Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / దీఘనికాయ • Dīghanikāya |
౩. అమ్బట్ఠసుత్తం
3. Ambaṭṭhasuttaṃ
౨౫౪. ఏవం మే సుతం – ఏకం సమయం భగవా కోసలేసు చారికం చరమానో మహతా భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం పఞ్చమత్తేహి భిక్ఖుసతేహి యేన ఇచ్ఛానఙ్గలం నామ కోసలానం బ్రాహ్మణగామో తదవసరి. తత్ర సుదం భగవా ఇచ్ఛానఙ్గలే విహరతి ఇచ్ఛానఙ్గలవనసణ్డే.
254. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi yena icchānaṅgalaṃ nāma kosalānaṃ brāhmaṇagāmo tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe.
పోక్ఖరసాతివత్థు
Pokkharasātivatthu
౨౫౫. తేన ఖో పన సమయేన బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి ఉక్కట్ఠం 1 అజ్ఝావసతి సత్తుస్సదం సతిణకట్ఠోదకం సధఞ్ఞం రాజభోగ్గం రఞ్ఞా పసేనదినా కోసలేన దిన్నం రాజదాయం బ్రహ్మదేయ్యం. అస్సోసి ఖో బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి – ‘‘సమణో ఖలు, భో, గోతమో సక్యపుత్తో సక్యకులా పబ్బజితో కోసలేసు చారికం చరమానో మహతా భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం పఞ్చమత్తేహి భిక్ఖుసతేహి ఇచ్ఛానఙ్గలం అనుప్పత్తో ఇచ్ఛానఙ్గలే విహరతి ఇచ్ఛానఙ్గలవనసణ్డే. తం ఖో పన భవన్తం గోతమం ఏవం కల్యాణో కిత్తిసద్దో అబ్భుగ్గతో – ‘ఇతిపి సో భగవా అరహం సమ్మాసమ్బుద్ధో విజ్జాచరణసమ్పన్నో సుగతో లోకవిదూ అనుత్తరో పురిసదమ్మసారథి సత్థా దేవమనుస్సానం బుద్ధో భగవా’ 2. సో ఇమం లోకం సదేవకం సమారకం సబ్రహ్మకం సస్సమణబ్రాహ్మణిం పజం సదేవమనుస్సం సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా పవేదేతి. సో ధమ్మం దేసేతి ఆదికల్యాణం మజ్ఝేకల్యాణం పరియోసానకల్యాణం, సాత్థం సబ్యఞ్జనం, కేవలపరిపుణ్ణం పరిసుద్ధం బ్రహ్మచరియం పకాసేతి. సాధు ఖో పన తథారూపానం అరహతం దస్సనం హోతీ’’తి.
255. Tena kho pana samayena brāhmaṇo pokkharasāti ukkaṭṭhaṃ 3 ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ. Assosi kho brāhmaṇo pokkharasāti – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi icchānaṅgalaṃ anuppatto icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ 4. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ, sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’ti.
అమ్బట్ఠమాణవో
Ambaṭṭhamāṇavo
౨౫౬. తేన ఖో పన సమయేన బ్రాహ్మణస్స పోక్ఖరసాతిస్స అమ్బట్ఠో నామ మాణవో అన్తేవాసీ హోతి అజ్ఝాయకో మన్తధరో తిణ్ణం వేదానం 5 పారగూ సనిఘణ్డుకేటుభానం సాక్ఖరప్పభేదానం ఇతిహాసపఞ్చమానం పదకో వేయ్యాకరణో లోకాయతమహాపురిసలక్ఖణేసు అనవయో అనుఞ్ఞాతపటిఞ్ఞాతో సకే ఆచరియకే తేవిజ్జకే పావచనే – ‘‘యమహం జానామి, తం త్వం జానాసి; యం త్వం జానాసి తమహం జానామీ’’తి.
256. Tena kho pana samayena brāhmaṇassa pokkharasātissa ambaṭṭho nāma māṇavo antevāsī hoti ajjhāyako mantadharo tiṇṇaṃ vedānaṃ 6 pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo anuññātapaṭiññāto sake ācariyake tevijjake pāvacane – ‘‘yamahaṃ jānāmi, taṃ tvaṃ jānāsi; yaṃ tvaṃ jānāsi tamahaṃ jānāmī’’ti.
౨౫౭. అథ ఖో బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి అమ్బట్ఠం మాణవం ఆమన్తేసి – ‘‘అయం, తాత అమ్బట్ఠ, సమణో గోతమో సక్యపుత్తో సక్యకులా పబ్బజితో కోసలేసు చారికం చరమానో మహతా భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం పఞ్చమత్తేహి భిక్ఖుసతేహి ఇచ్ఛానఙ్గలం అనుప్పత్తో ఇచ్ఛానఙ్గలే విహరతి ఇచ్ఛానఙ్గలవనసణ్డే. తం ఖో పన భవన్తం గోతమం ఏవం కల్యాణో కిత్తిసద్దో అబ్భుగ్గతో – ‘ఇతిపి సో భగవా, అరహం సమ్మాసమ్బుద్ధో విజ్జాచరణసమ్పన్నో సుగతో లోకవిదూ అనుత్తరో పురిసదమ్మసారథి సత్థా దేవమనుస్సానం బుద్ధో భగవా’. సో ఇమం లోకం సదేవకం సమారకం సబ్రహ్మకం సస్సమణబ్రాహ్మణిం పజం సదేవమనుస్సం సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా పవేదేతి. సో ధమ్మం దేసేతి ఆదికల్యాణం మజ్ఝేకల్యాణం పరియోసానకల్యాణం, సాత్థం సబ్యఞ్జనం కేవలపరిపుణ్ణం పరిసుద్ధం బ్రహ్మచరియం పకాసేతి. సాధు ఖో పన తథారూపానం అరహతం దస్సనం హోతీతి. ఏహి త్వం తాత అమ్బట్ఠ, యేన సమణో గోతమో తేనుపసఙ్కమ; ఉపసఙ్కమిత్వా సమణం గోతమం జానాహి, యది వా తం భవన్తం గోతమం తథాసన్తంయేవ సద్దో అబ్భుగ్గతో, యది వా నో తథా. యది వా సో భవం గోతమో తాదిసో, యది వా న తాదిసో, తథా మయం తం భవన్తం గోతమం వేదిస్సామా’’తి.
257. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘ayaṃ, tāta ambaṭṭha, samaṇo gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi icchānaṅgalaṃ anuppatto icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā, arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ, sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotīti. Ehi tvaṃ tāta ambaṭṭha, yena samaṇo gotamo tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā samaṇaṃ gotamaṃ jānāhi, yadi vā taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathāsantaṃyeva saddo abbhuggato, yadi vā no tathā. Yadi vā so bhavaṃ gotamo tādiso, yadi vā na tādiso, tathā mayaṃ taṃ bhavantaṃ gotamaṃ vedissāmā’’ti.
౨౫౮. ‘‘యథా కథం పనాహం, భో, తం భవన్తం గోతమం జానిస్సామి – ‘యది వా తం భవన్తం గోతమం తథాసన్తంయేవ సద్దో అబ్భుగ్గతో, యది వా నో తథా. యది వా సో భవం గోతమో తాదిసో, యది వా న తాదిసో’’’తి?
258. ‘‘Yathā kathaṃ panāhaṃ, bho, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ jānissāmi – ‘yadi vā taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathāsantaṃyeva saddo abbhuggato, yadi vā no tathā. Yadi vā so bhavaṃ gotamo tādiso, yadi vā na tādiso’’’ti?
‘‘ఆగతాని ఖో, తాత అమ్బట్ఠ, అమ్హాకం మన్తేసు ద్వత్తింస మహాపురిసలక్ఖణాని, యేహి సమన్నాగతస్స మహాపురిసస్స ద్వేయేవ గతియో భవన్తి అనఞ్ఞా. సచే అగారం అజ్ఝావసతి, రాజా హోతి చక్కవత్తీ ధమ్మికో ధమ్మరాజా చాతురన్తో విజితావీ జనపదత్థావరియప్పత్తో సత్తరతనసమన్నాగతో . తస్సిమాని సత్త రతనాని భవన్తి. సేయ్యథిదం – చక్కరతనం, హత్థిరతనం, అస్సరతనం, మణిరతనం, ఇత్థిరతనం, గహపతిరతనం, పరిణాయకరతనమేవ సత్తమం. పరోసహస్సం ఖో పనస్స పుత్తా భవన్తి సూరా వీరఙ్గరూపా పరసేనప్పమద్దనా. సో ఇమం పథవిం సాగరపరియన్తం అదణ్డేన అసత్థేన ధమ్మేన అభివిజియ అజ్ఝావసతి. సచే ఖో పన అగారస్మా అనగారియం పబ్బజతి , అరహం హోతి సమ్మాసమ్బుద్ధో లోకే వివట్టచ్ఛదో. అహం ఖో పన, తాత అమ్బట్ఠ, మన్తానం దాతా; త్వం మన్తానం పటిగ్గహేతా’’తి.
‘‘Āgatāni kho, tāta ambaṭṭha, amhākaṃ mantesu dvattiṃsa mahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveyeva gatiyo bhavanti anaññā. Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato . Tassimāni satta ratanāni bhavanti. Seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ, hatthiratanaṃ, assaratanaṃ, maṇiratanaṃ, itthiratanaṃ, gahapatiratanaṃ, pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati , arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado. Ahaṃ kho pana, tāta ambaṭṭha, mantānaṃ dātā; tvaṃ mantānaṃ paṭiggahetā’’ti.
౨౫౯. ‘‘ఏవం, భో’’తి ఖో అమ్బట్ఠో మాణవో బ్రాహ్మణస్స పోక్ఖరసాతిస్స పటిస్సుత్వా ఉట్ఠాయాసనా బ్రాహ్మణం పోక్ఖరసాతిం అభివాదేత్వా పదక్ఖిణం కత్వా వళవారథమారుయ్హ సమ్బహులేహి మాణవకేహి సద్ధిం యేన ఇచ్ఛానఙ్గలవనసణ్డో తేన పాయాసి. యావతికా యానస్స భూమి యానేన గన్త్వా యానా పచ్చోరోహిత్వా పత్తికోవ ఆరామం పావిసి. తేన ఖో పన సమయేన సమ్బహులా భిక్ఖూ అబ్భోకాసే చఙ్కమన్తి. అథ ఖో అమ్బట్ఠో మాణవో యేన తే భిక్ఖూ తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా తే భిక్ఖూ ఏతదవోచ – ‘‘కహం ను ఖో, భో, ఏతరహి సో భవం గోతమో విహరతి? తఞ్హి మయం భవన్తం గోతమం దస్సనాయ ఇధూపసఙ్కన్తా’’తి.
259. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho ambaṭṭho māṇavo brāhmaṇassa pokkharasātissa paṭissutvā uṭṭhāyāsanā brāhmaṇaṃ pokkharasātiṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā vaḷavārathamāruyha sambahulehi māṇavakehi saddhiṃ yena icchānaṅgalavanasaṇḍo tena pāyāsi. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikova ārāmaṃ pāvisi. Tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū abbhokāse caṅkamanti. Atha kho ambaṭṭho māṇavo yena te bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te bhikkhū etadavoca – ‘‘kahaṃ nu kho, bho, etarahi so bhavaṃ gotamo viharati? Tañhi mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya idhūpasaṅkantā’’ti.
౨౬౦. అథ ఖో తేసం భిక్ఖూనం ఏతదహోసి – ‘‘అయం ఖో అమ్బట్ఠో మాణవో అభిఞ్ఞాతకోలఞ్ఞో చేవ అభిఞ్ఞాతస్స చ బ్రాహ్మణస్స పోక్ఖరసాతిస్స అన్తేవాసీ. అగరు ఖో పన భగవతో ఏవరూపేహి కులపుత్తేహి సద్ధిం కథాసల్లాపో హోతీ’’తి. తే అమ్బట్ఠం మాణవం ఏతదవోచుం – ‘‘ఏసో అమ్బట్ఠ విహారో సంవుతద్వారో, తేన అప్పసద్దో ఉపసఙ్కమిత్వా అతరమానో ఆళిన్దం పవిసిత్వా ఉక్కాసిత్వా అగ్గళం ఆకోటేహి, వివరిస్సతి తే భగవా ద్వార’’న్తి.
260. Atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘ayaṃ kho ambaṭṭho māṇavo abhiññātakolañño ceva abhiññātassa ca brāhmaṇassa pokkharasātissa antevāsī. Agaru kho pana bhagavato evarūpehi kulaputtehi saddhiṃ kathāsallāpo hotī’’ti. Te ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavocuṃ – ‘‘eso ambaṭṭha vihāro saṃvutadvāro, tena appasaddo upasaṅkamitvā ataramāno āḷindaṃ pavisitvā ukkāsitvā aggaḷaṃ ākoṭehi, vivarissati te bhagavā dvāra’’nti.
౨౬౧. అథ ఖో అమ్బట్ఠో మాణవో యేన సో విహారో సంవుతద్వారో, తేన అప్పసద్దో ఉపసఙ్కమిత్వా అతరమానో ఆళిన్దం పవిసిత్వా ఉక్కాసిత్వా అగ్గళం ఆకోటేసి. వివరి భగవా ద్వారం. పావిసి అమ్బట్ఠో మాణవో. మాణవకాపి పవిసిత్వా భగవతా సద్ధిం సమ్మోదింసు, సమ్మోదనీయం కథం సారణీయం వీతిసారేత్వా ఏకమన్తం నిసీదింసు. అమ్బట్ఠో పన మాణవో చఙ్కమన్తోపి నిసిన్నేన భగవతా కఞ్చి కఞ్చి 7 కథం సారణీయం వీతిసారేతి, ఠితోపి నిసిన్నేన భగవతా కిఞ్చి కిఞ్చి కథం సారణీయం వీతిసారేతి.
261. Atha kho ambaṭṭho māṇavo yena so vihāro saṃvutadvāro, tena appasaddo upasaṅkamitvā ataramāno āḷindaṃ pavisitvā ukkāsitvā aggaḷaṃ ākoṭesi. Vivari bhagavā dvāraṃ. Pāvisi ambaṭṭho māṇavo. Māṇavakāpi pavisitvā bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ambaṭṭho pana māṇavo caṅkamantopi nisinnena bhagavatā kañci kañci 8 kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāreti, ṭhitopi nisinnena bhagavatā kiñci kiñci kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāreti.
౨౬౨. అథ ఖో భగవా అమ్బట్ఠం మాణవం ఏతదవోచ – ‘‘ఏవం ను తే, అమ్బట్ఠ, బ్రాహ్మణేహి వుద్ధేహి మహల్లకేహి ఆచరియపాచరియేహి సద్ధిం కథాసల్లాపో హోతి, యథయిదం చరం తిట్ఠం నిసిన్నేన మయా కిఞ్చి కిఞ్చి కథం సారణీయం వీతిసారేతీ’’తి?
