១. អម្ពបាលិសុត្តវណ្ណនា

1. Ambapālisuttavaṇṇanā

៣៦៧. ឯកាយន្វាយន្តិ សន្ធិវសេន វុត្តំ ឱ-ការស្ស វ-ការំ អ-ការស្ស ទីឃំ កត្វា។ អយំ កិរ សំយុត្តាភិលាបោ, តត្ថ អយន-សទ្ទោ មគ្គបរិយាយោ។ ន កេវលំ អយមេវ, អថ ខោ អញ្ញេបិ មគ្គបរិយាយាតិ បទុទ្ធារំ ករោន្តោ ‘‘មគ្គស្ស ហី’’តិអាទិំ វត្វា យទិ មគ្គបរិយាយោ អាយន-សទ្ទោ, កស្មា បុន មគ្គោតិ វុត្តន្តិ ចោទនំ សន្ធាយាហ ‘‘តស្មា’’តិអាទិ។ តត្ថ ឯកមគ្គោតិ ឯកោវ មគ្គោ។ ន ហិ និព្ពានគាមិមគ្គោ អញ្ញោ អត្ថីតិ។ ននុ សតិបដ្ឋានំ ឥធ មគ្គោតិ អធិប្បេតំ, តទញ្ញេបិ ពហូ មគ្គធម្មា អត្ថីតិ? សច្ចំ អត្ថិ, តេ បន សតិបដ្ឋានគ្គហណេនេវ គហិតា តទវិនាភាវតោ។ តថា ហិ ញាណវីរិយាទយោ និទ្ទេសេ គហិតា, ឧទ្ទេសេ សតិយា ឯវ គហណំ វេនេយ្យជ្ឈាសយវសេនាតិ ទដ្ឋព្ពំ, សតិយា មគ្គភាវទស្សនត្ថញ្ច។ ន ទ្វេធាបថភូតោតិ ឥមិនា ឥមស្ស ទ្វយភាវាភាវំ វិយ អនិព្ពានគាមិភាវាភាវញ្ច ទស្សេតិ។ និព្ពានគមនដ្ឋេនាតិ និព្ពានំ គច្ឆតិ ឯតេនាតិ និព្ពានគមនំ, សោ ឯវ អវិបរីតភាវនាយ អត្ថោ, តេន និព្ពានគមនដ្ឋេន, និព្ពានាធិគមូបាយតាយាតិ អត្ថោ។ មគ្គនីយដ្ឋេនាតិ គវេសិតព្ពតាយ។

367.Ekāyanvāyanti sandhivasena vuttaṃ o-kārassa va-kāraṃ a-kārassa dīghaṃ katvā. Ayaṃ kira saṃyuttābhilāpo, tattha ayana-saddo maggapariyāyo. Na kevalaṃ ayameva, atha kho aññepi maggapariyāyāti paduddhāraṃ karonto ‘‘maggassa hī’’tiādiṃ vatvā yadi maggapariyāyo āyana-saddo, kasmā puna maggoti vuttanti codanaṃ sandhāyāha ‘‘tasmā’’tiādi. Tattha ekamaggoti ekova maggo. Na hi nibbānagāmimaggo añño atthīti. Nanu satipaṭṭhānaṃ idha maggoti adhippetaṃ, tadaññepi bahū maggadhammā atthīti? Saccaṃ atthi, te pana satipaṭṭhānaggahaṇeneva gahitā tadavinābhāvato. Tathā hi ñāṇavīriyādayo niddese gahitā, uddese satiyā eva gahaṇaṃ veneyyajjhāsayavasenāti daṭṭhabbaṃ, satiyā maggabhāvadassanatthañca. Na dvedhāpathabhūtoti iminā imassa dvayabhāvābhāvaṃ viya anibbānagāmibhāvābhāvañca dasseti. Nibbānagamanaṭṭhenāti nibbānaṃ gacchati etenāti nibbānagamanaṃ, so eva aviparītabhāvanāya attho, tena nibbānagamanaṭṭhena, nibbānādhigamūpāyatāyāti attho. Magganīyaṭṭhenāti gavesitabbatāya.

រាគាទីហីតិ ‘‘រាគោ មលំ, ទោសោ មលំ, មោហោ មល’’ន្តិ (វិភ. ៩២៤) ឯវំ វុត្តេហិ រាគាទីហិ មលេហិ។ សា បនាយំ សំកិលិដ្ឋចិត្តានំ វិសុទ្ធិ សិជ្ឈមានា យស្មា សោកាទីនំ អនុប្បាទាយ សំវត្តតិ, តស្មា វុត្តំ ‘‘សោកបរិទេវានំ សមតិក្កមាយា’’តិអាទិ។ តត្ថ សោចនំ ញាតិព្យសនាទិនិមិត្តំ ចេតសោ សន្តាបោ អន្តោនិជ្ឈានំ សោកោ។ ញាតិព្យសនាទិនិមិត្តមេវ សោកាធិកតាជនិតោ ‘‘កហំ ឯកបុត្តកា’’តិអាទិនា បរិទេវនវសេន វាចាវិប្បលាបោ បរិទេវនំ បរិទេវោ។ តស្ស អាយតិំ អនុប្បជ្ជនំ ឥធ សមតិក្កមោតិ អាហ ‘‘បហានាយា’’តិ។ ទុក្ខទោមនស្សានន្តិ ឯត្ថ ចេតសិកទុក្ខតាយ ទោមនស្សស្សបិ ទុក្ខសទ្ទេនេវ គហណេ សិទ្ធេ សទ្ទេន អនិវត្តនតោ សាមញ្ញជោតនាយ វិសេសវចនំ សេដ្ឋន្តិ ‘‘ទោមនស្សាន’’ន្តេវ វុត្តំ។ ចេតសិកទោមនស្សស្សាតិ ភូតកថនំ ទដ្ឋព្ពំ។ ញាយតិ ឯតេន យាថាវតោ បដិវិជ្ឈីយតិ ចតុសច្ចន្តិ ញាយោ វុច្ចតិ អរិយមគ្គោ។ ននុ អយម្បិ មគ្គោ, កិំ មគ្គោ ឯវ មគ្គស្ស អធិគមាយ ហោតីតិ ចោទនំ សន្ធាយាហ – ‘‘អយំ ហី’’តិអាទិ។ តណ្ហាវ កម្មកិលេសវិបាកានំ វិននដ្ឋេន សំសិព្ពនដ្ឋេន វានំ។ តេន តណ្ហាវានេន វិរហិតត្តា តស្ស អភាវាតិ អត្ថោ។ អត្តបច្ចក្ខាយាតិ អត្តបច្ចក្ខត្ថាយ។

