, yato etadeva. Tato palāpe vāhetha, assamaṇe samaṇamānineti yathā palāpā antosārarahitā ataṇḍulā bahi thusena vīhi viya dissanti, evaṃ pāpabhikkhū antosīlarahitāpi bahi kāsāvādiparikkhārena bhikkhū viya dissanti, tasmā ‘‘palāpā’’ti vuccanti, te palāpe vāhetha odhunātha vidhamatha. Paramatthato assamaṇe vesamattena samaṇamānine evaṃ niddhamitvāna…pe…patissatāti. Tattha kappayavhoti kappetha, karothāti vuttaṃ hoti. Patissatāti pati pati satā sampajānantā suṭṭhu pajānantā. Patissatā vā sappatissā aññamaññaṃ sagāravā. Athevaṃ suddhā suddhehi saṃvāsaṃ kappentā diṭṭhisīlasāmaññena samaggā. Anukkamena paripākagatapaññatāya nipakā. Sabbassevimassa dukkhavaṭṭassa antaṃ karissatha, parinibbānaṃ pāpuṇissathāti attho.

    වට්‌ටං තෙසං නත්‌ථි පඤ්‌ඤාපනාය සබ්‌බසො සමුච්‌ඡින්‌නවට්‌ටමූලකත්‌තා.

    Vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya sabbaso samucchinnavaṭṭamūlakattā.

    ධම්‌මං අනුස්‌සරන්‌ති, ධම්‌මස්‌ස වා අනුස්‌සරණසීලාති ධම්‌මානුසාරිනො. එවං සද්‌ධානුසාරිනොපි වෙදිතබ්‌බා. පටිපන්‌නස්‌සාති පටිපජ්‌ජමානස්‌ස, සොතාපත්‌තිමග්‌ගට්‌ඨොපි අධිප්‌පෙතො. අධිමත්‌තන්‌ති බලවං. පඤ්‌ඤාවාහීති පඤ්‌ඤං වාහෙති, පඤ්‌ඤා වා ඉමං පුග්‌ගලං වහතීති පඤ්‌ඤාවාහීතිපි වදන්‌ති. පඤ්‌ඤාපුබ්‌බඞ්‌ගමන්‌ති පඤ්‌ඤං පුරෙචාරිකං කත්‌වා. අයං වුච්‌චතීති අයං එවරූපො පුග්‌ගලො පඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛාතෙන ධම්‌මෙන සරති අනුස්‌සරතීති ධම්‌මානුසාරී. සද්‌ධාවාහීති සද්‌ධං වාහෙති, සද්‌ධා වා ඉමං පුග්‌ගලං වහතීති සද්‌ධාවාහීතිපි වදන්‌ති. සද්‌ධාපුබ්‌බඞ්‌ගමන්‌ති සද්‌ධං පුරෙචාරිකං කත්‌වා. අයං වුච්‌චතීති අයං එවරූපො පුග්‌ගලො සද්‌ධාය සරති අනුස්‌සරතීති සද්‌ධානුසාරී. සද්‌ධාමත්‌තන්‌ති ‘‘ඉතිපි සො භගවා’’තිආදිනා බුද්‌ධසුබුද්‌ධතාය සද්‌දහනමත්‌තං. මත්‌ත-සද්‌දෙන අවෙච්‌චප්‌පසාදං නිවත්‌තෙති. පෙමමත්‌තන්‌ති යථාවුත්‌තසද්‌ධානුසාරෙන උප්‌පන්‌නං තුට්‌ඨිමත්‌තං. සිනෙහොති කෙචි. එවං විපස්‌සනං පට්‌ඨපෙත්‌වා නිසින්‌නානන්‌ති කලාපසම්‌මසනාදිවසෙන ආරද්‌ධවිපස්‌සනානං. එකා සද්‌ධාති විපස්‌සනානුසාරෙන ස්‌වාක්‌ඛාතධම්‌මතා සිද්‌ධා, තතො එව එකා සෙට්‌ඨා උළාරා සද්‌ධා උප්‌පජ්‌ජති. එකං පෙමන්‌ති එත්‌ථාපි එසෙව නයො. සග්‌ගෙ ඨපිතා විය හොන්‌තීති තෙසං සද්‌ධාපෙමානං සග්‌ගසංවත්‌තනියතාය අබ්‍යභිචාරීභාවමාහ. චූළසොතාපන්‌නොති වදන්‌ති එකදෙසෙන සච්‌චානුබොධෙ ඨිතත්‌තා. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.

    Dhammaṃ anussaranti, dhammassa vā anussaraṇasīlāti dhammānusārino. Evaṃ saddhānusārinopi veditabbā. Paṭipannassāti paṭipajjamānassa, sotāpattimaggaṭṭhopi adhippeto. Adhimattanti balavaṃ. Paññāvāhīti paññaṃ vāheti, paññā vā imaṃ puggalaṃ vahatīti paññāvāhītipi vadanti. Paññāpubbaṅgamanti paññaṃ purecārikaṃ katvā. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo paññāsaṅkhātena dhammena sarati anussaratīti dhammānusārī. Saddhāvāhīti saddhaṃ vāheti, saddhā vā imaṃ puggalaṃ vahatīti saddhāvāhītipi vadanti. Saddhāpubbaṅgamanti saddhaṃ purecārikaṃ katvā. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo saddhāya sarati anussaratīti saddhānusārī. Saddhāmattanti ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā buddhasubuddhatāya saddahanamattaṃ. Matta-saddena aveccappasādaṃ nivatteti. Pemamattanti yathāvuttasaddhānusārena uppannaṃ tuṭṭhimattaṃ. Sinehoti keci. Evaṃ vipassanaṃ paṭṭhapetvā nisinnānanti kalāpasammasanādivasena āraddhavipassanānaṃ. Ekā saddhāti vipassanānusārena svākkhātadhammatā siddhā, tato eva ekā seṭṭhā uḷārā saddhā uppajjati. Ekaṃ pemanti etthāpi eseva nayo. Sagge ṭhapitā viya hontīti tesaṃ saddhāpemānaṃ saggasaṃvattaniyatāya abyabhicārībhāvamāha. Cūḷasotāpannoti vadanti ekadesena saccānubodhe ṭhitattā. Sesaṃ suviññeyyameva.

    අලගද්‌දූපමසුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.

    Alagaddūpamasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 2. අලගද්‌දූපමසුත්‌තං • 2. Alagaddūpamasuttaṃ

    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 2. අලගද්‌දූපමසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Alagaddūpamasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact