Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరీగాథా-అట్ఠకథా • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
౧౩. వీసతినిపాతో
13. Vīsatinipāto
౧. అమ్బపాలీథేరీగాథావణ్ణనా
1. Ambapālītherīgāthāvaṇṇanā
వీసతినిపాతే కాళకా భమరవణ్ణసాదిసాతిఆదికా అమ్బపాలియా థేరియా గాథా. అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారా తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయం కుసలం ఉపచినన్తీ సిఖిస్స భగవతో సాసనే పబ్బజిత్వా ఉపసమ్పన్నా హుత్వా భిక్ఖునిసిక్ఖాపదం సమాదాయ విహరన్తీ, ఏకదివసం సమ్బహులాహి భిక్ఖునీహి సద్ధిం చేతియం వన్దిత్వా పదక్ఖిణం కరోన్తీ పురేతరం గచ్ఛన్తియా ఖీణాసవత్థేరియా ఖిపన్తియా సహసా ఖేళపిణ్డం చేతియఙ్గణే పతితం, ఖీణాసవత్థేరియా అపస్సిత్వా గతాయ అయం పచ్ఛతో గచ్ఛన్తీ తం ఖేళపిణ్డం దిస్వా ‘‘కా నామ గణికా ఇమస్మిం ఠానే ఖేళపిణ్డం పాతేసీ’’తి అక్కోసి. సా భిక్ఖునికాలే సీలం రక్ఖన్తీ గబ్భవాసం జిగుచ్ఛిత్వా ఓపపాతికత్తభావే చిత్తం ఠపేసి. తేన చరిమత్తభావే వేసాలియం రాజుయ్యానే అమ్బరుక్ఖమూలే ఓపపాతికా హుత్వా నిబ్బత్తి. తం దిస్వా ఉయ్యానపాలో నగరం ఉపనేసి. అమ్బరుక్ఖమూలే నిబ్బత్తతాయ సా అమ్బపాలీత్వేవ వోహరీయిత్థ. అథ నం అభిరూపం దస్సనీయం పాసాదికం విలాసకన్తతాదిగుణవిసేససముదితం దిస్వా సమ్బహులా రాజకుమారా అత్తనో అత్తనో పరిగ్గహం కాతుకామా అఞ్ఞమఞ్ఞం కలహం అకంసు. తేసం కలహవూపసమత్థం తస్సా కమ్మసఞ్చోదితా వోహారికా ‘‘సబ్బేసం హోతూ’’తి గణికాట్ఠానే ఠపేసుం. సా సత్థరి పటిలద్ధసద్ధా అత్తనో ఉయ్యానే విహారం కత్వా బుద్ధప్పముఖస్స భిక్ఖుసఙ్ఘస్స నియ్యాదేత్వా పచ్ఛా అత్తనో పుత్తస్స విమలకోణ్డఞ్ఞత్థేరస్స సన్తికే ధమ్మం సుత్వా పబ్బజిత్వా విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తీ అత్తనో సరీరస్స జరాజిణ్ణభావం నిస్సాయ సంవేగజాతా సఙ్ఖారానం అనిచ్చతం విభావేన్తీ –
Vīsatinipāte kāḷakā bhamaravaṇṇasādisātiādikā ambapāliyā theriyā gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī sikhissa bhagavato sāsane pabbajitvā upasampannā hutvā bhikkhunisikkhāpadaṃ samādāya viharantī, ekadivasaṃ sambahulāhi bhikkhunīhi saddhiṃ cetiyaṃ vanditvā padakkhiṇaṃ karontī puretaraṃ gacchantiyā khīṇāsavattheriyā khipantiyā sahasā kheḷapiṇḍaṃ cetiyaṅgaṇe patitaṃ, khīṇāsavattheriyā apassitvā gatāya ayaṃ pacchato gacchantī taṃ kheḷapiṇḍaṃ disvā ‘‘kā nāma gaṇikā imasmiṃ ṭhāne kheḷapiṇḍaṃ pātesī’’ti akkosi. Sā bhikkhunikāle sīlaṃ rakkhantī gabbhavāsaṃ jigucchitvā opapātikattabhāve cittaṃ ṭhapesi. Tena carimattabhāve vesāliyaṃ rājuyyāne ambarukkhamūle opapātikā hutvā nibbatti. Taṃ disvā uyyānapālo nagaraṃ upanesi. Ambarukkhamūle nibbattatāya sā ambapālītveva voharīyittha. Atha naṃ abhirūpaṃ dassanīyaṃ pāsādikaṃ vilāsakantatādiguṇavisesasamuditaṃ disvā sambahulā rājakumārā attano attano pariggahaṃ kātukāmā aññamaññaṃ kalahaṃ akaṃsu. Tesaṃ kalahavūpasamatthaṃ tassā kammasañcoditā vohārikā ‘‘sabbesaṃ hotū’’ti gaṇikāṭṭhāne ṭhapesuṃ. Sā satthari paṭiladdhasaddhā attano uyyāne vihāraṃ katvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa niyyādetvā pacchā attano puttassa vimalakoṇḍaññattherassa santike dhammaṃ sutvā pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karontī attano sarīrassa jarājiṇṇabhāvaṃ nissāya saṃvegajātā saṅkhārānaṃ aniccataṃ vibhāventī –
౨౫౨.
252.
‘‘కాళకా భమరవణ్ణసాదిసా, వేల్లితగ్గా మమ ముద్ధజా అహుం;
‘‘Kāḷakā bhamaravaṇṇasādisā, vellitaggā mama muddhajā ahuṃ;
తే జరాయ సాణవాకసాదిసా, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా.
Te jarāya sāṇavākasādisā, saccavādivacanaṃ anaññathā.
౨౫౩.
253.
‘‘వాసితోవ సురభీ కరణ్డకో, పుప్ఫపూర మమ ఉత్తమఙ్గజో;
‘‘Vāsitova surabhī karaṇḍako, pupphapūra mama uttamaṅgajo;
తం జరాయథ సలోమగన్ధికం, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా.
Taṃ jarāyatha salomagandhikaṃ, saccavādivacanaṃ anaññathā.
౨౫౪.
254.
‘‘కాననంవ సహితం సురోపితం, కోచ్ఛసూచివిచితగ్గసోభితం;
‘‘Kānanaṃva sahitaṃ suropitaṃ, kocchasūcivicitaggasobhitaṃ;
తం జరాయ విరలం తహిం తహిం, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా.
Taṃ jarāya viralaṃ tahiṃ tahiṃ, saccavādivacanaṃ anaññathā.
౨౫౫.
255.
‘‘కణ్హఖన్ధకసువణ్ణమణ్డితం, సోభతే సువేణీహిలఙ్కతం;
‘‘Kaṇhakhandhakasuvaṇṇamaṇḍitaṃ, sobhate suveṇīhilaṅkataṃ;
తం జరాయ ఖలితం సిరం కతం, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా.
Taṃ jarāya khalitaṃ siraṃ kataṃ, saccavādivacanaṃ anaññathā.
౨౫౬.
256.
‘‘చిత్తకారసుకతావ లేఖికా, సోభరే సు భముకా పురే మమ;
‘‘Cittakārasukatāva lekhikā, sobhare su bhamukā pure mama;
తా జరాయ వలిభిప్పలమ్బితా, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా.
Tā jarāya valibhippalambitā, saccavādivacanaṃ anaññathā.
౨౫౭.
257.
‘‘భస్సరా సురుచిరా యథా మణీ, నేత్తహేసుమభినీలమాయతా;
‘‘Bhassarā surucirā yathā maṇī, nettahesumabhinīlamāyatā;
తే జరాయభిహతా న సోభరే, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా.
Te jarāyabhihatā na sobhare, saccavādivacanaṃ anaññathā.
౨౫౮.
258.
‘‘సణ్హతుఙ్గసదిసీ చ నాసికా, సోభతే సు అభియోబ్బనం పతి;
‘‘Saṇhatuṅgasadisī ca nāsikā, sobhate su abhiyobbanaṃ pati;
సా జరాయ ఉపకూలితా వియ, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా.
Sā jarāya upakūlitā viya, saccavādivacanaṃ anaññathā.
౨౫౯.
259.
‘‘కఙ్కణంవ సుకతం సునిట్ఠితం, సోభరే సు మమ కణ్ణపాళియో;
‘‘Kaṅkaṇaṃva sukataṃ suniṭṭhitaṃ, sobhare su mama kaṇṇapāḷiyo;
తా జరాయ వలిభిప్పలమ్బితా, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా.
Tā jarāya valibhippalambitā, saccavādivacanaṃ anaññathā.
౨౬౦.
260.
‘‘పత్తలీమకులవణ్ణసాదిసా , సోభరే సు దన్తా పురే మమ;
‘‘Pattalīmakulavaṇṇasādisā , sobhare su dantā pure mama;
తే జరాయ ఖణ్డితా చాసితా, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా.
Te jarāya khaṇḍitā cāsitā, saccavādivacanaṃ anaññathā.
౨౬౧.
261.
‘‘కాననమ్హి వనసణ్డచారినీ, కోకిలావ మధురం నికూజిహం;
‘‘Kānanamhi vanasaṇḍacārinī, kokilāva madhuraṃ nikūjihaṃ;
తం జరాయ ఖలితం తహిం తహిం, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా.
Taṃ jarāya khalitaṃ tahiṃ tahiṃ, saccavādivacanaṃ anaññathā.
౨౬౨.
262.
‘‘సణ్హకమ్బురివ సుప్పమజ్జితా, సోభతే సు గీవా పురే మమ;
‘‘Saṇhakamburiva suppamajjitā, sobhate su gīvā pure mama;
సా జరాయ భగ్గా వినామితా, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా.