Rāgādīhīti ‘‘rāgo malaṃ, doso malaṃ, moho mala’’nti (vibha. 924) evaṃ vuttehi rāgādīhi malehi. Sā panāyaṃ saṃkiliṭṭhacittānaṃ visuddhi sijjhamānā yasmā sokādīnaṃ anuppādāya saṃvattati, tasmā vuttaṃ ‘‘sokaparidevānaṃ samatikkamāyā’’tiādi. Tattha socanaṃ ñātibyasanādinimittaṃ cetaso santāpo antonijjhānaṃ soko. Ñātibyasanādinimittameva sokādhikatājanito ‘‘kahaṃ ekaputtakā’’tiādinā paridevanavasena vācāvippalāpo paridevanaṃ paridevo. Tassa āyatiṃ anuppajjanaṃ idha samatikkamoti āha ‘‘pahānāyā’’ti. Dukkhadomanassānanti ettha cetasikadukkhatāya domanassassapi dukkhasaddeneva gahaṇe siddhe saddena anivattanato sāmaññajotanāya visesavacanaṃ seṭṭhanti ‘‘domanassāna’’nteva vuttaṃ. Cetasikadomanassassāti bhūtakathanaṃ daṭṭhabbaṃ. Ñāyati etena yāthāvato paṭivijjhīyati catusaccanti ñāyo vuccati ariyamaggo. Nanu ayampi maggo, kiṃ maggo eva maggassa adhigamāya hotīti codanaṃ sandhāyāha – ‘‘ayaṃ hī’’tiādi. Taṇhāva kammakilesavipākānaṃ vinanaṭṭhena saṃsibbanaṭṭhena vānaṃ. Tena taṇhāvānena virahitattā tassa abhāvāti attho. Attapaccakkhāyāti attapaccakkhatthāya.

វណ្ណភាសនន្តិ បសំសាវចនំ។ វិសុទ្ធិន្តិ វិសុជ្ឈនំ កិលេសប្បហានំ។ ឧគ្គហេតព្ពន្តិ ឯត្ថ វាចុគ្គតករណំ ឧគ្គហោ។ បរិចយករណំ បរិបុច្ឆាមូលកត្តា តគ្គហណេនេវ គហិតន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។

Vaṇṇabhāsananti pasaṃsāvacanaṃ. Visuddhinti visujjhanaṃ kilesappahānaṃ. Uggahetabbanti ettha vācuggatakaraṇaṃ uggaho. Paricayakaraṇaṃ paripucchāmūlakattā taggahaṇeneva gahitanti daṭṭhabbaṃ.

ន តតោ ហេដ្ឋាតិ ឥធ អធិប្បេតកាយាទីនំ វេទនាទិសភាវត្តាភាវា កាយវេទនាចិត្តវិមុត្តស្ស តេភូមកធម្មស្ស វិសុំ វិបល្លាសវត្ថន្តរភាវេន គហិតត្តា ច ហេដ្ឋា គហណេសុ វិបល្លាសវត្ថូនំ អនិដ្ឋានំ សន្ធាយ វុត្តំ។ បញ្ចមស្ស បន វិបល្លាសវត្ថុនោ អភាវេន ‘‘ន ឧទ្ធ’’ន្តិ អាហ។ អារម្មណវិភាគេន ហេត្ថ សតិបដ្ឋានវិភាគោតិ។ តយោ សតិបដ្ឋានាតិ សតិបដ្ឋានសទ្ទស្ស អត្ថុទ្ធារទស្សនំ, ន ឥធ បាឡិយំ វុត្តស្ស សតិបដ្ឋានសទ្ទស្ស អត្ថទស្សនំ។ អាទីសុ ហីតិ ឯត្ថ អាទិ-សទ្ទេន ‘‘ផស្សសមុទយា វេទនានំ សមុទយោ, នាមរូបសមុទយា ចិត្តស្ស សមុទយោ, មនសិការសមុទយា ធម្មានំ សមុទយោ’’តិ (សំ. និ. ៥.៤០៨) សតិបដ្ឋានាតិ វុត្តានំ សតិគោចរានំ បកាសកេ សុត្តបទេសេ សង្គណ្ហាតិ។ ឯវំ បដិសម្ភិទាមគ្គបាឡិយម្បិ អវសេសបាឡិបទេសទស្សនត្ថោ អាទិ-សទ្ទោ ទដ្ឋព្ពោ។ សតិយា បដ្ឋានន្តិ សតិយា បតិដ្ឋាតព្ពដ្ឋានំ។

Na tato heṭṭhāti idha adhippetakāyādīnaṃ vedanādisabhāvattābhāvā kāyavedanācittavimuttassa tebhūmakadhammassa visuṃ vipallāsavatthantarabhāvena gahitattā ca heṭṭhā gahaṇesu vipallāsavatthūnaṃ aniṭṭhānaṃ sandhāya vuttaṃ. Pañcamassa pana vipallāsavatthuno abhāvena ‘‘na uddha’’nti āha. Ārammaṇavibhāgena hettha satipaṭṭhānavibhāgoti. Tayo satipaṭṭhānāti satipaṭṭhānasaddassa atthuddhāradassanaṃ, na idha pāḷiyaṃ vuttassa satipaṭṭhānasaddassa atthadassanaṃ. Ādīsu hīti ettha ādi-saddena ‘‘phassasamudayā vedanānaṃ samudayo, nāmarūpasamudayā cittassa samudayo, manasikārasamudayā dhammānaṃ samudayo’’ti (saṃ. ni. 5.408) satipaṭṭhānāti vuttānaṃ satigocarānaṃ pakāsake suttapadese saṅgaṇhāti. Evaṃ paṭisambhidāmaggapāḷiyampi avasesapāḷipadesadassanattho ādi-saddo daṭṭhabbo. Satiyā paṭṭhānanti satiyā patiṭṭhātabbaṭṭhānaṃ.

អរិយោតិ អារកត្តាទិនា អរិយំ សម្មាសម្ពុទ្ធមាហ។ ឯត្ថាតិ ឯតស្មិំ សឡាយតនវិភង្គសុត្តេ (ម. និ. ៣.៣១១)។ តត្ថ ហិ –

Ariyoti ārakattādinā ariyaṃ sammāsambuddhamāha. Etthāti etasmiṃ saḷāyatanavibhaṅgasutte (ma. ni. 3.311). Tattha hi –

‘‘តយោ សតិបដ្ឋានា យទរិយោ…បេ.… មរហតីតិ ឥតិ ខោ បនេតំ វុត្តំ, កិញ្ចេតំ បដិច្ច វុត្តំ។ ឥធ, ភិក្ខវេ, សត្ថា សាវកានំ ធម្មំ ទេសេតិ អនុកម្បកោ ហិតេសី អនុកម្បំ ឧបាទាយ – ‘ឥទំ វោ ហិតាយ ឥទំ វោ សុខាយា’តិ។ តស្ស សាវកា ន សុស្សូសន្តិ, ន សោតំ ឱទហន្តិ, ន អញ្ញា ចិត្តំ ឧបដ្ឋបេន្តិ, វោក្កម្ម ច សត្ថុសាសនា វត្តន្តិ។ តត្រ, ភិក្ខវេ, តថាគតោ ន ចេវ អនត្តមនោ ហោតិ, ន ច អនត្តមនតំ បដិសំវេទេតិ, អនវស្សុតោ ច វិហរតិ សតោ សម្បជានោ។ ឥទំ, ភិក្ខវេ, បឋមំ សតិបដ្ឋានំ។ យទរិយោ សេវតិ…បេ... មរហតិ។ បុន ចបរំ, ភិក្ខវេ, សត្ថា …បេ.… ឥទំ វោ សុខាយាតិ។ តស្ស ឯកច្ចេ សាវកា ន សុស្សូសន្តិ…បេ.… ឯកច្ចេ សាវកា សុស្សូសន្តិ…បេ.… ន ច វោក្កម្ម សត្ថុសាសនា វត្តន្តិ។ តត្រ, ភិក្ខវេ, តថាគតោ ន ចេវ អនត្តមនោ ហោតិ, ន ច អនត្តមនតំ បដិសំវេទេតិ, ន ចេវ អត្តមនោ ហោតិ, ន ច អត្តមនតំ បដិសំវេទេតិ។ អនត្តមនតញ្ច អត្តមនតញ្ច តទុភយំ អភិនិវជ្ជេត្វា ឧបេក្ខកោ វិហរតិ សតោ សម្បជានោ។ ឥទំ, ភិក្ខវេ, ទុតិយំ សតិបដ្ឋានំ…បេ.… មរហតិ។ បុន ចបរំ, ភិក្ខវេ,…បេ.… សុខាយាតិ, តស្ស សាវកា សុស្សូសន្តិ…បេ.… វត្តន្តិ។ តត្រ, ភិក្ខវេ, តថាគតោ អត្តមនោ ចេវ ហោតិ, អត្តមនតញ្ច បដិសំវេទេតិ, អនវស្សុតោ ច វិហរតិ សតោ សម្បជានោ។ ឥទំ, ភិក្ខវេ, តតិយំ សតិបដ្ឋាន’’ន្តិ –

‘‘Tayo satipaṭṭhānā yadariyo…pe… marahatīti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ. Idha, bhikkhave, satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya – ‘idaṃ vo hitāya idaṃ vo sukhāyā’ti. Tassa sāvakā na sussūsanti, na sotaṃ odahanti, na aññā cittaṃ upaṭṭhapenti, vokkamma ca satthusāsanā vattanti. Tatra, bhikkhave, tathāgato na ceva anattamano hoti, na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti, anavassuto ca viharati sato sampajāno. Idaṃ, bhikkhave, paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ. Yadariyo sevati…pe... marahati. Puna caparaṃ, bhikkhave, satthā …pe… idaṃ vo sukhāyāti. Tassa ekacce sāvakā na sussūsanti…pe… ekacce sāvakā sussūsanti…pe… na ca vokkamma satthusāsanā vattanti. Tatra, bhikkhave, tathāgato na ceva anattamano hoti, na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti, na ceva attamano hoti, na ca attamanataṃ paṭisaṃvedeti. Anattamanatañca attamanatañca tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako viharati sato sampajāno. Idaṃ, bhikkhave, dutiyaṃ satipaṭṭhānaṃ…pe… marahati. Puna caparaṃ, bhikkhave,…pe… sukhāyāti, tassa sāvakā sussūsanti…pe… vattanti. Tatra, bhikkhave, tathāgato attamano ceva hoti, attamanatañca paṭisaṃvedeti, anavassuto ca viharati sato sampajāno. Idaṃ, bhikkhave, tatiyaṃ satipaṭṭhāna’’nti –

ឯវំ បដិឃានុនយេហិ អនវស្សុតតា និច្ចំ ឧបដ្ឋិតស្សតិតាយ តទុភយវីតិវត្តតា ‘‘សតិបដ្ឋាន’’ន្តិ វុត្តា។ ពុទ្ធានំយេវ ហិ និច្ចំ ឧបដ្ឋិតស្សតិតា ហោតិ អាវេណិកធម្មភាវតោ, ន បច្ចេកពុទ្ធាទីនំ។ ប-សទ្ទោ អារម្ភំ ជោតេតិ, អារម្ភោ ច បវត្តីតិ កត្វា អាហ ‘‘បវត្តយិតព្ពតោតិ អត្ថោ’’តិ។ សតិយា ករណភូតាយ បដ្ឋានំ បដ្ឋបេតព្ពំ សតិបដ្ឋានំ។ អន-សទ្ទោ ហិ ពហុលវចនេន កម្មត្ថោបិ ហោតីតិ។

Evaṃ paṭighānunayehi anavassutatā niccaṃ upaṭṭhitassatitāya tadubhayavītivattatā ‘‘satipaṭṭhāna’’nti vuttā. Buddhānaṃyeva hi niccaṃ upaṭṭhitassatitā hoti āveṇikadhammabhāvato, na paccekabuddhādīnaṃ. Pa-saddo ārambhaṃ joteti, ārambho ca pavattīti katvā āha ‘‘pavattayitabbatoti attho’’ti. Satiyā karaṇabhūtāya paṭṭhānaṃ paṭṭhapetabbaṃ satipaṭṭhānaṃ. Ana-saddo hi bahulavacanena kammatthopi hotīti.

តថាស្ស កត្តុអត្ថោបិ លព្ភតីតិ ‘‘បតិដ្ឋាតីតិ បដ្ឋាន’’ន្តិ វុត្តំ។ ឧបដ្ឋាតីតិ ឯត្ថ ឧប-សទ្ទោ ភុសត្ថវិសិដ្ឋំ បក្ខន្ទនំ ទីបេតីតិ ‘‘ឱក្កន្ទិត្វា បក្ខន្ទិត្វា បវត្តតីតិ អត្ថោ’’តិ វុត្តំ។ បុន ភាវត្ថំ សតិសទ្ទំ បដ្ឋានសទ្ទញ្ច វណ្ណេន្តោ ‘‘អថ វា’’តិអាទិមាហ។ តេន បុរិមវិកប្បេ សតិ-សទ្ទោ បដ្ឋាន-សទ្ទោ ច កត្តុអត្ថោតិ វិញ្ញាយតិ។ សរណដ្ឋេនាតិ ចិរកតស្ស ចិរភាសិតស្ស ច អនុស្សរណដ្ឋេន។ ឥទន្តិ យំ ‘‘សតិយេវ សតិបដ្ឋាន’’ន្តិ វុត្តំ, ឥទំ ឥធ ឥមស្មិំ សុត្តបទេសេ អធិប្បេតំ។

Tathāssa kattuatthopi labbhatīti ‘‘patiṭṭhātīti paṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Upaṭṭhātīti ettha upa-saddo bhusatthavisiṭṭhaṃ pakkhandanaṃ dīpetīti ‘‘okkanditvā pakkhanditvā pavattatīti attho’’ti vuttaṃ. Puna bhāvatthaṃ satisaddaṃ paṭṭhānasaddañca vaṇṇento ‘‘atha vā’’tiādimāha. Tena purimavikappe sati-saddo paṭṭhāna-saddo ca kattuatthoti viññāyati. Saraṇaṭṭhenāti cirakatassa cirabhāsitassa ca anussaraṇaṭṭhena. Idanti yaṃ ‘‘satiyeva satipaṭṭhāna’’nti vuttaṃ, idaṃ idha imasmiṃ suttapadese adhippetaṃ.

យទិ ឯវន្តិ យទិ សតិ ឯវ សតិបដ្ឋានំ, សតិ នាម ឯកោ ធម្មោ, ឯវំ សន្តេ កស្មា សតិបដ្ឋានាតិ ពហុវចនន្តិ អាហ ‘‘សតីនំ ពហុត្តា’’តិអាទិ។ យទិ ពហុកា តា សតិយោ, អថ កស្មា មគ្គោតិ ឯកវចនន្តិ យោជនា។ មគ្គនដ្ឋេនាតិ និយ្យានដ្ឋេន។ និយ្យានិកោ ហិ មគ្គធម្មោ, តេនេវ និយ្យានិកភាវេន ឯកត្តុបគតោ ឯកន្តតោ និព្ពានំ គច្ឆតិ, អត្ថិកេហិ ច តទត្ថំ មគ្គីយតីតិ អាហ ‘‘វុត្តញ្ហេត’’ន្តិអាទិ។ តត្ថ ចតស្សោបិ ចេតាតិ កាយានុបស្សនាទិវសេន ចតុព្ពិធាបិ ច ឯតា សតិយោ។ អបរភាគេតិ អរិយមគ្គក្ខណេ។ កិច្ចំ សាធយមានាតិ បុព្ពភាគេ កាយាទីសុ អារម្មណេសុ សុភសញ្ញាទិវិធមនវសេន វិសុំ វិសុំ បវត្តិត្វា មគ្គក្ខណេ សកិំយេវ តត្ថ ចតុព្ពិធស្សបិ វិបល្លាសស្ស សមុច្ឆេទវសេន បហានកិច្ចំ សាធយមានា អារម្មណករណវសេន និព្ពានំ គច្ឆន្តិ, តមេវស្ស ចតុកិច្ចសាធនតំ ឧបាទាយ ពហុវចននិទ្ទេសោ, តថាបិ អត្ថតោ ភេទាភាវតោ មគ្គោតិ ឯកវចនេន វុច្ចតិ។ តេនាហ – ‘‘តស្មា ចតស្សោបិ ឯកោ មគ្គោតិ វុត្តា’’តិ។

Yadievanti yadi sati eva satipaṭṭhānaṃ, sati nāma eko dhammo, evaṃ sante kasmā satipaṭṭhānāti bahuvacananti āha ‘‘satīnaṃ bahuttā’’tiādi. Yadi bahukā tā satiyo, atha kasmā maggoti ekavacananti yojanā. Magganaṭṭhenāti niyyānaṭṭhena. Niyyāniko hi maggadhammo, teneva niyyānikabhāvena ekattupagato ekantato nibbānaṃ gacchati, atthikehi ca tadatthaṃ maggīyatīti āha ‘‘vuttañheta’’ntiādi. Tattha catassopi cetāti kāyānupassanādivasena catubbidhāpi ca etā satiyo. Aparabhāgeti ariyamaggakkhaṇe. Kiccaṃ sādhayamānāti pubbabhāge kāyādīsu ārammaṇesu subhasaññādividhamanavasena visuṃ visuṃ pavattitvā maggakkhaṇe sakiṃyeva tattha catubbidhassapi vipallāsassa samucchedavasena pahānakiccaṃ sādhayamānā ārammaṇakaraṇavasena nibbānaṃ gacchanti, tamevassa catukiccasādhanataṃ upādāya bahuvacananiddeso, tathāpi atthato bhedābhāvato maggoti ekavacanena vuccati. Tenāha – ‘‘tasmā catassopi eko maggoti vuttā’’ti.

កថេតុកម្យតាបុច្ឆា ឥតរាសំ បុច្ឆានំ ឥធ អសម្ភវតោ និទ្ទេសាទិវសេន ទេសេតុកាមតាយ ច តថា វុត្តត្តា។ ‘‘អយញ្ចេវ កាយោ ពហិទ្ធា ច នាមរូប’’ន្តិអាទីសុ (ម. និ. ១.២៧១, ២៨៧, ២៩៧; បារា. ១១) ខន្ធបញ្ចកំ, ‘‘សុខញ្ច កាយេន បដិសំវេទេតី’’តិអាទីសុ វេទនាទយោ តយោ អរូបក្ខន្ធា, ‘‘យា តស្មិំ សមយេ កាយស្ស បស្សទ្ធិ បដិប្បស្សទ្ធី’’តិអាទីសុ (ធ. ស. ៤០) វេទនាទយោ តយោ ចេតសិកា ខន្ធា ‘‘កាយោ’’តិ វុច្ចន្តិ, តតោ វិសេសនត្ថំ ‘‘កាយេតិ រូបកាយេ’’តិ អាហ។ កាយានុបស្សីតិ ឯត្ថ តស្សីលត្ថំ ទស្សេន្តោ ‘‘កាយំ អនុបស្សនសីលោ’’តិ អាហ។ អនិច្ចតោ អនុបស្សតីតិ ចតុសមុដ្ឋានិកកាយំ ‘‘អនិច្ច’’ន្តិ អនុបស្សតិ, ឯវំ បស្សន្តោ ឯវ ចស្ស អនិច្ចាការម្បិ អនុបស្សតីតិ វុច្ចតិ, តថាភូតស្ស ចស្ស និច្ចគាហស្ស វិសេសោបិ ន ហោតីតិ វុត្តំ ‘‘នោ និច្ចតោ’’តិ។ តថា ហេស ‘‘និច្ចសញ្ញំ បជហតី’’តិ (បដិ. ម. ១.២៨) វុត្តោ។ ឯត្ថ ច អនិច្ចតោ ឯវ អនុបស្សតីតិ ឯវការោ លុត្តនិទ្ទិដ្ឋោតិ តេន និវត្តិតមត្ថំ ទស្សេតុំ ‘‘នោ និច្ចតោ’’តិ វុត្តំ។ ន ចេត្ថ ទុក្ខានុបស្សនាទិនិវត្តនមាសង្កិតព្ពំ បដិយោគិនិវត្តនបរត្តា ឯវ-ការស្ស, ឧបរិ ទេសនាអារុឡ្ហត្តា ច តាសំ។ ទុក្ខតោ អនុបស្សតីតិអាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ អយំ បន វិសេសោ – អនិច្ចស្ស ទុក្ខត្តា តមេវ កាយំ ទុក្ខតោ អនុបស្សតិ, ទុក្ខស្ស អនត្តត្តា អនត្តតោ អនុបស្សតីតិ។