262. Atha kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘evaṃ nu te, ambaṭṭha, brāhmaṇehi vuddhehi mahallakehi ācariyapācariyehi saddhiṃ kathāsallāpo hoti, yathayidaṃ caraṃ tiṭṭhaṃ nisinnena mayā kiñci kiñci kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretī’’ti?
పఠమఇబ్భవాదో
Paṭhamaibbhavādo
౨౬౩. ‘‘నో హిదం, భో గోతమ. గచ్ఛన్తో వా హి, భో గోతమ, గచ్ఛన్తేన బ్రాహ్మణో బ్రాహ్మణేన సద్ధిం సల్లపితుమరహతి, ఠితో వా హి, భో గోతమ, ఠితేన బ్రాహ్మణో బ్రాహ్మణేన సద్ధిం సల్లపితుమరహతి, నిసిన్నో వా హి, భో గోతమ, నిసిన్నేన బ్రాహ్మణో బ్రాహ్మణేన సద్ధిం సల్లపితుమరహతి, సయానో వా హి, భో గోతమ, సయానేన బ్రాహ్మణో బ్రాహ్మణేన సద్ధిం సల్లపితుమరహతి. యే చ ఖో తే, భో గోతమ, ముణ్డకా సమణకా ఇబ్భా కణ్హా 9 బన్ధుపాదాపచ్చా, తేహిపి మే సద్ధిం ఏవం కథాసల్లాపో హోతి, యథరివ భోతా గోతమేనా’’తి. ‘‘అత్థికవతో ఖో పన తే, అమ్బట్ఠ, ఇధాగమనం అహోసి, యాయేవ ఖో పనత్థాయ ఆగచ్ఛేయ్యాథ 10, తమేవ అత్థం సాధుకం మనసి కరేయ్యాథ 11. అవుసితవాయేవ ఖో పన భో అయం అమ్బట్ఠో మాణవో వుసితమానీ కిమఞ్ఞత్ర అవుసితత్తా’’తి.
263. ‘‘No hidaṃ, bho gotama. Gacchanto vā hi, bho gotama, gacchantena brāhmaṇo brāhmaṇena saddhiṃ sallapitumarahati, ṭhito vā hi, bho gotama, ṭhitena brāhmaṇo brāhmaṇena saddhiṃ sallapitumarahati, nisinno vā hi, bho gotama, nisinnena brāhmaṇo brāhmaṇena saddhiṃ sallapitumarahati, sayāno vā hi, bho gotama, sayānena brāhmaṇo brāhmaṇena saddhiṃ sallapitumarahati. Ye ca kho te, bho gotama, muṇḍakā samaṇakā ibbhā kaṇhā 12 bandhupādāpaccā, tehipi me saddhiṃ evaṃ kathāsallāpo hoti, yathariva bhotā gotamenā’’ti. ‘‘Atthikavato kho pana te, ambaṭṭha, idhāgamanaṃ ahosi, yāyeva kho panatthāya āgaccheyyātha 13, tameva atthaṃ sādhukaṃ manasi kareyyātha 14. Avusitavāyeva kho pana bho ayaṃ ambaṭṭho māṇavo vusitamānī kimaññatra avusitattā’’ti.
౨౬౪. అథ ఖో అమ్బట్ఠో మాణవో భగవతా అవుసితవాదేన వుచ్చమానో కుపితో అనత్తమనో భగవన్తంయేవ ఖుంసేన్తో భగవన్తంయేవ వమ్భేన్తో భగవన్తంయేవ ఉపవదమానో – ‘‘సమణో చ మే, భో, గోతమో పాపితో భవిస్సతీ’’తి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘చణ్డా, భో గోతమ, సక్యజాతి; ఫరుసా, భో గోతమ, సక్యజాతి; లహుసా, భో గోతమ, సక్యజాతి; భస్సా, భో గోతమ, సక్యజాతి; ఇబ్భా సన్తా ఇబ్భా సమానా న బ్రాహ్మణే సక్కరోన్తి, న బ్రాహ్మణే గరుం కరోన్తి 15, న బ్రాహ్మణే మానేన్తి, న బ్రాహ్మణే పూజేన్తి, న బ్రాహ్మణే అపచాయన్తి. తయిదం, భో గోతమ, నచ్ఛన్నం, తయిదం నప్పతిరూపం, యదిమే సక్యా ఇబ్భా సన్తా ఇబ్భా సమానా న బ్రాహ్మణే సక్కరోన్తి, న బ్రాహ్మణే గరుం కరోన్తి, న బ్రాహ్మణే మానేన్తి, న బ్రాహ్మణే పూజేన్తి, న బ్రాహ్మణే అపచాయన్తీ’’తి. ఇతిహ అమ్బట్ఠో మాణవో ఇదం పఠమం సక్యేసు ఇబ్భవాదం నిపాతేసి.
264. Atha kho ambaṭṭho māṇavo bhagavatā avusitavādena vuccamāno kupito anattamano bhagavantaṃyeva khuṃsento bhagavantaṃyeva vambhento bhagavantaṃyeva upavadamāno – ‘‘samaṇo ca me, bho, gotamo pāpito bhavissatī’’ti bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘caṇḍā, bho gotama, sakyajāti; pharusā, bho gotama, sakyajāti; lahusā, bho gotama, sakyajāti; bhassā, bho gotama, sakyajāti; ibbhā santā ibbhā samānā na brāhmaṇe sakkaronti, na brāhmaṇe garuṃ karonti 16, na brāhmaṇe mānenti, na brāhmaṇe pūjenti, na brāhmaṇe apacāyanti. Tayidaṃ, bho gotama, nacchannaṃ, tayidaṃ nappatirūpaṃ, yadime sakyā ibbhā santā ibbhā samānā na brāhmaṇe sakkaronti, na brāhmaṇe garuṃ karonti, na brāhmaṇe mānenti, na brāhmaṇe pūjenti, na brāhmaṇe apacāyantī’’ti. Itiha ambaṭṭho māṇavo idaṃ paṭhamaṃ sakyesu ibbhavādaṃ nipātesi.
దుతియఇబ్భవాదో
Dutiyaibbhavādo
౨౬౫. ‘‘కిం పన తే, అమ్బట్ఠ, సక్యా అపరద్ధు’’న్తి? ‘‘ఏకమిదాహం, భో గోతమ, సమయం ఆచరియస్స బ్రాహ్మణస్స పోక్ఖరసాతిస్స కేనచిదేవ కరణీయేన కపిలవత్థుం అగమాసిం. యేన సక్యానం సన్ధాగారం తేనుపసఙ్కమిం. తేన ఖో పన సమయేన సమ్బహులా సక్యా చేవ సక్యకుమారా చ సన్ధాగారే 17 ఉచ్చేసు ఆసనేసు నిసిన్నా హోన్తి అఞ్ఞమఞ్ఞం అఙ్గులిపతోదకేహి 18 సఞ్జగ్ఘన్తా సంకీళన్తా, అఞ్ఞదత్థు మమఞ్ఞేవ మఞ్ఞే అనుజగ్ఘన్తా, న మం కోచి ఆసనేనపి నిమన్తేసి. తయిదం, భో గోతమ, నచ్ఛన్నం, తయిదం నప్పతిరూపం, యదిమే సక్యా ఇబ్భా సన్తా ఇబ్భా సమానా న బ్రాహ్మణే సక్కరోన్తి, న బ్రాహ్మణే గరుం కరోన్తి, న బ్రాహ్మణే మానేన్తి, న బ్రాహ్మణే పూజేన్తి, న బ్రాహ్మణే అపచాయన్తీ’’తి. ఇతిహ అమ్బట్ఠో మాణవో ఇదం దుతియం సక్యేసు ఇబ్భవాదం నిపాతేసి.
265. ‘‘Kiṃ pana te, ambaṭṭha, sakyā aparaddhu’’nti? ‘‘Ekamidāhaṃ, bho gotama, samayaṃ ācariyassa brāhmaṇassa pokkharasātissa kenacideva karaṇīyena kapilavatthuṃ agamāsiṃ. Yena sakyānaṃ sandhāgāraṃ tenupasaṅkamiṃ. Tena kho pana samayena sambahulā sakyā ceva sakyakumārā ca sandhāgāre 19 uccesu āsanesu nisinnā honti aññamaññaṃ aṅgulipatodakehi 20 sañjagghantā saṃkīḷantā, aññadatthu mamaññeva maññe anujagghantā, na maṃ koci āsanenapi nimantesi. Tayidaṃ, bho gotama, nacchannaṃ, tayidaṃ nappatirūpaṃ, yadime sakyā ibbhā santā ibbhā samānā na brāhmaṇe sakkaronti, na brāhmaṇe garuṃ karonti, na brāhmaṇe mānenti, na brāhmaṇe pūjenti, na brāhmaṇe apacāyantī’’ti. Itiha ambaṭṭho māṇavo idaṃ dutiyaṃ sakyesu ibbhavādaṃ nipātesi.
తతియఇబ్భవాదో
Tatiyaibbhavādo
౨౬౬. ‘‘లటుకికాపి ఖో, అమ్బట్ఠ, సకుణికా సకే కులావకే కామలాపినీ హోతి. సకం ఖో పనేతం, అమ్బట్ఠ, సక్యానం యదిదం కపిలవత్థుం, నారహతాయస్మా అమ్బట్ఠో ఇమాయ అప్పమత్తాయ అభిసజ్జితు’’న్తి. ‘‘చత్తారోమే, భో గోతమ, వణ్ణా – ఖత్తియా బ్రాహ్మణా వేస్సా సుద్దా. ఇమేసఞ్హి, భో గోతమ, చతున్నం వణ్ణానం తయో వణ్ణా – ఖత్తియా చ వేస్సా చ సుద్దా చ – అఞ్ఞదత్థు బ్రాహ్మణస్సేవ పరిచారకా సమ్పజ్జన్తి. తయిదం, భో గోతమ , నచ్ఛన్నం, తయిదం నప్పతిరూపం, యదిమే సక్యా ఇబ్భా సన్తా ఇబ్భా సమానా న బ్రాహ్మణే సక్కరోన్తి, న బ్రాహ్మణే గరుం కరోన్తి, న బ్రాహ్మణే మానేన్తి, న బ్రాహ్మణే పూజేన్తి, న బ్రాహ్మణే అపచాయన్తీ’’తి. ఇతిహ అమ్బట్ఠో మాణవో ఇదం తతియం సక్యేసు ఇబ్భవాదం నిపాతేసి.
266. ‘‘Laṭukikāpi kho, ambaṭṭha, sakuṇikā sake kulāvake kāmalāpinī hoti. Sakaṃ kho panetaṃ, ambaṭṭha, sakyānaṃ yadidaṃ kapilavatthuṃ, nārahatāyasmā ambaṭṭho imāya appamattāya abhisajjitu’’nti. ‘‘Cattārome, bho gotama, vaṇṇā – khattiyā brāhmaṇā vessā suddā. Imesañhi, bho gotama, catunnaṃ vaṇṇānaṃ tayo vaṇṇā – khattiyā ca vessā ca suddā ca – aññadatthu brāhmaṇasseva paricārakā sampajjanti. Tayidaṃ, bho gotama , nacchannaṃ, tayidaṃ nappatirūpaṃ, yadime sakyā ibbhā santā ibbhā samānā na brāhmaṇe sakkaronti, na brāhmaṇe garuṃ karonti, na brāhmaṇe mānenti, na brāhmaṇe pūjenti, na brāhmaṇe apacāyantī’’ti. Itiha ambaṭṭho māṇavo idaṃ tatiyaṃ sakyesu ibbhavādaṃ nipātesi.
దాసిపుత్తవాదో
Dāsiputtavādo
౨౬౭. అథ ఖో భగవతో ఏతదహోసి – ‘‘అతిబాళ్హం ఖో అయం అమ్బట్ఠో మాణవో సక్యేసు ఇబ్భవాదేన నిమ్మాదేతి, యంనూనాహం గోత్తం పుచ్ఛేయ్య’’న్తి. అథ ఖో భగవా అమ్బట్ఠం మాణవం ఏతదవోచ – ‘‘కథం గోత్తోసి, అమ్బట్ఠా’’తి? ‘‘కణ్హాయనోహమస్మి, భో గోతమా’’తి. పోరాణం ఖో పన తే అమ్బట్ఠ మాతాపేత్తికం నామగోత్తం అనుస్సరతో అయ్యపుత్తా సక్యా భవన్తి; దాసిపుత్తో త్వమసి సక్యానం. సక్యా ఖో పన, అమ్బట్ఠ, రాజానం ఓక్కాకం పితామహం దహన్తి.
267. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘atibāḷhaṃ kho ayaṃ ambaṭṭho māṇavo sakyesu ibbhavādena nimmādeti, yaṃnūnāhaṃ gottaṃ puccheyya’’nti. Atha kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘kathaṃ gottosi, ambaṭṭhā’’ti? ‘‘Kaṇhāyanohamasmi, bho gotamā’’ti. Porāṇaṃ kho pana te ambaṭṭha mātāpettikaṃ nāmagottaṃ anussarato ayyaputtā sakyā bhavanti; dāsiputto tvamasi sakyānaṃ. Sakyā kho pana, ambaṭṭha, rājānaṃ okkākaṃ pitāmahaṃ dahanti.
‘‘భూతపుబ్బం, అమ్బట్ఠ, రాజా ఓక్కాకో యా సా మహేసీ పియా మనాపా, తస్సా పుత్తస్స రజ్జం పరిణామేతుకామో జేట్ఠకుమారే రట్ఠస్మా పబ్బాజేసి – ఓక్కాముఖం కరకణ్డం 21 హత్థినికం సినిసూరం 22. తే రట్ఠస్మా పబ్బాజితా హిమవన్తపస్సే పోక్ఖరణియా తీరే మహాసాకసణ్డో, తత్థ వాసం కప్పేసుం. తే జాతిసమ్భేదభయా సకాహి భగినీహి సద్ధిం సంవాసం కప్పేసుం.
‘‘Bhūtapubbaṃ, ambaṭṭha, rājā okkāko yā sā mahesī piyā manāpā, tassā puttassa rajjaṃ pariṇāmetukāmo jeṭṭhakumāre raṭṭhasmā pabbājesi – okkāmukhaṃ karakaṇḍaṃ 23 hatthinikaṃ sinisūraṃ 24. Te raṭṭhasmā pabbājitā himavantapasse pokkharaṇiyā tīre mahāsākasaṇḍo, tattha vāsaṃ kappesuṃ. Te jātisambhedabhayā sakāhi bhaginīhi saddhiṃ saṃvāsaṃ kappesuṃ.
‘‘అథ ఖో, అమ్బట్ఠ, రాజా ఓక్కాకో అమచ్చే పారిసజ్జే ఆమన్తేసి – ‘కహం ను ఖో, భో, ఏతరహి కుమారా సమ్మన్తీ’తి? ‘అత్థి, దేవ, హిమవన్తపస్సే పోక్ఖరణియా తీరే మహాసాకసణ్డో , తత్థేతరహి కుమారా సమ్మన్తి. తే జాతిసమ్భేదభయా సకాహి భగినీహి సద్ధిం సంవాసం కప్పేన్తీ’తి. అథ ఖో, అమ్బట్ఠ, రాజా ఓక్కాకో ఉదానం ఉదానేసి – ‘సక్యా వత, భో, కుమారా, పరమసక్యా వత, భో, కుమారా’తి. తదగ్గే ఖో పన అమ్బట్ఠ సక్యా పఞ్ఞాయన్తి; సో చ నేసం పుబ్బపురిసో.
‘‘Atha kho, ambaṭṭha, rājā okkāko amacce pārisajje āmantesi – ‘kahaṃ nu kho, bho, etarahi kumārā sammantī’ti? ‘Atthi, deva, himavantapasse pokkharaṇiyā tīre mahāsākasaṇḍo , tatthetarahi kumārā sammanti. Te jātisambhedabhayā sakāhi bhaginīhi saddhiṃ saṃvāsaṃ kappentī’ti. Atha kho, ambaṭṭha, rājā okkāko udānaṃ udānesi – ‘sakyā vata, bho, kumārā, paramasakyā vata, bho, kumārā’ti. Tadagge kho pana ambaṭṭha sakyā paññāyanti; so ca nesaṃ pubbapuriso.
‘‘రఞ్ఞో ఖో పన, అమ్బట్ఠ, ఓక్కాకస్స దిసా నామ దాసీ అహోసి. సా కణ్హం నామ 25 జనేసి. జాతో కణ్హో పబ్యాహాసి – ‘ధోవథ మం, అమ్మ, నహాపేథ మం అమ్మ, ఇమస్మా మం అసుచిస్మా పరిమోచేథ, అత్థాయ వో భవిస్సామీ’తి. యథా ఖో పన అమ్బట్ఠ ఏతరహి మనుస్సా పిసాచే దిస్వా ‘పిసాచా’తి సఞ్జానన్తి; ఏవమేవ ఖో, అమ్బట్ఠ, తేన ఖో పన సమయేన మనుస్సా పిసాచే ‘కణ్హా’తి సఞ్జానన్తి. తే ఏవమాహంసు – ‘అయం జాతో పబ్యాహాసి, కణ్హో జాతో, పిసాచో జాతో’తి. తదగ్గే ఖో పన, అమ్బట్ఠ కణ్హాయనా పఞ్ఞాయన్తి, సో చ కణ్హాయనానం పుబ్బపురిసో. ఇతి ఖో తే , అమ్బట్ఠ, పోరాణం మాతాపేత్తికం నామగోత్తం అనుస్సరతో అయ్యపుత్తా సక్యా భవన్తి, దాసిపుత్తో త్వమసి సక్యాన’’న్తి.
‘‘Rañño kho pana, ambaṭṭha, okkākassa disā nāma dāsī ahosi. Sā kaṇhaṃ nāma 26 janesi. Jāto kaṇho pabyāhāsi – ‘dhovatha maṃ, amma, nahāpetha maṃ amma, imasmā maṃ asucismā parimocetha, atthāya vo bhavissāmī’ti. Yathā kho pana ambaṭṭha etarahi manussā pisāce disvā ‘pisācā’ti sañjānanti; evameva kho, ambaṭṭha, tena kho pana samayena manussā pisāce ‘kaṇhā’ti sañjānanti. Te evamāhaṃsu – ‘ayaṃ jāto pabyāhāsi, kaṇho jāto, pisāco jāto’ti. Tadagge kho pana, ambaṭṭha kaṇhāyanā paññāyanti, so ca kaṇhāyanānaṃ pubbapuriso. Iti kho te , ambaṭṭha, porāṇaṃ mātāpettikaṃ nāmagottaṃ anussarato ayyaputtā sakyā bhavanti, dāsiputto tvamasi sakyāna’’nti.
౨౬౮. ఏవం వుత్తే, తే మాణవకా భగవన్తం ఏతదవోచుం – ‘‘మా భవం గోతమో అమ్బట్ఠం అతిబాళ్హం దాసిపుత్తవాదేన నిమ్మాదేసి. సుజాతో చ, భో గోతమ అమ్బట్ఠో మాణవో, కులపుత్తో చ అమ్బట్ఠో మాణవో, బహుస్సుతో చ అమ్బట్ఠో మాణవో, కల్యాణవాక్కరణో చ అమ్బట్ఠో మాణవో, పణ్డితో చ అమ్బట్ఠో మాణవో, పహోతి చ అమ్బట్ఠో మాణవో భోతా గోతమేన సద్ధిం అస్మిం వచనే పటిమన్తేతు’’న్తి.
268. Evaṃ vutte, te māṇavakā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘mā bhavaṃ gotamo ambaṭṭhaṃ atibāḷhaṃ dāsiputtavādena nimmādesi. Sujāto ca, bho gotama ambaṭṭho māṇavo, kulaputto ca ambaṭṭho māṇavo, bahussuto ca ambaṭṭho māṇavo, kalyāṇavākkaraṇo ca ambaṭṭho māṇavo, paṇḍito ca ambaṭṭho māṇavo, pahoti ca ambaṭṭho māṇavo bhotā gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu’’nti.
౨౬౯. అథ ఖో భగవా తే మాణవకే ఏతదవోచ – ‘‘సచే ఖో తుమ్హాకం మాణవకానం ఏవం హోతి – ‘దుజ్జాతో చ అమ్బట్ఠో మాణవో, అకులపుత్తో చ అమ్బట్ఠో మాణవో, అప్పస్సుతో చ అమ్బట్ఠో మాణవో, అకల్యాణవాక్కరణో చ అమ్బట్ఠో మాణవో, దుప్పఞ్ఞో చ అమ్బట్ఠో మాణవో, న చ పహోతి అమ్బట్ఠో మాణవో సమణేన గోతమేన సద్ధిం అస్మిం వచనే పటిమన్తేతు’న్తి, తిట్ఠతు అమ్బట్ఠో మాణవో, తుమ్హే మయా సద్ధిం మన్తవ్హో అస్మిం వచనే. సచే పన తుమ్హాకం మాణవకానం ఏవం హోతి – ‘సుజాతో చ అమ్బట్ఠో మాణవో, కులపుత్తో చ అమ్బట్ఠో మాణవో, బహుస్సుతో చ అమ్బట్ఠో మాణవో, కల్యాణవాక్కరణో చ అమ్బట్ఠో మాణవో, పణ్డితో చ అమ్బట్ఠో మాణవో, పహోతి చ అమ్బట్ఠో మాణవో సమణేన గోతమేన సద్ధిం అస్మిం వచనే పటిమన్తేతు’న్తి, తిట్ఠథ తుమ్హే; అమ్బట్ఠో మాణవో మయా సద్ధిం పటిమన్తేతూ’’తి.
269. Atha kho bhagavā te māṇavake etadavoca – ‘‘sace kho tumhākaṃ māṇavakānaṃ evaṃ hoti – ‘dujjāto ca ambaṭṭho māṇavo, akulaputto ca ambaṭṭho māṇavo, appassuto ca ambaṭṭho māṇavo, akalyāṇavākkaraṇo ca ambaṭṭho māṇavo, duppañño ca ambaṭṭho māṇavo, na ca pahoti ambaṭṭho māṇavo samaṇena gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu’nti, tiṭṭhatu ambaṭṭho māṇavo, tumhe mayā saddhiṃ mantavho asmiṃ vacane. Sace pana tumhākaṃ māṇavakānaṃ evaṃ hoti – ‘sujāto ca ambaṭṭho māṇavo, kulaputto ca ambaṭṭho māṇavo, bahussuto ca ambaṭṭho māṇavo, kalyāṇavākkaraṇo ca ambaṭṭho māṇavo, paṇḍito ca ambaṭṭho māṇavo, pahoti ca ambaṭṭho māṇavo samaṇena gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu’nti, tiṭṭhatha tumhe; ambaṭṭho māṇavo mayā saddhiṃ paṭimantetū’’ti.
‘‘సుజాతో చ, భో గోతమ, అమ్బట్ఠో మాణవో, కులపుత్తో చ అమ్బట్ఠో మాణవో, బహుస్సుతో చ అమ్బట్ఠో మాణవో, కల్యాణవాక్కరణో చ అమ్బట్ఠో మాణవో, పణ్డితో చ అమ్బట్ఠో మాణవో, పహోతి చ అమ్బట్ఠో మాణవో భోతా గోతమేన సద్ధిం అస్మిం వచనే పటిమన్తేతుం, తుణ్హీ మయం భవిస్సామ, అమ్బట్ఠో మాణవో భోతా గోతమేన సద్ధిం అస్మిం వచనే పటిమన్తేతూ’’తి.
‘‘Sujāto ca, bho gotama, ambaṭṭho māṇavo, kulaputto ca ambaṭṭho māṇavo, bahussuto ca ambaṭṭho māṇavo, kalyāṇavākkaraṇo ca ambaṭṭho māṇavo, paṇḍito ca ambaṭṭho māṇavo, pahoti ca ambaṭṭho māṇavo bhotā gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetuṃ, tuṇhī mayaṃ bhavissāma, ambaṭṭho māṇavo bhotā gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetū’’ti.
౨౭౦. అథ ఖో భగవా అమ్బట్ఠం మాణవం ఏతదవోచ – ‘‘అయం ఖో పన తే, అమ్బట్ఠ, సహధమ్మికో పఞ్హో ఆగచ్ఛతి, అకామా బ్యాకాతబ్బో. సచే త్వం న బ్యాకరిస్ససి, అఞ్ఞేన వా అఞ్ఞం పటిచరిస్ససి, తుణ్హీ వా భవిస్ససి, పక్కమిస్ససి వా ఏత్థేవ తే సత్తధా ముద్ధా ఫలిస్సతి. తం కిం మఞ్ఞసి, అమ్బట్ఠ, కిన్తి తే సుతం బ్రాహ్మణానం వుద్ధానం మహల్లకానం ఆచరియపాచరియానం భాసమానానం కుతోపభుతికా కణ్హాయనా, కో చ కణ్హాయనానం పుబ్బపురిసో’’తి?
270. Atha kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ kho pana te, ambaṭṭha, sahadhammiko pañho āgacchati, akāmā byākātabbo. Sace tvaṃ na byākarissasi, aññena vā aññaṃ paṭicarissasi, tuṇhī vā bhavissasi, pakkamissasi vā ettheva te sattadhā muddhā phalissati. Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, kinti te sutaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ kutopabhutikā kaṇhāyanā, ko ca kaṇhāyanānaṃ pubbapuriso’’ti?
ఏవం వుత్తే, అమ్బట్ఠో మాణవో తుణ్హీ అహోసి. దుతియమ్పి ఖో భగవా అమ్బట్ఠం మాణవం ఏతదవోచ – ‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, అమ్బట్ఠ, కిన్తి తే సుతం బ్రాహ్మణానం వుద్ధానం మహల్లకానం ఆచరియపాచరియానం భాసమానానం కుతోపభుతికా కణ్హాయనా, కో చ కణ్హాయనానం పుబ్బపురిసో’’తి? దుతియమ్పి ఖో అమ్బట్ఠో మాణవో తుణ్హీ అహోసి. అథ ఖో భగవా అమ్బట్ఠం మాణవం ఏతదవోచ – ‘‘బ్యాకరోహి దాని అమ్బట్ఠ, న దాని, తే తుణ్హీభావస్స కాలో. యో ఖో, అమ్బట్ఠ, తథాగతేన యావతతియకం సహధమ్మికం పఞ్హం పుట్ఠో న బ్యాకరోతి, ఏత్థేవస్స సత్తధా ముద్ధా ఫలిస్సతీ’’తి.
Evaṃ vutte, ambaṭṭho māṇavo tuṇhī ahosi. Dutiyampi kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, kinti te sutaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ kutopabhutikā kaṇhāyanā, ko ca kaṇhāyanānaṃ pubbapuriso’’ti? Dutiyampi kho ambaṭṭho māṇavo tuṇhī ahosi. Atha kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘byākarohi dāni ambaṭṭha, na dāni, te tuṇhībhāvassa kālo. Yo kho, ambaṭṭha, tathāgatena yāvatatiyakaṃ sahadhammikaṃ pañhaṃ puṭṭho na byākaroti, etthevassa sattadhā muddhā phalissatī’’ti.
౨౭౧. తేన ఖో పన సమయేన వజిరపాణీ యక్ఖో మహన్తం అయోకూటం ఆదాయ ఆదిత్తం సమ్పజ్జలితం సజోతిభూతం 27 అమ్బట్ఠస్స మాణవస్స ఉపరి వేహాసం ఠితో హోతి – ‘‘సచాయం అమ్బట్ఠో మాణవో భగవతా యావతతియకం సహధమ్మికం పఞ్హం పుట్ఠో న బ్యాకరిస్సతి, ఏత్థేవస్స సత్తధా ముద్ధం ఫాలేస్సామీ’’తి. తం ఖో పన వజిరపాణిం యక్ఖం భగవా చేవ పస్సతి అమ్బట్ఠో చ మాణవో.
271. Tena kho pana samayena vajirapāṇī yakkho mahantaṃ ayokūṭaṃ ādāya ādittaṃ sampajjalitaṃ sajotibhūtaṃ 28 ambaṭṭhassa māṇavassa upari vehāsaṃ ṭhito hoti – ‘‘sacāyaṃ ambaṭṭho māṇavo bhagavatā yāvatatiyakaṃ sahadhammikaṃ pañhaṃ puṭṭho na byākarissati, etthevassa sattadhā muddhaṃ phālessāmī’’ti. Taṃ kho pana vajirapāṇiṃ yakkhaṃ bhagavā ceva passati ambaṭṭho ca māṇavo.
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, అమ్బట్ఠ, కిన్తి తే సుతం బ్రాహ్మణానం వుద్ధానం మహల్లకానం ఆచరియపాచరియానం భాసమానానం కుతోపభుతికా కణ్హాయనా, కో చ కణ్హాయనానం పుబ్బపురిసో’’తి? ‘‘ఏవమేవ మే, భో గోతమ, సుతం యథేవ భవం గోతమో ఆహ. తతోపభుతికా కణ్హాయనా; సో చ కణ్హాయనానం పుబ్బపురిసో’’తి.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, kinti te sutaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ kutopabhutikā kaṇhāyanā, ko ca kaṇhāyanānaṃ pubbapuriso’’ti? ‘‘Evameva me, bho gotama, sutaṃ yatheva bhavaṃ gotamo āha. Tatopabhutikā kaṇhāyanā; so ca kaṇhāyanānaṃ pubbapuriso’’ti.
అమ్బట్ఠవంసకథా
Ambaṭṭhavaṃsakathā
౨౭౩. ఏవం వుత్తే, తే మాణవకా ఉన్నాదినో ఉచ్చాసద్దమహాసద్దా అహేసుం – ‘‘దుజ్జాతో కిర, భో, అమ్బట్ఠో మాణవో; అకులపుత్తో కిర, భో, అమ్బట్ఠో మాణవో; దాసిపుత్తో కిర, భో, అమ్బట్ఠో మాణవో సక్యానం. అయ్యపుత్తా కిర, భో, అమ్బట్ఠస్స మాణవస్స సక్యా భవన్తి. ధమ్మవాదింయేవ కిర మయం సమణం గోతమం అపసాదేతబ్బం అమఞ్ఞిమ్హా’’తి.
273. Evaṃ vutte, te māṇavakā unnādino uccāsaddamahāsaddā ahesuṃ – ‘‘dujjāto kira, bho, ambaṭṭho māṇavo; akulaputto kira, bho, ambaṭṭho māṇavo; dāsiputto kira, bho, ambaṭṭho māṇavo sakyānaṃ. Ayyaputtā kira, bho, ambaṭṭhassa māṇavassa sakyā bhavanti. Dhammavādiṃyeva kira mayaṃ samaṇaṃ gotamaṃ apasādetabbaṃ amaññimhā’’ti.
౨౭౪. అథ ఖో భగవతో ఏతదహోసి – ‘‘అతిబాళ్హం ఖో ఇమే మాణవకా అమ్బట్ఠం మాణవం దాసిపుత్తవాదేన నిమ్మాదేన్తి, యంనూనాహం పరిమోచేయ్య’’న్తి. అథ ఖో భగవా తే మాణవకే ఏతదవోచ – ‘‘మా ఖో తుమ్హే, మాణవకా, అమ్బట్ఠం మాణవం అతిబాళ్హం దాసిపుత్తవాదేన నిమ్మాదేథ. ఉళారో సో కణ్హో ఇసి అహోసి. సో దక్ఖిణజనపదం గన్త్వా బ్రహ్మమన్తే అధీయిత్వా రాజానం ఓక్కాకం ఉపసఙ్కమిత్వా మద్దరూపిం ధీతరం యాచి. తస్స రాజా ఓక్కాకో – ‘కో నేవం రే అయం మయ్హం దాసిపుత్తో సమానో మద్దరూపిం ధీతరం యాచతీ’’’ తి, కుపితో అనత్తమనో ఖురప్పం సన్నయ్హి 33. సో తం ఖురప్పం నేవ అసక్ఖి ముఞ్చితుం, నో పటిసంహరితుం.
274. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘atibāḷhaṃ kho ime māṇavakā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ dāsiputtavādena nimmādenti, yaṃnūnāhaṃ parimoceyya’’nti. Atha kho bhagavā te māṇavake etadavoca – ‘‘mā kho tumhe, māṇavakā, ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ atibāḷhaṃ dāsiputtavādena nimmādetha. Uḷāro so kaṇho isi ahosi. So dakkhiṇajanapadaṃ gantvā brahmamante adhīyitvā rājānaṃ okkākaṃ upasaṅkamitvā maddarūpiṃ dhītaraṃ yāci. Tassa rājā okkāko – ‘ko nevaṃ re ayaṃ mayhaṃ dāsiputto samāno maddarūpiṃ dhītaraṃ yācatī’’’ ti, kupito anattamano khurappaṃ sannayhi 34. So taṃ khurappaṃ neva asakkhi muñcituṃ, no paṭisaṃharituṃ.
‘‘అథ ఖో, మాణవకా, అమచ్చా పారిసజ్జా కణ్హం ఇసిం ఉపసఙ్కమిత్వా ఏతదవోచుం – ‘సోత్థి, భద్దన్తే 35, హోతు రఞ్ఞో; సోత్థి, భద్దన్తే, హోతు రఞ్ఞో’తి. ‘సోత్థి భవిస్సతి రఞ్ఞో, అపి చ రాజా యది అధో ఖురప్పం ముఞ్చిస్సతి, యావతా రఞ్ఞో విజితం, ఏత్తావతా పథవీ ఉన్ద్రియిస్సతీ’తి. ‘సోత్థి, భద్దన్తే, హోతు రఞ్ఞో, సోత్థి జనపదస్సా’తి. ‘సోత్థి భవిస్సతి రఞ్ఞో, సోత్థి జనపదస్స, అపి చ రాజా యది ఉద్ధం ఖురప్పం ముఞ్చిస్సతి, యావతా రఞ్ఞో విజితం, ఏత్తావతా సత్త వస్సాని దేవో న వస్సిస్సతీ’తి. ‘సోత్థి, భద్దన్తే, హోతు రఞ్ఞో సోత్థి జనపదస్స దేవో చ వస్సతూ’తి. ‘సోత్థి భవిస్సతి రఞ్ఞో సోత్థి జనపదస్స దేవో చ వస్సిస్సతి, అపి చ రాజా జేట్ఠకుమారే ఖురప్పం పతిట్ఠాపేతు, సోత్థి కుమారో పల్లోమో భవిస్సతీ’తి. అథ ఖో, మాణవకా, అమచ్చా ఓక్కాకస్స ఆరోచేసుం – ‘ఓక్కాకో జేట్ఠకుమారే ఖురప్పం పతిట్ఠాపేతు. సోత్థి కుమారో పల్లోమో భవిస్సతీ’తి. అథ ఖో రాజా ఓక్కాకో జేట్ఠకుమారే ఖురప్పం పతిట్ఠపేసి, సోత్థి కుమారో పల్లోమో సమభవి. అథ ఖో తస్స రాజా ఓక్కాకో భీతో సంవిగ్గో లోమహట్ఠజాతో బ్రహ్మదణ్డేన తజ్జితో మద్దరూపిం ధీతరం అదాసి. మా ఖో తుమ్హే, మాణవకా, అమ్బట్ఠం మాణవం అతిబాళ్హం దాసిపుత్తవాదేన నిమ్మాదేథ, ఉళారో సో కణ్హో ఇసి అహోసీ’’తి.
‘‘Atha kho, māṇavakā, amaccā pārisajjā kaṇhaṃ isiṃ upasaṅkamitvā etadavocuṃ – ‘sotthi, bhaddante 36, hotu rañño; sotthi, bhaddante, hotu rañño’ti. ‘Sotthi bhavissati rañño, api ca rājā yadi adho khurappaṃ muñcissati, yāvatā rañño vijitaṃ, ettāvatā pathavī undriyissatī’ti. ‘Sotthi, bhaddante, hotu rañño, sotthi janapadassā’ti. ‘Sotthi bhavissati rañño, sotthi janapadassa, api ca rājā yadi uddhaṃ khurappaṃ muñcissati, yāvatā rañño vijitaṃ, ettāvatā satta vassāni devo na vassissatī’ti. ‘Sotthi, bhaddante, hotu rañño sotthi janapadassa devo ca vassatū’ti. ‘Sotthi bhavissati rañño sotthi janapadassa devo ca vassissati, api ca rājā jeṭṭhakumāre khurappaṃ patiṭṭhāpetu, sotthi kumāro pallomo bhavissatī’ti. Atha kho, māṇavakā, amaccā okkākassa ārocesuṃ – ‘okkāko jeṭṭhakumāre khurappaṃ patiṭṭhāpetu. Sotthi kumāro pallomo bhavissatī’ti. Atha kho rājā okkāko jeṭṭhakumāre khurappaṃ patiṭṭhapesi, sotthi kumāro pallomo samabhavi. Atha kho tassa rājā okkāko bhīto saṃviggo lomahaṭṭhajāto brahmadaṇḍena tajjito maddarūpiṃ dhītaraṃ adāsi. Mā kho tumhe, māṇavakā, ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ atibāḷhaṃ dāsiputtavādena nimmādetha, uḷāro so kaṇho isi ahosī’’ti.
ఖత్తియసేట్ఠభావో
Khattiyaseṭṭhabhāvo
౨౭౫. అథ ఖో భగవా అమ్బట్ఠం మాణవం ఆమన్తేసి – ‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, అమ్బట్ఠ, ఇధ ఖత్తియకుమారో బ్రాహ్మణకఞ్ఞాయ సద్ధిం సంవాసం కప్పేయ్య, తేసం సంవాసమన్వాయ పుత్తో జాయేథ. యో సో ఖత్తియకుమారేన బ్రాహ్మణకఞ్ఞాయ పుత్తో ఉప్పన్నో, అపి ను సో లభేథ బ్రాహ్మణేసు ఆసనం వా ఉదకం వా’’తి? ‘‘లభేథ, భో గోతమ’’. ‘‘అపిను నం బ్రాహ్మణా భోజేయ్యుం సద్ధే వా థాలిపాకే వా యఞ్ఞే వా పాహునే వా’’తి? ‘‘భోజేయ్యుం, భో గోతమ’’. ‘‘అపిను నం బ్రాహ్మణా మన్తే వాచేయ్యుం వా నో వా’’తి? ‘‘వాచేయ్యుం, భో గోతమ’’. ‘‘అపినుస్స ఇత్థీసు ఆవటం వా అస్స అనావటం వా’’తి? ‘‘అనావటం హిస్స, భో గోతమ’’. ‘‘అపిను నం ఖత్తియా ఖత్తియాభిసేకేన అభిసిఞ్చేయ్యు’’న్తి? ‘‘నో హిదం, భో గోతమ’’. ‘‘తం కిస్స హేతు’’? ‘‘మాతితో హి, భో గోతమ, అనుపపన్నో’’తి.
275. Atha kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha khattiyakumāro brāhmaṇakaññāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappeyya, tesaṃ saṃvāsamanvāya putto jāyetha. Yo so khattiyakumārena brāhmaṇakaññāya putto uppanno, api nu so labhetha brāhmaṇesu āsanaṃ vā udakaṃ vā’’ti? ‘‘Labhetha, bho gotama’’. ‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā’’ti? ‘‘Bhojeyyuṃ, bho gotama’’. ‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā mante vāceyyuṃ vā no vā’’ti? ‘‘Vāceyyuṃ, bho gotama’’. ‘‘Apinussa itthīsu āvaṭaṃ vā assa anāvaṭaṃ vā’’ti? ‘‘Anāvaṭaṃ hissa, bho gotama’’. ‘‘Apinu naṃ khattiyā khattiyābhisekena abhisiñceyyu’’nti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Mātito hi, bho gotama, anupapanno’’ti.
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, అమ్బట్ఠ, ఇధ బ్రాహ్మణకుమారో ఖత్తియకఞ్ఞాయ సద్ధిం సంవాసం కప్పేయ్య, తేసం సంవాసమన్వాయ పుత్తో జాయేథ. యో సో బ్రాహ్మణకుమారేన ఖత్తియకఞ్ఞాయ పుత్తో ఉప్పన్నో, అపిను సో లభేథ బ్రాహ్మణేసు ఆసనం వా ఉదకం వా’’తి? ‘‘లభేథ, భో గోతమ’’. ‘‘అపిను నం బ్రాహ్మణా భోజేయ్యుం సద్ధే వా థాలిపాకే వా యఞ్ఞే వా పాహునే వా’’తి? ‘‘భోజేయ్యుం, భో గోతమ’’. ‘‘అపిను నం బ్రాహ్మణా మన్తే వాచేయ్యుం వా నో వా’’తి? ‘‘వాచేయ్యుం, భో గోతమ’’. ‘‘అపినుస్స ఇత్థీసు ఆవటం వా అస్స అనావటం వా’’తి? ‘‘అనావటం హిస్స, భో గోతమ’’. ‘‘అపిను నం ఖత్తియా ఖత్తియాభిసేకేన అభిసిఞ్చేయ్యు’’న్తి? ‘‘నో హిదం, భో గోతమ’’. ‘‘తం కిస్స హేతు’’? ‘‘పితితో హి, భో గోతమ, అనుపపన్నో’’తి.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha brāhmaṇakumāro khattiyakaññāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappeyya, tesaṃ saṃvāsamanvāya putto jāyetha. Yo so brāhmaṇakumārena khattiyakaññāya putto uppanno, apinu so labhetha brāhmaṇesu āsanaṃ vā udakaṃ vā’’ti? ‘‘Labhetha, bho gotama’’. ‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā’’ti? ‘‘Bhojeyyuṃ, bho gotama’’. ‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā mante vāceyyuṃ vā no vā’’ti? ‘‘Vāceyyuṃ, bho gotama’’. ‘‘Apinussa itthīsu āvaṭaṃ vā assa anāvaṭaṃ vā’’ti? ‘‘Anāvaṭaṃ hissa, bho gotama’’. ‘‘Apinu naṃ khattiyā khattiyābhisekena abhisiñceyyu’’nti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Pitito hi, bho gotama, anupapanno’’ti.
౨౭౬. ‘‘ఇతి ఖో, అమ్బట్ఠ, ఇత్థియా వా ఇత్థిం కరిత్వా పురిసేన వా పురిసం కరిత్వా ఖత్తియావ సేట్ఠా, హీనా బ్రాహ్మణా. తం కిం మఞ్ఞసి, అమ్బట్ఠ, ఇధ బ్రాహ్మణా బ్రాహ్మణం కిస్మిఞ్చిదేవ పకరణే ఖురముణ్డం కరిత్వా భస్సపుటేన వధిత్వా రట్ఠా వా నగరా వా పబ్బాజేయ్యుం. అపిను సో లభేథ బ్రాహ్మణేసు ఆసనం వా ఉదకం వా’’తి? ‘‘నో హిదం, భో గోతమ’’ . ‘‘అపిను నం బ్రాహ్మణా భోజేయ్యుం సద్ధే వా థాలిపాకే వా యఞ్ఞే వా పాహునే వా’’తి? ‘‘నో హిదం, భో గోతమ’’. ‘‘అపిను నం బ్రాహ్మణా మన్తే వాచేయ్యుం వా నో వా’’తి? ‘‘నో హిదం, భో గోతమ’’. ‘‘అపినుస్స ఇత్థీసు ఆవటం వా అస్స అనావటం వా’’తి? ‘‘ఆవటం హిస్స, భో గోతమ’’.
276. ‘‘Iti kho, ambaṭṭha, itthiyā vā itthiṃ karitvā purisena vā purisaṃ karitvā khattiyāva seṭṭhā, hīnā brāhmaṇā. Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha brāhmaṇā brāhmaṇaṃ kismiñcideva pakaraṇe khuramuṇḍaṃ karitvā bhassapuṭena vadhitvā raṭṭhā vā nagarā vā pabbājeyyuṃ. Apinu so labhetha brāhmaṇesu āsanaṃ vā udakaṃ vā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’ . ‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’. ‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā mante vāceyyuṃ vā no vā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’. ‘‘Apinussa itthīsu āvaṭaṃ vā assa anāvaṭaṃ vā’’ti? ‘‘Āvaṭaṃ hissa, bho gotama’’.
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, అమ్బట్ఠ, ఇధ ఖత్తియా ఖత్తియం కిస్మిఞ్చిదేవ పకరణే ఖురముణ్డం కరిత్వా భస్సపుటేన వధిత్వా రట్ఠా వా నగరా వా పబ్బాజేయ్యుం. అపిను సో లభేథ బ్రాహ్మణేసు ఆసనం వా ఉదకం వా’’తి? ‘‘లభేథ, భో గోతమ’’. ‘‘అపిను నం బ్రాహ్మణా భోజేయ్యుం సద్ధే వా థాలిపాకే వా యఞ్ఞే వా పాహునే వా’’తి? ‘‘భోజేయ్యుం, భో గోతమ’’. ‘‘అపిను నం బ్రాహ్మణా మన్తే వాచేయ్యుం వా నో వా’’తి? ‘‘వాచేయ్యుం, భో గోతమ’’. ‘‘అపినుస్స ఇత్థీసు ఆవటం వా అస్స అనావటం వా’’తి? ‘‘అనావటం హిస్స, భో గోతమ’’.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha khattiyā khattiyaṃ kismiñcideva pakaraṇe khuramuṇḍaṃ karitvā bhassapuṭena vadhitvā raṭṭhā vā nagarā vā pabbājeyyuṃ. Apinu so labhetha brāhmaṇesu āsanaṃ vā udakaṃ vā’’ti? ‘‘Labhetha, bho gotama’’. ‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā’’ti? ‘‘Bhojeyyuṃ, bho gotama’’. ‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā mante vāceyyuṃ vā no vā’’ti? ‘‘Vāceyyuṃ, bho gotama’’. ‘‘Apinussa itthīsu āvaṭaṃ vā assa anāvaṭaṃ vā’’ti? ‘‘Anāvaṭaṃ hissa, bho gotama’’.
౨౭౭. ‘‘ఏత్తావతా ఖో, అమ్బట్ఠ, ఖత్తియో పరమనిహీనతం పత్తో హోతి, యదేవ నం ఖత్తియా ఖురముణ్డం కరిత్వా భస్సపుటేన వధిత్వా రట్ఠా వా నగరా వా పబ్బాజేన్తి. ఇతి ఖో, అమ్బట్ఠ, యదా ఖత్తియో పరమనిహీనతం పత్తో హోతి, తదాపి ఖత్తియావ సేట్ఠా, హీనా బ్రాహ్మణా. బ్రహ్మునా పేసా, అమ్బట్ఠ 37, సనఙ్కుమారేన గాథా భాసితా –
277. ‘‘Ettāvatā kho, ambaṭṭha, khattiyo paramanihīnataṃ patto hoti, yadeva naṃ khattiyā khuramuṇḍaṃ karitvā bhassapuṭena vadhitvā raṭṭhā vā nagarā vā pabbājenti. Iti kho, ambaṭṭha, yadā khattiyo paramanihīnataṃ patto hoti, tadāpi khattiyāva seṭṭhā, hīnā brāhmaṇā. Brahmunā pesā, ambaṭṭha 38, sanaṅkumārena gāthā bhāsitā –
‘ఖత్తియో సేట్ఠో జనేతస్మిం,
‘Khattiyo seṭṭho janetasmiṃ,
యే గోత్తపటిసారినో;
Ye gottapaṭisārino;
విజ్జాచరణసమ్పన్నో,
Vijjācaraṇasampanno,
సో సేట్ఠో దేవమానుసే’తి.
So seṭṭho devamānuse’ti.
‘‘సా ఖో పనేసా, అమ్బట్ఠ, బ్రహ్మునా సనఙ్కుమారేన గాథా సుగీతా నో దుగ్గీతా, సుభాసితా నో దుబ్భాసితా, అత్థసంహితా నో అనత్థసంహితా, అనుమతా మయా. అహమ్పి హి, అమ్బట్ఠ, ఏవం వదామి –
‘‘Sā kho panesā, ambaṭṭha, brahmunā sanaṅkumārena gāthā sugītā no duggītā, subhāsitā no dubbhāsitā, atthasaṃhitā no anatthasaṃhitā, anumatā mayā. Ahampi hi, ambaṭṭha, evaṃ vadāmi –
‘ఖత్తియో సేట్ఠో జనేతస్మిం,
‘Khattiyo seṭṭho janetasmiṃ,
యే గోత్తపటిసారినో;
Ye gottapaṭisārino;
విజ్జాచరణసమ్పన్నో,
Vijjācaraṇasampanno,
సో సేట్ఠో దేవమానుసే’తి.
So seṭṭho devamānuse’ti.
భాణవారో పఠమో.
Bhāṇavāro paṭhamo.
విజ్జాచరణకథా
Vijjācaraṇakathā
౨౭౮. ‘‘కతమం పన తం, భో గోతమ, చరణం, కతమా చ పన సా విజ్జా’’తి? ‘‘న ఖో, అమ్బట్ఠ, అనుత్తరాయ విజ్జాచరణసమ్పదాయ జాతివాదో వా వుచ్చతి, గోత్తవాదో వా వుచ్చతి, మానవాదో వా వుచ్చతి – ‘అరహసి వా మం త్వం, న వా మం త్వం అరహసీ’తి. యత్థ ఖో, అమ్బట్ఠ, ఆవాహో వా హోతి, వివాహో వా హోతి, ఆవాహవివాహో వా హోతి, ఏత్థేతం వుచ్చతి జాతివాదో వా ఇతిపి గోత్తవాదో వా ఇతిపి మానవాదో వా ఇతిపి – ‘అరహసి వా మం త్వం, న వా మం త్వం అరహసీ’తి. యే హి కేచి అమ్బట్ఠ జాతివాదవినిబద్ధా వా గోత్తవాదవినిబద్ధా వా మానవాదవినిబద్ధా వా ఆవాహవివాహవినిబద్ధా వా, ఆరకా తే అనుత్తరాయ విజ్జాచరణసమ్పదాయ. పహాయ ఖో, అమ్బట్ఠ, జాతివాదవినిబద్ధఞ్చ గోత్తవాదవినిబద్ధఞ్చ మానవాదవినిబద్ధఞ్చ ఆవాహవివాహవినిబద్ధఞ్చ అనుత్తరాయ విజ్జాచరణసమ్పదాయ సచ్ఛికిరియా హోతీ’’తి.
278. ‘‘Katamaṃ pana taṃ, bho gotama, caraṇaṃ, katamā ca pana sā vijjā’’ti? ‘‘Na kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya jātivādo vā vuccati, gottavādo vā vuccati, mānavādo vā vuccati – ‘arahasi vā maṃ tvaṃ, na vā maṃ tvaṃ arahasī’ti. Yattha kho, ambaṭṭha, āvāho vā hoti, vivāho vā hoti, āvāhavivāho vā hoti, etthetaṃ vuccati jātivādo vā itipi gottavādo vā itipi mānavādo vā itipi – ‘arahasi vā maṃ tvaṃ, na vā maṃ tvaṃ arahasī’ti. Ye hi keci ambaṭṭha jātivādavinibaddhā vā gottavādavinibaddhā vā mānavādavinibaddhā vā āvāhavivāhavinibaddhā vā, ārakā te anuttarāya vijjācaraṇasampadāya. Pahāya kho, ambaṭṭha, jātivādavinibaddhañca gottavādavinibaddhañca mānavādavinibaddhañca āvāhavivāhavinibaddhañca anuttarāya vijjācaraṇasampadāya sacchikiriyā hotī’’ti.
౨౭౯. ‘‘కతమం పన తం, భో గోతమ, చరణం, కతమా చ సా విజ్జా’’తి? ‘‘ఇధ, అమ్బట్ఠ, తథాగతో లోకే ఉప్పజ్జతి అరహం సమ్మాసమ్బుద్ధో విజ్జాచరణసమ్పన్నో సుగతో లోకవిదూ అనుత్తరో పురిసదమ్మసారథి సత్థా దేవమనుస్సానం బుద్ధో భగవా. సో ఇమం లోకం సదేవకం సమారకం సబ్రహ్మకం సస్సమణబ్రాహ్మణిం పజం సదేవమనుస్సం సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా పవేదేతి. సో ధమ్మం దేసేతి ఆదికల్యాణం మజ్ఝేకల్యాణం పరియోసానకల్యాణం సాత్థం సబ్యఞ్జనం కేవలపరిపుణ్ణం పరిసుద్ధం బ్రహ్మచరియం పకాసేతి. తం ధమ్మం సుణాతి గహపతి వా గహపతిపుత్తో వా అఞ్ఞతరస్మిం వా కులే పచ్చాజాతో. సో తం ధమ్మం సుత్వా తథాగతే సద్ధం పటిలభతి. సో తేన సద్ధాపటిలాభేన సమన్నాగతో ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతి…పే॰… (యథా ౧౯౧ ఆదయో అనుచ్ఛేదా, ఏవం విత్థారేతబ్బం).…
279. ‘‘Katamaṃ pana taṃ, bho gotama, caraṇaṃ, katamā ca sā vijjā’’ti? ‘‘Idha, ambaṭṭha, tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Taṃ dhammaṃ suṇāti gahapati vā gahapatiputto vā aññatarasmiṃ vā kule paccājāto. So taṃ dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhati. So tena saddhāpaṭilābhena samannāgato iti paṭisañcikkhati…pe… (yathā 191 ādayo anucchedā, evaṃ vitthāretabbaṃ).…
‘‘సో వివిచ్చేవ కామేహి, వివిచ్చ అకుసలేహి ధమ్మేహి, సవితక్కం సవిచారం వివేకజం పీతిసుఖం పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి…పే॰… ఇదమ్పిస్స హోతి చరణస్మిం.
‘‘So vivicceva kāmehi, vivicca akusalehi dhammehi, savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… idampissa hoti caraṇasmiṃ.
‘‘పున చపరం, అమ్బట్ఠ, భిక్ఖు వితక్కవిచారానం వూపసమా అజ్ఝత్తం సమ్పసాదనం చేతసో ఏకోదిభావం అవితక్కం అవిచారం సమాధిజం పీతిసుఖం దుతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి…పే॰… ఇదమ్పిస్స హోతి చరణస్మిం.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… idampissa hoti caraṇasmiṃ.
‘‘పున చపరం, అమ్బట్ఠ, భిక్ఖు పీతియా చ విరాగా ఉపేక్ఖకో చ విహరతి సతో చ సమ్పజానో, సుఖఞ్చ కాయేన పటిసంవేదేతి, యం తం అరియా ఆచిక్ఖన్తి – ‘‘ఉపేక్ఖకో సతిమా సుఖవిహారీ’తి, తతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి…పే॰… ఇదమ్పిస్స హోతి చరణస్మిం.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti, tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… idampissa hoti caraṇasmiṃ.
‘‘పున చపరం, అమ్బట్ఠ, భిక్ఖు సుఖస్స చ పహానా దుక్ఖస్స చ పహానా, పుబ్బేవ సోమనస్సదోమనస్సానం అత్థఙ్గమా అదుక్ఖమసుఖం ఉపేక్ఖాసతిపారిసుద్ధిం చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి…పే॰… ఇదమ్పిస్స హోతి చరణస్మిం. ఇదం ఖో తం, అమ్బట్ఠ, చరణం.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā, pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… idampissa hoti caraṇasmiṃ. Idaṃ kho taṃ, ambaṭṭha, caraṇaṃ.
‘‘సో ఏవం సమాహితే చిత్తే పరిసుద్ధే పరియోదాతే అనఙ్గణే విగతూపక్కిలేసే ముదుభూతే కమ్మనియే ఠితే ఆనేఞ్జప్పత్తే ఞాణదస్సనాయ చిత్తం అభినీహరతి అభినిన్నామేతి…పే॰… ఇదమ్పిస్స హోతి విజ్జాయ…పే॰… నాపరం ఇత్థత్తాయాతి పజానాతి, ఇదమ్పిస్స హోతి విజ్జాయ. అయం ఖో సా, అమ్బట్ఠ, విజ్జా.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti…pe… idampissa hoti vijjāya…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānāti, idampissa hoti vijjāya. Ayaṃ kho sā, ambaṭṭha, vijjā.
‘‘అయం వుచ్చతి, అమ్బట్ఠ, భిక్ఖు ‘విజ్జాసమ్పన్నో’ ఇతిపి, ‘చరణసమ్పన్నో’ ఇతిపి, ‘విజ్జాచరణసమ్పన్నో’ ఇతిపి. ఇమాయ చ అమ్బట్ఠ విజ్జాసమ్పదాయ చరణసమ్పదాయ చ అఞ్ఞా విజ్జాసమ్పదా చ చరణసమ్పదా చ ఉత్తరితరా వా పణీతతరా వా నత్థి.
‘‘Ayaṃ vuccati, ambaṭṭha, bhikkhu ‘vijjāsampanno’ itipi, ‘caraṇasampanno’ itipi, ‘vijjācaraṇasampanno’ itipi. Imāya ca ambaṭṭha vijjāsampadāya caraṇasampadāya ca aññā vijjāsampadā ca caraṇasampadā ca uttaritarā vā paṇītatarā vā natthi.
చతుఅపాయముఖం
Catuapāyamukhaṃ
౨౮౦. ‘‘ఇమాయ ఖో, అమ్బట్ఠ, అనుత్తరాయ విజ్జాచరణసమ్పదాయ చత్తారి అపాయముఖాని భవన్తి. కతమాని చత్తారి? ఇధ, అమ్బట్ఠ, ఏకచ్చో సమణో వా బ్రాహ్మణో వా ఇమఞ్ఞేవ అనుత్తరం విజ్జాచరణసమ్పదం అనభిసమ్భుణమానో ఖారివిధమాదాయ 39 అరఞ్ఞాయతనం అజ్ఝోగాహతి – ‘పవత్తఫలభోజనో భవిస్సామీ’తి. సో అఞ్ఞదత్థు విజ్జాచరణసమ్పన్నస్సేవ పరిచారకో సమ్పజ్జతి. ఇమాయ ఖో, అమ్బట్ఠ, అనుత్తరాయ విజ్జాచరణసమ్పదాయ ఇదం పఠమం అపాయముఖం భవతి.
280. ‘‘Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya cattāri apāyamukhāni bhavanti. Katamāni cattāri? Idha, ambaṭṭha, ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā imaññeva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno khārividhamādāya 40 araññāyatanaṃ ajjhogāhati – ‘pavattaphalabhojano bhavissāmī’ti. So aññadatthu vijjācaraṇasampannasseva paricārako sampajjati. Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya idaṃ paṭhamaṃ apāyamukhaṃ bhavati.
‘‘పున చపరం, అమ్బట్ఠ, ఇధేకచ్చో సమణో వా బ్రాహ్మణో వా ఇమఞ్చేవ అనుత్తరం విజ్జాచరణసమ్పదం అనభిసమ్భుణమానో పవత్తఫలభోజనతఞ్చ అనభిసమ్భుణమానో కుదాలపిటకం 41 ఆదాయ అరఞ్ఞవనం అజ్ఝోగాహతి – ‘కన్దమూలఫలభోజనో భవిస్సామీ’తి. సో అఞ్ఞదత్థు విజ్జాచరణసమ్పన్నస్సేవ పరిచారకో సమ్పజ్జతి. ఇమాయ ఖో, అమ్బట్ఠ, అనుత్తరాయ విజ్జాచరణసమ్పదాయ ఇదం దుతియం అపాయముఖం భవతి.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, idhekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kudālapiṭakaṃ 42 ādāya araññavanaṃ ajjhogāhati – ‘kandamūlaphalabhojano bhavissāmī’ti. So aññadatthu vijjācaraṇasampannasseva paricārako sampajjati. Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya idaṃ dutiyaṃ apāyamukhaṃ bhavati.
‘‘పున చపరం, అమ్బట్ఠ, ఇధేకచ్చో సమణో వా బ్రాహ్మణో వా ఇమఞ్చేవ అనుత్తరం విజ్జాచరణసమ్పదం అనభిసమ్భుణమానో పవత్తఫలభోజనతఞ్చ అనభిసమ్భుణమానో కన్దమూలఫలభోజనతఞ్చ అనభిసమ్భుణమానో గామసామన్తం వా నిగమసామన్తం వా అగ్యాగారం కరిత్వా అగ్గిం పరిచరన్తో అచ్ఛతి. సో అఞ్ఞదత్థు విజ్జాచరణసమ్పన్నస్సేవ పరిచారకో సమ్పజ్జతి. ఇమాయ ఖో, అమ్బట్ఠ, అనుత్తరాయ విజ్జాచరణసమ్పదాయ ఇదం తతియం అపాయముఖం భవతి.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, idhekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kandamūlaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno gāmasāmantaṃ vā nigamasāmantaṃ vā agyāgāraṃ karitvā aggiṃ paricaranto acchati. So aññadatthu vijjācaraṇasampannasseva paricārako sampajjati. Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya idaṃ tatiyaṃ apāyamukhaṃ bhavati.
‘‘పున చపరం, అమ్బట్ఠ, ఇధేకచ్చో సమణో వా బ్రాహ్మణో వా ఇమం చేవ అనుత్తరం విజ్జాచరణసమ్పదం అనభిసమ్భుణమానో పవత్తఫలభోజనతఞ్చ అనభిసమ్భుణమానో కన్దమూలఫలభోజనతఞ్చ అనభిసమ్భుణమానో అగ్గిపారిచరియఞ్చ అనభిసమ్భుణమానో చాతుమహాపథే చతుద్వారం అగారం కరిత్వా అచ్ఛతి – ‘యో ఇమాహి చతూహి దిసాహి ఆగమిస్సతి సమణో వా బ్రాహ్మణో వా, తమహం యథాసత్తి యథాబలం పటిపూజేస్సామీ’తి. సో అఞ్ఞదత్థు విజ్జాచరణసమ్పన్నస్సేవ పరిచారకో సమ్పజ్జతి. ఇమాయ ఖో, అమ్బట్ఠ, అనుత్తరాయ విజ్జాచరణసమ్పదాయ ఇదం చతుత్థం అపాయముఖం భవతి. ఇమాయ ఖో, అమ్బట్ఠ, అనుత్తరాయ విజ్జాచరణసమ్పదాయ ఇమాని చత్తారి అపాయముఖాని భవన్తి.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, idhekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā imaṃ ceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kandamūlaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno aggipāricariyañca anabhisambhuṇamāno cātumahāpathe catudvāraṃ agāraṃ karitvā acchati – ‘yo imāhi catūhi disāhi āgamissati samaṇo vā brāhmaṇo vā, tamahaṃ yathāsatti yathābalaṃ paṭipūjessāmī’ti. So aññadatthu vijjācaraṇasampannasseva paricārako sampajjati. Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya idaṃ catutthaṃ apāyamukhaṃ bhavati. Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya imāni cattāri apāyamukhāni bhavanti.
౨౮౧. ‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, అమ్బట్ఠ, అపిను త్వం ఇమాయ అనుత్తరాయ విజ్జాచరణసమ్పదాయ సన్దిస్ససి సాచరియకో’’తి? ‘‘నో హిదం, భో గోతమ’’. ‘కోచాహం, భో గోతమ, సాచరియకో, కా చ అనుత్తరా విజ్జాచరణసమ్పదా? ఆరకాహం, భో గోతమ, అనుత్తరాయ విజ్జాచరణసమ్పదాయ సాచరియకో’’తి.
281. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, apinu tvaṃ imāya anuttarāya vijjācaraṇasampadāya sandissasi sācariyako’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’. ‘Kocāhaṃ, bho gotama, sācariyako, kā ca anuttarā vijjācaraṇasampadā? Ārakāhaṃ, bho gotama, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya sācariyako’’ti.
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, అమ్బట్ఠ, అపిను త్వం ఇమఞ్చేవ అనుత్తరం విజ్జాచరణసమ్పదం అనభిసమ్భుణమానో ఖారివిధమాదాయ అరఞ్ఞవనమజ్ఝోగాహసి సాచరియకో – ‘పవత్తఫలభోజనో భవిస్సామీ’’’తి? ‘‘నో హిదం, భో గోతమ’’.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, apinu tvaṃ imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno khārividhamādāya araññavanamajjhogāhasi sācariyako – ‘pavattaphalabhojano bhavissāmī’’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, అమ్బట్ఠ, అపిను త్వం ఇమఞ్చేవ అనుత్తరం విజ్జాచరణసమ్పదం అనభిసమ్భుణమానో పవత్తఫలభోజనతఞ్చ అనభిసమ్భుణమానో కుదాలపిటకం ఆదాయ అరఞ్ఞవనమజ్ఝోగాహసి సాచరియకో – ‘కన్దమూలఫలభోజనో భవిస్సామీ’’’తి? ‘‘నో హిదం, భో గోతమ’’.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, apinu tvaṃ imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kudālapiṭakaṃ ādāya araññavanamajjhogāhasi sācariyako – ‘kandamūlaphalabhojano bhavissāmī’’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, అమ్బట్ఠ, అపిను త్వం ఇమఞ్చేవ అనుత్తరం విజ్జాచరణసమ్పదం అనభిసమ్భుణమానో పవత్తఫలభోజనతఞ్చ అనభిసమ్భుణమానో కన్దమూలఫలభోజనతఞ్చ అనభిసమ్భుణమానో గామసామన్తం వా నిగమసామన్తం వా అగ్యాగారం కరిత్వా అగ్గిం పరిచరన్తో అచ్ఛసి సాచరియకో’’తి? ‘‘నో హిదం, భో గోతమ’’.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, apinu tvaṃ imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kandamūlaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno gāmasāmantaṃ vā nigamasāmantaṃ vā agyāgāraṃ karitvā aggiṃ paricaranto acchasi sācariyako’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, అమ్బట్ఠ, అపిను త్వం ఇమఞ్చేవ అనుత్తరం విజ్జాచరణసమ్పదం అనభిసమ్భుణమానో పవత్తఫలభోజనతఞ్చ అనభిసమ్భుణమానో కన్దమూలఫలభోజనతఞ్చ అనభిసమ్భుణమానో అగ్గిపారిచరియఞ్చ అనభిసమ్భుణమానో చాతుమహాపథే చతుద్వారం అగారం కరిత్వా అచ్ఛసి సాచరియకో – ‘యో ఇమాహి చతూహి దిసాహి ఆగమిస్సతి సమణో వా బ్రాహ్మణో వా, తం మయం యథాసత్తి యథాబలం పటిపూజేస్సామా’’’తి? ‘‘నో హిదం, భో గోతమ’’.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, apinu tvaṃ imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kandamūlaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno aggipāricariyañca anabhisambhuṇamāno cātumahāpathe catudvāraṃ agāraṃ karitvā acchasi sācariyako – ‘yo imāhi catūhi disāhi āgamissati samaṇo vā brāhmaṇo vā, taṃ mayaṃ yathāsatti yathābalaṃ paṭipūjessāmā’’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
౨౮౨. ‘‘ఇతి ఖో, అమ్బట్ఠ, ఇమాయ చేవ త్వం అనుత్తరాయ విజ్జాచరణసమ్పదాయ పరిహీనో సాచరియకో. యే చిమే అనుత్తరాయ విజ్జాచరణసమ్పదాయ చత్తారి అపాయముఖాని భవన్తి , తతో చ త్వం పరిహీనో సాచరియకో. భాసితా ఖో పన తే ఏసా, అమ్బట్ఠ, ఆచరియేన బ్రాహ్మణేన పోక్ఖరసాతినా వాచా – ‘కే చ ముణ్డకా సమణకా ఇబ్భా కణ్హా బన్ధుపాదాపచ్చా, కా చ తేవిజ్జానం బ్రాహ్మణానం సాకచ్ఛా’తి అత్తనా ఆపాయికోపి అపరిపూరమానో. పస్స, అమ్బట్ఠ, యావ అపరద్ధఞ్చ తే ఇదం ఆచరియస్స బ్రాహ్మణస్స పోక్ఖరసాతిస్స.
282. ‘‘Iti kho, ambaṭṭha, imāya ceva tvaṃ anuttarāya vijjācaraṇasampadāya parihīno sācariyako. Ye cime anuttarāya vijjācaraṇasampadāya cattāri apāyamukhāni bhavanti , tato ca tvaṃ parihīno sācariyako. Bhāsitā kho pana te esā, ambaṭṭha, ācariyena brāhmaṇena pokkharasātinā vācā – ‘ke ca muṇḍakā samaṇakā ibbhā kaṇhā bandhupādāpaccā, kā ca tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ sākacchā’ti attanā āpāyikopi aparipūramāno. Passa, ambaṭṭha, yāva aparaddhañca te idaṃ ācariyassa brāhmaṇassa pokkharasātissa.
పుబ్బకఇసిభావానుయోగో
Pubbakaisibhāvānuyogo
౨౮౩. ‘‘బ్రాహ్మణో ఖో పన, అమ్బట్ఠ, పోక్ఖరసాతి రఞ్ఞో పసేనదిస్స కోసలస్స దత్తికం భుఞ్జతి. తస్స రాజా పసేనది కోసలో సమ్ముఖీభావమ్పి న దదాతి. యదాపి తేన మన్తేతి, తిరోదుస్సన్తేన మన్తేతి. యస్స ఖో పన, అమ్బట్ఠ, ధమ్మికం పయాతం భిక్ఖం పటిగ్గణ్హేయ్య, కథం తస్స రాజా పసేనది కోసలో సమ్ముఖీభావమ్పి న దదేయ్య. పస్స, అమ్బట్ఠ, యావ అపరద్ధఞ్చ తే ఇదం ఆచరియస్స బ్రాహ్మణస్స పోక్ఖరసాతిస్స.
283. ‘‘Brāhmaṇo kho pana, ambaṭṭha, pokkharasāti rañño pasenadissa kosalassa dattikaṃ bhuñjati. Tassa rājā pasenadi kosalo sammukhībhāvampi na dadāti. Yadāpi tena manteti, tirodussantena manteti. Yassa kho pana, ambaṭṭha, dhammikaṃ payātaṃ bhikkhaṃ paṭiggaṇheyya, kathaṃ tassa rājā pasenadi kosalo sammukhībhāvampi na dadeyya. Passa, ambaṭṭha, yāva aparaddhañca te idaṃ ācariyassa brāhmaṇassa pokkharasātissa.
౨౮౪. ‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, అమ్బట్ఠ, ఇధ రాజా పసేనది కోసలో హత్థిగీవాయ వా నిసిన్నో అస్సపిట్ఠే వా నిసిన్నో రథూపత్థరే వా ఠితో ఉగ్గేహి వా రాజఞ్ఞేహి వా కిఞ్చిదేవ మన్తనం మన్తేయ్య. సో తమ్హా పదేసా అపక్కమ్మ ఏకమన్తం తిట్ఠేయ్య. అథ ఆగచ్ఛేయ్య సుద్దో వా సుద్దదాసో వా, తస్మిం పదేసే ఠితో తదేవ మన్తనం మన్తేయ్య – ‘ఏవమ్పి రాజా పసేనది కోసలో ఆహ, ఏవమ్పి రాజా పసేనది కోసలో ఆహా’తి. అపిను సో రాజభణితం వా భణతి రాజమన్తనం వా మన్తేతి? ఏత్తావతా సో అస్స రాజా వా రాజమత్తో వా’’తి? ‘‘నో హిదం, భో గోతమ’’.
284. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha rājā pasenadi kosalo hatthigīvāya vā nisinno assapiṭṭhe vā nisinno rathūpatthare vā ṭhito uggehi vā rājaññehi vā kiñcideva mantanaṃ manteyya. So tamhā padesā apakkamma ekamantaṃ tiṭṭheyya. Atha āgaccheyya suddo vā suddadāso vā, tasmiṃ padese ṭhito tadeva mantanaṃ manteyya – ‘evampi rājā pasenadi kosalo āha, evampi rājā pasenadi kosalo āhā’ti. Apinu so rājabhaṇitaṃ vā bhaṇati rājamantanaṃ vā manteti? Ettāvatā so assa rājā vā rājamatto vā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
౨౮౫. ‘‘ఏవమేవ ఖో త్వం, అమ్బట్ఠ, యే తే అహేసుం బ్రాహ్మణానం పుబ్బకా ఇసయో మన్తానం కత్తారో మన్తానం పవత్తారో, యేసమిదం ఏతరహి బ్రాహ్మణా పోరాణం మన్తపదం గీతం పవుత్తం సమిహితం, తదనుగాయన్తి తదనుభాసన్తి భాసితమనుభాసన్తి వాచితమనువాచేన్తి, సేయ్యథిదం – అట్ఠకో వామకో వామదేవో వేస్సామిత్తో యమతగ్గి 43 అఙ్గీరసో భారద్వాజో వాసేట్ఠో కస్సపో భగు – ‘త్యాహం మన్తే అధియామి సాచరియకో’తి, తావతా త్వం భవిస్ససి ఇసి వా ఇసిత్థాయ వా పటిపన్నోతి నేతం ఠానం విజ్జతి.
285. ‘‘Evameva kho tvaṃ, ambaṭṭha, ye te ahesuṃ brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro, yesamidaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ, tadanugāyanti tadanubhāsanti bhāsitamanubhāsanti vācitamanuvācenti, seyyathidaṃ – aṭṭhako vāmako vāmadevo vessāmitto yamataggi 44 aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu – ‘tyāhaṃ mante adhiyāmi sācariyako’ti, tāvatā tvaṃ bhavissasi isi vā isitthāya vā paṭipannoti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
౨౮౬. ‘‘తం కిం మఞ్ఞసి, అమ్బట్ఠ, కిన్తి తే సుతం బ్రాహ్మణానం వుద్ధానం మహల్లకానం ఆచరియపాచరియానం భాసమానానం – యే తే అహేసుం బ్రాహ్మణానం పుబ్బకా ఇసయో మన్తానం కత్తారో మన్తానం పవత్తారో, యేసమిదం ఏతరహి బ్రాహ్మణా పోరాణం మన్తపదం గీతం పవుత్తం సమిహితం, తదనుగాయన్తి తదనుభాసన్తి భాసితమనుభాసన్తి వాచితమనువాచేన్తి, సేయ్యథిదం – అట్ఠకో వామకో వామదేవో వేస్సామిత్తో యమతగ్గి అఙ్గీరసో భారద్వాజో వాసేట్ఠో కస్సపో భగు, ఏవం సు తే సున్హాతా సువిలిత్తా కప్పితకేసమస్సూ ఆముక్కమణికుణ్డలాభరణా 45 ఓదాతవత్థవసనా పఞ్చహి కామగుణేహి సమప్పితా సమఙ్గీభూతా పరిచారేన్తి, సేయ్యథాపి త్వం ఏతరహి సాచరియకో’’తి? ‘‘నో హిదం, భో గోతమ’’.
286. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, kinti te sutaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ye te ahesuṃ brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro, yesamidaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ, tadanugāyanti tadanubhāsanti bhāsitamanubhāsanti vācitamanuvācenti, seyyathidaṃ – aṭṭhako vāmako vāmadevo vessāmitto yamataggi aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu, evaṃ su te sunhātā suvilittā kappitakesamassū āmukkamaṇikuṇḍalābharaṇā 46 odātavatthavasanā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārenti, seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyako’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘…పే॰… ఏవం సు తే సాలీనం ఓదనం సుచిమంసూపసేచనం విచితకాళకం అనేకసూపం అనేకబ్యఞ్జనం పరిభుఞ్జన్తి, సేయ్యథాపి త్వం ఏతరహి సాచరియకో’’తి ? ‘‘నో హిదం, భో గోతమ’’.
‘‘…Pe… evaṃ su te sālīnaṃ odanaṃ sucimaṃsūpasecanaṃ vicitakāḷakaṃ anekasūpaṃ anekabyañjanaṃ paribhuñjanti, seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyako’’ti ? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘…పే॰… ఏవం సు తే వేఠకనతపస్సాహి నారీహి పరిచారేన్తి, సేయ్యథాపి త్వం ఏతరహి సాచరియకో’’తి? ‘‘నో హిదం, భో గోతమ’’.
‘‘…Pe… evaṃ su te veṭhakanatapassāhi nārīhi paricārenti, seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyako’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘…పే॰… ఏవం సు తే కుత్తవాలేహి వళవారథేహి దీఘాహి పతోదలట్ఠీహి వాహనే వితుదేన్తా విపరియాయన్తి, సేయ్యథాపి త్వం ఏతరహి సాచరియకో’’తి? ‘‘నో హిదం, భో గోతమ’’.
‘‘…Pe… evaṃ su te kuttavālehi vaḷavārathehi dīghāhi patodalaṭṭhīhi vāhane vitudentā vipariyāyanti, seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyako’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘…పే॰… ఏవం సు తే ఉక్కిణ్ణపరిఖాసు ఓక్ఖిత్తపలిఘాసు నగరూపకారికాసు దీఘాసివుధేహి 47 పురిసేహి రక్ఖాపేన్తి, సేయ్యథాపి త్వం ఏతరహి సాచరియకో’’తి? ‘‘నో హిదం, భో గోతమ’’.
‘‘…Pe… evaṃ su te ukkiṇṇaparikhāsu okkhittapalighāsu nagarūpakārikāsu dīghāsivudhehi 48 purisehi rakkhāpenti, seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyako’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘ఇతి ఖో, అమ్బట్ఠ, నేవ త్వం ఇసి న ఇసిత్థాయ పటిపన్నో సాచరియకో. యస్స ఖో పన, అమ్బట్ఠ, మయి కఙ్ఖా వా విమతి వా సో మం పఞ్హేన, అహం వేయ్యాకరణేన సోధిస్సామీ’’తి.
‘‘Iti kho, ambaṭṭha, neva tvaṃ isi na isitthāya paṭipanno sācariyako. Yassa kho pana, ambaṭṭha, mayi kaṅkhā vā vimati vā so maṃ pañhena, ahaṃ veyyākaraṇena sodhissāmī’’ti.
ద్వేలక్ఖణాదస్సనం
Dvelakkhaṇādassanaṃ
౨౮౭. అథ ఖో భగవా విహారా నిక్ఖమ్మ చఙ్కమం అబ్భుట్ఠాసి. అమ్బట్ఠోపి మాణవో విహారా నిక్ఖమ్మ చఙ్కమం అబ్భుట్ఠాసి. అథ ఖో అమ్బట్ఠో మాణవో భగవన్తం చఙ్కమన్తం అనుచఙ్కమమానో భగవతో కాయే ద్వత్తింసమహాపురిసలక్ఖణాని సమన్నేసి. అద్దసా ఖో అమ్బట్ఠో మాణవో భగవతో కాయే ద్వత్తింసమహాపురిసలక్ఖణాని యేభుయ్యేన ఠపేత్వా ద్వే . ద్వీసు మహాపురిసలక్ఖణేసు కఙ్ఖతి విచికిచ్ఛతి నాధిముచ్చతి న సమ్పసీదతి – కోసోహితే చ వత్థగుయ్హే పహూతజివ్హతాయ చ.
287. Atha kho bhagavā vihārā nikkhamma caṅkamaṃ abbhuṭṭhāsi. Ambaṭṭhopi māṇavo vihārā nikkhamma caṅkamaṃ abbhuṭṭhāsi. Atha kho ambaṭṭho māṇavo bhagavantaṃ caṅkamantaṃ anucaṅkamamāno bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni samannesi. Addasā kho ambaṭṭho māṇavo bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve . Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe pahūtajivhatāya ca.
౨౮౮. అథ ఖో భగవతో ఏతదహోసి – ‘‘పస్సతి ఖో మే అయం అమ్బట్ఠో మాణవో ద్వత్తింసమహాపురిసలక్ఖణాని యేభుయ్యేన ఠపేత్వా ద్వే. ద్వీసు మహాపురిసలక్ఖణేసు కఙ్ఖతి విచికిచ్ఛతి నాధిముచ్చతి న సమ్పసీదతి – కోసోహితే చ వత్థగుయ్హే పహూతజివ్హతాయ చా’’తి. అథ ఖో భగవా తథారూపం ఇద్ధాభిసఙ్ఖారం అభిసఙ్ఖాసి యథా అద్దస అమ్బట్ఠో మాణవో భగవతో కోసోహితం వత్థగుయ్హం. అథ ఖో భగవా జివ్హం నిన్నామేత్వా ఉభోపి కణ్ణసోతాని అనుమసి పటిమసి, ఉభోపి నాసికసోతాని అనుమసి పటిమసి, కేవలమ్పి నలాటమణ్డలం జివ్హాయ ఛాదేసి. అథ ఖో అమ్బట్ఠస్స మాణవస్స ఏతదహోసి – ‘‘సమన్నాగతో ఖో సమణో గోతమో ద్వత్తింసమహాపురిసలక్ఖణేహి పరిపుణ్ణేహి, నో అపరిపుణ్ణేహీ’’తి. భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘హన్ద చ దాని మయం, భో గోతమ, గచ్ఛామ, బహుకిచ్చా మయం బహుకరణీయా’’తి . ‘‘యస్సదాని త్వం, అమ్బట్ఠ, కాలం మఞ్ఞసీ’’తి. అథ ఖో అమ్బట్ఠో మాణవో వళవారథమారుయ్హ పక్కామి.
288. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘passati kho me ayaṃ ambaṭṭho māṇavo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve. Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe pahūtajivhatāya cā’’ti. Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi yathā addasa ambaṭṭho māṇavo bhagavato kosohitaṃ vatthaguyhaṃ. Atha kho bhagavā jivhaṃ ninnāmetvā ubhopi kaṇṇasotāni anumasi paṭimasi, ubhopi nāsikasotāni anumasi paṭimasi, kevalampi nalāṭamaṇḍalaṃ jivhāya chādesi. Atha kho ambaṭṭhassa māṇavassa etadahosi – ‘‘samannāgato kho samaṇo gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi paripuṇṇehi, no aparipuṇṇehī’’ti. Bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘handa ca dāni mayaṃ, bho gotama, gacchāma, bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā’’ti . ‘‘Yassadāni tvaṃ, ambaṭṭha, kālaṃ maññasī’’ti. Atha kho ambaṭṭho māṇavo vaḷavārathamāruyha pakkāmi.
౨౮౯. తేన ఖో పన సమయేన బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి ఉక్కట్ఠాయ నిక్ఖమిత్వా మహతా బ్రాహ్మణగణేన సద్ధిం సకే ఆరామే నిసిన్నో హోతి అమ్బట్ఠంయేవ మాణవం పటిమానేన్తో. అథ ఖో అమ్బట్ఠో మాణవో యేన సకో ఆరామో తేన పాయాసి. యావతికా యానస్స భూమి, యానేన గన్త్వా యానా పచ్చోరోహిత్వా పత్తికోవ యేన బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా బ్రాహ్మణం పోక్ఖరసాతిం అభివాదేత్వా ఏకమన్తం నిసీది.
289. Tena kho pana samayena brāhmaṇo pokkharasāti ukkaṭṭhāya nikkhamitvā mahatā brāhmaṇagaṇena saddhiṃ sake ārāme nisinno hoti ambaṭṭhaṃyeva māṇavaṃ paṭimānento. Atha kho ambaṭṭho māṇavo yena sako ārāmo tena pāyāsi. Yāvatikā yānassa bhūmi, yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikova yena brāhmaṇo pokkharasāti tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā brāhmaṇaṃ pokkharasātiṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
౨౯౦. ఏకమన్తం నిసిన్నం ఖో అమ్బట్ఠం మాణవం బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి ఏతదవోచ – ‘‘కచ్చి, తాత అమ్బట్ఠ, అద్దస తం భవన్తం గోతమ’’న్తి? ‘‘అద్దసామ ఖో మయం, భో, తం భవన్తం గోతమ’’న్తి. ‘‘కచ్చి, తాత అమ్బట్ఠ, తం భవన్తం గోతమం తథా సన్తంయేవ సద్దో అబ్భుగ్గతో నో అఞ్ఞథా; కచ్చి పన సో భవం గోతమో తాదిసో నో అఞ్ఞాదిసో’’తి ? ‘‘తథా సన్తంయేవ, భో, తం భవన్తం గోతమం సద్దో అబ్భుగ్గతో నో అఞ్ఞథా, తాదిసోవ సో భవం గోతమో నో అఞ్ఞాదిసో. సమన్నాగతో చ సో భవం గోతమో ద్వత్తింసమహాపురిసలక్ఖణేహి పరిపుణ్ణేహి నో అపరిపుణ్ణేహీ’’తి. ‘‘అహు పన తే, తాత అమ్బట్ఠ, సమణేన గోతమేన సద్ధిం కోచిదేవ కథాసల్లాపో’’తి? ‘‘అహు ఖో మే, భో, సమణేన గోతమేన సద్ధిం కోచిదేవ కథాసల్లాపో’’తి. ‘‘యథా కథం పన తే, తాత అమ్బట్ఠ, అహు సమణేన గోతమేన సద్ధిం కోచిదేవ కథాసల్లాపో’’తి? అథ ఖో అమ్బట్ఠో మాణవో యావతకో 49 అహోసి భగవతా సద్ధిం కథాసల్లాపో, తం సబ్బం బ్రాహ్మణస్స పోక్ఖరసాతిస్స ఆరోచేసి.
290. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ brāhmaṇo pokkharasāti etadavoca – ‘‘kacci, tāta ambaṭṭha, addasa taṃ bhavantaṃ gotama’’nti? ‘‘Addasāma kho mayaṃ, bho, taṃ bhavantaṃ gotama’’nti. ‘‘Kacci, tāta ambaṭṭha, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathā santaṃyeva saddo abbhuggato no aññathā; kacci pana so bhavaṃ gotamo tādiso no aññādiso’’ti ? ‘‘Tathā santaṃyeva, bho, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ saddo abbhuggato no aññathā, tādisova so bhavaṃ gotamo no aññādiso. Samannāgato ca so bhavaṃ gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi paripuṇṇehi no aparipuṇṇehī’’ti. ‘‘Ahu pana te, tāta ambaṭṭha, samaṇena gotamena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti? ‘‘Ahu kho me, bho, samaṇena gotamena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti. ‘‘Yathā kathaṃ pana te, tāta ambaṭṭha, ahu samaṇena gotamena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti? Atha kho ambaṭṭho māṇavo yāvatako 50 ahosi bhagavatā saddhiṃ kathāsallāpo, taṃ sabbaṃ brāhmaṇassa pokkharasātissa ārocesi.
౨౯౧. ఏవం వుత్తే, బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి అమ్బట్ఠం మాణవం ఏతదవోచ – ‘‘అహో వత రే అమ్హాకం పణ్డితక 51, అహో వత రే అమ్హాకం బహుస్సుతక 52, అహో వత రే అమ్హాకం తేవిజ్జక 53, ఏవరూపేన కిర, భో, పురిసో అత్థచరకేన కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జేయ్య. యదేవ ఖో త్వం, అమ్బట్ఠ, తం భవన్తం గోతమం ఏవం ఆసజ్జ ఆసజ్జ అవచాసి, అథ ఖో సో భవం గోతమో అమ్హేపి ఏవం ఉపనేయ్య ఉపనేయ్య అవచ. అహో వత రే అమ్హాకం పణ్డితక, అహో వత రే అమ్హాకం బహుస్సుతక, అహో వత రే అమ్హాకం తేవిజ్జక, ఏవరూపేన కిర, భో, పురిసో అత్థచరకేన కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జేయ్యా’’తి, కుపితో 54 అనత్తమనో అమ్బట్ఠం మాణవం పదసాయేవ పవత్తేసి. ఇచ్ఛతి చ తావదేవ భగవన్తం దస్సనాయ ఉపసఙ్కమితుం.
291. Evaṃ vutte, brāhmaṇo pokkharasāti ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘aho vata re amhākaṃ paṇḍitaka 55, aho vata re amhākaṃ bahussutaka 56, aho vata re amhākaṃ tevijjaka 57, evarūpena kira, bho, puriso atthacarakena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyya. Yadeva kho tvaṃ, ambaṭṭha, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ āsajja āsajja avacāsi, atha kho so bhavaṃ gotamo amhepi evaṃ upaneyya upaneyya avaca. Aho vata re amhākaṃ paṇḍitaka, aho vata re amhākaṃ bahussutaka, aho vata re amhākaṃ tevijjaka, evarūpena kira, bho, puriso atthacarakena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyyā’’ti, kupito 58 anattamano ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ padasāyeva pavattesi. Icchati ca tāvadeva bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ.
పోక్ఖరసాతిబుద్ధుపసఙ్కమనం
Pokkharasātibuddhupasaṅkamanaṃ
౨౯౨. అథ ఖో తే బ్రాహ్మణా బ్రాహ్మణం పోక్ఖరసాతిం ఏతదవోచుం – ‘‘అతివికాలో ఖో, భో, అజ్జ సమణం గోతమం దస్సనాయ ఉపసఙ్కమితుం. స్వేదాని 59 భవం పోక్ఖరసాతి సమణం గోతమం దస్సనాయ ఉపసఙ్కమిస్సతీ’’తి. అథ ఖో బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి సకే నివేసనే పణీతం ఖాదనీయం భోజనీయం పటియాదాపేత్వా యానే ఆరోపేత్వా ఉక్కాసు ధారియమానాసు ఉక్కట్ఠాయ నియ్యాసి, యేన ఇచ్ఛానఙ్గలవనసణ్డో తేన పాయాసి. యావతికా యానస్స భూమి యానేన గన్త్వా, యానా పచ్చోరోహిత్వా పత్తికోవ యేన భగవా తేనుపసఙ్కమి. ఉపసఙ్కమిత్వా భగవతా సద్ధిం సమ్మోది, సమ్మోదనీయం కథం సారణీయం వీతిసారేత్వా ఏకమన్తం నిసీది.
292. Atha kho te brāhmaṇā brāhmaṇaṃ pokkharasātiṃ etadavocuṃ – ‘‘ativikālo kho, bho, ajja samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Svedāni 60 bhavaṃ pokkharasāti samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’ti. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti sake nivesane paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā yāne āropetvā ukkāsu dhāriyamānāsu ukkaṭṭhāya niyyāsi, yena icchānaṅgalavanasaṇḍo tena pāyāsi. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā, yānā paccorohitvā pattikova yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
౨౯౩. ఏకమన్తం నిసిన్నో ఖో బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘ఆగమా ను ఖో ఇధ, భో గోతమ, అమ్హాకం అన్తేవాసీ అమ్బట్ఠో మాణవో’’తి? ‘‘ఆగమా ఖో తే 61, బ్రాహ్మణ, అన్తేవాసీ అమ్బట్ఠో మాణవో’’తి. ‘‘అహు పన తే, భో గోతమ, అమ్బట్ఠేన మాణవేన సద్ధిం కోచిదేవ కథాసల్లాపో’’తి? ‘‘అహు ఖో మే, బ్రాహ్మణ, అమ్బట్ఠేన మాణవేన సద్ధిం కోచిదేవ కథాసల్లాపో’’తి. ‘‘యథాకథం పన తే, భో గోతమ, అహు అమ్బట్ఠేన మాణవేన సద్ధిం కోచిదేవ కథాసల్లాపో’’తి? అథ ఖో భగవా యావతకో అహోసి అమ్బట్ఠేన మాణవేన సద్ధిం కథాసల్లాపో, తం సబ్బం బ్రాహ్మణస్స పోక్ఖరసాతిస్స ఆరోచేసి. ఏవం వుత్తే, బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘బాలో, భో గోతమ, అమ్బట్ఠో మాణవో, ఖమతు భవం గోతమో అమ్బట్ఠస్స మాణవస్సా’’తి. ‘‘సుఖీ హోతు, బ్రాహ్మణ, అమ్బట్ఠో మాణవో’’తి.
293. Ekamantaṃ nisinno kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘āgamā nu kho idha, bho gotama, amhākaṃ antevāsī ambaṭṭho māṇavo’’ti? ‘‘Āgamā kho te 62, brāhmaṇa, antevāsī ambaṭṭho māṇavo’’ti. ‘‘Ahu pana te, bho gotama, ambaṭṭhena māṇavena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti? ‘‘Ahu kho me, brāhmaṇa, ambaṭṭhena māṇavena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti. ‘‘Yathākathaṃ pana te, bho gotama, ahu ambaṭṭhena māṇavena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti? Atha kho bhagavā yāvatako ahosi ambaṭṭhena māṇavena saddhiṃ kathāsallāpo, taṃ sabbaṃ brāhmaṇassa pokkharasātissa ārocesi. Evaṃ vutte, brāhmaṇo pokkharasāti bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘bālo, bho gotama, ambaṭṭho māṇavo, khamatu bhavaṃ gotamo ambaṭṭhassa māṇavassā’’ti. ‘‘Sukhī hotu, brāhmaṇa, ambaṭṭho māṇavo’’ti.
౨౯౪. అథ ఖో బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి భగవతో కాయే ద్వత్తింసమహాపురిసలక్ఖణాని సమన్నేసి. అద్దసా ఖో బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి భగవతో కాయే ద్వత్తింసమహాపురిసలక్ఖణాని యేభుయ్యేన ఠపేత్వా ద్వే. ద్వీసు మహాపురిసలక్ఖణేసు కఙ్ఖతి విచికిచ్ఛతి నాధిముచ్చతి న సమ్పసీదతి – కోసోహితే చ వత్థగుయ్హే పహూతజివ్హతాయ చ.
294. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni samannesi. Addasā kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve. Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe pahūtajivhatāya ca.
౨౯౫. అథ ఖో భగవతో ఏతదహోసి – ‘‘పస్సతి ఖో మే అయం బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి ద్వత్తింసమహాపురిసలక్ఖణాని యేభుయ్యేన ఠపేత్వా ద్వే. ద్వీసు మహాపురిసలక్ఖణేసు కఙ్ఖతి విచికిచ్ఛతి నాధిముచ్చతి న సమ్పసీదతి – కోసోహితే చ వత్థగుయ్హే, పహూతజివ్హతాయ చా’’తి. అథ ఖో భగవా తథారూపం ఇద్ధాభిసఙ్ఖారం అభిసఙ్ఖాసి యథా అద్దస బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి భగవతో కోసోహితం వత్థగుయ్హం. అథ ఖో భగవా జివ్హం నిన్నామేత్వా ఉభోపి కణ్ణసోతాని అనుమసి పటిమసి, ఉభోపి నాసికసోతాని అనుమసి పటిమసి, కేవలమ్పి నలాటమణ్డలం జివ్హాయ ఛాదేసి.
295. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘passati kho me ayaṃ brāhmaṇo pokkharasāti dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve. Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe, pahūtajivhatāya cā’’ti. Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi yathā addasa brāhmaṇo pokkharasāti bhagavato kosohitaṃ vatthaguyhaṃ. Atha kho bhagavā jivhaṃ ninnāmetvā ubhopi kaṇṇasotāni anumasi paṭimasi, ubhopi nāsikasotāni anumasi paṭimasi, kevalampi nalāṭamaṇḍalaṃ jivhāya chādesi.
౨౯౬. అథ ఖో బ్రాహ్మణస్స పోక్ఖరసాతిస్స ఏతదహోసి – ‘‘సమన్నాగతో ఖో సమణో గోతమో ద్వత్తింసమహాపురిసలక్ఖణేహి పరిపుణ్ణేహి నో అపరిపుణ్ణేహీ’’తి. భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘అధివాసేతు మే భవం గోతమో అజ్జతనాయ భత్తం సద్ధిం భిక్ఖుసఙ్ఘేనా’’తి. అధివాసేసి భగవా తుణ్హీభావేన.
296. Atha kho brāhmaṇassa pokkharasātissa etadahosi – ‘‘samannāgato kho samaṇo gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi paripuṇṇehi no aparipuṇṇehī’’ti. Bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘adhivāsetu me bhavaṃ gotamo ajjatanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
౨౯౭. అథ ఖో బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి భగవతో అధివాసనం విదిత్వా భగవతో కాలం ఆరోచేసి – ‘‘కాలో, భో గోతమ, నిట్ఠితం భత్త’’న్తి. అథ ఖో భగవా పుబ్బణ్హసమయం నివాసేత్వా పత్తచీవరమాదాయ సద్ధిం భిక్ఖుసఙ్ఘేన యేన బ్రాహ్మణస్స పోక్ఖరసాతిస్స నివేసనం తేనుపసఙ్కమి; ఉపసఙ్కమిత్వా పఞ్ఞత్తే ఆసనే నిసీది. అథ ఖో బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి భగవన్తం పణీతేన ఖాదనీయేన భోజనీయేన సహత్థా సన్తప్పేసి సమ్పవారేసి, మాణవకాపి భిక్ఖుసఙ్ఘం. అథ ఖో బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి భగవన్తం భుత్తావిం ఓనీతపత్తపాణిం అఞ్ఞతరం నీచం ఆసనం గహేత్వా ఏకమన్తం నిసీది.
297. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavato adhivāsanaṃ viditvā bhagavato kālaṃ ārocesi – ‘‘kālo, bho gotama, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṃ bhikkhusaṅghena yena brāhmaṇassa pokkharasātissa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavantaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi, māṇavakāpi bhikkhusaṅghaṃ. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi.
౨౯౮. ఏకమన్తం నిసిన్నస్స ఖో బ్రాహ్మణస్స పోక్ఖరసాతిస్స భగవా అనుపుబ్బిం కథం కథేసి, సేయ్యథిదం – దానకథం సీలకథం సగ్గకథం; కామానం ఆదీనవం ఓకారం సంకిలేసం, నేక్ఖమ్మే ఆనిసంసం పకాసేసి. యదా భగవా అఞ్ఞాసి బ్రాహ్మణం పోక్ఖరసాతిం కల్లచిత్తం ముదుచిత్తం వినీవరణచిత్తం ఉదగ్గచిత్తం పసన్నచిత్తం, అథ యా బుద్ధానం సాముక్కంసికా ధమ్మదేసనా, తం పకాసేసి – దుక్ఖం సముదయం నిరోధం మగ్గం. సేయ్యథాపి నామ సుద్ధం వత్థం అపగతకాళకం సమ్మదేవ రజనం పటిగ్గణ్హేయ్య; ఏవమేవ బ్రాహ్మణస్స పోక్ఖరసాతిస్స తస్మిఞ్ఞేవ ఆసనే విరజం వీతమలం ధమ్మచక్ఖుం ఉదపాది – ‘‘యం కిఞ్చి సముదయధమ్మం, సబ్బం తం నిరోధధమ్మ’’న్తి.
298. Ekamantaṃ nisinnassa kho brāhmaṇassa pokkharasātissa bhagavā anupubbiṃ kathaṃ kathesi, seyyathidaṃ – dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ; kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā bhagavā aññāsi brāhmaṇaṃ pokkharasātiṃ kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacittaṃ udaggacittaṃ pasannacittaṃ, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi – dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya; evameva brāhmaṇassa pokkharasātissa tasmiññeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.
పోక్ఖరసాతిఉపాసకత్తపటివేదనా
Pokkharasātiupāsakattapaṭivedanā
౨౯౯. అథ ఖో బ్రాహ్మణో పోక్ఖరసాతి దిట్ఠధమ్మో పత్తధమ్మో విదితధమ్మో పరియోగాళ్హధమ్మో తిణ్ణవిచికిచ్ఛో విగతకథంకథో వేసారజ్జప్పత్తో అపరప్పచ్చయో సత్థుసాసనే భగవన్తం ఏతదవోచ – ‘‘అభిక్కన్తం, భో గోతమ, అభిక్కన్తం, భో గోతమ. సేయ్యథాపి, భో గోతమ, నిక్కుజ్జితం వా ఉక్కుజ్జేయ్య, పటిచ్ఛన్నం వా వివరేయ్య, మూళ్హస్స వా మగ్గం ఆచిక్ఖేయ్య , అన్ధకారే వా తేలపజ్జోతం ధారేయ్య, ‘చక్ఖుమన్తో రూపాని దక్ఖన్తీ’తి; ఏవమేవం భోతా గోతమేన అనేకపరియాయేన ధమ్మో పకాసితో. ఏసాహం, భో గోతమ, సపుత్తో సభరియో సపరిసో సామచ్చో భవన్తం గోతమం సరణం గచ్ఛామి ధమ్మఞ్చ భిక్ఖుసఙ్ఘఞ్చ. ఉపాసకం మం భవం గోతమో ధారేతు అజ్జతగ్గే పాణుపేతం సరణం గతం. యథా చ భవం గోతమో ఉక్కట్ఠాయ అఞ్ఞాని ఉపాసకకులాని ఉపసఙ్కమతి, ఏవమేవ భవం గోతమో పోక్ఖరసాతికులం ఉపసఙ్కమతు. తత్థ యే తే మాణవకా వా మాణవికా వా భవన్తం గోతమం అభివాదేస్సన్తి వా పచ్చుట్ఠిస్సన్తి 63 వా ఆసనం వా ఉదకం వా దస్సన్తి చిత్తం వా పసాదేస్సన్తి, తేసం తం భవిస్సతి దీఘరత్తం హితాయ సుఖాయా’’తి. ‘‘కల్యాణం వుచ్చతి, బ్రాహ్మణా’’తి.
299. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti diṭṭhadhammo pattadhammo viditadhammo pariyogāḷhadhammo tiṇṇavicikiccho vigatakathaṃkatho vesārajjappatto aparappaccayo satthusāsane bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama. Seyyathāpi, bho gotama, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya , andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya, ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti; evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ, bho gotama, saputto sabhariyo sapariso sāmacco bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gataṃ. Yathā ca bhavaṃ gotamo ukkaṭṭhāya aññāni upāsakakulāni upasaṅkamati, evameva bhavaṃ gotamo pokkharasātikulaṃ upasaṅkamatu. Tattha ye te māṇavakā vā māṇavikā vā bhavantaṃ gotamaṃ abhivādessanti vā paccuṭṭhissanti 64 vā āsanaṃ vā udakaṃ vā dassanti cittaṃ vā pasādessanti, tesaṃ taṃ bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti. ‘‘Kalyāṇaṃ vuccati, brāhmaṇā’’ti.
అమ్బట్ఠసుత్తం నిట్ఠితం తతియం.
Ambaṭṭhasuttaṃ niṭṭhitaṃ tatiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / దీఘ నికాయ (అట్ఠకథా) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ౩. అమ్బట్ఠసుత్తవణ్ణనా • 3. Ambaṭṭhasuttavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / దీఘనికాయ (టీకా) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ౩. అమ్బట్ఠసుత్తవణ్ణనా • 3. Ambaṭṭhasuttavaṇṇanā