Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੩. ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਸਂਯੁਤ੍ਤਂ
3. Satipaṭṭhānasaṃyuttaṃ
੧. ਅਮ੍ਬਪਾਲਿવਗ੍ਗੋ
1. Ambapālivaggo
੧. ਅਮ੍ਬਪਾਲਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
1. Ambapālisuttavaṇṇanā
੩੬੭. ਏਕਾਯਨ੍વਾਯਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਓ-ਕਾਰਸ੍ਸ વ-ਕਾਰਂ ਅ-ਕਾਰਸ੍ਸ ਦੀਘਂ ਕਤ੍વਾ। ਅਯਂ ਕਿਰ ਸਂਯੁਤ੍ਤਾਭਿਲਾਪੋ, ਤਤ੍ਥ ਅਯਨ-ਸਦ੍ਦੋ ਮਗ੍ਗਪਰਿਯਾਯੋ। ਨ ਕੇવਲਂ ਅਯਮੇવ, ਅਥ ਖੋ ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਮਗ੍ਗਪਰਿਯਾਯਾਤਿ ਪਦੁਦ੍ਧਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ‘‘ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਂ વਤ੍વਾ ਯਦਿ ਮਗ੍ਗਪਰਿਯਾਯੋ ਆਯਨ-ਸਦ੍ਦੋ, ਕਸ੍ਮਾ ਪੁਨ ਮਗ੍ਗੋਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚੋਦਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਤਸ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਏਕਮਗ੍ਗੋਤਿ ਏਕੋવ ਮਗ੍ਗੋ। ਨ ਹਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਮਗ੍ਗੋ ਅਞ੍ਞੋ ਅਤ੍ਥੀਤਿ। ਨਨੁ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ਇਧ ਮਗ੍ਗੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ, ਤਦਞ੍ਞੇਪਿ ਬਹੂ ਮਗ੍ਗਧਮ੍ਮਾ ਅਤ੍ਥੀਤਿ? ਸਚ੍ਚਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤੇ ਪਨ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਗਹਿਤਾ ਤਦવਿਨਾਭਾવਤੋ। ਤਥਾ ਹਿ ਞਾਣવੀਰਿਯਾਦਯੋ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਗਹਿਤਾ, ਉਦ੍ਦੇਸੇ ਸਤਿਯਾ ਏવ ਗਹਣਂ વੇਨੇਯ੍ਯਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ, ਸਤਿਯਾ ਮਗ੍ਗਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਞ੍ਚ। ਨ ਦ੍વੇਧਾਪਥਭੂਤੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਇਮਸ੍ਸ ਦ੍વਯਭਾવਾਭਾવਂ વਿਯ ਅਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਭਾવਾਭਾવਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਮਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਮਨਂ, ਸੋ ਏવ ਅવਿਪਰੀਤਭਾવਨਾਯ ਅਤ੍ਥੋ, ਤੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਮਨਟ੍ਠੇਨ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਧਿਗਮੂਪਾਯਤਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਗ੍ਗਨੀਯਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਗવੇਸਿਤਬ੍ਬਤਾਯ।
367.Ekāyanvāyanti sandhivasena vuttaṃ o-kārassa va-kāraṃ a-kārassa dīghaṃ katvā. Ayaṃ kira saṃyuttābhilāpo, tattha ayana-saddo maggapariyāyo. Na kevalaṃ ayameva, atha kho aññepi maggapariyāyāti paduddhāraṃ karonto ‘‘maggassa hī’’tiādiṃ vatvā yadi maggapariyāyo āyana-saddo, kasmā puna maggoti vuttanti codanaṃ sandhāyāha ‘‘tasmā’’tiādi. Tattha ekamaggoti ekova maggo. Na hi nibbānagāmimaggo añño atthīti. Nanu satipaṭṭhānaṃ idha maggoti adhippetaṃ, tadaññepi bahū maggadhammā atthīti? Saccaṃ atthi, te pana satipaṭṭhānaggahaṇeneva gahitā tadavinābhāvato. Tathā hi ñāṇavīriyādayo niddese gahitā, uddese satiyā eva gahaṇaṃ veneyyajjhāsayavasenāti daṭṭhabbaṃ, satiyā maggabhāvadassanatthañca. Na dvedhāpathabhūtoti iminā imassa dvayabhāvābhāvaṃ viya anibbānagāmibhāvābhāvañca dasseti. Nibbānagamanaṭṭhenāti nibbānaṃ gacchati etenāti nibbānagamanaṃ, so eva aviparītabhāvanāya attho, tena nibbānagamanaṭṭhena, nibbānādhigamūpāyatāyāti attho. Magganīyaṭṭhenāti gavesitabbatāya.
ਰਾਗਾਦੀਹੀਤਿ ‘‘ਰਾਗੋ ਮਲਂ, ਦੋਸੋ ਮਲਂ, ਮੋਹੋ ਮਲ’’ਨ੍ਤਿ (વਿਭ॰ ੯੨੪) ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਰਾਗਾਦੀਹਿ ਮਲੇਹਿ। ਸਾ ਪਨਾਯਂ ਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਾਨਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿ ਸਿਜ੍ਝਮਾਨਾ ਯਸ੍ਮਾ ਸੋਕਾਦੀਨਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸੋਕਪਰਿਦੇવਾਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਸੋਚਨਂ ਞਾਤਿਬ੍ਯਸਨਾਦਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਚੇਤਸੋ ਸਨ੍ਤਾਪੋ ਅਨ੍ਤੋਨਿਜ੍ਝਾਨਂ ਸੋਕੋ। ਞਾਤਿਬ੍ਯਸਨਾਦਿਨਿਮਿਤ੍ਤਮੇવ ਸੋਕਾਧਿਕਤਾਜਨਿਤੋ ‘‘ਕਹਂ ਏਕਪੁਤ੍ਤਕਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਰਿਦੇવਨવਸੇਨ વਾਚਾવਿਪ੍ਪਲਾਪੋ ਪਰਿਦੇવਨਂ ਪਰਿਦੇવੋ। ਤਸ੍ਸ ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨਂ ਇਧ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਹਾਨਾਯਾ’’ਤਿ। ਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚੇਤਸਿਕਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਦੋਮਨਸ੍ਸਸ੍ਸਪਿ ਦੁਕ੍ਖਸਦ੍ਦੇਨੇવ ਗਹਣੇ ਸਿਦ੍ਧੇ ਸਦ੍ਦੇਨ ਅਨਿવਤ੍ਤਨਤੋ ਸਾਮਞ੍ਞਜੋਤਨਾਯ વਿਸੇਸવਚਨਂ ਸੇਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ‘‘ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨ’’ਨ੍ਤੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਚੇਤਸਿਕਦੋਮਨਸ੍ਸਸ੍ਸਾਤਿ ਭੂਤਕਥਨਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਞਾਯਤਿ ਏਤੇਨ ਯਾਥਾવਤੋ ਪਟਿવਿਜ੍ਝੀਯਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਞਾਯੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ। ਨਨੁ ਅਯਮ੍ਪਿ ਮਗ੍ਗੋ, ਕਿਂ ਮਗ੍ਗੋ ਏવ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮਾਯ ਹੋਤੀਤਿ ਚੋਦਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ – ‘‘ਅਯਂ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਣ੍ਹਾવ ਕਮ੍ਮਕਿਲੇਸવਿਪਾਕਾਨਂ વਿਨਨਟ੍ਠੇਨ ਸਂਸਿਬ੍ਬਨਟ੍ਠੇਨ વਾਨਂ। ਤੇਨ ਤਣ੍ਹਾવਾਨੇਨ વਿਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸ ਅਭਾવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਤ੍ਤਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਤਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤ੍ਥਾਯ।
Rāgādīhīti ‘‘rāgo malaṃ, doso malaṃ, moho mala’’nti (vibha. 924) evaṃ vuttehi rāgādīhi malehi. Sā panāyaṃ saṃkiliṭṭhacittānaṃ visuddhi sijjhamānā yasmā sokādīnaṃ anuppādāya saṃvattati, tasmā vuttaṃ ‘‘sokaparidevānaṃ samatikkamāyā’’tiādi. Tattha socanaṃ ñātibyasanādinimittaṃ cetaso santāpo antonijjhānaṃ soko. Ñātibyasanādinimittameva sokādhikatājanito ‘‘kahaṃ ekaputtakā’’tiādinā paridevanavasena vācāvippalāpo paridevanaṃ paridevo. Tassa āyatiṃ anuppajjanaṃ idha samatikkamoti āha ‘‘pahānāyā’’ti. Dukkhadomanassānanti ettha cetasikadukkhatāya domanassassapi dukkhasaddeneva gahaṇe siddhe saddena anivattanato sāmaññajotanāya visesavacanaṃ seṭṭhanti ‘‘domanassāna’’nteva vuttaṃ. Cetasikadomanassassāti bhūtakathanaṃ daṭṭhabbaṃ. Ñāyati etena yāthāvato paṭivijjhīyati catusaccanti ñāyo vuccati ariyamaggo. Nanu ayampi maggo, kiṃ maggo eva maggassa adhigamāya hotīti codanaṃ sandhāyāha – ‘‘ayaṃ hī’’tiādi. Taṇhāva kammakilesavipākānaṃ vinanaṭṭhena saṃsibbanaṭṭhena vānaṃ. Tena taṇhāvānena virahitattā tassa abhāvāti attho. Attapaccakkhāyāti attapaccakkhatthāya.
વਣ੍ਣਭਾਸਨਨ੍ਤਿ ਪਸਂਸਾવਚਨਂ। વਿਸੁਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ વਿਸੁਜ੍ਝਨਂ ਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨਂ। ਉਗ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ વਾਚੁਗ੍ਗਤਕਰਣਂ ਉਗ੍ਗਹੋ। ਪਰਿਚਯਕਰਣਂ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਮੂਲਕਤ੍ਤਾ ਤਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
Vaṇṇabhāsananti pasaṃsāvacanaṃ. Visuddhinti visujjhanaṃ kilesappahānaṃ. Uggahetabbanti ettha vācuggatakaraṇaṃ uggaho. Paricayakaraṇaṃ paripucchāmūlakattā taggahaṇeneva gahitanti daṭṭhabbaṃ.
ਨ ਤਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾਤਿ ਇਧ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਕਾਯਾਦੀਨਂ વੇਦਨਾਦਿਸਭਾવਤ੍ਤਾਭਾવਾ ਕਾਯવੇਦਨਾਚਿਤ੍ਤવਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਸੁਂ વਿਪਲ੍ਲਾਸવਤ੍ਥਨ੍ਤਰਭਾવੇਨ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਚ ਹੇਟ੍ਠਾ ਗਹਣੇਸੁ વਿਪਲ੍ਲਾਸવਤ੍ਥੂਨਂ ਅਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਞ੍ਚਮਸ੍ਸ ਪਨ વਿਪਲ੍ਲਾਸવਤ੍ਥੁਨੋ ਅਭਾવੇਨ ‘‘ਨ ਉਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਆਰਮ੍ਮਣવਿਭਾਗੇਨ ਹੇਤ੍ਥ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨવਿਭਾਗੋਤਿ। ਤਯੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਤਿ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੁਦ੍ਧਾਰਦਸ੍ਸਨਂ, ਨ ਇਧ ਪਾਲ਼ਿਯਂ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸਨਂ। ਆਦੀਸੁ ਹੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ‘‘ਫਸ੍ਸਸਮੁਦਯਾ વੇਦਨਾਨਂ ਸਮੁਦਯੋ, ਨਾਮਰੂਪਸਮੁਦਯਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋ, ਮਨਸਿਕਾਰਸਮੁਦਯਾ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਮੁਦਯੋ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੪੦੮) ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਸਤਿਗੋਚਰਾਨਂ ਪਕਾਸਕੇ ਸੁਤ੍ਤਪਦੇਸੇ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਏવਂ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿਯਮ੍ਪਿ ਅવਸੇਸਪਾਲ਼ਿਪਦੇਸਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥੋ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਸਤਿਯਾ ਪਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਸਤਿਯਾ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨਂ।
Na tato heṭṭhāti idha adhippetakāyādīnaṃ vedanādisabhāvattābhāvā kāyavedanācittavimuttassa tebhūmakadhammassa visuṃ vipallāsavatthantarabhāvena gahitattā ca heṭṭhā gahaṇesu vipallāsavatthūnaṃ aniṭṭhānaṃ sandhāya vuttaṃ. Pañcamassa pana vipallāsavatthuno abhāvena ‘‘na uddha’’nti āha. Ārammaṇavibhāgena hettha satipaṭṭhānavibhāgoti. Tayo satipaṭṭhānāti satipaṭṭhānasaddassa atthuddhāradassanaṃ, na idha pāḷiyaṃ vuttassa satipaṭṭhānasaddassa atthadassanaṃ. Ādīsu hīti ettha ādi-saddena ‘‘phassasamudayā vedanānaṃ samudayo, nāmarūpasamudayā cittassa samudayo, manasikārasamudayā dhammānaṃ samudayo’’ti (saṃ. ni. 5.408) satipaṭṭhānāti vuttānaṃ satigocarānaṃ pakāsake suttapadese saṅgaṇhāti. Evaṃ paṭisambhidāmaggapāḷiyampi avasesapāḷipadesadassanattho ādi-saddo daṭṭhabbo. Satiyā paṭṭhānanti satiyā patiṭṭhātabbaṭṭhānaṃ.
ਅਰਿਯੋਤਿ ਆਰਕਤ੍ਤਾਦਿਨਾ ਅਰਿਯਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਮਾਹ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਸਲ਼ਾਯਤਨવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤੇ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੧੧)। ਤਤ੍ਥ ਹਿ –
Ariyoti ārakattādinā ariyaṃ sammāsambuddhamāha. Etthāti etasmiṃ saḷāyatanavibhaṅgasutte (ma. ni. 3.311). Tattha hi –
‘‘ਤਯੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਯਦਰਿਯੋ…ਪੇ॰… ਮਰਹਤੀਤਿ ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਥਾ ਸਾવਕਾਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋ ਹਿਤੇਸੀ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਉਪਾਦਾਯ – ‘ਇਦਂ વੋ ਹਿਤਾਯ ਇਦਂ વੋ ਸੁਖਾਯਾ’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਸਾવਕਾ ਨ ਸੁਸ੍ਸੂਸਨ੍ਤਿ, ਨ ਸੋਤਂ ਓਦਹਨ੍ਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤਿ, વੋਕ੍ਕਮ੍ਮ ਚ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਾ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਨ ਚੇવ ਅਨਤ੍ਤਮਨੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਚ ਅਨਤ੍ਤਮਨਤਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ, ਅਨવਸ੍ਸੁਤੋ ਚ વਿਹਰਤਿ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ। ਇਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਠਮਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ। ਯਦਰਿਯੋ ਸੇવਤਿ…ਪੇ॰.. ਮਰਹਤਿ। ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਥਾ …ਪੇ॰… ਇਦਂ વੋ ਸੁਖਾਯਾਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਏਕਚ੍ਚੇ ਸਾવਕਾ ਨ ਸੁਸ੍ਸੂਸਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਏਕਚ੍ਚੇ ਸਾવਕਾ ਸੁਸ੍ਸੂਸਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਨ ਚ વੋਕ੍ਕਮ੍ਮ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਾ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਨ ਚੇવ ਅਨਤ੍ਤਮਨੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਚ ਅਨਤ੍ਤਮਨਤਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ, ਨ ਚੇવ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਚ ਅਤ੍ਤਮਨਤਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ। ਅਨਤ੍ਤਮਨਤਞ੍ਚ ਅਤ੍ਤਮਨਤਞ੍ਚ ਤਦੁਭਯਂ ਅਭਿਨਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਉਪੇਕ੍ਖਕੋ વਿਹਰਤਿ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ। ਇਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਤਿਯਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ…ਪੇ॰… ਮਰਹਤਿ। ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ,…ਪੇ॰… ਸੁਖਾਯਾਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਾવਕਾ ਸੁਸ੍ਸੂਸਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਚੇવ ਹੋਤਿ, ਅਤ੍ਤਮਨਤਞ੍ਚ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ, ਅਨવਸ੍ਸੁਤੋ ਚ વਿਹਰਤਿ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ। ਇਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਤਿਯਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ –
‘‘Tayo satipaṭṭhānā yadariyo…pe… marahatīti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ. Idha, bhikkhave, satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya – ‘idaṃ vo hitāya idaṃ vo sukhāyā’ti. Tassa sāvakā na sussūsanti, na sotaṃ odahanti, na aññā cittaṃ upaṭṭhapenti, vokkamma ca satthusāsanā vattanti. Tatra, bhikkhave, tathāgato na ceva anattamano hoti, na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti, anavassuto ca viharati sato sampajāno. Idaṃ, bhikkhave, paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ. Yadariyo sevati…pe... marahati. Puna caparaṃ, bhikkhave, satthā …pe… idaṃ vo sukhāyāti. Tassa ekacce sāvakā na sussūsanti…pe… ekacce sāvakā sussūsanti…pe… na ca vokkamma satthusāsanā vattanti. Tatra, bhikkhave, tathāgato na ceva anattamano hoti, na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti, na ceva attamano hoti, na ca attamanataṃ paṭisaṃvedeti. Anattamanatañca attamanatañca tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako viharati sato sampajāno. Idaṃ, bhikkhave, dutiyaṃ satipaṭṭhānaṃ…pe… marahati. Puna caparaṃ, bhikkhave,…pe… sukhāyāti, tassa sāvakā sussūsanti…pe… vattanti. Tatra, bhikkhave, tathāgato attamano ceva hoti, attamanatañca paṭisaṃvedeti, anavassuto ca viharati sato sampajāno. Idaṃ, bhikkhave, tatiyaṃ satipaṭṭhāna’’nti –
ਏવਂ ਪਟਿਘਾਨੁਨਯੇਹਿ ਅਨવਸ੍ਸੁਤਤਾ ਨਿਚ੍ਚਂ ਉਪਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸਤਿਤਾਯ ਤਦੁਭਯવੀਤਿવਤ੍ਤਤਾ ‘‘ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਂਯੇવ ਹਿ ਨਿਚ੍ਚਂ ਉਪਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸਤਿਤਾ ਹੋਤਿ ਆવੇਣਿਕਧਮ੍ਮਭਾવਤੋ, ਨ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾਦੀਨਂ। ਪ-ਸਦ੍ਦੋ ਆਰਮ੍ਭਂ ਜੋਤੇਤਿ, ਆਰਮ੍ਭੋ ਚ ਪવਤ੍ਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ਆਹ ‘‘ਪવਤ੍ਤਯਿਤਬ੍ਬਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਸਤਿਯਾ ਕਰਣਭੂਤਾਯ ਪਟ੍ਠਾਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤਬ੍ਬਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ। ਅਨ-ਸਦ੍ਦੋ ਹਿ ਬਹੁਲવਚਨੇਨ ਕਮ੍ਮਤ੍ਥੋਪਿ ਹੋਤੀਤਿ।
Evaṃ paṭighānunayehi anavassutatā niccaṃ upaṭṭhitassatitāya tadubhayavītivattatā ‘‘satipaṭṭhāna’’nti vuttā. Buddhānaṃyeva hi niccaṃ upaṭṭhitassatitā hoti āveṇikadhammabhāvato, na paccekabuddhādīnaṃ. Pa-saddo ārambhaṃ joteti, ārambho ca pavattīti katvā āha ‘‘pavattayitabbatoti attho’’ti. Satiyā karaṇabhūtāya paṭṭhānaṃ paṭṭhapetabbaṃ satipaṭṭhānaṃ. Ana-saddo hi bahulavacanena kammatthopi hotīti.