Kathetukamyatāpucchā itarāsaṃ pucchānaṃ idha asambhavato niddesādivasena desetukāmatāya ca tathā vuttattā. ‘‘Ayañceva kāyo bahiddhā ca nāmarūpa’’ntiādīsu (ma. ni. 1.271, 287, 297; pārā. 11) khandhapañcakaṃ, ‘‘sukhañca kāyena paṭisaṃvedetī’’tiādīsu vedanādayo tayo arūpakkhandhā, ‘‘yā tasmiṃ samaye kāyassa passaddhi paṭippassaddhī’’tiādīsu (dha. sa. 40) vedanādayo tayo cetasikā khandhā ‘‘kāyo’’ti vuccanti, tato visesanatthaṃ ‘‘kāyeti rūpakāye’’ti āha. Kāyānupassīti ettha tassīlatthaṃ dassento ‘‘kāyaṃ anupassanasīlo’’ti āha. Aniccato anupassatīti catusamuṭṭhānikakāyaṃ ‘‘anicca’’nti anupassati, evaṃ passanto eva cassa aniccākārampi anupassatīti vuccati, tathābhūtassa cassa niccagāhassa visesopi na hotīti vuttaṃ ‘‘no niccato’’ti. Tathā hesa ‘‘niccasaññaṃ pajahatī’’ti (paṭi. ma. 1.28) vutto. Ettha ca aniccato eva anupassatīti evakāro luttaniddiṭṭhoti tena nivattitamatthaṃ dassetuṃ ‘‘no niccato’’ti vuttaṃ. Na cettha dukkhānupassanādinivattanamāsaṅkitabbaṃ paṭiyoginivattanaparattā eva-kārassa, upari desanāāruḷhattā ca tāsaṃ. Dukkhato anupassatītiādīsupi eseva nayo. Ayaṃ pana viseso – aniccassa dukkhattā tameva kāyaṃ dukkhato anupassati, dukkhassa anattattā anattato anupassatīti.

យស្មា បន យំ អនិច្ចំ ទុក្ខំ អនត្តា, ន តំ អភិនន្ទិតព្ពំ, យញ្ច ន អភិនន្ទិតព្ពំ, ន តត្ថ រជ្ជិតព្ពំ, តស្មា វុត្តំ ‘‘អនិច្ចតោ អនុបស្សតិ, នោ និច្ចតោ, ទុក្ខតោ អនុបស្សតិ, នោ សុខតោ, អនត្តតោ អនុបស្សតិ, នោ អត្តតោ, និព្ពិន្ទតិ, នោ នន្ទតិ, វិរជ្ជតិ, នោ រជ្ជតី’’តិ។ សោ ឯវំ អរជ្ជន្តោ រាគំ និរោធេតិ, នោ សមុទេតិ, សមុទយំ ន ករោតីតិ អត្ថោ។ ឯវំ បដិបន្នោ ច បដិនិស្សជ្ជតិ, នោ អាទិយតិ។ អយញ្ហិ អនិច្ចាទិអនុបស្សនា តទង្គវសេន សទ្ធិំ កាយតន្និស្សយខន្ធាភិសង្ខារេហិ កិលេសានំ បរិច្ចជនតោ សង្ខតទោសទស្សនេន តព្ពិបរីតេ និព្ពានេ តន្និន្នតាយ បក្ខន្ទនតោ ‘‘បរិច្ចាគបដិនិស្សគ្គោ ចេវ បក្ខន្ទនបដិនិស្សគ្គោ ចា’’តិ វុច្ចតិ។ តស្មា តាយ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ វុត្តនយេន កិលេសេ ច បរិច្ចជតិ, និព្ពានេ ច បក្ខន្ទតិ, តថាភូតោ ច បរិច្ចជនវសេន កិលេសេ ន អាទិយតិ, នាបិ អទោសទស្សិតាវសេន សង្ខតារម្មណំ។ តេន វុត្តំ ‘‘បដិនិស្សជ្ជតិ, នោ អាទិយតី’’តិ។ ឥទានិ និស្សិតាហិ អនុបស្សនាហិ យេសំ ធម្មានំ បហានំ ហោតិ, តំ ទស្សេតុំ ‘‘អនិច្ចតោ អនុបស្សន្តោ និច្ចសញ្ញំ បជហតី’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ និច្ចសញ្ញន្តិ សង្ខារា និច្ចាតិ ឯវំ បវត្តំ វិបរីតសញ្ញំ។ ទិដ្ឋិចិត្តវិបល្លាសបហានមុខេនេវ សញ្ញាវិបល្លាសប្បហានន្តិ សញ្ញាគហណំ, សញ្ញាសីសេន វា តេសម្បិ គហណំ ទដ្ឋព្ពំ។ នន្ទិន្តិ សប្បីតិកតណ្ហំ។ សេសំ វុត្តនយមេវ។

Yasmā pana yaṃ aniccaṃ dukkhaṃ anattā, na taṃ abhinanditabbaṃ, yañca na abhinanditabbaṃ, na tattha rajjitabbaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘aniccato anupassati, no niccato, dukkhato anupassati, no sukhato, anattato anupassati, no attato, nibbindati, no nandati, virajjati, no rajjatī’’ti. So evaṃ arajjanto rāgaṃ nirodheti, no samudeti, samudayaṃ na karotīti attho. Evaṃ paṭipanno ca paṭinissajjati, no ādiyati. Ayañhi aniccādianupassanā tadaṅgavasena saddhiṃ kāyatannissayakhandhābhisaṅkhārehi kilesānaṃ pariccajanato saṅkhatadosadassanena tabbiparīte nibbāne tanninnatāya pakkhandanato ‘‘pariccāgapaṭinissaggo ceva pakkhandanapaṭinissaggo cā’’ti vuccati. Tasmā tāya samannāgato bhikkhu vuttanayena kilese ca pariccajati, nibbāne ca pakkhandati, tathābhūto ca pariccajanavasena kilese na ādiyati, nāpi adosadassitāvasena saṅkhatārammaṇaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘paṭinissajjati, no ādiyatī’’ti. Idāni nissitāhi anupassanāhi yesaṃ dhammānaṃ pahānaṃ hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahatī’’tiādi vuttaṃ. Tattha niccasaññanti saṅkhārā niccāti evaṃ pavattaṃ viparītasaññaṃ. Diṭṭhicittavipallāsapahānamukheneva saññāvipallāsappahānanti saññāgahaṇaṃ, saññāsīsena vā tesampi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Nandinti sappītikataṇhaṃ. Sesaṃ vuttanayameva.