Sā jarāya bhaggā vināmitā, saccavādivacanaṃ anaññathā.
౨౬౩.
263.
‘‘వట్టపలిఘసదిసోపమా ఉభో, సోభరే సు బాహా పురే మమ;
‘‘Vaṭṭapalighasadisopamā ubho, sobhare su bāhā pure mama;
తా జరాయ యథా పాటలిబ్బలితా, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా.
Tā jarāya yathā pāṭalibbalitā, saccavādivacanaṃ anaññathā.
౨౬౪.
264.
‘‘సణ్హముద్దికసువణ్ణమణ్డితా , సోభరే సు హత్థా పురే మమ;
‘‘Saṇhamuddikasuvaṇṇamaṇḍitā , sobhare su hatthā pure mama;
తే జరాయ యథా మూలమూలికా, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా.
Te jarāya yathā mūlamūlikā, saccavādivacanaṃ anaññathā.
౨౬౫.
265.
‘‘పీనవట్టసహిభుగ్గతా ఉభో, సోభరే సు థనకా పురే మమ;
‘‘Pīnavaṭṭasahibhuggatā ubho, sobhare su thanakā pure mama;
థేవికీవ లమ్బన్తి నోదకా, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా.
Thevikīva lambanti nodakā, saccavādivacanaṃ anaññathā.
౨౬౬.
266.
‘‘కఞ్చనస్స ఫలకంవ సమ్మట్ఠం, సోభతే సు కాయో పురే మమ;
‘‘Kañcanassa phalakaṃva sammaṭṭhaṃ, sobhate su kāyo pure mama;
సో వలీహి సుఖుమాహి ఓతతో, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా.
So valīhi sukhumāhi otato, saccavādivacanaṃ anaññathā.
౨౬౭.
267.
‘‘నాగభోగసదిసోపమా ఉభో, సోభరే సు ఊరూ పురే మమ;
‘‘Nāgabhogasadisopamā ubho, sobhare su ūrū pure mama;
తే జరాయ యథా వేళునాళియో, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా.
Te jarāya yathā veḷunāḷiyo, saccavādivacanaṃ anaññathā.
౨౬౮.
268.
‘‘సణ్హనూపురసువణ్ణమణ్డితా, సోభరే సు జఙ్ఘా పురే మమ;
‘‘Saṇhanūpurasuvaṇṇamaṇḍitā, sobhare su jaṅghā pure mama;
తా జరాయ తిలదణ్డకారివ, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా.
Tā jarāya tiladaṇḍakāriva, saccavādivacanaṃ anaññathā.
౨౬౯.
269.
‘‘తూలపుణ్ణసదిసోపమా ఉభో, సోభరే సు పాదా పురే మమ;
‘‘Tūlapuṇṇasadisopamā ubho, sobhare su pādā pure mama;
తే జరాయ ఫుటితా వలీమతా, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా.
Te jarāya phuṭitā valīmatā, saccavādivacanaṃ anaññathā.
౨౭౦.
270.
‘‘ఏదిసో అహు అయం సముస్సయో, జజ్జరో బహుదుఖానమాలయో;
‘‘Ediso ahu ayaṃ samussayo, jajjaro bahudukhānamālayo;
సోపలేపపతితో జరాఘరో, సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథా’’తి. –
Sopalepapatito jarāgharo, saccavādivacanaṃ anaññathā’’ti. –
ఇమా గాథాయో అభాసి.
Imā gāthāyo abhāsi.
తత్థ కాళకాతి కాళకవణ్ణా. భమరవణ్ణసాదిసాతి కాళకా హోన్తాపి భమరసదిసవణ్ణా, సినిద్ధనీలాతి అత్థో. వేల్లితగ్గాతి కుఞ్చితగ్గా, మూలతో పట్ఠాయ యావ అగ్గా కుఞ్చితా వేల్లితాతి అత్థో. ముద్ధజాతి కేసా. జరాయాతి జరాహేతు జరాయ ఉపహతసోభా. సాణవాకసాదిసాతి సాణసదిసా వాకసదిసా చ, సాణవాకసదిసా చేవ మకచివాకసదిసా చాతిపి అత్థో. సచ్చవాదివచనం అనఞ్ఞథాతి సచ్చవాదినో అవితథవాదినో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స ‘‘సబ్బం రూపం అనిచ్చం జరాభిభూత’’న్తిఆదివచనం అనఞ్ఞథా యథాభూతమేవ, న తత్థ వితథం అత్థీతి.
Tattha kāḷakāti kāḷakavaṇṇā. Bhamaravaṇṇasādisāti kāḷakā hontāpi bhamarasadisavaṇṇā, siniddhanīlāti attho. Vellitaggāti kuñcitaggā, mūlato paṭṭhāya yāva aggā kuñcitā vellitāti attho. Muddhajāti kesā. Jarāyāti jarāhetu jarāya upahatasobhā. Sāṇavākasādisāti sāṇasadisā vākasadisā ca, sāṇavākasadisā ceva makacivākasadisā cātipi attho. Saccavādivacanaṃ anaññathāti saccavādino avitathavādino sammāsambuddhassa ‘‘sabbaṃ rūpaṃ aniccaṃ jarābhibhūta’’ntiādivacanaṃ anaññathā yathābhūtameva, na tattha vitathaṃ atthīti.
వాసితోవ సురభీ కరణ్డకోతి పుప్ఫగన్ధవాసచుణ్ణాదీహి వాసితో వాసం గాహాపితో పసాధనసముగ్గో వియ సుగన్ధి. పుప్ఫపూర మమ ఉత్తమఙ్గజోతి చమ్పకసుమనమల్లికాదీహి పుప్ఫేహి పూరితో పుబ్బే మమ కేసకలాపో నిమ్మలోతి అత్థో. తన్తి ఉత్తమఙ్గజం. అథ పచ్ఛా ఏతరహి సలోమగన్ధికం పాకతికలోమగన్ధమేవ జాతం. అథ వా సలోమగన్ధికన్తి మేణ్డకలోమేహి సమానగన్ధం. ‘‘ఏళకలోమగన్ధ’’న్తిపి వదన్తి.
Vāsitova surabhī karaṇḍakoti pupphagandhavāsacuṇṇādīhi vāsito vāsaṃ gāhāpito pasādhanasamuggo viya sugandhi. Pupphapūra mama uttamaṅgajoti campakasumanamallikādīhi pupphehi pūrito pubbe mama kesakalāpo nimmaloti attho. Tanti uttamaṅgajaṃ. Atha pacchā etarahi salomagandhikaṃ pākatikalomagandhameva jātaṃ. Atha vā salomagandhikanti meṇḍakalomehi samānagandhaṃ. ‘‘Eḷakalomagandha’’ntipi vadanti.
కాననంవ సహితం సురోపితన్తి సుట్ఠు రోపితం సహితం ఘనసన్నివేసం ఉద్ధమేవ ఉట్ఠితం ఉజుకదీఘసాఖం ఉపవనం వియ. కోచ్ఛసూచివిచితగ్గసోభితన్తి పుబ్బే కోచ్ఛేన సువణ్ణసూచియా చ కేసజటావిజటనేన విచితగ్గం హుత్వా సోభితం, ఘనభావేన వా కోచ్ఛసదిసం హుత్వా పణదన్తసూచీహి విచితగ్గతాయ సోభితం. తన్తి ఉత్తమఙ్గజం. విరలం తహిం తహిన్తి తత్థ తత్థ విరలం విలూనకేసం.
Kānanaṃva sahitaṃ suropitanti suṭṭhu ropitaṃ sahitaṃ ghanasannivesaṃ uddhameva uṭṭhitaṃ ujukadīghasākhaṃ upavanaṃ viya. Kocchasūcivicitaggasobhitanti pubbe kocchena suvaṇṇasūciyā ca kesajaṭāvijaṭanena vicitaggaṃ hutvā sobhitaṃ, ghanabhāvena vā kocchasadisaṃ hutvā paṇadantasūcīhi vicitaggatāya sobhitaṃ. Tanti uttamaṅgajaṃ. Viralaṃ tahiṃ tahinti tattha tattha viralaṃ vilūnakesaṃ.
కణ్హఖన్ధకసువణ్ణమణ్డితన్తి సువణ్ణవజిరాదీహి విభూసితం కణ్హకేసపుఞ్జకం. యే పన ‘‘సణ్హకణ్డకసువణ్ణమణ్డిత’’న్తి పఠన్తి, తేసం సణ్హాహి సువణ్ణసూచీహి జటావిజటనేన మణ్డితన్తి అత్థో. సోభతే సువేణీహిలఙ్కతన్తి సున్దరేహి రాజరుక్ఖమాలా సదిసేహి కేసవేణీహి అలఙ్కతం హుత్వా పుబ్బే విరాజతే. తం జరాయ ఖలితం సిరం కతన్తి తం తథా సోభితం సిరం ఇదాని జరాయ ఖలితం ఖణ్డితాఖణ్డితం విలూనకేసం కతం.
Kaṇhakhandhakasuvaṇṇamaṇḍitanti suvaṇṇavajirādīhi vibhūsitaṃ kaṇhakesapuñjakaṃ. Ye pana ‘‘saṇhakaṇḍakasuvaṇṇamaṇḍita’’nti paṭhanti, tesaṃ saṇhāhi suvaṇṇasūcīhi jaṭāvijaṭanena maṇḍitanti attho. Sobhate suveṇīhilaṅkatanti sundarehi rājarukkhamālā sadisehi kesaveṇīhi alaṅkataṃ hutvā pubbe virājate. Taṃ jarāya khalitaṃ siraṃ katanti taṃ tathā sobhitaṃ siraṃ idāni jarāya khalitaṃ khaṇḍitākhaṇḍitaṃ vilūnakesaṃ kataṃ.
చిత్తకారసుకతావ లేఖికాతి చిత్తకారేన సిప్పినా నీలాయ వణ్ణధాతుయా సుట్ఠు కతా లేఖా వియ సోభతే. సు భముకా పురే మమాతి సున్దరా భముకా పుబ్బే మమ సోభనం గతా. వలిభిప్పలమ్బితాతి నలాటన్తే ఉప్పన్నాహి వలీహి పలమ్బన్తా ఠితా.
Cittakārasukatāva lekhikāti cittakārena sippinā nīlāya vaṇṇadhātuyā suṭṭhu katā lekhā viya sobhate. Su bhamukā pure mamāti sundarā bhamukā pubbe mama sobhanaṃ gatā. Valibhippalambitāti nalāṭante uppannāhi valīhi palambantā ṭhitā.
భస్సరాతి భాసురా. సురుచిరాతి సుట్ఠు రుచిరా. యథా మణీతి మణిముద్దికా వియ. నేత్తహేసున్తి సునేత్తా అహేసుం. అభినీలమాయతాతి అభినీలా హుత్వా ఆయతా. తేతి నేత్తా. జరాయభిహతాతి జరాయ అభిహతా.
Bhassarāti bhāsurā. Surucirāti suṭṭhu rucirā. Yathā maṇīti maṇimuddikā viya. Nettahesunti sunettā ahesuṃ. Abhinīlamāyatāti abhinīlā hutvā āyatā. Teti nettā. Jarāyabhihatāti jarāya abhihatā.
సణ్హతుఙ్గసదిసీ చాతి సణ్హా తుఙ్గా సేసముఖావయవానం అనురూపా చ. సోభతేతి వట్టేత్వా ఠపితహరితాలవట్టి వియ మమ నాసికా సోభతే. సు అభియోబ్బనం పతీతి సున్దరే అభినవయోబ్బనకాలే సా నాసికా ఇదాని జరాయ నివారితసోభతాయ పరిసేదితా వియ వరత్తా వియ చ జాతా.
Saṇhatuṅgasadisīcāti saṇhā tuṅgā sesamukhāvayavānaṃ anurūpā ca. Sobhateti vaṭṭetvā ṭhapitaharitālavaṭṭi viya mama nāsikā sobhate. Su abhiyobbanaṃ patīti sundare abhinavayobbanakāle sā nāsikā idāni jarāya nivāritasobhatāya pariseditā viya varattā viya ca jātā.
కఙ్కణంవ సుకతం సునిట్ఠితన్తి సుపరికమ్మకతం సువణ్ణకఙ్కణం వియ వట్టులభావం సన్ధాయ వదతి. సోభరేతి సోభన్తే. ‘‘సోభన్తే’’తి వా పాఠో. సుఇతి నిపాతమత్తం. కణ్ణపాళియోతి కణ్ణగన్ధా. వలిభిప్పలమ్బితాతి తహిం తహిం ఉప్పన్నవలీహి వలితా హుత్వా వట్టనియా పణామితవత్థఖన్ధా వియ భస్సన్తా ఓలమ్బన్తి.
Kaṅkaṇaṃvasukataṃ suniṭṭhitanti suparikammakataṃ suvaṇṇakaṅkaṇaṃ viya vaṭṭulabhāvaṃ sandhāya vadati. Sobhareti sobhante. ‘‘Sobhante’’ti vā pāṭho. Suiti nipātamattaṃ. Kaṇṇapāḷiyoti kaṇṇagandhā. Valibhippalambitāti tahiṃ tahiṃ uppannavalīhi valitā hutvā vaṭṭaniyā paṇāmitavatthakhandhā viya bhassantā olambanti.
పత్తలీమకులవణ్ణసాదిసాతి కదలిమకులసదిసవణ్ణసణ్ఠానా. ఖణ్డితాతి భేదనపతనేహి ఖణ్డితా ఖణ్డభావం గతా. అసితాతి వణ్ణభేదేన అసితభావం గతా.
Pattalīmakulavaṇṇasādisāti kadalimakulasadisavaṇṇasaṇṭhānā. Khaṇḍitāti bhedanapatanehi khaṇḍitā khaṇḍabhāvaṃ gatā. Asitāti vaṇṇabhedena asitabhāvaṃ gatā.
కాననమ్హి వనసణ్డచారినీ, కోకిలావ మధురం నికూజిహన్తి వనసణ్డే గోచరచరణేన వనసణ్డచారినీ కాననే అనుసంగీతనివాసినీ కోకిలా వియ మధురాలాపం నికూజిహం. తన్తి నికూజితం ఆలాపం. ఖలితం తహిం తహిన్తి ఖణ్డదన్తాదిభావేన తత్థ తత్థ పక్ఖలితం జాతం.
Kānanamhi vanasaṇḍacārinī, kokilāva madhuraṃ nikūjihanti vanasaṇḍe gocaracaraṇena vanasaṇḍacārinī kānane anusaṃgītanivāsinī kokilā viya madhurālāpaṃ nikūjihaṃ. Tanti nikūjitaṃ ālāpaṃ. Khalitaṃ tahiṃ tahinti khaṇḍadantādibhāvena tattha tattha pakkhalitaṃ jātaṃ.
సణ్హకమ్బురివ సుప్పమజ్జితాతి సుట్ఠు పమజ్జితా సణ్హా సువణ్ణసఙ్ఖా వియ. భగ్గా వినామితాతి మంసపరిక్ఖయేన విభూతసిరాజాలతాయ భగ్గా హుత్వా వినతా.
Saṇhakamburiva suppamajjitāti suṭṭhu pamajjitā saṇhā suvaṇṇasaṅkhā viya. Bhaggā vināmitāti maṃsaparikkhayena vibhūtasirājālatāya bhaggā hutvā vinatā.
వట్టపలిఘసదిసోపమాతి వట్టేన పలిఘదణ్డేన సమసమా. తాతి తా ఉభోపి బాహాయో. యథా పాటలిబ్బలితాతి జజ్జరభావేన పలితపాటలిసాఖాసదిసా.
Vaṭṭapalighasadisopamāti vaṭṭena palighadaṇḍena samasamā. Tāti tā ubhopi bāhāyo. Yathā pāṭalibbalitāti jajjarabhāvena palitapāṭalisākhāsadisā.
సణ్హముద్దికసువణ్ణమణ్డితాతి సువణ్ణమయాహి మట్ఠభాసురాహి ముద్దికాహి విభూసితా. యథా మూలమూలికాతి మూలకకణ్డసదిసా.
Saṇhamuddikasuvaṇṇamaṇḍitāti suvaṇṇamayāhi maṭṭhabhāsurāhi muddikāhi vibhūsitā. Yathā mūlamūlikāti mūlakakaṇḍasadisā.
పీనవట్టసహితుగ్గతాతి పీనా వట్టా అఞ్ఞమఞ్ఞం సహితావ హుత్వా ఉగ్గతా ఉద్ధముఖా. సోభతే సు థనకా పురే మమాతి మమ ఉభోపి థనా యథావుత్తరూపా హుత్వా సువణ్ణకలసియో వియ సోభింసు. పుథుత్తే హి ఇదం ఏకవచనం, అతీతత్థే చ వత్తమానవచనం. థేవికీవ లమ్బన్తి నోదకాతి తే ఉభోపి మే థనా నోదకా గలితజలా వేణుదణ్డకే ఠపితఉదకభస్మా వియ లమ్బన్తి.
Pīnavaṭṭasahituggatāti pīnā vaṭṭā aññamaññaṃ sahitāva hutvā uggatā uddhamukhā. Sobhate su thanakā pure mamāti mama ubhopi thanā yathāvuttarūpā hutvā suvaṇṇakalasiyo viya sobhiṃsu. Puthutte hi idaṃ ekavacanaṃ, atītatthe ca vattamānavacanaṃ. Thevikīva lambanti nodakāti te ubhopi me thanā nodakā galitajalā veṇudaṇḍake ṭhapitaudakabhasmā viya lambanti.
కఞ్చనఫలకంవ సమ్మట్ఠన్తి జాతిహిఙ్గులకేన మక్ఖిత్వా చిరపరిమజ్జితసోవణ్ణఫలకం వియ సోభతే. సో వలీహి సుఖుమాహి ఓతతోతి సో మమ కాయో ఇదాని సుఖుమాహి వలీహి తహిం తహిం వితతో వలిత్తచతం ఆపన్నో.
Kañcanaphalakaṃvasammaṭṭhanti jātihiṅgulakena makkhitvā ciraparimajjitasovaṇṇaphalakaṃ viya sobhate. So valīhi sukhumāhi otatoti so mama kāyo idāni sukhumāhi valīhi tahiṃ tahiṃ vitato valittacataṃ āpanno.
నాగభోగసదిసోపమాతి హత్థినాగస్స హత్థేన సమసమా. హత్థో హి ఇధ భుఞ్జతి ఏతేనాతి భోగోతి వుత్తో. తేతి ఊరుయో. యథా వేళునాళియోతి ఇదాని వేళుపబ్బసదిసా అహేసుం.
Nāgabhogasadisopamāti hatthināgassa hatthena samasamā. Hattho hi idha bhuñjati etenāti bhogoti vutto. Teti ūruyo. Yathā veḷunāḷiyoti idāni veḷupabbasadisā ahesuṃ.
సణ్హనూపురసువణ్ణమణ్డితాతి సినిద్ధమట్ఠేహి సువణ్ణనూపురేహి విభూసితా. జఙ్ఘాతి అట్ఠిజఙ్ఘాయో. తాతి తా జఙ్ఘాయో. తిలదణ్డకారివాతి అప్పమంసలోహితత్తా కిసభావేన లూనావసిట్ఠవిసుక్ఖతిలదణ్డకా వియ అహేసుం. ర-కారో పదసన్ధికరో.
Saṇhanūpurasuvaṇṇamaṇḍitāti siniddhamaṭṭhehi suvaṇṇanūpurehi vibhūsitā. Jaṅghāti aṭṭhijaṅghāyo. Tāti tā jaṅghāyo. Tiladaṇḍakārivāti appamaṃsalohitattā kisabhāvena lūnāvasiṭṭhavisukkhatiladaṇḍakā viya ahesuṃ. Ra-kāro padasandhikaro.
తూలపుణ్ణసదిసోపమాతి ముదుసినిద్ధభావేన సిమ్బలితూలపుణ్ణపలిగుణ్ఠితఉపాహనసదిసా. తే మమ పాదా ఇదాని ఫుటితా ఫలితా, వలీమతా వలిమన్తో జాతా.
Tūlapuṇṇasadisopamāti mudusiniddhabhāvena simbalitūlapuṇṇapaliguṇṭhitaupāhanasadisā. Te mama pādā idāni phuṭitā phalitā, valīmatā valimanto jātā.
ఏదిసోతి ఏవరూపో. అహు అహోసి యథావుత్తప్పకారో. అయం సముస్సయోతి అయం మమ కాయో. జజ్జరోతి సిథిలాబన్ధో . బహుదుఖానమాలయోతి జరాదిహేతుకానం బహూనం దుక్ఖానం ఆలయభూతో. సోపలేపపతితోతి సో అయం సముస్సయో అపలేపపతితో అభిసఙ్ఖారాలేపపరిక్ఖయేన పతితో పాతాభిముఖోతి అత్థో. సోపి అలేపపతితోతి వా పదవిభాగో, సో ఏవత్థో. జరాఘరోతి జిణ్ణఘరసదిసో. జరాయ వా ఘరభూతో అహోసి. తస్మా సచ్చవాదినో ధమ్మానం యథాభూతం సభావం సమ్మదేవ ఞత్వా కథనతో అవితథవాదినో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స మమ సత్థువచనం అనఞ్ఞథా.
Edisoti evarūpo. Ahu ahosi yathāvuttappakāro. Ayaṃ samussayoti ayaṃ mama kāyo. Jajjaroti sithilābandho . Bahudukhānamālayoti jarādihetukānaṃ bahūnaṃ dukkhānaṃ ālayabhūto. Sopalepapatitoti so ayaṃ samussayo apalepapatito abhisaṅkhārālepaparikkhayena patito pātābhimukhoti attho. Sopi alepapatitoti vā padavibhāgo, so evattho. Jarāgharoti jiṇṇagharasadiso. Jarāya vā gharabhūto ahosi. Tasmā saccavādino dhammānaṃ yathābhūtaṃ sabhāvaṃ sammadeva ñatvā kathanato avitathavādino sammāsambuddhassa mama satthuvacanaṃ anaññathā.
ఏవం అయం థేరీ అత్తనో అత్తభావే అనిచ్చతాయ సల్లక్ఖణముఖేన సబ్బేసుపి తేభూమకధమ్మేసు అనిచ్చతం ఉపధారేత్వా తదనుసారేన తత్థ దుక్ఖలక్ఖణం అనత్తలక్ఖణఞ్చ ఆరోపేత్వా విపస్సనం ఉస్సుక్కాపేన్తీ మగ్గపటిపాటియా అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేరీ ౨.౪.౨౦౪-౨౧౯) –
Evaṃ ayaṃ therī attano attabhāve aniccatāya sallakkhaṇamukhena sabbesupi tebhūmakadhammesu aniccataṃ upadhāretvā tadanusārena tattha dukkhalakkhaṇaṃ anattalakkhaṇañca āropetvā vipassanaṃ ussukkāpentī maggapaṭipāṭiyā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.4.204-219) –
‘‘యో రంసిఫుసితావేళో, ఫుస్సో నామ మహాముని;
‘‘Yo raṃsiphusitāveḷo, phusso nāma mahāmuni;
తస్సాహం భగినీ ఆసిం, అజాయిం ఖత్తియే కులే.
Tassāhaṃ bhaginī āsiṃ, ajāyiṃ khattiye kule.
‘‘తస్స ధమ్మం సుణిత్వాహం, విప్పసన్నేన చేతసా;
‘‘Tassa dhammaṃ suṇitvāhaṃ, vippasannena cetasā;
మహాదానం దదిత్వాన, పత్థయిం రూపసమ్పదం.
Mahādānaṃ daditvāna, patthayiṃ rūpasampadaṃ.