ਤਥਾਸ੍ਸ ਕਤ੍ਤੁਅਤ੍ਥੋਪਿ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ‘‘ਪਤਿਟ੍ਠਾਤੀਤਿ ਪਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਪਟ੍ਠਾਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਪ-ਸਦ੍ਦੋ ਭੁਸਤ੍ਥવਿਸਿਟ੍ਠਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਂ ਦੀਪੇਤੀਤਿ ‘‘ਓਕ੍ਕਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪੁਨ ਭਾવਤ੍ਥਂ ਸਤਿਸਦ੍ਦਂ ਪਟ੍ਠਾਨਸਦ੍ਦਞ੍ਚ વਣ੍ਣੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਥ વਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤੇਨ ਪੁਰਿਮવਿਕਪ੍ਪੇ ਸਤਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਪਟ੍ਠਾਨ-ਸਦ੍ਦੋ ਚ ਕਤ੍ਤੁਅਤ੍ਥੋਤਿ વਿਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਸਰਣਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਚਿਰਕਤਸ੍ਸ ਚਿਰਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਚ ਅਨੁਸ੍ਸਰਣਟ੍ਠੇਨ। ਇਦਨ੍ਤਿ ਯਂ ‘‘ਸਤਿਯੇવ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਦਂ ਇਧ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤਪਦੇਸੇ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ।
Tathāssa kattuatthopi labbhatīti ‘‘patiṭṭhātīti paṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Upaṭṭhātīti ettha upa-saddo bhusatthavisiṭṭhaṃ pakkhandanaṃ dīpetīti ‘‘okkanditvā pakkhanditvā pavattatīti attho’’ti vuttaṃ. Puna bhāvatthaṃ satisaddaṃ paṭṭhānasaddañca vaṇṇento ‘‘atha vā’’tiādimāha. Tena purimavikappe sati-saddo paṭṭhāna-saddo ca kattuatthoti viññāyati. Saraṇaṭṭhenāti cirakatassa cirabhāsitassa ca anussaraṇaṭṭhena. Idanti yaṃ ‘‘satiyeva satipaṭṭhāna’’nti vuttaṃ, idaṃ idha imasmiṃ suttapadese adhippetaṃ.
ਯਦਿ ਏવਨ੍ਤਿ ਯਦਿ ਸਤਿ ਏવ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ, ਸਤਿ ਨਾਮ ਏਕੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਕਸ੍ਮਾ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਤਿ ਬਹੁવਚਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਤੀਨਂ ਬਹੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਯਦਿ ਬਹੁਕਾ ਤਾ ਸਤਿਯੋ, ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਮਗ੍ਗੋਤਿ ਏਕવਚਨਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਮਗ੍ਗਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਨਿਯ੍ਯਾਨਟ੍ਠੇਨ। ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕੋ ਹਿ ਮਗ੍ਗਧਮ੍ਮੋ, ਤੇਨੇવ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਭਾવੇਨ ਏਕਤ੍ਤੁਪਗਤੋ ਏਕਨ੍ਤਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਅਤ੍ਥਿਕੇਹਿ ਚ ਤਦਤ੍ਥਂ ਮਗ੍ਗੀਯਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਚਤਸ੍ਸੋਪਿ ਚੇਤਾਤਿ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦਿવਸੇਨ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾਪਿ ਚ ਏਤਾ ਸਤਿਯੋ। ਅਪਰਭਾਗੇਤਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ। ਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧਯਮਾਨਾਤਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਕਾਯਾਦੀਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਸੁਭਸਞ੍ਞਾਦਿવਿਧਮਨવਸੇਨ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਪવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਸਕਿਂਯੇવ ਤਤ੍ਥ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਸ੍ਸਪਿ વਿਪਲ੍ਲਾਸਸ੍ਸ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਪਹਾਨਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧਯਮਾਨਾ ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣવਸੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਮੇવਸ੍ਸ ਚਤੁਕਿਚ੍ਚਸਾਧਨਤਂ ਉਪਾਦਾਯ ਬਹੁવਚਨਨਿਦ੍ਦੇਸੋ, ਤਥਾਪਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਭੇਦਾਭਾવਤੋ ਮਗ੍ਗੋਤਿ ਏਕવਚਨੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਚਤਸ੍ਸੋਪਿ ਏਕੋ ਮਗ੍ਗੋਤਿ વੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ।
Yadievanti yadi sati eva satipaṭṭhānaṃ, sati nāma eko dhammo, evaṃ sante kasmā satipaṭṭhānāti bahuvacananti āha ‘‘satīnaṃ bahuttā’’tiādi. Yadi bahukā tā satiyo, atha kasmā maggoti ekavacananti yojanā. Magganaṭṭhenāti niyyānaṭṭhena. Niyyāniko hi maggadhammo, teneva niyyānikabhāvena ekattupagato ekantato nibbānaṃ gacchati, atthikehi ca tadatthaṃ maggīyatīti āha ‘‘vuttañheta’’ntiādi. Tattha catassopi cetāti kāyānupassanādivasena catubbidhāpi ca etā satiyo. Aparabhāgeti ariyamaggakkhaṇe. Kiccaṃ sādhayamānāti pubbabhāge kāyādīsu ārammaṇesu subhasaññādividhamanavasena visuṃ visuṃ pavattitvā maggakkhaṇe sakiṃyeva tattha catubbidhassapi vipallāsassa samucchedavasena pahānakiccaṃ sādhayamānā ārammaṇakaraṇavasena nibbānaṃ gacchanti, tamevassa catukiccasādhanataṃ upādāya bahuvacananiddeso, tathāpi atthato bhedābhāvato maggoti ekavacanena vuccati. Tenāha – ‘‘tasmā catassopi eko maggoti vuttā’’ti.
ਕਥੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਪੁਚ੍ਛਾ ਇਤਰਾਸਂ ਪੁਚ੍ਛਾਨਂ ਇਧ ਅਸਮ੍ਭવਤੋ ਨਿਦ੍ਦੇਸਾਦਿવਸੇਨ ਦੇਸੇਤੁਕਾਮਤਾਯ ਚ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ‘‘ਅਯਞ੍ਚੇવ ਕਾਯੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ ਨਾਮਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੭੧, ੨੮੭, ੨੯੭; ਪਾਰਾ॰ ੧੧) ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ, ‘‘ਸੁਖਞ੍ਚ ਕਾਯੇਨ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વੇਦਨਾਦਯੋ ਤਯੋ ਅਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਾ, ‘‘ਯਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਕਾਯਸ੍ਸ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਧ॰ ਸ॰ ੪੦) વੇਦਨਾਦਯੋ ਤਯੋ ਚੇਤਸਿਕਾ ਖਨ੍ਧਾ ‘‘ਕਾਯੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਤਤੋ વਿਸੇਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਕਾਯੇਤਿ ਰੂਪਕਾਯੇ’’ਤਿ ਆਹ। ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਸ੍ਸੀਲਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਾਯਂ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਸੀਲੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਚਤੁਸਮੁਟ੍ਠਾਨਿਕਕਾਯਂ ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਅਨੁਪਸ੍ਸਤਿ, ਏવਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਏવ ਚਸ੍ਸ ਅਨਿਚ੍ਚਾਕਾਰਮ੍ਪਿ ਅਨੁਪਸ੍ਸਤੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਥਾਭੂਤਸ੍ਸ ਚਸ੍ਸ ਨਿਚ੍ਚਗਾਹਸ੍ਸ વਿਸੇਸੋਪਿ ਨ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨੋ ਨਿਚ੍ਚਤੋ’’ਤਿ। ਤਥਾ ਹੇਸ ‘‘ਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਂ ਪਜਹਤੀ’’ਤਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੨੮) વੁਤ੍ਤੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਏવ ਅਨੁਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਏવਕਾਰੋ ਲੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋਤਿ ਤੇਨ ਨਿવਤ੍ਤਿਤਮਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਨੋ ਨਿਚ੍ਚਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਨ ਚੇਤ੍ਥ ਦੁਕ੍ਖਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦਿਨਿવਤ੍ਤਨਮਾਸਙ੍ਕਿਤਬ੍ਬਂ ਪਟਿਯੋਗਿਨਿવਤ੍ਤਨਪਰਤ੍ਤਾ ਏવ-ਕਾਰਸ੍ਸ, ਉਪਰਿ ਦੇਸਨਾਆਰੁਲ਼੍ਹਤ੍ਤਾ ਚ ਤਾਸਂ। ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਤੀਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਯਂ ਪਨ વਿਸੇਸੋ – ਅਨਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਤਮੇવ ਕਾਯਂ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਤਿ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਨਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅਨਤ੍ਤਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਤੀਤਿ।
Kathetukamyatāpucchā itarāsaṃ pucchānaṃ idha asambhavato niddesādivasena desetukāmatāya ca tathā vuttattā. ‘‘Ayañceva kāyo bahiddhā ca nāmarūpa’’ntiādīsu (ma. ni. 1.271, 287, 297; pārā. 11) khandhapañcakaṃ, ‘‘sukhañca kāyena paṭisaṃvedetī’’tiādīsu vedanādayo tayo arūpakkhandhā, ‘‘yā tasmiṃ samaye kāyassa passaddhi paṭippassaddhī’’tiādīsu (dha. sa. 40) vedanādayo tayo cetasikā khandhā ‘‘kāyo’’ti vuccanti, tato visesanatthaṃ ‘‘kāyeti rūpakāye’’ti āha. Kāyānupassīti ettha tassīlatthaṃ dassento ‘‘kāyaṃ anupassanasīlo’’ti āha. Aniccato anupassatīti catusamuṭṭhānikakāyaṃ ‘‘anicca’’nti anupassati, evaṃ passanto eva cassa aniccākārampi anupassatīti vuccati, tathābhūtassa cassa niccagāhassa visesopi na hotīti vuttaṃ ‘‘no niccato’’ti. Tathā hesa ‘‘niccasaññaṃ pajahatī’’ti (paṭi. ma. 1.28) vutto. Ettha ca aniccato eva anupassatīti evakāro luttaniddiṭṭhoti tena nivattitamatthaṃ dassetuṃ ‘‘no niccato’’ti vuttaṃ. Na cettha dukkhānupassanādinivattanamāsaṅkitabbaṃ paṭiyoginivattanaparattā eva-kārassa, upari desanāāruḷhattā ca tāsaṃ. Dukkhato anupassatītiādīsupi eseva nayo. Ayaṃ pana viseso – aniccassa dukkhattā tameva kāyaṃ dukkhato anupassati, dukkhassa anattattā anattato anupassatīti.
ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਯਂ ਅਨਿਚ੍ਚਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨਤ੍ਤਾ, ਨ ਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਯਞ੍ਚ ਨ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਨ ਤਤ੍ਥ ਰਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਤਿ, ਨੋ ਨਿਚ੍ਚਤੋ, ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਤਿ, ਨੋ ਸੁਖਤੋ, ਅਨਤ੍ਤਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਤਿ, ਨੋ ਅਤ੍ਤਤੋ, ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ, ਨੋ ਨਨ੍ਦਤਿ, વਿਰਜ੍ਜਤਿ, ਨੋ ਰਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਏવਂ ਅਰਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਰਾਗਂ ਨਿਰੋਧੇਤਿ, ਨੋ ਸਮੁਦੇਤਿ, ਸਮੁਦਯਂ ਨ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਚ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਤਿ, ਨੋ ਆਦਿਯਤਿ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਤਦਙ੍ਗવਸੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਾਯਤਨ੍ਨਿਸ੍ਸਯਖਨ੍ਧਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਨਤੋ ਸਙ੍ਖਤਦੋਸਦਸ੍ਸਨੇਨ ਤਬ੍ਬਿਪਰੀਤੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਤਨ੍ਨਿਨ੍ਨਤਾਯ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਤੋ ‘‘ਪਰਿਚ੍ਚਾਗਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਚੇવ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਚਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਕਿਲੇਸੇ ਚ ਪਰਿਚ੍ਚਜਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਚ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਤਿ, ਤਥਾਭੂਤੋ ਚ ਪਰਿਚ੍ਚਜਨવਸੇਨ ਕਿਲੇਸੇ ਨ ਆਦਿਯਤਿ, ਨਾਪਿ ਅਦੋਸਦਸ੍ਸਿਤਾવਸੇਨ ਸਙ੍ਖਤਾਰਮ੍ਮਣਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਤਿ, ਨੋ ਆਦਿਯਤੀ’’ਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਨਿਸ੍ਸਿਤਾਹਿ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾਹਿ ਯੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਹਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਂ ਪਜਹਤੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਨਿਚ੍ਚਾਤਿ ਏવਂ ਪવਤ੍ਤਂ વਿਪਰੀਤਸਞ੍ਞਂ। ਦਿਟ੍ਠਿਚਿਤ੍ਤવਿਪਲ੍ਲਾਸਪਹਾਨਮੁਖੇਨੇવ ਸਞ੍ਞਾવਿਪਲ੍ਲਾਸਪ੍ਪਹਾਨਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਗਹਣਂ, ਸਞ੍ਞਾਸੀਸੇਨ વਾ ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਗਹਣਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਨਨ੍ਦਿਨ੍ਤਿ ਸਪ੍ਪੀਤਿਕਤਣ੍ਹਂ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।
Yasmā pana yaṃ aniccaṃ dukkhaṃ anattā, na taṃ abhinanditabbaṃ, yañca na abhinanditabbaṃ, na tattha rajjitabbaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘aniccato anupassati, no niccato, dukkhato anupassati, no sukhato, anattato anupassati, no attato, nibbindati, no nandati, virajjati, no rajjatī’’ti. So evaṃ arajjanto rāgaṃ nirodheti, no samudeti, samudayaṃ na karotīti attho. Evaṃ paṭipanno ca paṭinissajjati, no ādiyati. Ayañhi aniccādianupassanā tadaṅgavasena saddhiṃ kāyatannissayakhandhābhisaṅkhārehi kilesānaṃ pariccajanato saṅkhatadosadassanena tabbiparīte nibbāne tanninnatāya pakkhandanato ‘‘pariccāgapaṭinissaggo ceva pakkhandanapaṭinissaggo cā’’ti vuccati. Tasmā tāya samannāgato bhikkhu vuttanayena kilese ca pariccajati, nibbāne ca pakkhandati, tathābhūto ca pariccajanavasena kilese na ādiyati, nāpi adosadassitāvasena saṅkhatārammaṇaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘paṭinissajjati, no ādiyatī’’ti. Idāni nissitāhi anupassanāhi yesaṃ dhammānaṃ pahānaṃ hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahatī’’tiādi vuttaṃ. Tattha niccasaññanti saṅkhārā niccāti evaṃ pavattaṃ viparītasaññaṃ. Diṭṭhicittavipallāsapahānamukheneva saññāvipallāsappahānanti saññāgahaṇaṃ, saññāsīsena vā tesampi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Nandinti sappītikataṇhaṃ. Sesaṃ vuttanayameva.
વਿਹਰਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਮਙ੍ਗਿਨੋ ਇਰਿਯਾਪਥવਿਹਾਰੋ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਆਹ – ‘‘ਇਰਿਯਤੀ’’ਤਿ, ਇਰਿਯਾਪਥਂ ਪવਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣવਸੇਨ ਅਭਿਬ੍ਯਾਪਨਤੋ ‘‘ਤੀਸੁ ਭવੇਸੂ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਪਨ ਕਿਲੇਸਾ ਪਰਿਤ੍ਤਭੂਮਕਾ ਏવਾਤਿ। ਯਦਿਪਿ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਹਾਨਂ ਆਤਾਪਨਨ੍ਤਿ ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਆਦੀਨਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੇવ, ਆਤਪ੍ਪ-ਸਦ੍ਦੋવਿਯ ਪਨ ਆਤਾਪ-ਸਦ੍ਦੋਪਿ વੀਰਿਯੇ ਏવ ਨਿਰੁਲ਼੍ਹੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘વੀਰਿਯਸ੍ਸੇਤਂ ਨਾਮ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ વਾ ਪਟਿਪਕ੍ਖਪ੍ਪਹਾਨੇ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਬ੍ਭੁਸ੍ਸਹਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਸ੍ਸ વੀਰਿਯਸ੍ਸ ਸਾਤਿਸਯਂ ਤਦਾਤਾਪਨਨ੍ਤਿ વੀਰਿਯਮੇવ ਤਥਾ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞੇ ਧਮ੍ਮਾ।
Viharatīti iminā kāyānupassanāsamaṅgino iriyāpathavihāro vuttoti āha – ‘‘iriyatī’’ti, iriyāpathaṃ pavattetīti attho. Ārammaṇakaraṇavasena abhibyāpanato ‘‘tīsu bhavesū’’ti vuttaṃ, uppajjanavasena pana kilesā parittabhūmakā evāti. Yadipi kilesānaṃ pahānaṃ ātāpananti taṃ sammādiṭṭhiādīnampi attheva, ātappa-saddoviya pana ātāpa-saddopi vīriye eva niruḷhoti vuttaṃ ‘‘vīriyassetaṃ nāma’’nti. Atha vā paṭipakkhappahāne sampayuttadhammānaṃ abbhussahanavasena pavattamānassa vīriyassa sātisayaṃ tadātāpananti vīriyameva tathā vuccati, na aññe dhammā.
ਆਤਾਪੀਤਿ ਚਾਯਮੀਕਾਰੋ ਪਸਂਸਾਯ, ਅਤਿਸਯਸ੍ਸ વਾ ਦੀਪਕੋਤਿ ਆਤਾਪੀਗਹਣੇਨ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਸਮਙ੍ਗਿਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਮ੍ਮਾ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਸਾਮਞ੍ਚ ਪਜਾਨਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ, ਅਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸਤੋ વવਤ੍ਥਾਨੇ ਅਞ੍ਞਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸਿਤਾਭਾવੇਨ ਸਮ੍ਮਾ ਅવਿਪਰੀਤਂ, ਸਬ੍ਬਾਕਾਰਪਜਾਨਨੇਨ ਸਮਨ੍ਤਤੋ, ਉਪਰੂਪਰਿ વਿਸੇਸਾવਹਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਸਾਮਂ ਪਜਾਨਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਦਿ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਨੁਪਸ੍ਸਤਿ, ਕਥਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਨ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਤਿਯਾ ਲਦ੍ਧੁਪਕਾਰਾਯ ਏવ ਪਞ੍ਞਾਯ ਏਤ੍ਥ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇ ਕਾਯੇ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਿਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਨੁਪਸ੍ਸਕੋ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਨ੍ਤੋਸਙ੍ਖੇਪੋ ਅਨ੍ਤੋਲੀਨਤਾ, ਕੋਸਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਪਾਯਪਰਿਗ੍ਗਹੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸੀਲવਿਸੋਧਨਾਦਿ ਗਣਨਾਦਿ ਉਗ੍ਗਹਕੋਸਲ੍ਲਾਦਿ ਚ ਉਪਾਯੋ, ਤਬ੍ਬਿਪਰਿਯਾਯਤੋ ਅਨੁਪਾਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਉਪਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸਤੀ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਂ ਉਪਾਯਂ ਨ ਪਰਿਚ੍ਚਜਤਿ, ਅਨੁਪਾਯਞ੍ਚ ਨ ਉਪਾਦਿਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤਿ…ਪੇ॰… ਅਸਮਤ੍ਥੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਤੇਨਾਤਿ ਉਪਾਯਾਨੁਪਾਯਾਨਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹਪਰਿવਜ੍ਜਨੇਸੁ ਅਪਰਿਚ੍ਚਾਗਾਪਰਿਗ੍ਗਹੇਸੁ ਚ ਅਸਮਤ੍ਥਭਾવੇਨ। ਅਸ੍ਸ ਯੋਗਿਨੋ।
Ātāpīti cāyamīkāro pasaṃsāya, atisayassa vā dīpakoti ātāpīgahaṇena sammappadhānasamaṅgitaṃ dasseti. Sammā samantato sāmañca pajānanto sampajāno, asammissato vavatthāne aññadhammānupassitābhāvena sammā aviparītaṃ, sabbākārapajānanena samantato, uparūpari visesāvahabhāvena pavattiyā sāmaṃ pajānantoti attho. Yadi paññāya anupassati, kathaṃ satipaṭṭhānatāti āha ‘‘na hī’’tiādi. Tasmā satiyā laddhupakārāya eva paññāya ettha yathāvutte kāye kammaṭṭhāniko bhikkhu anupassako, tasmā ‘‘kāyānupassī’’ti vuccati. Antosaṅkhepo antolīnatā, kosajjanti attho. Upāyapariggahoti ettha sīlavisodhanādi gaṇanādi uggahakosallādi ca upāyo, tabbipariyāyato anupāyo veditabbo. Yasmā ca upaṭṭhitassatī yathāvuttaṃ upāyaṃ na pariccajati, anupāyañca na upādiyati, tasmā vuttaṃ ‘‘muṭṭhassati…pe… asamattho hotī’’ti. Tenāti upāyānupāyānaṃ pariggahaparivajjanesu apariccāgāpariggahesu ca asamatthabhāvena. Assa yogino.
ਯਸ੍ਮਾ ਸਤਿਯੇવੇਤ੍ਥ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ વੁਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਮਾਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾ વੀਰਿਯਾਦਯੋ ਅਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਸਮ੍ਪਯੋਗਙ੍ਗਞ੍ਚਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਅਙ੍ਗ-ਸਦ੍ਦੋ ਚੇਤ੍ਥ ਕਾਰਣਪਰਿਯਾਯੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਸਤਿਗ੍ਗਹਣੇਨੇવੇਤ੍ਥ ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿਸ੍ਸਪਿ ਗਹਣਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਤਸ੍ਸਾ ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਸਙ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ। ਯਸ੍ਮਾ વਾ ਸਤਿਸੀਸੇਨਾਯਂ ਦੇਸਨਾ। ਨ ਹਿ ਕੇવਲਾਯ ਸਤਿਯਾ ਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨਂ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਧਿਗਮੋ વਾ, ਨਾਪਿ ਕੇવਲਾ ਸਤਿ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਤਸ੍ਮਾਸ੍ਸ ਝਾਨਦੇਸਨਾਯਂ ਸવਿਤਕ੍ਕਾਦਿવਚਨਸ੍ਸ વਿਯ ਸਮ੍ਪਯੋਗਙ੍ਗਦਸ੍ਸਨਤਾਤਿ ਅਙ੍ਗ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅવਯવਪਰਿਯਾਯਤਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਪਹਾਨਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ‘‘વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ ਪਹਾਤਬ੍ਬਙ੍ਗਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਏਤ੍ਥ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਮਗ੍ਗੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ, ਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਗ੍ਗੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਿਯਮੇવ વਿਨਯਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਦਙ੍ਗવਿਨਯੇਨ વਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਿਨਯੇਨ વਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਯੋਗਿਨੋ। ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਨ੍ਤਿ વੇਦਨਾਦਿਧਮ੍ਮਾਨਂ। ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਤਤ੍ਥ ਅਨਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਤ੍ਥੁਦ੍ਧਾਰਨਯੇਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਯਂ ਪਨਾਤਿ વਿਭਙ੍ਗੇ, વਿਭਙ੍ਗਪਕਰਣੇਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ‘‘ਲੋਕੇ’’ਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇ, ਤਾ ਚ ਲੋਕਿਯਾ ਏવ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਨਾਮ ਸਮ੍ਮਸਨਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ।
Yasmā satiyevettha satipaṭṭhānaṃ vuttā, tasmāssa sampayuttadhammā vīriyādayo aṅganti āha – ‘‘sampayogaṅgañcassa dassetvā’’ti. Aṅga-saddo cettha kāraṇapariyāyo daṭṭhabbo. Satiggahaṇenevettha sammāsamādhissapi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ tassā samādhikkhandhe saṅgahitattā. Yasmā vā satisīsenāyaṃ desanā. Na hi kevalāya satiyā kilesappahānaṃ sambhavati, nibbānādhigamo vā, nāpi kevalā sati pavattati, tasmāssa jhānadesanāyaṃ savitakkādivacanassa viya sampayogaṅgadassanatāti aṅga-saddassa avayavapariyāyatā daṭṭhabbā. Pahānaṅganti ‘‘vivicceva kāmehī’’tiādīsu viya pahātabbaṅgaṃ dassetuṃ. Yasmā ettha pubbabhāgamaggo adhippeto, na lokuttaramaggo, tasmā pubbabhāgiyameva vinayaṃ dassento ‘‘tadaṅgavinayena vā vikkhambhanavinayena vā’’ti āha. Assāti yogino. Tesaṃ dhammānanti vedanādidhammānaṃ. Tesañhi tattha anadhippetattā ‘‘atthuddhāranayenetaṃ vutta’’nti āha. Yaṃ panāti vibhaṅge, vibhaṅgapakaraṇeti adhippāyo. Etthāti ‘‘loke’’ti etasmiṃ pade, tā ca lokiyā eva anupassanā nāma sammasananti katvā.
ਦੁਕ੍ਖਤੋਤਿ વਿਪਰਿਣਾਮਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਤਾਹਿ ਦੁਕ੍ਖਸਭਾવਤੋ, ਦੁਕ੍ਖਾਤਿ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਪਦਦ੍વਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਯੋ ਸੁਖਂ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਅਦ੍ਦਾਤਿ ਯੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વਿਪਰਿਣਾਮਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁਨਾ ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿ। ਦੁਕ੍ਖਮਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਸਲ੍ਲਤੋਤਿ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਂ ਪੀਲ਼ਾਜਨਨਤੋ ਅਨ੍ਤੋਤੁਦਨਤੋ ਦੁਨ੍ਨੀਹਰਣਤੋ ਚ ਸਲ੍ਲਨ੍ਤਿ ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਪਸ੍ਸਿ। ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਨ੍ਤਿ ਉਪੇਕ੍ਖਾવੇਦਨਂ। ਸਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾਨਂ વਿਯ ਅਨੋਲ਼ਾਰਿਕਤਾਯ ਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ વੂਪਸਨ੍ਤਸਭਾવਤ੍ਤਾ ਚ ਸਨ੍ਤਂ। ਅਨਿਚ੍ਚਤੋਤਿ ਹੁਤ੍વਾ ਅਭਾવਤੋ ਉਦਯਬ੍ਬਯવਨ੍ਤਤੋ ਤਾવਕਾਲਿਕਤੋ ਨਿਚ੍ਚਪਟਿਕ੍ਖੇਪਤੋ ਚ ਅਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਯੋ ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿ। ਸ વੇ ਸਮ੍ਮਦ੍ਦਸੋ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਏਕਂਸੇਨ, ਪਰਿਬ੍ਯਤ੍ਤਂ વਾ વੇਦਨਾਯ ਸਮ੍ਮਾ ਪਸ੍ਸਨਕੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Dukkhatoti vipariṇāmasaṅkhāradukkhatāhi dukkhasabhāvato, dukkhāti anupassitabbāti attho. Sesapadadvayepi eseva nayo. Yo sukhaṃdukkhato addāti yo bhikkhu sukhaṃ vedanaṃ vipariṇāmadukkhatāya dukkhanti paññācakkhunā addakkhi. Dukkhamaddakkhi sallatoti dukkhavedanaṃ pīḷājananato antotudanato dunnīharaṇato ca sallanti addakkhi passi. Adukkhamasukhanti upekkhāvedanaṃ. Santanti sukhadukkhānaṃ viya anoḷārikatāya paccayavasena vūpasantasabhāvattā ca santaṃ. Aniccatoti hutvā abhāvato udayabbayavantato tāvakālikato niccapaṭikkhepato ca aniccanti yo addakkhi. Sa ve sammaddaso bhikkhūti so bhikkhu ekaṃsena, paribyattaṃ vā vedanāya sammā passanakoti attho.
ਦੁਕ੍ਖਾਤਿਪੀਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾ ਇਤਿਪਿ। ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ વੇਦਯਿਤਂ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਤੋਗਧਂ ਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ ਸਙ੍ਖਾਰਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ। ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਤੋਪਿ ਚਾਤਿ ਸੁਖਾਦੀਨਂ ਠਿਤਿવਿਪਰਿਣਾਮਞਾਣਸੁਖਤਾਯ ਚ વਿਪਰਿਣਾਮਟ੍ਠਿਤਿਅਞ੍ਞਾਣਦੁਕ੍ਖਤਾਯ ਚ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਤਿਸ੍ਸੋਪਿ ਸੁਖਤੋ ਤਿਸ੍ਸੋਪਿ ਚ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਤ੍ਤ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਕਾਸਿਤਾ ਏવ।
Dukkhātipīti saṅkhāradukkhatāya dukkhā itipi. Sabbaṃ taṃ vedayitaṃ dukkhasmiṃ antogadhaṃ pariyāpannanti vadāmi saṅkhāradukkhanti vattabbato. Sukhadukkhatopi cāti sukhādīnaṃ ṭhitivipariṇāmañāṇasukhatāya ca vipariṇāmaṭṭhitiaññāṇadukkhatāya ca vuttattā tissopi sukhato tissopi ca dukkhato anupassitabbāti attho. Satta anupassanā heṭṭhā pakāsitā eva.
ਆਰਮ੍ਮਣਾ…ਪੇ॰… ਭੇਦਾਨਨ੍ਤਿ ਰੂਪਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਨਾਨਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨੀਲਾਦਿਤਬ੍ਭੇਦਸ੍ਸ, ਛਨ੍ਦਾਦਿਅਧਿਪਤਿਨਾਨਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹੀਨਾਦਿਤਬ੍ਭੇਦਸ੍ਸ, ਞਾਣਝਾਨਾਦਿਸਹਜਾਤਨਾਨਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਸਙ੍ਖਾਰਿਕਾਸਙ੍ਖਾਰਿਕ-ਸવਿਤਕ੍ਕ-ਸવਿਚਾਰਾਦਿਤਬ੍ਭੇਦਸ੍ਸ, ਕਾਮਾવਚਰਾਦਿਭੂਮਿਨਾਨਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਮਜ੍ਝਿਮਾਦਿਤਬ੍ਭੇਦਸ੍ਸ, ਕੁਸਲਾਦਿਕਮ੍ਮਨਾਨਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਦੇવਗਤਿਸਂવਤ੍ਤਨਿਯਤਾਦਿਤਬ੍ਭੇਦਸ੍ਸ, ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਨਾਨਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮવੇਦਨੀਯਤਾਦਿਤਬ੍ਭੇਦਸ੍ਸ, ਪਰਿਤ੍ਤਭੂਮਕਾਦਿਕਿਰਿਯਾਨਾਨਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਤਿਹੇਤੁਕਾਦਿਤਬ੍ਭੇਦਸ੍ਸ વਸੇਨ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਸવਤ੍ਥੁਕਾવਤ੍ਥੁਕਾਦਿਨਾਨਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਤ੍ਤਯਸਾਧਾਰਣਾਦਿਤਬ੍ਭੇਦਸ੍ਸ ਚ ਸਙ੍ਗਹੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਸਰਾਗਾਦੀਨਨ੍ਤਿ ਮਹਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤੇ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੮੧; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੧੪) ਆਗਤਾਨਂ ਸਰਾਗવੀਤਰਾਗਾਦਿਭੇਦਾਨਂ। ਸਲਕ੍ਖਣ-ਸਾਮਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣਾਨਨ੍ਤਿ ਫੁਸਨਾਦਿਤਂਤਂਸਲਕ੍ਖਣਾਨਞ੍ਚੇવ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਦਿਸਾਮਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣਾਨਞ੍ਚ વਸੇਨਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।
Ārammaṇā…pe… bhedānanti rūpādiārammaṇanānattassa nīlāditabbhedassa, chandādiadhipatinānattassa hīnāditabbhedassa, ñāṇajhānādisahajātanānattassa sasaṅkhārikāsaṅkhārika-savitakka-savicārāditabbhedassa, kāmāvacarādibhūminānattassa, ukkaṭṭhamajjhimāditabbhedassa, kusalādikammanānattassa, devagatisaṃvattaniyatāditabbhedassa, kaṇhasukkavipākanānattassa, diṭṭhadhammavedanīyatāditabbhedassa, parittabhūmakādikiriyānānattassa, tihetukāditabbhedassa vasena anupassitabbanti yojanā. Ādi-saddena savatthukāvatthukādinānattassa puggalattayasādhāraṇāditabbhedassa ca saṅgaho daṭṭhabbo. Sarāgādīnanti mahāsatipaṭṭhānasutte (dī. ni. 2.381; ma. ni. 1.114) āgatānaṃ sarāgavītarāgādibhedānaṃ. Salakkhaṇa-sāmaññalakkhaṇānanti phusanāditaṃtaṃsalakkhaṇānañceva aniccatādisāmaññalakkhaṇānañca vasenāti yojanā.
ਸੁਞ੍ਞਤਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਤਿ ਅਨਤ੍ਤਤਾਸਙ੍ਖਾਤਸੁਞ੍ਞਤਸਭਾવਸ੍ਸ। ‘‘ਸਲਕ੍ਖਣ-ਸਾਮਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਹਿ ਇਮਿਨਾ ਯੋ ਇਤੋ ਬਾਹਿਰਕੇਹਿ ਸਾਮਿਨਿવਾਸੀਕਾਰਕવੇਦਕਅਧਿਟ੍ਠਾਯਕਭਾવੇਨ ਪਰਿਕਪ੍ਪਿਤੋ ਅਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਨਿਚ੍ਚਤਾ ਸੁਖਤਾ વਿਯ ਕਤ੍ਥਚਿਪਿ ਅਭਾવੋ વਿਭਾવਿਤੋ। ਨਤ੍ਥਿ ਏਤੇਸਂ ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਅਨਤ੍ਤਾ, ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਏਕਧਮ੍ਮੋਪਿ ਅਤ੍ਤਾ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਨ ਅਤ੍ਤਾਤਿਪਿ ਅਨਤ੍ਤਾਤਿ ਅਯਂ ਤੇਸਂ ਸੁਞ੍ਞਤਧਮ੍ਮੋ। ਤਸ੍ਸ ਸੁਞ੍ਞਤਧਮ੍ਮਸ੍ਸ, ਯਂ વਿਭਾવੇਤੁਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੨੧) ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸੁਞ੍ਞਤવਾਰਦੇਸਨਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Suññatadhammassāti anattatāsaṅkhātasuññatasabhāvassa. ‘‘Salakkhaṇa-sāmaññalakkhaṇāna’’nti hi iminā yo ito bāhirakehi sāminivāsīkārakavedakaadhiṭṭhāyakabhāvena parikappito attā, tassa saṅkhāresu niccatā sukhatā viya katthacipi abhāvo vibhāvito. Natthi etesaṃ attāti anattā, yasmā pana saṅkhāresu ekadhammopi attā na hoti, tasmā te na attātipi anattāti ayaṃ tesaṃ suññatadhammo. Tassa suññatadhammassa, yaṃ vibhāvetuṃ abhidhamme (dha. sa. 121) ‘‘tasmiṃ kho pana samaye dhammā hontī’’tiādinā suññatavāradesanā vuttā. Sesaṃ suviññeyyameva.
ਅਮ੍ਬਪਾਲਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Ambapālisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੧. ਅਮ੍ਬਪਾਲਿਸੁਤ੍ਤਂ • 1. Ambapālisuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੧. ਅਮ੍ਬਪਾਲਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 1. Ambapālisuttavaṇṇanā