វិហរតីតិ ឥមិនា កាយានុបស្សនាសមង្គិនោ ឥរិយាបថវិហារោ វុត្តោតិ អាហ – ‘‘ឥរិយតី’’តិ, ឥរិយាបថំ បវត្តេតីតិ អត្ថោ។ អារម្មណករណវសេន អភិព្យាបនតោ ‘‘តីសុ ភវេសូ’’តិ វុត្តំ, ឧប្បជ្ជនវសេន បន កិលេសា បរិត្តភូមកា ឯវាតិ។ យទិបិ កិលេសានំ បហានំ អាតាបនន្តិ តំ សម្មាទិដ្ឋិអាទីនម្បិ អត្ថេវ, អាតប្ប-សទ្ទោវិយ បន អាតាប-សទ្ទោបិ វីរិយេ ឯវ និរុឡ្ហោតិ វុត្តំ ‘‘វីរិយស្សេតំ នាម’’ន្តិ។ អថ វា បដិបក្ខប្បហានេ សម្បយុត្តធម្មានំ អព្ភុស្សហនវសេន បវត្តមានស្ស វីរិយស្ស សាតិសយំ តទាតាបនន្តិ វីរិយមេវ តថា វុច្ចតិ, ន អញ្ញេ ធម្មា។

Viharatīti iminā kāyānupassanāsamaṅgino iriyāpathavihāro vuttoti āha – ‘‘iriyatī’’ti, iriyāpathaṃ pavattetīti attho. Ārammaṇakaraṇavasena abhibyāpanato ‘‘tīsu bhavesū’’ti vuttaṃ, uppajjanavasena pana kilesā parittabhūmakā evāti. Yadipi kilesānaṃ pahānaṃ ātāpananti taṃ sammādiṭṭhiādīnampi attheva, ātappa-saddoviya pana ātāpa-saddopi vīriye eva niruḷhoti vuttaṃ ‘‘vīriyassetaṃ nāma’’nti. Atha vā paṭipakkhappahāne sampayuttadhammānaṃ abbhussahanavasena pavattamānassa vīriyassa sātisayaṃ tadātāpananti vīriyameva tathā vuccati, na aññe dhammā.

អាតាបីតិ ចាយមីការោ បសំសាយ, អតិសយស្ស វា ទីបកោតិ អាតាបីគហណេន សម្មប្បធានសមង្គិតំ ទស្សេតិ។ សម្មា សមន្តតោ សាមញ្ច បជានន្តោ សម្បជានោ, អសម្មិស្សតោ វវត្ថានេ អញ្ញធម្មានុបស្សិតាភាវេន សម្មា អវិបរីតំ, សព្ពាការបជាននេន សមន្តតោ, ឧបរូបរិ វិសេសាវហភាវេន បវត្តិយា សាមំ បជានន្តោតិ អត្ថោ។ យទិ បញ្ញាយ អនុបស្សតិ, កថំ សតិបដ្ឋានតាតិ អាហ ‘‘ន ហី’’តិអាទិ។ តស្មា សតិយា លទ្ធុបការាយ ឯវ បញ្ញាយ ឯត្ថ យថាវុត្តេ កាយេ កម្មដ្ឋានិកោ ភិក្ខុ អនុបស្សកោ, តស្មា ‘‘កាយានុបស្សី’’តិ វុច្ចតិ។ អន្តោសង្ខេបោ អន្តោលីនតា, កោសជ្ជន្តិ អត្ថោ។ ឧបាយបរិគ្គហោតិ ឯត្ថ សីលវិសោធនាទិ គណនាទិ ឧគ្គហកោសល្លាទិ ច ឧបាយោ, តព្ពិបរិយាយតោ អនុបាយោ វេទិតព្ពោ។ យស្មា ច ឧបដ្ឋិតស្សតី យថាវុត្តំ ឧបាយំ ន បរិច្ចជតិ, អនុបាយញ្ច ន ឧបាទិយតិ, តស្មា វុត្តំ ‘‘មុដ្ឋស្សតិ…បេ.… អសមត្ថោ ហោតី’’តិ។ តេនាតិ ឧបាយានុបាយានំ បរិគ្គហបរិវជ្ជនេសុ អបរិច្ចាគាបរិគ្គហេសុ ច អសមត្ថភាវេន។ អស្ស យោគិនោ។

Ātāpīti cāyamīkāro pasaṃsāya, atisayassa vā dīpakoti ātāpīgahaṇena sammappadhānasamaṅgitaṃ dasseti. Sammā samantato sāmañca pajānanto sampajāno, asammissato vavatthāne aññadhammānupassitābhāvena sammā aviparītaṃ, sabbākārapajānanena samantato, uparūpari visesāvahabhāvena pavattiyā sāmaṃ pajānantoti attho. Yadi paññāya anupassati, kathaṃ satipaṭṭhānatāti āha ‘‘na hī’’tiādi. Tasmā satiyā laddhupakārāya eva paññāya ettha yathāvutte kāye kammaṭṭhāniko bhikkhu anupassako, tasmā ‘‘kāyānupassī’’ti vuccati. Antosaṅkhepo antolīnatā, kosajjanti attho. Upāyapariggahoti ettha sīlavisodhanādi gaṇanādi uggahakosallādi ca upāyo, tabbipariyāyato anupāyo veditabbo. Yasmā ca upaṭṭhitassatī yathāvuttaṃ upāyaṃ na pariccajati, anupāyañca na upādiyati, tasmā vuttaṃ ‘‘muṭṭhassati…pe… asamattho hotī’’ti. Tenāti upāyānupāyānaṃ pariggahaparivajjanesu apariccāgāpariggahesu ca asamatthabhāvena. Assa yogino.

