| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
2. භික්‌ඛුවග්‌ගො
2. Bhikkhuvaggo
1. අම්‌බලට්‌ඨිකරාහුලොවාදසුත්‌තවණ්‌ණනා
1. Ambalaṭṭhikarāhulovādasuttavaṇṇanā
107. අම්‌බලට්‌ඨිකායන්‌ති එත්‌ථ අම්‌බලට්‌ඨිකා වුච්‌චති සුජාතො තරුණම්‌බරුක්‌ඛො, තස්‌ස පන අවිදූරෙ කතො පාසාදො ඉධ ‘‘අම්‌බලට්‌ඨිකා’’ති අධිප්‌පෙතො. තෙනාහ ‘‘වෙළුවනවිහාරස්‌සා’’තිආදි. පධානඝරසඞ්‌ඛෙපෙති භාවනාගෙහප්‌පකාරෙ යොගීනං ගෙහෙති අත්‌ථො. තිඛිණොව හොති, න තස්‌ස තිඛිණභාවො කෙනචි කාතබ්‌බො සභාවසිද්‌ධත්‌තා. එවමෙව අත්‌තනො විමුත්‌තිපරිපාචනකම්‌මුනා තික්‌ඛවිසදභාවප්‌පත්‌තියා අයම්‌පි ආයස්‌මා…පෙ.… තත්‌ථ විහාසි. පකතිපඤ්‌ඤත්‌තමෙවාති පකතියා පඤ්‌ඤත්‌තං බුද්‌ධානං උපගමනතො පුරෙතරමෙව චාරිත්‌තවසෙන පඤ්‌ඤත්‌තං.
107.Ambalaṭṭhikāyanti ettha ambalaṭṭhikā vuccati sujāto taruṇambarukkho, tassa pana avidūre kato pāsādo idha ‘‘ambalaṭṭhikā’’ti adhippeto. Tenāha ‘‘veḷuvanavihārassā’’tiādi. Padhānagharasaṅkhepeti bhāvanāgehappakāre yogīnaṃ geheti attho. Tikhiṇova hoti, na tassa tikhiṇabhāvo kenaci kātabbo sabhāvasiddhattā. Evameva attano vimuttiparipācanakammunā tikkhavisadabhāvappattiyā ayampi āyasmā…pe… tattha vihāsi. Pakatipaññattamevāti pakatiyā paññattaṃ buddhānaṃ upagamanato puretarameva cārittavasena paññattaṃ.
108. උදකං අනෙන ධීයති, ඨපීයති වා එත්‌ථාති උදකාධානං. උදකට්‌ඨානන්‌ති ච ඛුද්‌දකභාජනං. ‘‘ඔවාදදානත්‌ථං ආමන්‌තෙසී’’ති වත්‌වා තං පනස්‌ස ඔවාදදානං න ඉධෙව, අථ ඛො බහූසු ඨානෙසු බහුක්‌ඛත්‌තුං පවත්‌තිතන්‌ති තානි තානි සඞ්‌ඛෙපතො දස්‌සෙත්‌වා ඉධ සංවණ්‌ණනත්‌ථං ‘‘භගවතා හී’’තිආදි වුත්‌තං.
108. Udakaṃ anena dhīyati, ṭhapīyati vā etthāti udakādhānaṃ. Udakaṭṭhānanti ca khuddakabhājanaṃ. ‘‘Ovādadānatthaṃ āmantesī’’ti vatvā taṃ panassa ovādadānaṃ na idheva, atha kho bahūsu ṭhānesu bahukkhattuṃ pavattitanti tāni tāni saṅkhepato dassetvā idha saṃvaṇṇanatthaṃ ‘‘bhagavatā hī’’tiādi vuttaṃ.
තත්‌ථ සබ්‌බබුද්‌ධෙහි අවිජහිතන්‌ති ඉමිනා සබ්‌බෙසං බුද්‌ධානං සාසනෙ කුමාරපඤ්‌හා නාම හොතීති දස්‌සෙති. එකෙකතො පට්‌ඨාය යාව දසකා පවත්‌තා දස පුච්‌ඡා එතස්‌සාති දසපුච්‌ඡං, එකෙකතො පට්‌ඨාය යාව දසකා එකුත්‌තරවසෙන පවත්‌තං විස්‌සජ්‌ජනත්‌ථාය පඤ්‌චපණ්‌ණසවිස්‌සජ්‌ජනං සාමණෙරපඤ්‌හන්‌ති සම්‌බන්‌ධො. යං පනෙත්‌ථ වත්‌තබ්‌බං, තං පරමත්‌ථජොතිකායං ඛුද්‌දකට්‌ඨකථායං (ඛු. පා. අට්‌ඨ. 4.කුමාරපඤ්‌හවණ්‌ණනා) වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං. අනාදීනවදස්‌සිතාය අභිණ්‌හං මුසා සමුදාචරණතො ‘‘පියමුසාවාදා’’ති වුත්‌තං, උදකාවසෙසඡඩ්‌ඩනඋදකාධානනිකුජ්‌ජනඋක්‌කුජ්‌ජනදස්‌සනසඤ්‌ඤිතා චතස්‌සො උදකාධානූපමායො සබ්‌බස්‌ස යුද්‌ධකම්‌මස්‌ස අකරණකරණවසෙන දස්‌සිතා ද්‌වෙ හත්‌ථිඋපමායො.
Tattha sabbabuddhehi avijahitanti iminā sabbesaṃ buddhānaṃ sāsane kumārapañhā nāma hotīti dasseti. Ekekato paṭṭhāya yāva dasakā pavattā dasa pucchā etassāti dasapucchaṃ, ekekato paṭṭhāya yāva dasakā ekuttaravasena pavattaṃ vissajjanatthāya pañcapaṇṇasavissajjanaṃ sāmaṇerapañhanti sambandho. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ paramatthajotikāyaṃ khuddakaṭṭhakathāyaṃ (khu. pā. aṭṭha. 4.kumārapañhavaṇṇanā) vuttanayeneva veditabbaṃ. Anādīnavadassitāya abhiṇhaṃ musā samudācaraṇato ‘‘piyamusāvādā’’ti vuttaṃ, udakāvasesachaḍḍanaudakādhānanikujjanaukkujjanadassanasaññitā catasso udakādhānūpamāyo sabbassa yuddhakammassa akaraṇakaraṇavasena dassitā dve hatthiupamāyo.
තත්‌ථ රාහුලසුත්‌තන්‌ති සුත්‌තනිපාතෙ ආගතං රාහුලසුත්‌තං (සු. නි. 337 ආදයො). අභිණ්‌හොවාදවසෙන වුත්‌තන්‌ති ඉමිනා අන්‌තරන්‌තරා තං සුත්‌තං කථෙත්‌වා භගවා ථෙරං ඔවදතීති දස්‌සෙති. ඉදඤ්‌ච පනාති ඉදං යථාවුත්‌තං භගවතො තංතංකාලානුරූපං අත්‌තනො ඔවාදදානං සන්‌ධාය. බීජන්‌ති අණ්‌ඩං. පස්‌සසි නූති නු-සද්‌දො අනුජානනෙ, නනු පස්‌සසීති අත්‌ථො. සච්‌චධම්‌මං ලඞ්‌ඝිත්‌වා ඨිතස්‌ස කිඤ්‌චිපි අකත්‌තබ්‌බං නාම පාපං නත්‌ථීති ආහ – ‘‘සම්‌පජානමුසාවාදෙ සංවරරහිතස්‌ස ඔපම්‌මදස්‌සනත්‌ථං වුත්‌තා’’ති. තථා හි –
Tattharāhulasuttanti suttanipāte āgataṃ rāhulasuttaṃ (su. ni. 337 ādayo). Abhiṇhovādavasena vuttanti iminā antarantarā taṃ suttaṃ kathetvā bhagavā theraṃ ovadatīti dasseti. Idañca panāti idaṃ yathāvuttaṃ bhagavato taṃtaṃkālānurūpaṃ attano ovādadānaṃ sandhāya. Bījanti aṇḍaṃ. Passasi nūti nu-saddo anujānane, nanu passasīti attho. Saccadhammaṃ laṅghitvā ṭhitassa kiñcipi akattabbaṃ nāma pāpaṃ natthīti āha – ‘‘sampajānamusāvāde saṃvararahitassa opammadassanatthaṃ vuttā’’ti. Tathā hi –
‘‘එකං ධම්‌මමතීතස්‌ස, මුසාවාදිස්‌ස ජන්‌තුනො;
‘‘Ekaṃ dhammamatītassa, musāvādissa jantuno;
විතිණ්‌ණපරලොකස්‌ස, නත්‌ථි පාපමකාරිය’’න්‌ති. (ධ. ප. 176);
Vitiṇṇaparalokassa, natthi pāpamakāriya’’nti. (dha. pa. 176);
උරුළ්‌හවාති උරුළ්‌හො හුත්‌වා උස්‌සිතො. සො පන දමවසෙන අභිරුය්‌හ වඩ්‌ඪිතො ආරොහනයොග්‍යො ච හොතීති ආහ ‘‘අභිවඩ්‌ඪිතො ආරොහසම්‌පන්‌නො’’ති. ආගතාගතෙති අත්‌තනො යොග්‍යපදෙසං ආගතාගතෙ. පටිසෙනාය ඵලකකොට්‌ඨකමුණ්‌ඩපාකාරාදයොති පටිසෙනාය අත්‌තනො ආරක්‌ඛත්‌ථාය ඨපිතෙ ඵලකකොට්‌ඨකෙ චෙව උද්‌ධච්‌ඡදපාකාරාදිකෙ ච. එතං පදෙසන්‌ති එතං පරසෙනාපදෙසං. එත්‌තකෙනාති ඔලොකනමත්‌තෙන. තස්‌ස ඔලොකනාකාරදස්‌සනෙනෙව. සතම්‌පි සහස්‌සම්‌පි සෙනානීකං ද්‌වෙධා භිජ්‌ජති, තීරපාතිකං මද්‌දිතං හුත්‌වා පදාතා හුත්‌වා ද්‌වෙධා හුත්‌වා පලායන්‌ති. කණ්‌ණෙහි පහරිත්‌වාති පගෙව සරානං ආගමනසද්‌දං උපධාරෙත්‌වා යථා වෙගො න හොති, එවං සමුට්‌ඨාපෙත්‌වා තෙහි පහරිත්‌වා පාතනං. පටිහත්‌ථිපටිඅස්‌සාතිආදිනා පච්‌චෙකං පති-සද්‌දො යොජෙතබ්‌බොති. දීඝාසිලට්‌ඨියාති දීඝලතාය අසිලට්‌ඨියා.
Uruḷhavāti uruḷho hutvā ussito. So pana damavasena abhiruyha vaḍḍhito ārohanayogyo ca hotīti āha ‘‘abhivaḍḍhito ārohasampanno’’ti. Āgatāgateti attano yogyapadesaṃ āgatāgate. Paṭisenāya phalakakoṭṭhakamuṇḍapākārādayoti paṭisenāya attano ārakkhatthāya ṭhapite phalakakoṭṭhake ceva uddhacchadapākārādike ca. Etaṃ padesanti etaṃ parasenāpadesaṃ. Ettakenāti olokanamattena. Tassa olokanākāradassaneneva. Satampi sahassampi senānīkaṃ dvedhā bhijjati, tīrapātikaṃ madditaṃ hutvā padātā hutvā dvedhā hutvā palāyanti. Kaṇṇehi paharitvāti pageva sarānaṃ āgamanasaddaṃ upadhāretvā yathā vego na hoti, evaṃ samuṭṭhāpetvā tehi paharitvā pātanaṃ. Paṭihatthipaṭiassātiādinā paccekaṃ pati-saddo yojetabboti. Dīghāsilaṭṭhiyāti dīghalatāya asilaṭṭhiyā.
කරණෙති කම්‌මකරණෙ. මඤ්‌ඤති හත්‌ථාරොහො. අයමුග්‌ගරන්‌ති තාදිසෙ කාලෙ ගහිතමුග්‌ගරං. ඔලොකෙත්‌වාති ඤාණචක්‌ඛුනා දිස්‌වා, අභිණ්‌හං සම්‌පජඤ්‌ඤං උපට්‌ඨපෙත්‌වාති අත්‌ථො.
Karaṇeti kammakaraṇe. Maññati hatthāroho. Ayamuggaranti tādise kāle gahitamuggaraṃ. Oloketvāti ñāṇacakkhunā disvā, abhiṇhaṃ sampajaññaṃ upaṭṭhapetvāti attho.
109. සසක්‌කන්‌ති පස්‌සිතුං යුත්‌තං කත්‌වා උස්‌සාහං ජනෙත්‌වා න කරණීයං, තාදිසං නියමතො අකත්‌තබ්‌බං හොතීති ආහ ‘‘එකංසෙනෙව න කාතබ්‌බ’’න්‌ති. පටිසංහරෙය්‍යාසීති කරණතො සඞ්‌කොචං ආපජ්‌ජෙය්‍යාසි. යථාභූතො අසන්‌තො නිවත්‌තො අකරොන්‌තො නාම හොතීති ආහ ‘‘නිවත්‌තෙය්‍යාසි මා කරෙය්‍යාසී’’ති. අනුපදෙය්‍යාසීති අනුබලප්‌පදායී භවෙය්‍යාසි. තෙනාහ ‘‘උපත්‌ථම්‌භෙය්‍යාසී’’ති. තං පන අනුබලප්‌පදානං උපත්‌ථම්‌භනං පුනප්‌පුනං කරණමෙවාති ආහ ‘‘පුනප්‌පුනං කරෙය්‍යාසී’’ති . සික්‌ඛමානොති තංයෙව අධිසීලසික්‌ඛං තන්‌නිස්‌සයඤ්‌ච සික්‌ඛාද්‌වයං සික්‌ඛන්‌තො සම්‌පාදෙන්‌තො.
109.Sasakkanti passituṃ yuttaṃ katvā ussāhaṃ janetvā na karaṇīyaṃ, tādisaṃ niyamato akattabbaṃ hotīti āha ‘‘ekaṃseneva na kātabba’’nti. Paṭisaṃhareyyāsīti karaṇato saṅkocaṃ āpajjeyyāsi. Yathābhūto asanto nivatto akaronto nāma hotīti āha ‘‘nivatteyyāsi mā kareyyāsī’’ti. Anupadeyyāsīti anubalappadāyī bhaveyyāsi. Tenāha ‘‘upatthambheyyāsī’’ti. Taṃ pana anubalappadānaṃ upatthambhanaṃ punappunaṃ karaṇamevāti āha ‘‘punappunaṃ kareyyāsī’’ti . Sikkhamānoti taṃyeva adhisīlasikkhaṃ tannissayañca sikkhādvayaṃ sikkhanto sampādento.
111. කිත්‌තකෙ පන ඨානෙති කිත්‌තකෙ ඨානෙ පවත්‌තානි. අවිදූරෙ එව පවත්‌තානීති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘එකස්‌මිං පුරෙභත්‌තෙයෙව සොධෙතබ්‌බානී’’ති ආහ. එවඤ්‌හි තානි සුසොධිතානි හොන්‌ති සුපරිසුද්‌ධානි. පරෙසං අප්‌පියං ගරුං ගාරය්‌හං, යථාවුත්‌තට්‌ඨානතො පන අඤ්‌ඤං වා කම්‌මට්‌ඨානමනසිකාරෙනෙව කායකම්‌මාදීනි පරිසොධිතානි හොන්‌තීති න ගහිතං. පටිඝං වාති එත්‌ථ වා-සද්‌දෙන අසමපෙක්‌ඛණෙ මොහස්‌ස සඞ්‌ගහො දට්‌ඨබ්‌බො.
111.Kittakepana ṭhāneti kittake ṭhāne pavattāni. Avidūre eva pavattānīti dassento ‘‘ekasmiṃ purebhatteyeva sodhetabbānī’’ti āha. Evañhi tāni susodhitāni honti suparisuddhāni. Paresaṃ appiyaṃ garuṃ gārayhaṃ, yathāvuttaṭṭhānato pana aññaṃ vā kammaṭṭhānamanasikāreneva kāyakammādīni parisodhitāni hontīti na gahitaṃ. Paṭighaṃ vāti ettha vā-saddena asamapekkhaṇe mohassa saṅgaho daṭṭhabbo.
112. වුත්‌තනයෙන කායකම්‌මාදිපරිසොධනං නාම ඉධෙව, න ඉතො බහිද්‌ධාති ආහ ‘‘බුද්‌ධා…පෙ.… සාවකා වා’’ති. තෙ හි අත්‌ථතො සමණබ්‍රාහ්‌මණා වාති. තස්‌මාති යස්‌මා සබ්‌බබුද්‌ධපච්‌චෙකබුද්‌ධසාවකෙහි ආරුළ්‌හමග්‌ගො, රාහුල, මයා තුය්‌හං ආචික්‌ඛිතො, තස්‌මා. තෙන අනුසික්‌ඛන්‌තෙන තයා එවං සික්‌ඛිතබ්‌බන්‌ති ඔවාදං අදාසි. සෙසං වුත්‌තනයත්‌තා සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
112. Vuttanayena kāyakammādiparisodhanaṃ nāma idheva, na ito bahiddhāti āha ‘‘buddhā…pe… sāvakā vā’’ti. Te hi atthato samaṇabrāhmaṇā vāti. Tasmāti yasmā sabbabuddhapaccekabuddhasāvakehi āruḷhamaggo, rāhula, mayā tuyhaṃ ācikkhito, tasmā. Tena anusikkhantena tayā evaṃ sikkhitabbanti ovādaṃ adāsi. Sesaṃ vuttanayattā suviññeyyameva.
අම්‌බලට්‌ඨිකරාහුලොවාදසුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා
Ambalaṭṭhikarāhulovādasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā
සමත්‌තා.
Samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 1. අම්‌බලට්‌ඨිකරාහුලොවාදසුත්‌තං • 1. Ambalaṭṭhikarāhulovādasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 1. අම්‌බලට්‌ඨිකරාහුලොවාදසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Ambalaṭṭhikarāhulovādasuttavaṇṇanā