‘‘ఏకతింసే ఇతో కప్పే, సిఖీ లోకగ్గనాయకో;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, sikhī lokagganāyako;
ఉప్పన్నో లోకపజ్జోతో, తిలోకసరణో జినో.
Uppanno lokapajjoto, tilokasaraṇo jino.
‘‘తదారుణపురే రమ్మే, బ్రహ్మఞ్ఞకులసమ్భవా;
‘‘Tadāruṇapure ramme, brahmaññakulasambhavā;
విముత్తచిత్తం కుపితా, భిక్ఖునిం అభిసాపయిం.
Vimuttacittaṃ kupitā, bhikkhuniṃ abhisāpayiṃ.
‘‘వేసికావ అనాచారా, జినసాసనదూసికా;
‘‘Vesikāva anācārā, jinasāsanadūsikā;
ఏవం అక్కోసయిత్వాన, తేన పాపేన కమ్మునా.
Evaṃ akkosayitvāna, tena pāpena kammunā.
‘‘దారుణం నిరయం గన్త్వా, మహాదుక్ఖసమప్పితా;
‘‘Dāruṇaṃ nirayaṃ gantvā, mahādukkhasamappitā;
తతో చుతా మనుస్సేసు, ఉపపన్నా తపస్సినీ.
Tato cutā manussesu, upapannā tapassinī.
‘‘దసజాతిసహస్సాని, గణికత్తమకారయిం;
‘‘Dasajātisahassāni, gaṇikattamakārayiṃ;
తమ్హా పాపా న ముచ్చిస్సం, భుత్వా దుట్ఠవిసం యథా.
Tamhā pāpā na muccissaṃ, bhutvā duṭṭhavisaṃ yathā.
‘‘బ్రహ్మచరియమసేవిస్సం, కస్సపే జినసాసనే;
‘‘Brahmacariyamasevissaṃ, kassape jinasāsane;
తేన కమ్మవిపాకేన, అజాయిం తిదసే పురే.
Tena kammavipākena, ajāyiṃ tidase pure.
‘‘పచ్ఛిమే భవే సమ్పత్తే, అహోసిం ఓపపాతికా;
‘‘Pacchime bhave sampatte, ahosiṃ opapātikā;
అమ్బసాఖన్తరే జాతా, అమ్బపాలీతి తేనహం.
Ambasākhantare jātā, ambapālīti tenahaṃ.
‘‘పరివుతా పాణకోటీహి, పబ్బజిం జినసాసనే;
‘‘Parivutā pāṇakoṭīhi, pabbajiṃ jinasāsane;
పత్తాహం అచలం ఠానం, ధీతా బుద్ధస్స ఓరసా.
Pattāhaṃ acalaṃ ṭhānaṃ, dhītā buddhassa orasā.
‘‘ఇద్ధీసు చ వసీ హోమి, సోతధాతువిసుద్ధియా;
‘‘Iddhīsu ca vasī homi, sotadhātuvisuddhiyā;
చేతోపరియఞాణస్స, వసీ హోమి మహాముని.
Cetopariyañāṇassa, vasī homi mahāmuni.
‘‘పుబ్బేనివాసం జానామి, దిబ్బచక్ఖు విసోధితం;
‘‘Pubbenivāsaṃ jānāmi, dibbacakkhu visodhitaṃ;
సబ్బాసవపరిక్ఖీణా, నత్థి దాని పునబ్భవో.
Sabbāsavaparikkhīṇā, natthi dāni punabbhavo.
‘‘అత్థధమ్మనిరుత్తీసు, పటిభానే తథేవ చ;
‘‘Atthadhammaniruttīsu, paṭibhāne tatheva ca;
ఞాణం మే విమలం సుద్ధం, బుద్ధసేట్ఠస్స వాహసా.
Ñāṇaṃ me vimalaṃ suddhaṃ, buddhaseṭṭhassa vāhasā.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం, భవా సబ్బే సమూహతా;
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;
నాగీవ బన్ధనం ఛేత్వా, విహరామి అనాసవా.
Nāgīva bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavā.
‘‘స్వాగతం వత మే ఆసి, బుద్ధసేట్ఠస్స సన్తికే;
‘‘Svāgataṃ vata me āsi, buddhaseṭṭhassa santike;
తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసనం.
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
‘‘పటిసమ్భిదా చతస్సో, విమోక్ఖాపి చ అట్ఠిమే;
‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;
ఛళభిఞ్ఞా సచ్ఛికతా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా అత్తనో పటిపత్తిం పచ్చవేక్ఖిత్వా ఉదానవసేన తా ఏవ గాథా పచ్చుదాహాసీతి.
Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena tā eva gāthā paccudāhāsīti.
అమ్బపాలీథేరీగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Ambapālītherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరీగాథాపాళి • Therīgāthāpāḷi / ౧. అమ్బపాలీథేరీగాథా • 1. Ambapālītherīgāthā