យស្មា សតិយេវេត្ថ សតិបដ្ឋានំ វុត្តា, តស្មាស្ស សម្បយុត្តធម្មា វីរិយាទយោ អង្គន្តិ អាហ – ‘‘សម្បយោគង្គញ្ចស្ស ទស្សេត្វា’’តិ។ អង្គ-សទ្ទោ ចេត្ថ ការណបរិយាយោ ទដ្ឋព្ពោ។ សតិគ្គហណេនេវេត្ថ សម្មាសមាធិស្សបិ គហណំ ទដ្ឋព្ពំ តស្សា សមាធិក្ខន្ធេ សង្គហិតត្តា។ យស្មា វា សតិសីសេនាយំ ទេសនា។ ន ហិ កេវលាយ សតិយា កិលេសប្បហានំ សម្ភវតិ, និព្ពានាធិគមោ វា, នាបិ កេវលា សតិ បវត្តតិ, តស្មាស្ស ឈានទេសនាយំ សវិតក្កាទិវចនស្ស វិយ សម្បយោគង្គទស្សនតាតិ អង្គ-សទ្ទស្ស អវយវបរិយាយតា ទដ្ឋព្ពា។ បហានង្គន្តិ ‘‘វិវិច្ចេវ កាមេហី’’តិអាទីសុ វិយ បហាតព្ពង្គំ ទស្សេតុំ។ យស្មា ឯត្ថ បុព្ពភាគមគ្គោ អធិប្បេតោ, ន លោកុត្តរមគ្គោ, តស្មា បុព្ពភាគិយមេវ វិនយំ ទស្សេន្តោ ‘‘តទង្គវិនយេន វា វិក្ខម្ភនវិនយេន វា’’តិ អាហ។ អស្សាតិ យោគិនោ។ តេសំ ធម្មានន្តិ វេទនាទិធម្មានំ។ តេសញ្ហិ តត្ថ អនធិប្បេតត្តា ‘‘អត្ថុទ្ធារនយេនេតំ វុត្ត’’ន្តិ អាហ។ យំ បនាតិ វិភង្គេ, វិភង្គបករណេតិ អធិប្បាយោ។ ឯត្ថាតិ ‘‘លោកេ’’តិ ឯតស្មិំ បទេ, តា ច លោកិយា ឯវ អនុបស្សនា នាម សម្មសនន្តិ កត្វា។

Yasmā satiyevettha satipaṭṭhānaṃ vuttā, tasmāssa sampayuttadhammā vīriyādayo aṅganti āha – ‘‘sampayogaṅgañcassa dassetvā’’ti. Aṅga-saddo cettha kāraṇapariyāyo daṭṭhabbo. Satiggahaṇenevettha sammāsamādhissapi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ tassā samādhikkhandhe saṅgahitattā. Yasmā vā satisīsenāyaṃ desanā. Na hi kevalāya satiyā kilesappahānaṃ sambhavati, nibbānādhigamo vā, nāpi kevalā sati pavattati, tasmāssa jhānadesanāyaṃ savitakkādivacanassa viya sampayogaṅgadassanatāti aṅga-saddassa avayavapariyāyatā daṭṭhabbā. Pahānaṅganti ‘‘vivicceva kāmehī’’tiādīsu viya pahātabbaṅgaṃ dassetuṃ. Yasmā ettha pubbabhāgamaggo adhippeto, na lokuttaramaggo, tasmā pubbabhāgiyameva vinayaṃ dassento ‘‘tadaṅgavinayena vā vikkhambhanavinayena vā’’ti āha. Assāti yogino. Tesaṃ dhammānanti vedanādidhammānaṃ. Tesañhi tattha anadhippetattā ‘‘atthuddhāranayenetaṃ vutta’’nti āha. Yaṃ panāti vibhaṅge, vibhaṅgapakaraṇeti adhippāyo. Etthāti ‘‘loke’’ti etasmiṃ pade, tā ca lokiyā eva anupassanā nāma sammasananti katvā.

ទុក្ខតោតិ វិបរិណាមសង្ខារទុក្ខតាហិ ទុក្ខសភាវតោ, ទុក្ខាតិ អនុបស្សិតព្ពាតិ អត្ថោ។ សេសបទទ្វយេបិ ឯសេវ នយោ។ យោ សុខំ ទុក្ខតោ អទ្ទាតិ យោ ភិក្ខុ សុខំ វេទនំ វិបរិណាមទុក្ខតាយ ទុក្ខន្តិ បញ្ញាចក្ខុនា អទ្ទក្ខិ។ ទុក្ខមទ្ទក្ខិ សល្លតោតិ ទុក្ខវេទនំ បីឡាជននតោ អន្តោតុទនតោ ទុន្នីហរណតោ ច សល្លន្តិ អទ្ទក្ខិ បស្សិ។ អទុក្ខមសុខន្តិ ឧបេក្ខាវេទនំ។ សន្តន្តិ សុខទុក្ខានំ វិយ អនោឡារិកតាយ បច្ចយវសេន វូបសន្តសភាវត្តា ច សន្តំ។ អនិច្ចតោតិ ហុត្វា អភាវតោ ឧទយព្ពយវន្តតោ តាវកាលិកតោ និច្ចបដិក្ខេបតោ ច អនិច្ចន្តិ យោ អទ្ទក្ខិ។ ស វេ សម្មទ្ទសោ ភិក្ខូតិ សោ ភិក្ខុ ឯកំសេន, បរិព្យត្តំ វា វេទនាយ សម្មា បស្សនកោតិ អត្ថោ។

Dukkhatoti vipariṇāmasaṅkhāradukkhatāhi dukkhasabhāvato, dukkhāti anupassitabbāti attho. Sesapadadvayepi eseva nayo. Yo sukhaṃdukkhato addāti yo bhikkhu sukhaṃ vedanaṃ vipariṇāmadukkhatāya dukkhanti paññācakkhunā addakkhi. Dukkhamaddakkhi sallatoti dukkhavedanaṃ pīḷājananato antotudanato dunnīharaṇato ca sallanti addakkhi passi. Adukkhamasukhanti upekkhāvedanaṃ. Santanti sukhadukkhānaṃ viya anoḷārikatāya paccayavasena vūpasantasabhāvattā ca santaṃ. Aniccatoti hutvā abhāvato udayabbayavantato tāvakālikato niccapaṭikkhepato ca aniccanti yo addakkhi. Sa ve sammaddaso bhikkhūti so bhikkhu ekaṃsena, paribyattaṃ vā vedanāya sammā passanakoti attho.

ទុក្ខាតិបីតិ សង្ខារទុក្ខតាយ ទុក្ខា ឥតិបិ។ សព្ពំ តំ វេទយិតំ ទុក្ខស្មិំ អន្តោគធំ បរិយាបន្នន្តិ វទាមិ សង្ខារទុក្ខន្តិ វត្តព្ពតោ។ សុខទុក្ខតោបិ ចាតិ សុខាទីនំ ឋិតិវិបរិណាមញាណសុខតាយ ច វិបរិណាមដ្ឋិតិអញ្ញាណទុក្ខតាយ ច វុត្តត្តា តិស្សោបិ សុខតោ តិស្សោបិ ច ទុក្ខតោ អនុបស្សិតព្ពាតិ អត្ថោ។ សត្ត អនុបស្សនា ហេដ្ឋា បកាសិតា ឯវ។

Dukkhātipīti saṅkhāradukkhatāya dukkhā itipi. Sabbaṃ taṃ vedayitaṃ dukkhasmiṃ antogadhaṃ pariyāpannanti vadāmi saṅkhāradukkhanti vattabbato. Sukhadukkhatopi cāti sukhādīnaṃ ṭhitivipariṇāmañāṇasukhatāya ca vipariṇāmaṭṭhitiaññāṇadukkhatāya ca vuttattā tissopi sukhato tissopi ca dukkhato anupassitabbāti attho. Satta anupassanā heṭṭhā pakāsitā eva.

អារម្មណា…បេ.… ភេទានន្តិ រូបាទិអារម្មណនានត្តស្ស នីលាទិតព្ភេទស្ស, ឆន្ទាទិអធិបតិនានត្តស្ស ហីនាទិតព្ភេទស្ស, ញាណឈានាទិសហជាតនានត្តស្ស សសង្ខារិកាសង្ខារិក-សវិតក្ក-សវិចារាទិតព្ភេទស្ស, កាមាវចរាទិភូមិនានត្តស្ស, ឧក្កដ្ឋមជ្ឈិមាទិតព្ភេទស្ស, កុសលាទិកម្មនានត្តស្ស, ទេវគតិសំវត្តនិយតាទិតព្ភេទស្ស, កណ្ហសុក្កវិបាកនានត្តស្ស, ទិដ្ឋធម្មវេទនីយតាទិតព្ភេទស្ស, បរិត្តភូមកាទិកិរិយានានត្តស្ស, តិហេតុកាទិតព្ភេទស្ស វសេន អនុបស្សិតព្ពន្តិ យោជនា។ អាទិ-សទ្ទេន សវត្ថុកាវត្ថុកាទិនានត្តស្ស បុគ្គលត្តយសាធារណាទិតព្ភេទស្ស ច សង្គហោ ទដ្ឋព្ពោ។ សរាគាទីនន្តិ មហាសតិបដ្ឋានសុត្តេ (ទី. និ. ២.៣៨១; ម. និ. ១.១១៤) អាគតានំ សរាគវីតរាគាទិភេទានំ។ សលក្ខណ-សាមញ្ញលក្ខណានន្តិ ផុសនាទិតំតំសលក្ខណានញ្ចេវ អនិច្ចតាទិសាមញ្ញលក្ខណានញ្ច វសេនាតិ យោជនា។

Ārammaṇā…pe… bhedānanti rūpādiārammaṇanānattassa nīlāditabbhedassa, chandādiadhipatinānattassa hīnāditabbhedassa, ñāṇajhānādisahajātanānattassa sasaṅkhārikāsaṅkhārika-savitakka-savicārāditabbhedassa, kāmāvacarādibhūminānattassa, ukkaṭṭhamajjhimāditabbhedassa, kusalādikammanānattassa, devagatisaṃvattaniyatāditabbhedassa, kaṇhasukkavipākanānattassa, diṭṭhadhammavedanīyatāditabbhedassa, parittabhūmakādikiriyānānattassa, tihetukāditabbhedassa vasena anupassitabbanti yojanā. Ādi-saddena savatthukāvatthukādinānattassa puggalattayasādhāraṇāditabbhedassa ca saṅgaho daṭṭhabbo. Sarāgādīnanti mahāsatipaṭṭhānasutte (dī. ni. 2.381; ma. ni. 1.114) āgatānaṃ sarāgavītarāgādibhedānaṃ. Salakkhaṇa-sāmaññalakkhaṇānanti phusanāditaṃtaṃsalakkhaṇānañceva aniccatādisāmaññalakkhaṇānañca vasenāti yojanā.

សុញ្ញតធម្មស្សាតិ អនត្តតាសង្ខាតសុញ្ញតសភាវស្ស។ ‘‘សលក្ខណ-សាមញ្ញលក្ខណាន’’ន្តិ ហិ ឥមិនា យោ ឥតោ ពាហិរកេហិ សាមិនិវាសីការកវេទកអធិដ្ឋាយកភាវេន បរិកប្បិតោ អត្តា, តស្ស សង្ខារេសុ និច្ចតា សុខតា វិយ កត្ថចិបិ អភាវោ វិភាវិតោ។ នត្ថិ ឯតេសំ អត្តាតិ អនត្តា, យស្មា បន សង្ខារេសុ ឯកធម្មោបិ អត្តា ន ហោតិ, តស្មា តេ ន អត្តាតិបិ អនត្តាតិ អយំ តេសំ សុញ្ញតធម្មោ។ តស្ស សុញ្ញតធម្មស្ស, យំ វិភាវេតុំ អភិធម្មេ (ធ. ស. ១២១) ‘‘តស្មិំ ខោ បន សមយេ ធម្មា ហោន្តី’’តិអាទិនា សុញ្ញតវារទេសនា វុត្តា។ សេសំ សុវិញ្ញេយ្យមេវ។

Suññatadhammassāti anattatāsaṅkhātasuññatasabhāvassa. ‘‘Salakkhaṇa-sāmaññalakkhaṇāna’’nti hi iminā yo ito bāhirakehi sāminivāsīkārakavedakaadhiṭṭhāyakabhāvena parikappito attā, tassa saṅkhāresu niccatā sukhatā viya katthacipi abhāvo vibhāvito. Natthi etesaṃ attāti anattā, yasmā pana saṅkhāresu ekadhammopi attā na hoti, tasmā te na attātipi anattāti ayaṃ tesaṃ suññatadhammo. Tassa suññatadhammassa, yaṃ vibhāvetuṃ abhidhamme (dha. sa. 121) ‘‘tasmiṃ kho pana samaye dhammā hontī’’tiādinā suññatavāradesanā vuttā. Sesaṃ suviññeyyameva.

អម្ពបាលិសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។

Ambapālisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

Next: ២. សតិសុត្តវណ្ណនា • 2. Satisuttavaṇṇanā

Related texts:

តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ១. អម្ពបាលិសុត្តំ • 1. Ambapālisuttaṃ

អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ១. អម្ពបាលិសុត្តវណ្ណនា • 1. Ambapālisuttavaṇṇanā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact