Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ദീഘനികായ • Dīghanikāya |
൩. അമ്ബട്ഠസുത്തം
3. Ambaṭṭhasuttaṃ
൨൫൪. ഏവം മേ സുതം – ഏകം സമയം ഭഗവാ കോസലേസു ചാരികം ചരമാനോ മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം പഞ്ചമത്തേഹി ഭിക്ഖുസതേഹി യേന ഇച്ഛാനങ്ഗലം നാമ കോസലാനം ബ്രാഹ്മണഗാമോ തദവസരി. തത്ര സുദം ഭഗവാ ഇച്ഛാനങ്ഗലേ വിഹരതി ഇച്ഛാനങ്ഗലവനസണ്ഡേ.
254. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi yena icchānaṅgalaṃ nāma kosalānaṃ brāhmaṇagāmo tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe.
പോക്ഖരസാതിവത്ഥു
Pokkharasātivatthu
൨൫൫. തേന ഖോ പന സമയേന ബ്രാഹ്മണോ പോക്ഖരസാതി ഉക്കട്ഠം 1 അജ്ഝാവസതി സത്തുസ്സദം സതിണകട്ഠോദകം സധഞ്ഞം രാജഭോഗ്ഗം രഞ്ഞാ പസേനദിനാ കോസലേന ദിന്നം രാജദായം ബ്രഹ്മദേയ്യം. അസ്സോസി ഖോ ബ്രാഹ്മണോ പോക്ഖരസാതി – ‘‘സമണോ ഖലു, ഭോ, ഗോതമോ സക്യപുത്തോ സക്യകുലാ പബ്ബജിതോ കോസലേസു ചാരികം ചരമാനോ മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം പഞ്ചമത്തേഹി ഭിക്ഖുസതേഹി ഇച്ഛാനങ്ഗലം അനുപ്പത്തോ ഇച്ഛാനങ്ഗലേ വിഹരതി ഇച്ഛാനങ്ഗലവനസണ്ഡേ. തം ഖോ പന ഭവന്തം ഗോതമം ഏവം കല്യാണോ കിത്തിസദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗതോ – ‘ഇതിപി സോ ഭഗവാ അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ വിജ്ജാചരണസമ്പന്നോ സുഗതോ ലോകവിദൂ അനുത്തരോ പുരിസദമ്മസാരഥി സത്ഥാ ദേവമനുസ്സാനം ബുദ്ധോ ഭഗവാ’ 2. സോ ഇമം ലോകം സദേവകം സമാരകം സബ്രഹ്മകം സസ്സമണബ്രാഹ്മണിം പജം സദേവമനുസ്സം സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദേതി. സോ ധമ്മം ദേസേതി ആദികല്യാണം മജ്ഝേകല്യാണം പരിയോസാനകല്യാണം, സാത്ഥം സബ്യഞ്ജനം, കേവലപരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം പകാസേതി. സാധു ഖോ പന തഥാരൂപാനം അരഹതം ദസ്സനം ഹോതീ’’തി.
255. Tena kho pana samayena brāhmaṇo pokkharasāti ukkaṭṭhaṃ 3 ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ. Assosi kho brāhmaṇo pokkharasāti – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi icchānaṅgalaṃ anuppatto icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ 4. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ, sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’ti.
അമ്ബട്ഠമാണവോ
Ambaṭṭhamāṇavo
൨൫൬. തേന ഖോ പന സമയേന ബ്രാഹ്മണസ്സ പോക്ഖരസാതിസ്സ അമ്ബട്ഠോ നാമ മാണവോ അന്തേവാസീ ഹോതി അജ്ഝായകോ മന്തധരോ തിണ്ണം വേദാനം 5 പാരഗൂ സനിഘണ്ഡുകേടുഭാനം സാക്ഖരപ്പഭേദാനം ഇതിഹാസപഞ്ചമാനം പദകോ വേയ്യാകരണോ ലോകായതമഹാപുരിസലക്ഖണേസു അനവയോ അനുഞ്ഞാതപടിഞ്ഞാതോ സകേ ആചരിയകേ തേവിജ്ജകേ പാവചനേ – ‘‘യമഹം ജാനാമി, തം ത്വം ജാനാസി; യം ത്വം ജാനാസി തമഹം ജാനാമീ’’തി.
256. Tena kho pana samayena brāhmaṇassa pokkharasātissa ambaṭṭho nāma māṇavo antevāsī hoti ajjhāyako mantadharo tiṇṇaṃ vedānaṃ 6 pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo anuññātapaṭiññāto sake ācariyake tevijjake pāvacane – ‘‘yamahaṃ jānāmi, taṃ tvaṃ jānāsi; yaṃ tvaṃ jānāsi tamahaṃ jānāmī’’ti.
൨൫൭. അഥ ഖോ ബ്രാഹ്മണോ പോക്ഖരസാതി അമ്ബട്ഠം മാണവം ആമന്തേസി – ‘‘അയം, താത അമ്ബട്ഠ, സമണോ ഗോതമോ സക്യപുത്തോ സക്യകുലാ പബ്ബജിതോ കോസലേസു ചാരികം ചരമാനോ മഹതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സദ്ധിം പഞ്ചമത്തേഹി ഭിക്ഖുസതേഹി ഇച്ഛാനങ്ഗലം അനുപ്പത്തോ ഇച്ഛാനങ്ഗലേ വിഹരതി ഇച്ഛാനങ്ഗലവനസണ്ഡേ. തം ഖോ പന ഭവന്തം ഗോതമം ഏവം കല്യാണോ കിത്തിസദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗതോ – ‘ഇതിപി സോ ഭഗവാ, അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ വിജ്ജാചരണസമ്പന്നോ സുഗതോ ലോകവിദൂ അനുത്തരോ പുരിസദമ്മസാരഥി സത്ഥാ ദേവമനുസ്സാനം ബുദ്ധോ ഭഗവാ’. സോ ഇമം ലോകം സദേവകം സമാരകം സബ്രഹ്മകം സസ്സമണബ്രാഹ്മണിം പജം സദേവമനുസ്സം സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദേതി. സോ ധമ്മം ദേസേതി ആദികല്യാണം മജ്ഝേകല്യാണം പരിയോസാനകല്യാണം, സാത്ഥം സബ്യഞ്ജനം കേവലപരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം പകാസേതി. സാധു ഖോ പന തഥാരൂപാനം അരഹതം ദസ്സനം ഹോതീതി. ഏഹി ത്വം താത അമ്ബട്ഠ, യേന സമണോ ഗോതമോ തേനുപസങ്കമ; ഉപസങ്കമിത്വാ സമണം ഗോതമം ജാനാഹി, യദി വാ തം ഭവന്തം ഗോതമം തഥാസന്തംയേവ സദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗതോ, യദി വാ നോ തഥാ. യദി വാ സോ ഭവം ഗോതമോ താദിസോ, യദി വാ ന താദിസോ, തഥാ മയം തം ഭവന്തം ഗോതമം വേദിസ്സാമാ’’തി.
257. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘ayaṃ, tāta ambaṭṭha, samaṇo gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi icchānaṅgalaṃ anuppatto icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe. Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā, arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ, sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotīti. Ehi tvaṃ tāta ambaṭṭha, yena samaṇo gotamo tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā samaṇaṃ gotamaṃ jānāhi, yadi vā taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathāsantaṃyeva saddo abbhuggato, yadi vā no tathā. Yadi vā so bhavaṃ gotamo tādiso, yadi vā na tādiso, tathā mayaṃ taṃ bhavantaṃ gotamaṃ vedissāmā’’ti.
൨൫൮. ‘‘യഥാ കഥം പനാഹം, ഭോ, തം ഭവന്തം ഗോതമം ജാനിസ്സാമി – ‘യദി വാ തം ഭവന്തം ഗോതമം തഥാസന്തംയേവ സദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗതോ, യദി വാ നോ തഥാ. യദി വാ സോ ഭവം ഗോതമോ താദിസോ, യദി വാ ന താദിസോ’’’തി?
258. ‘‘Yathā kathaṃ panāhaṃ, bho, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ jānissāmi – ‘yadi vā taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathāsantaṃyeva saddo abbhuggato, yadi vā no tathā. Yadi vā so bhavaṃ gotamo tādiso, yadi vā na tādiso’’’ti?
‘‘ആഗതാനി ഖോ, താത അമ്ബട്ഠ, അമ്ഹാകം മന്തേസു ദ്വത്തിംസ മഹാപുരിസലക്ഖണാനി, യേഹി സമന്നാഗതസ്സ മഹാപുരിസസ്സ ദ്വേയേവ ഗതിയോ ഭവന്തി അനഞ്ഞാ. സചേ അഗാരം അജ്ഝാവസതി, രാജാ ഹോതി ചക്കവത്തീ ധമ്മികോ ധമ്മരാജാ ചാതുരന്തോ വിജിതാവീ ജനപദത്ഥാവരിയപ്പത്തോ സത്തരതനസമന്നാഗതോ . തസ്സിമാനി സത്ത രതനാനി ഭവന്തി. സേയ്യഥിദം – ചക്കരതനം, ഹത്ഥിരതനം, അസ്സരതനം, മണിരതനം, ഇത്ഥിരതനം, ഗഹപതിരതനം, പരിണായകരതനമേവ സത്തമം. പരോസഹസ്സം ഖോ പനസ്സ പുത്താ ഭവന്തി സൂരാ വീരങ്ഗരൂപാ പരസേനപ്പമദ്ദനാ. സോ ഇമം പഥവിം സാഗരപരിയന്തം അദണ്ഡേന അസത്ഥേന ധമ്മേന അഭിവിജിയ അജ്ഝാവസതി. സചേ ഖോ പന അഗാരസ്മാ അനഗാരിയം പബ്ബജതി , അരഹം ഹോതി സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ ലോകേ വിവട്ടച്ഛദോ. അഹം ഖോ പന, താത അമ്ബട്ഠ, മന്താനം ദാതാ; ത്വം മന്താനം പടിഗ്ഗഹേതാ’’തി.
‘‘Āgatāni kho, tāta ambaṭṭha, amhākaṃ mantesu dvattiṃsa mahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveyeva gatiyo bhavanti anaññā. Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato . Tassimāni satta ratanāni bhavanti. Seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ, hatthiratanaṃ, assaratanaṃ, maṇiratanaṃ, itthiratanaṃ, gahapatiratanaṃ, pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati , arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado. Ahaṃ kho pana, tāta ambaṭṭha, mantānaṃ dātā; tvaṃ mantānaṃ paṭiggahetā’’ti.
൨൫൯. ‘‘ഏവം, ഭോ’’തി ഖോ അമ്ബട്ഠോ മാണവോ ബ്രാഹ്മണസ്സ പോക്ഖരസാതിസ്സ പടിസ്സുത്വാ ഉട്ഠായാസനാ ബ്രാഹ്മണം പോക്ഖരസാതിം അഭിവാദേത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ വളവാരഥമാരുയ്ഹ സമ്ബഹുലേഹി മാണവകേഹി സദ്ധിം യേന ഇച്ഛാനങ്ഗലവനസണ്ഡോ തേന പായാസി. യാവതികാ യാനസ്സ ഭൂമി യാനേന ഗന്ത്വാ യാനാ പച്ചോരോഹിത്വാ പത്തികോവ ആരാമം പാവിസി. തേന ഖോ പന സമയേന സമ്ബഹുലാ ഭിക്ഖൂ അബ്ഭോകാസേ ചങ്കമന്തി. അഥ ഖോ അമ്ബട്ഠോ മാണവോ യേന തേ ഭിക്ഖൂ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ തേ ഭിക്ഖൂ ഏതദവോച – ‘‘കഹം നു ഖോ, ഭോ, ഏതരഹി സോ ഭവം ഗോതമോ വിഹരതി? തഞ്ഹി മയം ഭവന്തം ഗോതമം ദസ്സനായ ഇധൂപസങ്കന്താ’’തി.
259. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho ambaṭṭho māṇavo brāhmaṇassa pokkharasātissa paṭissutvā uṭṭhāyāsanā brāhmaṇaṃ pokkharasātiṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā vaḷavārathamāruyha sambahulehi māṇavakehi saddhiṃ yena icchānaṅgalavanasaṇḍo tena pāyāsi. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikova ārāmaṃ pāvisi. Tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū abbhokāse caṅkamanti. Atha kho ambaṭṭho māṇavo yena te bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā te bhikkhū etadavoca – ‘‘kahaṃ nu kho, bho, etarahi so bhavaṃ gotamo viharati? Tañhi mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya idhūpasaṅkantā’’ti.
൨൬൦. അഥ ഖോ തേസം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘അയം ഖോ അമ്ബട്ഠോ മാണവോ അഭിഞ്ഞാതകോലഞ്ഞോ ചേവ അഭിഞ്ഞാതസ്സ ച ബ്രാഹ്മണസ്സ പോക്ഖരസാതിസ്സ അന്തേവാസീ. അഗരു ഖോ പന ഭഗവതോ ഏവരൂപേഹി കുലപുത്തേഹി സദ്ധിം കഥാസല്ലാപോ ഹോതീ’’തി. തേ അമ്ബട്ഠം മാണവം ഏതദവോചും – ‘‘ഏസോ അമ്ബട്ഠ വിഹാരോ സംവുതദ്വാരോ, തേന അപ്പസദ്ദോ ഉപസങ്കമിത്വാ അതരമാനോ ആളിന്ദം പവിസിത്വാ ഉക്കാസിത്വാ അഗ്ഗളം ആകോടേഹി, വിവരിസ്സതി തേ ഭഗവാ ദ്വാര’’ന്തി.
260. Atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘ayaṃ kho ambaṭṭho māṇavo abhiññātakolañño ceva abhiññātassa ca brāhmaṇassa pokkharasātissa antevāsī. Agaru kho pana bhagavato evarūpehi kulaputtehi saddhiṃ kathāsallāpo hotī’’ti. Te ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavocuṃ – ‘‘eso ambaṭṭha vihāro saṃvutadvāro, tena appasaddo upasaṅkamitvā ataramāno āḷindaṃ pavisitvā ukkāsitvā aggaḷaṃ ākoṭehi, vivarissati te bhagavā dvāra’’nti.
൨൬൧. അഥ ഖോ അമ്ബട്ഠോ മാണവോ യേന സോ വിഹാരോ സംവുതദ്വാരോ, തേന അപ്പസദ്ദോ ഉപസങ്കമിത്വാ അതരമാനോ ആളിന്ദം പവിസിത്വാ ഉക്കാസിത്വാ അഗ്ഗളം ആകോടേസി. വിവരി ഭഗവാ ദ്വാരം. പാവിസി അമ്ബട്ഠോ മാണവോ. മാണവകാപി പവിസിത്വാ ഭഗവതാ സദ്ധിം സമ്മോദിംസു, സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദിംസു. അമ്ബട്ഠോ പന മാണവോ ചങ്കമന്തോപി നിസിന്നേന ഭഗവതാ കഞ്ചി കഞ്ചി 7 കഥം സാരണീയം വീതിസാരേതി, ഠിതോപി നിസിന്നേന ഭഗവതാ കിഞ്ചി കിഞ്ചി കഥം സാരണീയം വീതിസാരേതി.
261. Atha kho ambaṭṭho māṇavo yena so vihāro saṃvutadvāro, tena appasaddo upasaṅkamitvā ataramāno āḷindaṃ pavisitvā ukkāsitvā aggaḷaṃ ākoṭesi. Vivari bhagavā dvāraṃ. Pāvisi ambaṭṭho māṇavo. Māṇavakāpi pavisitvā bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ambaṭṭho pana māṇavo caṅkamantopi nisinnena bhagavatā kañci kañci 8 kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāreti, ṭhitopi nisinnena bhagavatā kiñci kiñci kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāreti.
൨൬൨. അഥ ഖോ ഭഗവാ അമ്ബട്ഠം മാണവം ഏതദവോച – ‘‘ഏവം നു തേ, അമ്ബട്ഠ, ബ്രാഹ്മണേഹി വുദ്ധേഹി മഹല്ലകേഹി ആചരിയപാചരിയേഹി സദ്ധിം കഥാസല്ലാപോ ഹോതി, യഥയിദം ചരം തിട്ഠം നിസിന്നേന മയാ കിഞ്ചി കിഞ്ചി കഥം സാരണീയം വീതിസാരേതീ’’തി?
262. Atha kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘evaṃ nu te, ambaṭṭha, brāhmaṇehi vuddhehi mahallakehi ācariyapācariyehi saddhiṃ kathāsallāpo hoti, yathayidaṃ caraṃ tiṭṭhaṃ nisinnena mayā kiñci kiñci kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretī’’ti?
പഠമഇബ്ഭവാദോ
Paṭhamaibbhavādo
൨൬൩. ‘‘നോ ഹിദം, ഭോ ഗോതമ. ഗച്ഛന്തോ വാ ഹി, ഭോ ഗോതമ, ഗച്ഛന്തേന ബ്രാഹ്മണോ ബ്രാഹ്മണേന സദ്ധിം സല്ലപിതുമരഹതി, ഠിതോ വാ ഹി, ഭോ ഗോതമ, ഠിതേന ബ്രാഹ്മണോ ബ്രാഹ്മണേന സദ്ധിം സല്ലപിതുമരഹതി, നിസിന്നോ വാ ഹി, ഭോ ഗോതമ, നിസിന്നേന ബ്രാഹ്മണോ ബ്രാഹ്മണേന സദ്ധിം സല്ലപിതുമരഹതി, സയാനോ വാ ഹി, ഭോ ഗോതമ, സയാനേന ബ്രാഹ്മണോ ബ്രാഹ്മണേന സദ്ധിം സല്ലപിതുമരഹതി. യേ ച ഖോ തേ, ഭോ ഗോതമ, മുണ്ഡകാ സമണകാ ഇബ്ഭാ കണ്ഹാ 9 ബന്ധുപാദാപച്ചാ, തേഹിപി മേ സദ്ധിം ഏവം കഥാസല്ലാപോ ഹോതി, യഥരിവ ഭോതാ ഗോതമേനാ’’തി. ‘‘അത്ഥികവതോ ഖോ പന തേ, അമ്ബട്ഠ, ഇധാഗമനം അഹോസി, യായേവ ഖോ പനത്ഥായ ആഗച്ഛേയ്യാഥ 10, തമേവ അത്ഥം സാധുകം മനസി കരേയ്യാഥ 11. അവുസിതവായേവ ഖോ പന ഭോ അയം അമ്ബട്ഠോ മാണവോ വുസിതമാനീ കിമഞ്ഞത്ര അവുസിതത്താ’’തി.
263. ‘‘No hidaṃ, bho gotama. Gacchanto vā hi, bho gotama, gacchantena brāhmaṇo brāhmaṇena saddhiṃ sallapitumarahati, ṭhito vā hi, bho gotama, ṭhitena brāhmaṇo brāhmaṇena saddhiṃ sallapitumarahati, nisinno vā hi, bho gotama, nisinnena brāhmaṇo brāhmaṇena saddhiṃ sallapitumarahati, sayāno vā hi, bho gotama, sayānena brāhmaṇo brāhmaṇena saddhiṃ sallapitumarahati. Ye ca kho te, bho gotama, muṇḍakā samaṇakā ibbhā kaṇhā 12 bandhupādāpaccā, tehipi me saddhiṃ evaṃ kathāsallāpo hoti, yathariva bhotā gotamenā’’ti. ‘‘Atthikavato kho pana te, ambaṭṭha, idhāgamanaṃ ahosi, yāyeva kho panatthāya āgaccheyyātha 13, tameva atthaṃ sādhukaṃ manasi kareyyātha 14. Avusitavāyeva kho pana bho ayaṃ ambaṭṭho māṇavo vusitamānī kimaññatra avusitattā’’ti.
൨൬൪. അഥ ഖോ അമ്ബട്ഠോ മാണവോ ഭഗവതാ അവുസിതവാദേന വുച്ചമാനോ കുപിതോ അനത്തമനോ ഭഗവന്തംയേവ ഖുംസേന്തോ ഭഗവന്തംയേവ വമ്ഭേന്തോ ഭഗവന്തംയേവ ഉപവദമാനോ – ‘‘സമണോ ച മേ, ഭോ, ഗോതമോ പാപിതോ ഭവിസ്സതീ’’തി ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ചണ്ഡാ, ഭോ ഗോതമ, സക്യജാതി; ഫരുസാ, ഭോ ഗോതമ, സക്യജാതി; ലഹുസാ, ഭോ ഗോതമ, സക്യജാതി; ഭസ്സാ, ഭോ ഗോതമ, സക്യജാതി; ഇബ്ഭാ സന്താ ഇബ്ഭാ സമാനാ ന ബ്രാഹ്മണേ സക്കരോന്തി, ന ബ്രാഹ്മണേ ഗരും കരോന്തി 15, ന ബ്രാഹ്മണേ മാനേന്തി, ന ബ്രാഹ്മണേ പൂജേന്തി, ന ബ്രാഹ്മണേ അപചായന്തി. തയിദം, ഭോ ഗോതമ, നച്ഛന്നം, തയിദം നപ്പതിരൂപം, യദിമേ സക്യാ ഇബ്ഭാ സന്താ ഇബ്ഭാ സമാനാ ന ബ്രാഹ്മണേ സക്കരോന്തി, ന ബ്രാഹ്മണേ ഗരും കരോന്തി, ന ബ്രാഹ്മണേ മാനേന്തി, ന ബ്രാഹ്മണേ പൂജേന്തി, ന ബ്രാഹ്മണേ അപചായന്തീ’’തി. ഇതിഹ അമ്ബട്ഠോ മാണവോ ഇദം പഠമം സക്യേസു ഇബ്ഭവാദം നിപാതേസി.
264. Atha kho ambaṭṭho māṇavo bhagavatā avusitavādena vuccamāno kupito anattamano bhagavantaṃyeva khuṃsento bhagavantaṃyeva vambhento bhagavantaṃyeva upavadamāno – ‘‘samaṇo ca me, bho, gotamo pāpito bhavissatī’’ti bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘caṇḍā, bho gotama, sakyajāti; pharusā, bho gotama, sakyajāti; lahusā, bho gotama, sakyajāti; bhassā, bho gotama, sakyajāti; ibbhā santā ibbhā samānā na brāhmaṇe sakkaronti, na brāhmaṇe garuṃ karonti 16, na brāhmaṇe mānenti, na brāhmaṇe pūjenti, na brāhmaṇe apacāyanti. Tayidaṃ, bho gotama, nacchannaṃ, tayidaṃ nappatirūpaṃ, yadime sakyā ibbhā santā ibbhā samānā na brāhmaṇe sakkaronti, na brāhmaṇe garuṃ karonti, na brāhmaṇe mānenti, na brāhmaṇe pūjenti, na brāhmaṇe apacāyantī’’ti. Itiha ambaṭṭho māṇavo idaṃ paṭhamaṃ sakyesu ibbhavādaṃ nipātesi.
ദുതിയഇബ്ഭവാദോ
Dutiyaibbhavādo
൨൬൫. ‘‘കിം പന തേ, അമ്ബട്ഠ, സക്യാ അപരദ്ധു’’ന്തി? ‘‘ഏകമിദാഹം, ഭോ ഗോതമ, സമയം ആചരിയസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ പോക്ഖരസാതിസ്സ കേനചിദേവ കരണീയേന കപിലവത്ഥും അഗമാസിം. യേന സക്യാനം സന്ധാഗാരം തേനുപസങ്കമിം. തേന ഖോ പന സമയേന സമ്ബഹുലാ സക്യാ ചേവ സക്യകുമാരാ ച സന്ധാഗാരേ 17 ഉച്ചേസു ആസനേസു നിസിന്നാ ഹോന്തി അഞ്ഞമഞ്ഞം അങ്ഗുലിപതോദകേഹി 18 സഞ്ജഗ്ഘന്താ സംകീളന്താ, അഞ്ഞദത്ഥു മമഞ്ഞേവ മഞ്ഞേ അനുജഗ്ഘന്താ, ന മം കോചി ആസനേനപി നിമന്തേസി. തയിദം, ഭോ ഗോതമ, നച്ഛന്നം, തയിദം നപ്പതിരൂപം, യദിമേ സക്യാ ഇബ്ഭാ സന്താ ഇബ്ഭാ സമാനാ ന ബ്രാഹ്മണേ സക്കരോന്തി, ന ബ്രാഹ്മണേ ഗരും കരോന്തി, ന ബ്രാഹ്മണേ മാനേന്തി, ന ബ്രാഹ്മണേ പൂജേന്തി, ന ബ്രാഹ്മണേ അപചായന്തീ’’തി. ഇതിഹ അമ്ബട്ഠോ മാണവോ ഇദം ദുതിയം സക്യേസു ഇബ്ഭവാദം നിപാതേസി.
265. ‘‘Kiṃ pana te, ambaṭṭha, sakyā aparaddhu’’nti? ‘‘Ekamidāhaṃ, bho gotama, samayaṃ ācariyassa brāhmaṇassa pokkharasātissa kenacideva karaṇīyena kapilavatthuṃ agamāsiṃ. Yena sakyānaṃ sandhāgāraṃ tenupasaṅkamiṃ. Tena kho pana samayena sambahulā sakyā ceva sakyakumārā ca sandhāgāre 19 uccesu āsanesu nisinnā honti aññamaññaṃ aṅgulipatodakehi 20 sañjagghantā saṃkīḷantā, aññadatthu mamaññeva maññe anujagghantā, na maṃ koci āsanenapi nimantesi. Tayidaṃ, bho gotama, nacchannaṃ, tayidaṃ nappatirūpaṃ, yadime sakyā ibbhā santā ibbhā samānā na brāhmaṇe sakkaronti, na brāhmaṇe garuṃ karonti, na brāhmaṇe mānenti, na brāhmaṇe pūjenti, na brāhmaṇe apacāyantī’’ti. Itiha ambaṭṭho māṇavo idaṃ dutiyaṃ sakyesu ibbhavādaṃ nipātesi.
തതിയഇബ്ഭവാദോ
Tatiyaibbhavādo
൨൬൬. ‘‘ലടുകികാപി ഖോ, അമ്ബട്ഠ, സകുണികാ സകേ കുലാവകേ കാമലാപിനീ ഹോതി. സകം ഖോ പനേതം, അമ്ബട്ഠ, സക്യാനം യദിദം കപിലവത്ഥും, നാരഹതായസ്മാ അമ്ബട്ഠോ ഇമായ അപ്പമത്തായ അഭിസജ്ജിതു’’ന്തി. ‘‘ചത്താരോമേ, ഭോ ഗോതമ, വണ്ണാ – ഖത്തിയാ ബ്രാഹ്മണാ വേസ്സാ സുദ്ദാ. ഇമേസഞ്ഹി, ഭോ ഗോതമ, ചതുന്നം വണ്ണാനം തയോ വണ്ണാ – ഖത്തിയാ ച വേസ്സാ ച സുദ്ദാ ച – അഞ്ഞദത്ഥു ബ്രാഹ്മണസ്സേവ പരിചാരകാ സമ്പജ്ജന്തി. തയിദം, ഭോ ഗോതമ , നച്ഛന്നം, തയിദം നപ്പതിരൂപം, യദിമേ സക്യാ ഇബ്ഭാ സന്താ ഇബ്ഭാ സമാനാ ന ബ്രാഹ്മണേ സക്കരോന്തി, ന ബ്രാഹ്മണേ ഗരും കരോന്തി, ന ബ്രാഹ്മണേ മാനേന്തി, ന ബ്രാഹ്മണേ പൂജേന്തി, ന ബ്രാഹ്മണേ അപചായന്തീ’’തി. ഇതിഹ അമ്ബട്ഠോ മാണവോ ഇദം തതിയം സക്യേസു ഇബ്ഭവാദം നിപാതേസി.
266. ‘‘Laṭukikāpi kho, ambaṭṭha, sakuṇikā sake kulāvake kāmalāpinī hoti. Sakaṃ kho panetaṃ, ambaṭṭha, sakyānaṃ yadidaṃ kapilavatthuṃ, nārahatāyasmā ambaṭṭho imāya appamattāya abhisajjitu’’nti. ‘‘Cattārome, bho gotama, vaṇṇā – khattiyā brāhmaṇā vessā suddā. Imesañhi, bho gotama, catunnaṃ vaṇṇānaṃ tayo vaṇṇā – khattiyā ca vessā ca suddā ca – aññadatthu brāhmaṇasseva paricārakā sampajjanti. Tayidaṃ, bho gotama , nacchannaṃ, tayidaṃ nappatirūpaṃ, yadime sakyā ibbhā santā ibbhā samānā na brāhmaṇe sakkaronti, na brāhmaṇe garuṃ karonti, na brāhmaṇe mānenti, na brāhmaṇe pūjenti, na brāhmaṇe apacāyantī’’ti. Itiha ambaṭṭho māṇavo idaṃ tatiyaṃ sakyesu ibbhavādaṃ nipātesi.
ദാസിപുത്തവാദോ
Dāsiputtavādo
൨൬൭. അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘അതിബാള്ഹം ഖോ അയം അമ്ബട്ഠോ മാണവോ സക്യേസു ഇബ്ഭവാദേന നിമ്മാദേതി, യംനൂനാഹം ഗോത്തം പുച്ഛേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ അമ്ബട്ഠം മാണവം ഏതദവോച – ‘‘കഥം ഗോത്തോസി, അമ്ബട്ഠാ’’തി? ‘‘കണ്ഹായനോഹമസ്മി, ഭോ ഗോതമാ’’തി. പോരാണം ഖോ പന തേ അമ്ബട്ഠ മാതാപേത്തികം നാമഗോത്തം അനുസ്സരതോ അയ്യപുത്താ സക്യാ ഭവന്തി; ദാസിപുത്തോ ത്വമസി സക്യാനം. സക്യാ ഖോ പന, അമ്ബട്ഠ, രാജാനം ഓക്കാകം പിതാമഹം ദഹന്തി.
267. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘atibāḷhaṃ kho ayaṃ ambaṭṭho māṇavo sakyesu ibbhavādena nimmādeti, yaṃnūnāhaṃ gottaṃ puccheyya’’nti. Atha kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘kathaṃ gottosi, ambaṭṭhā’’ti? ‘‘Kaṇhāyanohamasmi, bho gotamā’’ti. Porāṇaṃ kho pana te ambaṭṭha mātāpettikaṃ nāmagottaṃ anussarato ayyaputtā sakyā bhavanti; dāsiputto tvamasi sakyānaṃ. Sakyā kho pana, ambaṭṭha, rājānaṃ okkākaṃ pitāmahaṃ dahanti.
‘‘ഭൂതപുബ്ബം, അമ്ബട്ഠ, രാജാ ഓക്കാകോ യാ സാ മഹേസീ പിയാ മനാപാ, തസ്സാ പുത്തസ്സ രജ്ജം പരിണാമേതുകാമോ ജേട്ഠകുമാരേ രട്ഠസ്മാ പബ്ബാജേസി – ഓക്കാമുഖം കരകണ്ഡം 21 ഹത്ഥിനികം സിനിസൂരം 22. തേ രട്ഠസ്മാ പബ്ബാജിതാ ഹിമവന്തപസ്സേ പോക്ഖരണിയാ തീരേ മഹാസാകസണ്ഡോ, തത്ഥ വാസം കപ്പേസും. തേ ജാതിസമ്ഭേദഭയാ സകാഹി ഭഗിനീഹി സദ്ധിം സംവാസം കപ്പേസും.
‘‘Bhūtapubbaṃ, ambaṭṭha, rājā okkāko yā sā mahesī piyā manāpā, tassā puttassa rajjaṃ pariṇāmetukāmo jeṭṭhakumāre raṭṭhasmā pabbājesi – okkāmukhaṃ karakaṇḍaṃ 23 hatthinikaṃ sinisūraṃ 24. Te raṭṭhasmā pabbājitā himavantapasse pokkharaṇiyā tīre mahāsākasaṇḍo, tattha vāsaṃ kappesuṃ. Te jātisambhedabhayā sakāhi bhaginīhi saddhiṃ saṃvāsaṃ kappesuṃ.
‘‘അഥ ഖോ, അമ്ബട്ഠ, രാജാ ഓക്കാകോ അമച്ചേ പാരിസജ്ജേ ആമന്തേസി – ‘കഹം നു ഖോ, ഭോ, ഏതരഹി കുമാരാ സമ്മന്തീ’തി? ‘അത്ഥി, ദേവ, ഹിമവന്തപസ്സേ പോക്ഖരണിയാ തീരേ മഹാസാകസണ്ഡോ , തത്ഥേതരഹി കുമാരാ സമ്മന്തി. തേ ജാതിസമ്ഭേദഭയാ സകാഹി ഭഗിനീഹി സദ്ധിം സംവാസം കപ്പേന്തീ’തി. അഥ ഖോ, അമ്ബട്ഠ, രാജാ ഓക്കാകോ ഉദാനം ഉദാനേസി – ‘സക്യാ വത, ഭോ, കുമാരാ, പരമസക്യാ വത, ഭോ, കുമാരാ’തി. തദഗ്ഗേ ഖോ പന അമ്ബട്ഠ സക്യാ പഞ്ഞായന്തി; സോ ച നേസം പുബ്ബപുരിസോ.
‘‘Atha kho, ambaṭṭha, rājā okkāko amacce pārisajje āmantesi – ‘kahaṃ nu kho, bho, etarahi kumārā sammantī’ti? ‘Atthi, deva, himavantapasse pokkharaṇiyā tīre mahāsākasaṇḍo , tatthetarahi kumārā sammanti. Te jātisambhedabhayā sakāhi bhaginīhi saddhiṃ saṃvāsaṃ kappentī’ti. Atha kho, ambaṭṭha, rājā okkāko udānaṃ udānesi – ‘sakyā vata, bho, kumārā, paramasakyā vata, bho, kumārā’ti. Tadagge kho pana ambaṭṭha sakyā paññāyanti; so ca nesaṃ pubbapuriso.
‘‘രഞ്ഞോ ഖോ പന, അമ്ബട്ഠ, ഓക്കാകസ്സ ദിസാ നാമ ദാസീ അഹോസി. സാ കണ്ഹം നാമ 25 ജനേസി. ജാതോ കണ്ഹോ പബ്യാഹാസി – ‘ധോവഥ മം, അമ്മ, നഹാപേഥ മം അമ്മ, ഇമസ്മാ മം അസുചിസ്മാ പരിമോചേഥ, അത്ഥായ വോ ഭവിസ്സാമീ’തി. യഥാ ഖോ പന അമ്ബട്ഠ ഏതരഹി മനുസ്സാ പിസാചേ ദിസ്വാ ‘പിസാചാ’തി സഞ്ജാനന്തി; ഏവമേവ ഖോ, അമ്ബട്ഠ, തേന ഖോ പന സമയേന മനുസ്സാ പിസാചേ ‘കണ്ഹാ’തി സഞ്ജാനന്തി. തേ ഏവമാഹംസു – ‘അയം ജാതോ പബ്യാഹാസി, കണ്ഹോ ജാതോ, പിസാചോ ജാതോ’തി. തദഗ്ഗേ ഖോ പന, അമ്ബട്ഠ കണ്ഹായനാ പഞ്ഞായന്തി, സോ ച കണ്ഹായനാനം പുബ്ബപുരിസോ. ഇതി ഖോ തേ , അമ്ബട്ഠ, പോരാണം മാതാപേത്തികം നാമഗോത്തം അനുസ്സരതോ അയ്യപുത്താ സക്യാ ഭവന്തി, ദാസിപുത്തോ ത്വമസി സക്യാന’’ന്തി.
‘‘Rañño kho pana, ambaṭṭha, okkākassa disā nāma dāsī ahosi. Sā kaṇhaṃ nāma 26 janesi. Jāto kaṇho pabyāhāsi – ‘dhovatha maṃ, amma, nahāpetha maṃ amma, imasmā maṃ asucismā parimocetha, atthāya vo bhavissāmī’ti. Yathā kho pana ambaṭṭha etarahi manussā pisāce disvā ‘pisācā’ti sañjānanti; evameva kho, ambaṭṭha, tena kho pana samayena manussā pisāce ‘kaṇhā’ti sañjānanti. Te evamāhaṃsu – ‘ayaṃ jāto pabyāhāsi, kaṇho jāto, pisāco jāto’ti. Tadagge kho pana, ambaṭṭha kaṇhāyanā paññāyanti, so ca kaṇhāyanānaṃ pubbapuriso. Iti kho te , ambaṭṭha, porāṇaṃ mātāpettikaṃ nāmagottaṃ anussarato ayyaputtā sakyā bhavanti, dāsiputto tvamasi sakyāna’’nti.
൨൬൮. ഏവം വുത്തേ, തേ മാണവകാ ഭഗവന്തം ഏതദവോചും – ‘‘മാ ഭവം ഗോതമോ അമ്ബട്ഠം അതിബാള്ഹം ദാസിപുത്തവാദേന നിമ്മാദേസി. സുജാതോ ച, ഭോ ഗോതമ അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, കുലപുത്തോ ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, ബഹുസ്സുതോ ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, കല്യാണവാക്കരണോ ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, പണ്ഡിതോ ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, പഹോതി ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ ഭോതാ ഗോതമേന സദ്ധിം അസ്മിം വചനേ പടിമന്തേതു’’ന്തി.
268. Evaṃ vutte, te māṇavakā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘mā bhavaṃ gotamo ambaṭṭhaṃ atibāḷhaṃ dāsiputtavādena nimmādesi. Sujāto ca, bho gotama ambaṭṭho māṇavo, kulaputto ca ambaṭṭho māṇavo, bahussuto ca ambaṭṭho māṇavo, kalyāṇavākkaraṇo ca ambaṭṭho māṇavo, paṇḍito ca ambaṭṭho māṇavo, pahoti ca ambaṭṭho māṇavo bhotā gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu’’nti.
൨൬൯. അഥ ഖോ ഭഗവാ തേ മാണവകേ ഏതദവോച – ‘‘സചേ ഖോ തുമ്ഹാകം മാണവകാനം ഏവം ഹോതി – ‘ദുജ്ജാതോ ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, അകുലപുത്തോ ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, അപ്പസ്സുതോ ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, അകല്യാണവാക്കരണോ ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, ദുപ്പഞ്ഞോ ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, ന ച പഹോതി അമ്ബട്ഠോ മാണവോ സമണേന ഗോതമേന സദ്ധിം അസ്മിം വചനേ പടിമന്തേതു’ന്തി, തിട്ഠതു അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, തുമ്ഹേ മയാ സദ്ധിം മന്തവ്ഹോ അസ്മിം വചനേ. സചേ പന തുമ്ഹാകം മാണവകാനം ഏവം ഹോതി – ‘സുജാതോ ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, കുലപുത്തോ ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, ബഹുസ്സുതോ ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, കല്യാണവാക്കരണോ ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, പണ്ഡിതോ ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, പഹോതി ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ സമണേന ഗോതമേന സദ്ധിം അസ്മിം വചനേ പടിമന്തേതു’ന്തി, തിട്ഠഥ തുമ്ഹേ; അമ്ബട്ഠോ മാണവോ മയാ സദ്ധിം പടിമന്തേതൂ’’തി.
269. Atha kho bhagavā te māṇavake etadavoca – ‘‘sace kho tumhākaṃ māṇavakānaṃ evaṃ hoti – ‘dujjāto ca ambaṭṭho māṇavo, akulaputto ca ambaṭṭho māṇavo, appassuto ca ambaṭṭho māṇavo, akalyāṇavākkaraṇo ca ambaṭṭho māṇavo, duppañño ca ambaṭṭho māṇavo, na ca pahoti ambaṭṭho māṇavo samaṇena gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu’nti, tiṭṭhatu ambaṭṭho māṇavo, tumhe mayā saddhiṃ mantavho asmiṃ vacane. Sace pana tumhākaṃ māṇavakānaṃ evaṃ hoti – ‘sujāto ca ambaṭṭho māṇavo, kulaputto ca ambaṭṭho māṇavo, bahussuto ca ambaṭṭho māṇavo, kalyāṇavākkaraṇo ca ambaṭṭho māṇavo, paṇḍito ca ambaṭṭho māṇavo, pahoti ca ambaṭṭho māṇavo samaṇena gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu’nti, tiṭṭhatha tumhe; ambaṭṭho māṇavo mayā saddhiṃ paṭimantetū’’ti.
‘‘സുജാതോ ച, ഭോ ഗോതമ, അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, കുലപുത്തോ ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, ബഹുസ്സുതോ ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, കല്യാണവാക്കരണോ ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, പണ്ഡിതോ ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, പഹോതി ച അമ്ബട്ഠോ മാണവോ ഭോതാ ഗോതമേന സദ്ധിം അസ്മിം വചനേ പടിമന്തേതും, തുണ്ഹീ മയം ഭവിസ്സാമ, അമ്ബട്ഠോ മാണവോ ഭോതാ ഗോതമേന സദ്ധിം അസ്മിം വചനേ പടിമന്തേതൂ’’തി.
‘‘Sujāto ca, bho gotama, ambaṭṭho māṇavo, kulaputto ca ambaṭṭho māṇavo, bahussuto ca ambaṭṭho māṇavo, kalyāṇavākkaraṇo ca ambaṭṭho māṇavo, paṇḍito ca ambaṭṭho māṇavo, pahoti ca ambaṭṭho māṇavo bhotā gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetuṃ, tuṇhī mayaṃ bhavissāma, ambaṭṭho māṇavo bhotā gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetū’’ti.
൨൭൦. അഥ ഖോ ഭഗവാ അമ്ബട്ഠം മാണവം ഏതദവോച – ‘‘അയം ഖോ പന തേ, അമ്ബട്ഠ, സഹധമ്മികോ പഞ്ഹോ ആഗച്ഛതി, അകാമാ ബ്യാകാതബ്ബോ. സചേ ത്വം ന ബ്യാകരിസ്സസി, അഞ്ഞേന വാ അഞ്ഞം പടിചരിസ്സസി, തുണ്ഹീ വാ ഭവിസ്സസി, പക്കമിസ്സസി വാ ഏത്ഥേവ തേ സത്തധാ മുദ്ധാ ഫലിസ്സതി. തം കിം മഞ്ഞസി, അമ്ബട്ഠ, കിന്തി തേ സുതം ബ്രാഹ്മണാനം വുദ്ധാനം മഹല്ലകാനം ആചരിയപാചരിയാനം ഭാസമാനാനം കുതോപഭുതികാ കണ്ഹായനാ, കോ ച കണ്ഹായനാനം പുബ്ബപുരിസോ’’തി?
270. Atha kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ kho pana te, ambaṭṭha, sahadhammiko pañho āgacchati, akāmā byākātabbo. Sace tvaṃ na byākarissasi, aññena vā aññaṃ paṭicarissasi, tuṇhī vā bhavissasi, pakkamissasi vā ettheva te sattadhā muddhā phalissati. Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, kinti te sutaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ kutopabhutikā kaṇhāyanā, ko ca kaṇhāyanānaṃ pubbapuriso’’ti?
ഏവം വുത്തേ, അമ്ബട്ഠോ മാണവോ തുണ്ഹീ അഹോസി. ദുതിയമ്പി ഖോ ഭഗവാ അമ്ബട്ഠം മാണവം ഏതദവോച – ‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, അമ്ബട്ഠ, കിന്തി തേ സുതം ബ്രാഹ്മണാനം വുദ്ധാനം മഹല്ലകാനം ആചരിയപാചരിയാനം ഭാസമാനാനം കുതോപഭുതികാ കണ്ഹായനാ, കോ ച കണ്ഹായനാനം പുബ്ബപുരിസോ’’തി? ദുതിയമ്പി ഖോ അമ്ബട്ഠോ മാണവോ തുണ്ഹീ അഹോസി. അഥ ഖോ ഭഗവാ അമ്ബട്ഠം മാണവം ഏതദവോച – ‘‘ബ്യാകരോഹി ദാനി അമ്ബട്ഠ, ന ദാനി, തേ തുണ്ഹീഭാവസ്സ കാലോ. യോ ഖോ, അമ്ബട്ഠ, തഥാഗതേന യാവതതിയകം സഹധമ്മികം പഞ്ഹം പുട്ഠോ ന ബ്യാകരോതി, ഏത്ഥേവസ്സ സത്തധാ മുദ്ധാ ഫലിസ്സതീ’’തി.
Evaṃ vutte, ambaṭṭho māṇavo tuṇhī ahosi. Dutiyampi kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, kinti te sutaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ kutopabhutikā kaṇhāyanā, ko ca kaṇhāyanānaṃ pubbapuriso’’ti? Dutiyampi kho ambaṭṭho māṇavo tuṇhī ahosi. Atha kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘byākarohi dāni ambaṭṭha, na dāni, te tuṇhībhāvassa kālo. Yo kho, ambaṭṭha, tathāgatena yāvatatiyakaṃ sahadhammikaṃ pañhaṃ puṭṭho na byākaroti, etthevassa sattadhā muddhā phalissatī’’ti.
൨൭൧. തേന ഖോ പന സമയേന വജിരപാണീ യക്ഖോ മഹന്തം അയോകൂടം ആദായ ആദിത്തം സമ്പജ്ജലിതം സജോതിഭൂതം 27 അമ്ബട്ഠസ്സ മാണവസ്സ ഉപരി വേഹാസം ഠിതോ ഹോതി – ‘‘സചായം അമ്ബട്ഠോ മാണവോ ഭഗവതാ യാവതതിയകം സഹധമ്മികം പഞ്ഹം പുട്ഠോ ന ബ്യാകരിസ്സതി, ഏത്ഥേവസ്സ സത്തധാ മുദ്ധം ഫാലേസ്സാമീ’’തി. തം ഖോ പന വജിരപാണിം യക്ഖം ഭഗവാ ചേവ പസ്സതി അമ്ബട്ഠോ ച മാണവോ.
271. Tena kho pana samayena vajirapāṇī yakkho mahantaṃ ayokūṭaṃ ādāya ādittaṃ sampajjalitaṃ sajotibhūtaṃ 28 ambaṭṭhassa māṇavassa upari vehāsaṃ ṭhito hoti – ‘‘sacāyaṃ ambaṭṭho māṇavo bhagavatā yāvatatiyakaṃ sahadhammikaṃ pañhaṃ puṭṭho na byākarissati, etthevassa sattadhā muddhaṃ phālessāmī’’ti. Taṃ kho pana vajirapāṇiṃ yakkhaṃ bhagavā ceva passati ambaṭṭho ca māṇavo.
‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, അമ്ബട്ഠ, കിന്തി തേ സുതം ബ്രാഹ്മണാനം വുദ്ധാനം മഹല്ലകാനം ആചരിയപാചരിയാനം ഭാസമാനാനം കുതോപഭുതികാ കണ്ഹായനാ, കോ ച കണ്ഹായനാനം പുബ്ബപുരിസോ’’തി? ‘‘ഏവമേവ മേ, ഭോ ഗോതമ, സുതം യഥേവ ഭവം ഗോതമോ ആഹ. തതോപഭുതികാ കണ്ഹായനാ; സോ ച കണ്ഹായനാനം പുബ്ബപുരിസോ’’തി.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, kinti te sutaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ kutopabhutikā kaṇhāyanā, ko ca kaṇhāyanānaṃ pubbapuriso’’ti? ‘‘Evameva me, bho gotama, sutaṃ yatheva bhavaṃ gotamo āha. Tatopabhutikā kaṇhāyanā; so ca kaṇhāyanānaṃ pubbapuriso’’ti.
അമ്ബട്ഠവംസകഥാ
Ambaṭṭhavaṃsakathā
൨൭൩. ഏവം വുത്തേ, തേ മാണവകാ ഉന്നാദിനോ ഉച്ചാസദ്ദമഹാസദ്ദാ അഹേസും – ‘‘ദുജ്ജാതോ കിര, ഭോ, അമ്ബട്ഠോ മാണവോ; അകുലപുത്തോ കിര, ഭോ, അമ്ബട്ഠോ മാണവോ; ദാസിപുത്തോ കിര, ഭോ, അമ്ബട്ഠോ മാണവോ സക്യാനം. അയ്യപുത്താ കിര, ഭോ, അമ്ബട്ഠസ്സ മാണവസ്സ സക്യാ ഭവന്തി. ധമ്മവാദിംയേവ കിര മയം സമണം ഗോതമം അപസാദേതബ്ബം അമഞ്ഞിമ്ഹാ’’തി.
273. Evaṃ vutte, te māṇavakā unnādino uccāsaddamahāsaddā ahesuṃ – ‘‘dujjāto kira, bho, ambaṭṭho māṇavo; akulaputto kira, bho, ambaṭṭho māṇavo; dāsiputto kira, bho, ambaṭṭho māṇavo sakyānaṃ. Ayyaputtā kira, bho, ambaṭṭhassa māṇavassa sakyā bhavanti. Dhammavādiṃyeva kira mayaṃ samaṇaṃ gotamaṃ apasādetabbaṃ amaññimhā’’ti.
൨൭൪. അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘അതിബാള്ഹം ഖോ ഇമേ മാണവകാ അമ്ബട്ഠം മാണവം ദാസിപുത്തവാദേന നിമ്മാദേന്തി, യംനൂനാഹം പരിമോചേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തേ മാണവകേ ഏതദവോച – ‘‘മാ ഖോ തുമ്ഹേ, മാണവകാ, അമ്ബട്ഠം മാണവം അതിബാള്ഹം ദാസിപുത്തവാദേന നിമ്മാദേഥ. ഉളാരോ സോ കണ്ഹോ ഇസി അഹോസി. സോ ദക്ഖിണജനപദം ഗന്ത്വാ ബ്രഹ്മമന്തേ അധീയിത്വാ രാജാനം ഓക്കാകം ഉപസങ്കമിത്വാ മദ്ദരൂപിം ധീതരം യാചി. തസ്സ രാജാ ഓക്കാകോ – ‘കോ നേവം രേ അയം മയ്ഹം ദാസിപുത്തോ സമാനോ മദ്ദരൂപിം ധീതരം യാചതീ’’’ തി, കുപിതോ അനത്തമനോ ഖുരപ്പം സന്നയ്ഹി 33. സോ തം ഖുരപ്പം നേവ അസക്ഖി മുഞ്ചിതും, നോ പടിസംഹരിതും.
274. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘atibāḷhaṃ kho ime māṇavakā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ dāsiputtavādena nimmādenti, yaṃnūnāhaṃ parimoceyya’’nti. Atha kho bhagavā te māṇavake etadavoca – ‘‘mā kho tumhe, māṇavakā, ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ atibāḷhaṃ dāsiputtavādena nimmādetha. Uḷāro so kaṇho isi ahosi. So dakkhiṇajanapadaṃ gantvā brahmamante adhīyitvā rājānaṃ okkākaṃ upasaṅkamitvā maddarūpiṃ dhītaraṃ yāci. Tassa rājā okkāko – ‘ko nevaṃ re ayaṃ mayhaṃ dāsiputto samāno maddarūpiṃ dhītaraṃ yācatī’’’ ti, kupito anattamano khurappaṃ sannayhi 34. So taṃ khurappaṃ neva asakkhi muñcituṃ, no paṭisaṃharituṃ.
‘‘അഥ ഖോ, മാണവകാ, അമച്ചാ പാരിസജ്ജാ കണ്ഹം ഇസിം ഉപസങ്കമിത്വാ ഏതദവോചും – ‘സോത്ഥി, ഭദ്ദന്തേ 35, ഹോതു രഞ്ഞോ; സോത്ഥി, ഭദ്ദന്തേ, ഹോതു രഞ്ഞോ’തി. ‘സോത്ഥി ഭവിസ്സതി രഞ്ഞോ, അപി ച രാജാ യദി അധോ ഖുരപ്പം മുഞ്ചിസ്സതി, യാവതാ രഞ്ഞോ വിജിതം, ഏത്താവതാ പഥവീ ഉന്ദ്രിയിസ്സതീ’തി. ‘സോത്ഥി, ഭദ്ദന്തേ, ഹോതു രഞ്ഞോ, സോത്ഥി ജനപദസ്സാ’തി. ‘സോത്ഥി ഭവിസ്സതി രഞ്ഞോ, സോത്ഥി ജനപദസ്സ, അപി ച രാജാ യദി ഉദ്ധം ഖുരപ്പം മുഞ്ചിസ്സതി, യാവതാ രഞ്ഞോ വിജിതം, ഏത്താവതാ സത്ത വസ്സാനി ദേവോ ന വസ്സിസ്സതീ’തി. ‘സോത്ഥി, ഭദ്ദന്തേ, ഹോതു രഞ്ഞോ സോത്ഥി ജനപദസ്സ ദേവോ ച വസ്സതൂ’തി. ‘സോത്ഥി ഭവിസ്സതി രഞ്ഞോ സോത്ഥി ജനപദസ്സ ദേവോ ച വസ്സിസ്സതി, അപി ച രാജാ ജേട്ഠകുമാരേ ഖുരപ്പം പതിട്ഠാപേതു, സോത്ഥി കുമാരോ പല്ലോമോ ഭവിസ്സതീ’തി. അഥ ഖോ, മാണവകാ, അമച്ചാ ഓക്കാകസ്സ ആരോചേസും – ‘ഓക്കാകോ ജേട്ഠകുമാരേ ഖുരപ്പം പതിട്ഠാപേതു. സോത്ഥി കുമാരോ പല്ലോമോ ഭവിസ്സതീ’തി. അഥ ഖോ രാജാ ഓക്കാകോ ജേട്ഠകുമാരേ ഖുരപ്പം പതിട്ഠപേസി, സോത്ഥി കുമാരോ പല്ലോമോ സമഭവി. അഥ ഖോ തസ്സ രാജാ ഓക്കാകോ ഭീതോ സംവിഗ്ഗോ ലോമഹട്ഠജാതോ ബ്രഹ്മദണ്ഡേന തജ്ജിതോ മദ്ദരൂപിം ധീതരം അദാസി. മാ ഖോ തുമ്ഹേ, മാണവകാ, അമ്ബട്ഠം മാണവം അതിബാള്ഹം ദാസിപുത്തവാദേന നിമ്മാദേഥ, ഉളാരോ സോ കണ്ഹോ ഇസി അഹോസീ’’തി.
‘‘Atha kho, māṇavakā, amaccā pārisajjā kaṇhaṃ isiṃ upasaṅkamitvā etadavocuṃ – ‘sotthi, bhaddante 36, hotu rañño; sotthi, bhaddante, hotu rañño’ti. ‘Sotthi bhavissati rañño, api ca rājā yadi adho khurappaṃ muñcissati, yāvatā rañño vijitaṃ, ettāvatā pathavī undriyissatī’ti. ‘Sotthi, bhaddante, hotu rañño, sotthi janapadassā’ti. ‘Sotthi bhavissati rañño, sotthi janapadassa, api ca rājā yadi uddhaṃ khurappaṃ muñcissati, yāvatā rañño vijitaṃ, ettāvatā satta vassāni devo na vassissatī’ti. ‘Sotthi, bhaddante, hotu rañño sotthi janapadassa devo ca vassatū’ti. ‘Sotthi bhavissati rañño sotthi janapadassa devo ca vassissati, api ca rājā jeṭṭhakumāre khurappaṃ patiṭṭhāpetu, sotthi kumāro pallomo bhavissatī’ti. Atha kho, māṇavakā, amaccā okkākassa ārocesuṃ – ‘okkāko jeṭṭhakumāre khurappaṃ patiṭṭhāpetu. Sotthi kumāro pallomo bhavissatī’ti. Atha kho rājā okkāko jeṭṭhakumāre khurappaṃ patiṭṭhapesi, sotthi kumāro pallomo samabhavi. Atha kho tassa rājā okkāko bhīto saṃviggo lomahaṭṭhajāto brahmadaṇḍena tajjito maddarūpiṃ dhītaraṃ adāsi. Mā kho tumhe, māṇavakā, ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ atibāḷhaṃ dāsiputtavādena nimmādetha, uḷāro so kaṇho isi ahosī’’ti.
ഖത്തിയസേട്ഠഭാവോ
Khattiyaseṭṭhabhāvo
൨൭൫. അഥ ഖോ ഭഗവാ അമ്ബട്ഠം മാണവം ആമന്തേസി – ‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, അമ്ബട്ഠ, ഇധ ഖത്തിയകുമാരോ ബ്രാഹ്മണകഞ്ഞായ സദ്ധിം സംവാസം കപ്പേയ്യ, തേസം സംവാസമന്വായ പുത്തോ ജായേഥ. യോ സോ ഖത്തിയകുമാരേന ബ്രാഹ്മണകഞ്ഞായ പുത്തോ ഉപ്പന്നോ, അപി നു സോ ലഭേഥ ബ്രാഹ്മണേസു ആസനം വാ ഉദകം വാ’’തി? ‘‘ലഭേഥ, ഭോ ഗോതമ’’. ‘‘അപിനു നം ബ്രാഹ്മണാ ഭോജേയ്യും സദ്ധേ വാ ഥാലിപാകേ വാ യഞ്ഞേ വാ പാഹുനേ വാ’’തി? ‘‘ഭോജേയ്യും, ഭോ ഗോതമ’’. ‘‘അപിനു നം ബ്രാഹ്മണാ മന്തേ വാചേയ്യും വാ നോ വാ’’തി? ‘‘വാചേയ്യും, ഭോ ഗോതമ’’. ‘‘അപിനുസ്സ ഇത്ഥീസു ആവടം വാ അസ്സ അനാവടം വാ’’തി? ‘‘അനാവടം ഹിസ്സ, ഭോ ഗോതമ’’. ‘‘അപിനു നം ഖത്തിയാ ഖത്തിയാഭിസേകേന അഭിസിഞ്ചേയ്യു’’ന്തി? ‘‘നോ ഹിദം, ഭോ ഗോതമ’’. ‘‘തം കിസ്സ ഹേതു’’? ‘‘മാതിതോ ഹി, ഭോ ഗോതമ, അനുപപന്നോ’’തി.
275. Atha kho bhagavā ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha khattiyakumāro brāhmaṇakaññāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappeyya, tesaṃ saṃvāsamanvāya putto jāyetha. Yo so khattiyakumārena brāhmaṇakaññāya putto uppanno, api nu so labhetha brāhmaṇesu āsanaṃ vā udakaṃ vā’’ti? ‘‘Labhetha, bho gotama’’. ‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā’’ti? ‘‘Bhojeyyuṃ, bho gotama’’. ‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā mante vāceyyuṃ vā no vā’’ti? ‘‘Vāceyyuṃ, bho gotama’’. ‘‘Apinussa itthīsu āvaṭaṃ vā assa anāvaṭaṃ vā’’ti? ‘‘Anāvaṭaṃ hissa, bho gotama’’. ‘‘Apinu naṃ khattiyā khattiyābhisekena abhisiñceyyu’’nti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Mātito hi, bho gotama, anupapanno’’ti.
‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, അമ്ബട്ഠ, ഇധ ബ്രാഹ്മണകുമാരോ ഖത്തിയകഞ്ഞായ സദ്ധിം സംവാസം കപ്പേയ്യ, തേസം സംവാസമന്വായ പുത്തോ ജായേഥ. യോ സോ ബ്രാഹ്മണകുമാരേന ഖത്തിയകഞ്ഞായ പുത്തോ ഉപ്പന്നോ, അപിനു സോ ലഭേഥ ബ്രാഹ്മണേസു ആസനം വാ ഉദകം വാ’’തി? ‘‘ലഭേഥ, ഭോ ഗോതമ’’. ‘‘അപിനു നം ബ്രാഹ്മണാ ഭോജേയ്യും സദ്ധേ വാ ഥാലിപാകേ വാ യഞ്ഞേ വാ പാഹുനേ വാ’’തി? ‘‘ഭോജേയ്യും, ഭോ ഗോതമ’’. ‘‘അപിനു നം ബ്രാഹ്മണാ മന്തേ വാചേയ്യും വാ നോ വാ’’തി? ‘‘വാചേയ്യും, ഭോ ഗോതമ’’. ‘‘അപിനുസ്സ ഇത്ഥീസു ആവടം വാ അസ്സ അനാവടം വാ’’തി? ‘‘അനാവടം ഹിസ്സ, ഭോ ഗോതമ’’. ‘‘അപിനു നം ഖത്തിയാ ഖത്തിയാഭിസേകേന അഭിസിഞ്ചേയ്യു’’ന്തി? ‘‘നോ ഹിദം, ഭോ ഗോതമ’’. ‘‘തം കിസ്സ ഹേതു’’? ‘‘പിതിതോ ഹി, ഭോ ഗോതമ, അനുപപന്നോ’’തി.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha brāhmaṇakumāro khattiyakaññāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappeyya, tesaṃ saṃvāsamanvāya putto jāyetha. Yo so brāhmaṇakumārena khattiyakaññāya putto uppanno, apinu so labhetha brāhmaṇesu āsanaṃ vā udakaṃ vā’’ti? ‘‘Labhetha, bho gotama’’. ‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā’’ti? ‘‘Bhojeyyuṃ, bho gotama’’. ‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā mante vāceyyuṃ vā no vā’’ti? ‘‘Vāceyyuṃ, bho gotama’’. ‘‘Apinussa itthīsu āvaṭaṃ vā assa anāvaṭaṃ vā’’ti? ‘‘Anāvaṭaṃ hissa, bho gotama’’. ‘‘Apinu naṃ khattiyā khattiyābhisekena abhisiñceyyu’’nti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Pitito hi, bho gotama, anupapanno’’ti.
൨൭൬. ‘‘ഇതി ഖോ, അമ്ബട്ഠ, ഇത്ഥിയാ വാ ഇത്ഥിം കരിത്വാ പുരിസേന വാ പുരിസം കരിത്വാ ഖത്തിയാവ സേട്ഠാ, ഹീനാ ബ്രാഹ്മണാ. തം കിം മഞ്ഞസി, അമ്ബട്ഠ, ഇധ ബ്രാഹ്മണാ ബ്രാഹ്മണം കിസ്മിഞ്ചിദേവ പകരണേ ഖുരമുണ്ഡം കരിത്വാ ഭസ്സപുടേന വധിത്വാ രട്ഠാ വാ നഗരാ വാ പബ്ബാജേയ്യും. അപിനു സോ ലഭേഥ ബ്രാഹ്മണേസു ആസനം വാ ഉദകം വാ’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ഭോ ഗോതമ’’ . ‘‘അപിനു നം ബ്രാഹ്മണാ ഭോജേയ്യും സദ്ധേ വാ ഥാലിപാകേ വാ യഞ്ഞേ വാ പാഹുനേ വാ’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ഭോ ഗോതമ’’. ‘‘അപിനു നം ബ്രാഹ്മണാ മന്തേ വാചേയ്യും വാ നോ വാ’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ഭോ ഗോതമ’’. ‘‘അപിനുസ്സ ഇത്ഥീസു ആവടം വാ അസ്സ അനാവടം വാ’’തി? ‘‘ആവടം ഹിസ്സ, ഭോ ഗോതമ’’.
276. ‘‘Iti kho, ambaṭṭha, itthiyā vā itthiṃ karitvā purisena vā purisaṃ karitvā khattiyāva seṭṭhā, hīnā brāhmaṇā. Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha brāhmaṇā brāhmaṇaṃ kismiñcideva pakaraṇe khuramuṇḍaṃ karitvā bhassapuṭena vadhitvā raṭṭhā vā nagarā vā pabbājeyyuṃ. Apinu so labhetha brāhmaṇesu āsanaṃ vā udakaṃ vā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’ . ‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’. ‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā mante vāceyyuṃ vā no vā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’. ‘‘Apinussa itthīsu āvaṭaṃ vā assa anāvaṭaṃ vā’’ti? ‘‘Āvaṭaṃ hissa, bho gotama’’.
‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, അമ്ബട്ഠ, ഇധ ഖത്തിയാ ഖത്തിയം കിസ്മിഞ്ചിദേവ പകരണേ ഖുരമുണ്ഡം കരിത്വാ ഭസ്സപുടേന വധിത്വാ രട്ഠാ വാ നഗരാ വാ പബ്ബാജേയ്യും. അപിനു സോ ലഭേഥ ബ്രാഹ്മണേസു ആസനം വാ ഉദകം വാ’’തി? ‘‘ലഭേഥ, ഭോ ഗോതമ’’. ‘‘അപിനു നം ബ്രാഹ്മണാ ഭോജേയ്യും സദ്ധേ വാ ഥാലിപാകേ വാ യഞ്ഞേ വാ പാഹുനേ വാ’’തി? ‘‘ഭോജേയ്യും, ഭോ ഗോതമ’’. ‘‘അപിനു നം ബ്രാഹ്മണാ മന്തേ വാചേയ്യും വാ നോ വാ’’തി? ‘‘വാചേയ്യും, ഭോ ഗോതമ’’. ‘‘അപിനുസ്സ ഇത്ഥീസു ആവടം വാ അസ്സ അനാവടം വാ’’തി? ‘‘അനാവടം ഹിസ്സ, ഭോ ഗോതമ’’.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha khattiyā khattiyaṃ kismiñcideva pakaraṇe khuramuṇḍaṃ karitvā bhassapuṭena vadhitvā raṭṭhā vā nagarā vā pabbājeyyuṃ. Apinu so labhetha brāhmaṇesu āsanaṃ vā udakaṃ vā’’ti? ‘‘Labhetha, bho gotama’’. ‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā’’ti? ‘‘Bhojeyyuṃ, bho gotama’’. ‘‘Apinu naṃ brāhmaṇā mante vāceyyuṃ vā no vā’’ti? ‘‘Vāceyyuṃ, bho gotama’’. ‘‘Apinussa itthīsu āvaṭaṃ vā assa anāvaṭaṃ vā’’ti? ‘‘Anāvaṭaṃ hissa, bho gotama’’.
൨൭൭. ‘‘ഏത്താവതാ ഖോ, അമ്ബട്ഠ, ഖത്തിയോ പരമനിഹീനതം പത്തോ ഹോതി, യദേവ നം ഖത്തിയാ ഖുരമുണ്ഡം കരിത്വാ ഭസ്സപുടേന വധിത്വാ രട്ഠാ വാ നഗരാ വാ പബ്ബാജേന്തി. ഇതി ഖോ, അമ്ബട്ഠ, യദാ ഖത്തിയോ പരമനിഹീനതം പത്തോ ഹോതി, തദാപി ഖത്തിയാവ സേട്ഠാ, ഹീനാ ബ്രാഹ്മണാ. ബ്രഹ്മുനാ പേസാ, അമ്ബട്ഠ 37, സനങ്കുമാരേന ഗാഥാ ഭാസിതാ –
277. ‘‘Ettāvatā kho, ambaṭṭha, khattiyo paramanihīnataṃ patto hoti, yadeva naṃ khattiyā khuramuṇḍaṃ karitvā bhassapuṭena vadhitvā raṭṭhā vā nagarā vā pabbājenti. Iti kho, ambaṭṭha, yadā khattiyo paramanihīnataṃ patto hoti, tadāpi khattiyāva seṭṭhā, hīnā brāhmaṇā. Brahmunā pesā, ambaṭṭha 38, sanaṅkumārena gāthā bhāsitā –
‘ഖത്തിയോ സേട്ഠോ ജനേതസ്മിം,
‘Khattiyo seṭṭho janetasmiṃ,
യേ ഗോത്തപടിസാരിനോ;
Ye gottapaṭisārino;
വിജ്ജാചരണസമ്പന്നോ,
Vijjācaraṇasampanno,
സോ സേട്ഠോ ദേവമാനുസേ’തി.
So seṭṭho devamānuse’ti.
‘‘സാ ഖോ പനേസാ, അമ്ബട്ഠ, ബ്രഹ്മുനാ സനങ്കുമാരേന ഗാഥാ സുഗീതാ നോ ദുഗ്ഗീതാ, സുഭാസിതാ നോ ദുബ്ഭാസിതാ, അത്ഥസംഹിതാ നോ അനത്ഥസംഹിതാ, അനുമതാ മയാ. അഹമ്പി ഹി, അമ്ബട്ഠ, ഏവം വദാമി –
‘‘Sā kho panesā, ambaṭṭha, brahmunā sanaṅkumārena gāthā sugītā no duggītā, subhāsitā no dubbhāsitā, atthasaṃhitā no anatthasaṃhitā, anumatā mayā. Ahampi hi, ambaṭṭha, evaṃ vadāmi –
‘ഖത്തിയോ സേട്ഠോ ജനേതസ്മിം,
‘Khattiyo seṭṭho janetasmiṃ,
യേ ഗോത്തപടിസാരിനോ;
Ye gottapaṭisārino;
വിജ്ജാചരണസമ്പന്നോ,
Vijjācaraṇasampanno,
സോ സേട്ഠോ ദേവമാനുസേ’തി.
So seṭṭho devamānuse’ti.
ഭാണവാരോ പഠമോ.
Bhāṇavāro paṭhamo.
വിജ്ജാചരണകഥാ
Vijjācaraṇakathā
൨൭൮. ‘‘കതമം പന തം, ഭോ ഗോതമ, ചരണം, കതമാ ച പന സാ വിജ്ജാ’’തി? ‘‘ന ഖോ, അമ്ബട്ഠ, അനുത്തരായ വിജ്ജാചരണസമ്പദായ ജാതിവാദോ വാ വുച്ചതി, ഗോത്തവാദോ വാ വുച്ചതി, മാനവാദോ വാ വുച്ചതി – ‘അരഹസി വാ മം ത്വം, ന വാ മം ത്വം അരഹസീ’തി. യത്ഥ ഖോ, അമ്ബട്ഠ, ആവാഹോ വാ ഹോതി, വിവാഹോ വാ ഹോതി, ആവാഹവിവാഹോ വാ ഹോതി, ഏത്ഥേതം വുച്ചതി ജാതിവാദോ വാ ഇതിപി ഗോത്തവാദോ വാ ഇതിപി മാനവാദോ വാ ഇതിപി – ‘അരഹസി വാ മം ത്വം, ന വാ മം ത്വം അരഹസീ’തി. യേ ഹി കേചി അമ്ബട്ഠ ജാതിവാദവിനിബദ്ധാ വാ ഗോത്തവാദവിനിബദ്ധാ വാ മാനവാദവിനിബദ്ധാ വാ ആവാഹവിവാഹവിനിബദ്ധാ വാ, ആരകാ തേ അനുത്തരായ വിജ്ജാചരണസമ്പദായ. പഹായ ഖോ, അമ്ബട്ഠ, ജാതിവാദവിനിബദ്ധഞ്ച ഗോത്തവാദവിനിബദ്ധഞ്ച മാനവാദവിനിബദ്ധഞ്ച ആവാഹവിവാഹവിനിബദ്ധഞ്ച അനുത്തരായ വിജ്ജാചരണസമ്പദായ സച്ഛികിരിയാ ഹോതീ’’തി.
278. ‘‘Katamaṃ pana taṃ, bho gotama, caraṇaṃ, katamā ca pana sā vijjā’’ti? ‘‘Na kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya jātivādo vā vuccati, gottavādo vā vuccati, mānavādo vā vuccati – ‘arahasi vā maṃ tvaṃ, na vā maṃ tvaṃ arahasī’ti. Yattha kho, ambaṭṭha, āvāho vā hoti, vivāho vā hoti, āvāhavivāho vā hoti, etthetaṃ vuccati jātivādo vā itipi gottavādo vā itipi mānavādo vā itipi – ‘arahasi vā maṃ tvaṃ, na vā maṃ tvaṃ arahasī’ti. Ye hi keci ambaṭṭha jātivādavinibaddhā vā gottavādavinibaddhā vā mānavādavinibaddhā vā āvāhavivāhavinibaddhā vā, ārakā te anuttarāya vijjācaraṇasampadāya. Pahāya kho, ambaṭṭha, jātivādavinibaddhañca gottavādavinibaddhañca mānavādavinibaddhañca āvāhavivāhavinibaddhañca anuttarāya vijjācaraṇasampadāya sacchikiriyā hotī’’ti.
൨൭൯. ‘‘കതമം പന തം, ഭോ ഗോതമ, ചരണം, കതമാ ച സാ വിജ്ജാ’’തി? ‘‘ഇധ, അമ്ബട്ഠ, തഥാഗതോ ലോകേ ഉപ്പജ്ജതി അരഹം സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ വിജ്ജാചരണസമ്പന്നോ സുഗതോ ലോകവിദൂ അനുത്തരോ പുരിസദമ്മസാരഥി സത്ഥാ ദേവമനുസ്സാനം ബുദ്ധോ ഭഗവാ. സോ ഇമം ലോകം സദേവകം സമാരകം സബ്രഹ്മകം സസ്സമണബ്രാഹ്മണിം പജം സദേവമനുസ്സം സയം അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികത്വാ പവേദേതി. സോ ധമ്മം ദേസേതി ആദികല്യാണം മജ്ഝേകല്യാണം പരിയോസാനകല്യാണം സാത്ഥം സബ്യഞ്ജനം കേവലപരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം പകാസേതി. തം ധമ്മം സുണാതി ഗഹപതി വാ ഗഹപതിപുത്തോ വാ അഞ്ഞതരസ്മിം വാ കുലേ പച്ചാജാതോ. സോ തം ധമ്മം സുത്വാ തഥാഗതേ സദ്ധം പടിലഭതി. സോ തേന സദ്ധാപടിലാഭേന സമന്നാഗതോ ഇതി പടിസഞ്ചിക്ഖതി…പേ॰… (യഥാ ൧൯൧ ആദയോ അനുച്ഛേദാ, ഏവം വിത്ഥാരേതബ്ബം).…
279. ‘‘Katamaṃ pana taṃ, bho gotama, caraṇaṃ, katamā ca sā vijjā’’ti? ‘‘Idha, ambaṭṭha, tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Taṃ dhammaṃ suṇāti gahapati vā gahapatiputto vā aññatarasmiṃ vā kule paccājāto. So taṃ dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhati. So tena saddhāpaṭilābhena samannāgato iti paṭisañcikkhati…pe… (yathā 191 ādayo anucchedā, evaṃ vitthāretabbaṃ).…
‘‘സോ വിവിച്ചേവ കാമേഹി, വിവിച്ച അകുസലേഹി ധമ്മേഹി, സവിതക്കം സവിചാരം വിവേകജം പീതിസുഖം പഠമം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി…പേ॰… ഇദമ്പിസ്സ ഹോതി ചരണസ്മിം.
‘‘So vivicceva kāmehi, vivicca akusalehi dhammehi, savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… idampissa hoti caraṇasmiṃ.
‘‘പുന ചപരം, അമ്ബട്ഠ, ഭിക്ഖു വിതക്കവിചാരാനം വൂപസമാ അജ്ഝത്തം സമ്പസാദനം ചേതസോ ഏകോദിഭാവം അവിതക്കം അവിചാരം സമാധിജം പീതിസുഖം ദുതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി…പേ॰… ഇദമ്പിസ്സ ഹോതി ചരണസ്മിം.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… idampissa hoti caraṇasmiṃ.
‘‘പുന ചപരം, അമ്ബട്ഠ, ഭിക്ഖു പീതിയാ ച വിരാഗാ ഉപേക്ഖകോ ച വിഹരതി സതോ ച സമ്പജാനോ, സുഖഞ്ച കായേന പടിസംവേദേതി, യം തം അരിയാ ആചിക്ഖന്തി – ‘‘ഉപേക്ഖകോ സതിമാ സുഖവിഹാരീ’തി, തതിയം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി…പേ॰… ഇദമ്പിസ്സ ഹോതി ചരണസ്മിം.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti, tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… idampissa hoti caraṇasmiṃ.
‘‘പുന ചപരം, അമ്ബട്ഠ, ഭിക്ഖു സുഖസ്സ ച പഹാനാ ദുക്ഖസ്സ ച പഹാനാ, പുബ്ബേവ സോമനസ്സദോമനസ്സാനം അത്ഥങ്ഗമാ അദുക്ഖമസുഖം ഉപേക്ഖാസതിപാരിസുദ്ധിം ചതുത്ഥം ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി…പേ॰… ഇദമ്പിസ്സ ഹോതി ചരണസ്മിം. ഇദം ഖോ തം, അമ്ബട്ഠ, ചരണം.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā, pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati…pe… idampissa hoti caraṇasmiṃ. Idaṃ kho taṃ, ambaṭṭha, caraṇaṃ.
‘‘സോ ഏവം സമാഹിതേ ചിത്തേ പരിസുദ്ധേ പരിയോദാതേ അനങ്ഗണേ വിഗതൂപക്കിലേസേ മുദുഭൂതേ കമ്മനിയേ ഠിതേ ആനേഞ്ജപ്പത്തേ ഞാണദസ്സനായ ചിത്തം അഭിനീഹരതി അഭിനിന്നാമേതി…പേ॰… ഇദമ്പിസ്സ ഹോതി വിജ്ജായ…പേ॰… നാപരം ഇത്ഥത്തായാതി പജാനാതി, ഇദമ്പിസ്സ ഹോതി വിജ്ജായ. അയം ഖോ സാ, അമ്ബട്ഠ, വിജ്ജാ.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte ñāṇadassanāya cittaṃ abhinīharati abhininnāmeti…pe… idampissa hoti vijjāya…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānāti, idampissa hoti vijjāya. Ayaṃ kho sā, ambaṭṭha, vijjā.
‘‘അയം വുച്ചതി, അമ്ബട്ഠ, ഭിക്ഖു ‘വിജ്ജാസമ്പന്നോ’ ഇതിപി, ‘ചരണസമ്പന്നോ’ ഇതിപി, ‘വിജ്ജാചരണസമ്പന്നോ’ ഇതിപി. ഇമായ ച അമ്ബട്ഠ വിജ്ജാസമ്പദായ ചരണസമ്പദായ ച അഞ്ഞാ വിജ്ജാസമ്പദാ ച ചരണസമ്പദാ ച ഉത്തരിതരാ വാ പണീതതരാ വാ നത്ഥി.
‘‘Ayaṃ vuccati, ambaṭṭha, bhikkhu ‘vijjāsampanno’ itipi, ‘caraṇasampanno’ itipi, ‘vijjācaraṇasampanno’ itipi. Imāya ca ambaṭṭha vijjāsampadāya caraṇasampadāya ca aññā vijjāsampadā ca caraṇasampadā ca uttaritarā vā paṇītatarā vā natthi.
ചതുഅപായമുഖം
Catuapāyamukhaṃ
൨൮൦. ‘‘ഇമായ ഖോ, അമ്ബട്ഠ, അനുത്തരായ വിജ്ജാചരണസമ്പദായ ചത്താരി അപായമുഖാനി ഭവന്തി. കതമാനി ചത്താരി? ഇധ, അമ്ബട്ഠ, ഏകച്ചോ സമണോ വാ ബ്രാഹ്മണോ വാ ഇമഞ്ഞേവ അനുത്തരം വിജ്ജാചരണസമ്പദം അനഭിസമ്ഭുണമാനോ ഖാരിവിധമാദായ 39 അരഞ്ഞായതനം അജ്ഝോഗാഹതി – ‘പവത്തഫലഭോജനോ ഭവിസ്സാമീ’തി. സോ അഞ്ഞദത്ഥു വിജ്ജാചരണസമ്പന്നസ്സേവ പരിചാരകോ സമ്പജ്ജതി. ഇമായ ഖോ, അമ്ബട്ഠ, അനുത്തരായ വിജ്ജാചരണസമ്പദായ ഇദം പഠമം അപായമുഖം ഭവതി.
280. ‘‘Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya cattāri apāyamukhāni bhavanti. Katamāni cattāri? Idha, ambaṭṭha, ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā imaññeva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno khārividhamādāya 40 araññāyatanaṃ ajjhogāhati – ‘pavattaphalabhojano bhavissāmī’ti. So aññadatthu vijjācaraṇasampannasseva paricārako sampajjati. Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya idaṃ paṭhamaṃ apāyamukhaṃ bhavati.
‘‘പുന ചപരം, അമ്ബട്ഠ, ഇധേകച്ചോ സമണോ വാ ബ്രാഹ്മണോ വാ ഇമഞ്ചേവ അനുത്തരം വിജ്ജാചരണസമ്പദം അനഭിസമ്ഭുണമാനോ പവത്തഫലഭോജനതഞ്ച അനഭിസമ്ഭുണമാനോ കുദാലപിടകം 41 ആദായ അരഞ്ഞവനം അജ്ഝോഗാഹതി – ‘കന്ദമൂലഫലഭോജനോ ഭവിസ്സാമീ’തി. സോ അഞ്ഞദത്ഥു വിജ്ജാചരണസമ്പന്നസ്സേവ പരിചാരകോ സമ്പജ്ജതി. ഇമായ ഖോ, അമ്ബട്ഠ, അനുത്തരായ വിജ്ജാചരണസമ്പദായ ഇദം ദുതിയം അപായമുഖം ഭവതി.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, idhekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kudālapiṭakaṃ 42 ādāya araññavanaṃ ajjhogāhati – ‘kandamūlaphalabhojano bhavissāmī’ti. So aññadatthu vijjācaraṇasampannasseva paricārako sampajjati. Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya idaṃ dutiyaṃ apāyamukhaṃ bhavati.
‘‘പുന ചപരം, അമ്ബട്ഠ, ഇധേകച്ചോ സമണോ വാ ബ്രാഹ്മണോ വാ ഇമഞ്ചേവ അനുത്തരം വിജ്ജാചരണസമ്പദം അനഭിസമ്ഭുണമാനോ പവത്തഫലഭോജനതഞ്ച അനഭിസമ്ഭുണമാനോ കന്ദമൂലഫലഭോജനതഞ്ച അനഭിസമ്ഭുണമാനോ ഗാമസാമന്തം വാ നിഗമസാമന്തം വാ അഗ്യാഗാരം കരിത്വാ അഗ്ഗിം പരിചരന്തോ അച്ഛതി. സോ അഞ്ഞദത്ഥു വിജ്ജാചരണസമ്പന്നസ്സേവ പരിചാരകോ സമ്പജ്ജതി. ഇമായ ഖോ, അമ്ബട്ഠ, അനുത്തരായ വിജ്ജാചരണസമ്പദായ ഇദം തതിയം അപായമുഖം ഭവതി.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, idhekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kandamūlaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno gāmasāmantaṃ vā nigamasāmantaṃ vā agyāgāraṃ karitvā aggiṃ paricaranto acchati. So aññadatthu vijjācaraṇasampannasseva paricārako sampajjati. Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya idaṃ tatiyaṃ apāyamukhaṃ bhavati.
‘‘പുന ചപരം, അമ്ബട്ഠ, ഇധേകച്ചോ സമണോ വാ ബ്രാഹ്മണോ വാ ഇമം ചേവ അനുത്തരം വിജ്ജാചരണസമ്പദം അനഭിസമ്ഭുണമാനോ പവത്തഫലഭോജനതഞ്ച അനഭിസമ്ഭുണമാനോ കന്ദമൂലഫലഭോജനതഞ്ച അനഭിസമ്ഭുണമാനോ അഗ്ഗിപാരിചരിയഞ്ച അനഭിസമ്ഭുണമാനോ ചാതുമഹാപഥേ ചതുദ്വാരം അഗാരം കരിത്വാ അച്ഛതി – ‘യോ ഇമാഹി ചതൂഹി ദിസാഹി ആഗമിസ്സതി സമണോ വാ ബ്രാഹ്മണോ വാ, തമഹം യഥാസത്തി യഥാബലം പടിപൂജേസ്സാമീ’തി. സോ അഞ്ഞദത്ഥു വിജ്ജാചരണസമ്പന്നസ്സേവ പരിചാരകോ സമ്പജ്ജതി. ഇമായ ഖോ, അമ്ബട്ഠ, അനുത്തരായ വിജ്ജാചരണസമ്പദായ ഇദം ചതുത്ഥം അപായമുഖം ഭവതി. ഇമായ ഖോ, അമ്ബട്ഠ, അനുത്തരായ വിജ്ജാചരണസമ്പദായ ഇമാനി ചത്താരി അപായമുഖാനി ഭവന്തി.
‘‘Puna caparaṃ, ambaṭṭha, idhekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā imaṃ ceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kandamūlaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno aggipāricariyañca anabhisambhuṇamāno cātumahāpathe catudvāraṃ agāraṃ karitvā acchati – ‘yo imāhi catūhi disāhi āgamissati samaṇo vā brāhmaṇo vā, tamahaṃ yathāsatti yathābalaṃ paṭipūjessāmī’ti. So aññadatthu vijjācaraṇasampannasseva paricārako sampajjati. Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya idaṃ catutthaṃ apāyamukhaṃ bhavati. Imāya kho, ambaṭṭha, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya imāni cattāri apāyamukhāni bhavanti.
൨൮൧. ‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, അമ്ബട്ഠ, അപിനു ത്വം ഇമായ അനുത്തരായ വിജ്ജാചരണസമ്പദായ സന്ദിസ്സസി സാചരിയകോ’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ഭോ ഗോതമ’’. ‘കോചാഹം, ഭോ ഗോതമ, സാചരിയകോ, കാ ച അനുത്തരാ വിജ്ജാചരണസമ്പദാ? ആരകാഹം, ഭോ ഗോതമ, അനുത്തരായ വിജ്ജാചരണസമ്പദായ സാചരിയകോ’’തി.
281. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, apinu tvaṃ imāya anuttarāya vijjācaraṇasampadāya sandissasi sācariyako’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’. ‘Kocāhaṃ, bho gotama, sācariyako, kā ca anuttarā vijjācaraṇasampadā? Ārakāhaṃ, bho gotama, anuttarāya vijjācaraṇasampadāya sācariyako’’ti.
‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, അമ്ബട്ഠ, അപിനു ത്വം ഇമഞ്ചേവ അനുത്തരം വിജ്ജാചരണസമ്പദം അനഭിസമ്ഭുണമാനോ ഖാരിവിധമാദായ അരഞ്ഞവനമജ്ഝോഗാഹസി സാചരിയകോ – ‘പവത്തഫലഭോജനോ ഭവിസ്സാമീ’’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ഭോ ഗോതമ’’.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, apinu tvaṃ imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno khārividhamādāya araññavanamajjhogāhasi sācariyako – ‘pavattaphalabhojano bhavissāmī’’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, അമ്ബട്ഠ, അപിനു ത്വം ഇമഞ്ചേവ അനുത്തരം വിജ്ജാചരണസമ്പദം അനഭിസമ്ഭുണമാനോ പവത്തഫലഭോജനതഞ്ച അനഭിസമ്ഭുണമാനോ കുദാലപിടകം ആദായ അരഞ്ഞവനമജ്ഝോഗാഹസി സാചരിയകോ – ‘കന്ദമൂലഫലഭോജനോ ഭവിസ്സാമീ’’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ഭോ ഗോതമ’’.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, apinu tvaṃ imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kudālapiṭakaṃ ādāya araññavanamajjhogāhasi sācariyako – ‘kandamūlaphalabhojano bhavissāmī’’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, അമ്ബട്ഠ, അപിനു ത്വം ഇമഞ്ചേവ അനുത്തരം വിജ്ജാചരണസമ്പദം അനഭിസമ്ഭുണമാനോ പവത്തഫലഭോജനതഞ്ച അനഭിസമ്ഭുണമാനോ കന്ദമൂലഫലഭോജനതഞ്ച അനഭിസമ്ഭുണമാനോ ഗാമസാമന്തം വാ നിഗമസാമന്തം വാ അഗ്യാഗാരം കരിത്വാ അഗ്ഗിം പരിചരന്തോ അച്ഛസി സാചരിയകോ’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ഭോ ഗോതമ’’.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, apinu tvaṃ imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kandamūlaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno gāmasāmantaṃ vā nigamasāmantaṃ vā agyāgāraṃ karitvā aggiṃ paricaranto acchasi sācariyako’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, അമ്ബട്ഠ, അപിനു ത്വം ഇമഞ്ചേവ അനുത്തരം വിജ്ജാചരണസമ്പദം അനഭിസമ്ഭുണമാനോ പവത്തഫലഭോജനതഞ്ച അനഭിസമ്ഭുണമാനോ കന്ദമൂലഫലഭോജനതഞ്ച അനഭിസമ്ഭുണമാനോ അഗ്ഗിപാരിചരിയഞ്ച അനഭിസമ്ഭുണമാനോ ചാതുമഹാപഥേ ചതുദ്വാരം അഗാരം കരിത്വാ അച്ഛസി സാചരിയകോ – ‘യോ ഇമാഹി ചതൂഹി ദിസാഹി ആഗമിസ്സതി സമണോ വാ ബ്രാഹ്മണോ വാ, തം മയം യഥാസത്തി യഥാബലം പടിപൂജേസ്സാമാ’’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ഭോ ഗോതമ’’.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, apinu tvaṃ imañceva anuttaraṃ vijjācaraṇasampadaṃ anabhisambhuṇamāno pavattaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno kandamūlaphalabhojanatañca anabhisambhuṇamāno aggipāricariyañca anabhisambhuṇamāno cātumahāpathe catudvāraṃ agāraṃ karitvā acchasi sācariyako – ‘yo imāhi catūhi disāhi āgamissati samaṇo vā brāhmaṇo vā, taṃ mayaṃ yathāsatti yathābalaṃ paṭipūjessāmā’’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
൨൮൨. ‘‘ഇതി ഖോ, അമ്ബട്ഠ, ഇമായ ചേവ ത്വം അനുത്തരായ വിജ്ജാചരണസമ്പദായ പരിഹീനോ സാചരിയകോ. യേ ചിമേ അനുത്തരായ വിജ്ജാചരണസമ്പദായ ചത്താരി അപായമുഖാനി ഭവന്തി , തതോ ച ത്വം പരിഹീനോ സാചരിയകോ. ഭാസിതാ ഖോ പന തേ ഏസാ, അമ്ബട്ഠ, ആചരിയേന ബ്രാഹ്മണേന പോക്ഖരസാതിനാ വാചാ – ‘കേ ച മുണ്ഡകാ സമണകാ ഇബ്ഭാ കണ്ഹാ ബന്ധുപാദാപച്ചാ, കാ ച തേവിജ്ജാനം ബ്രാഹ്മണാനം സാകച്ഛാ’തി അത്തനാ ആപായികോപി അപരിപൂരമാനോ. പസ്സ, അമ്ബട്ഠ, യാവ അപരദ്ധഞ്ച തേ ഇദം ആചരിയസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ പോക്ഖരസാതിസ്സ.
282. ‘‘Iti kho, ambaṭṭha, imāya ceva tvaṃ anuttarāya vijjācaraṇasampadāya parihīno sācariyako. Ye cime anuttarāya vijjācaraṇasampadāya cattāri apāyamukhāni bhavanti , tato ca tvaṃ parihīno sācariyako. Bhāsitā kho pana te esā, ambaṭṭha, ācariyena brāhmaṇena pokkharasātinā vācā – ‘ke ca muṇḍakā samaṇakā ibbhā kaṇhā bandhupādāpaccā, kā ca tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ sākacchā’ti attanā āpāyikopi aparipūramāno. Passa, ambaṭṭha, yāva aparaddhañca te idaṃ ācariyassa brāhmaṇassa pokkharasātissa.
പുബ്ബകഇസിഭാവാനുയോഗോ
Pubbakaisibhāvānuyogo
൨൮൩. ‘‘ബ്രാഹ്മണോ ഖോ പന, അമ്ബട്ഠ, പോക്ഖരസാതി രഞ്ഞോ പസേനദിസ്സ കോസലസ്സ ദത്തികം ഭുഞ്ജതി. തസ്സ രാജാ പസേനദി കോസലോ സമ്മുഖീഭാവമ്പി ന ദദാതി. യദാപി തേന മന്തേതി, തിരോദുസ്സന്തേന മന്തേതി. യസ്സ ഖോ പന, അമ്ബട്ഠ, ധമ്മികം പയാതം ഭിക്ഖം പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യ, കഥം തസ്സ രാജാ പസേനദി കോസലോ സമ്മുഖീഭാവമ്പി ന ദദേയ്യ. പസ്സ, അമ്ബട്ഠ, യാവ അപരദ്ധഞ്ച തേ ഇദം ആചരിയസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ പോക്ഖരസാതിസ്സ.
283. ‘‘Brāhmaṇo kho pana, ambaṭṭha, pokkharasāti rañño pasenadissa kosalassa dattikaṃ bhuñjati. Tassa rājā pasenadi kosalo sammukhībhāvampi na dadāti. Yadāpi tena manteti, tirodussantena manteti. Yassa kho pana, ambaṭṭha, dhammikaṃ payātaṃ bhikkhaṃ paṭiggaṇheyya, kathaṃ tassa rājā pasenadi kosalo sammukhībhāvampi na dadeyya. Passa, ambaṭṭha, yāva aparaddhañca te idaṃ ācariyassa brāhmaṇassa pokkharasātissa.
൨൮൪. ‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, അമ്ബട്ഠ, ഇധ രാജാ പസേനദി കോസലോ ഹത്ഥിഗീവായ വാ നിസിന്നോ അസ്സപിട്ഠേ വാ നിസിന്നോ രഥൂപത്ഥരേ വാ ഠിതോ ഉഗ്ഗേഹി വാ രാജഞ്ഞേഹി വാ കിഞ്ചിദേവ മന്തനം മന്തേയ്യ. സോ തമ്ഹാ പദേസാ അപക്കമ്മ ഏകമന്തം തിട്ഠേയ്യ. അഥ ആഗച്ഛേയ്യ സുദ്ദോ വാ സുദ്ദദാസോ വാ, തസ്മിം പദേസേ ഠിതോ തദേവ മന്തനം മന്തേയ്യ – ‘ഏവമ്പി രാജാ പസേനദി കോസലോ ആഹ, ഏവമ്പി രാജാ പസേനദി കോസലോ ആഹാ’തി. അപിനു സോ രാജഭണിതം വാ ഭണതി രാജമന്തനം വാ മന്തേതി? ഏത്താവതാ സോ അസ്സ രാജാ വാ രാജമത്തോ വാ’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ഭോ ഗോതമ’’.
284. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha rājā pasenadi kosalo hatthigīvāya vā nisinno assapiṭṭhe vā nisinno rathūpatthare vā ṭhito uggehi vā rājaññehi vā kiñcideva mantanaṃ manteyya. So tamhā padesā apakkamma ekamantaṃ tiṭṭheyya. Atha āgaccheyya suddo vā suddadāso vā, tasmiṃ padese ṭhito tadeva mantanaṃ manteyya – ‘evampi rājā pasenadi kosalo āha, evampi rājā pasenadi kosalo āhā’ti. Apinu so rājabhaṇitaṃ vā bhaṇati rājamantanaṃ vā manteti? Ettāvatā so assa rājā vā rājamatto vā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
൨൮൫. ‘‘ഏവമേവ ഖോ ത്വം, അമ്ബട്ഠ, യേ തേ അഹേസും ബ്രാഹ്മണാനം പുബ്ബകാ ഇസയോ മന്താനം കത്താരോ മന്താനം പവത്താരോ, യേസമിദം ഏതരഹി ബ്രാഹ്മണാ പോരാണം മന്തപദം ഗീതം പവുത്തം സമിഹിതം, തദനുഗായന്തി തദനുഭാസന്തി ഭാസിതമനുഭാസന്തി വാചിതമനുവാചേന്തി, സേയ്യഥിദം – അട്ഠകോ വാമകോ വാമദേവോ വേസ്സാമിത്തോ യമതഗ്ഗി 43 അങ്ഗീരസോ ഭാരദ്വാജോ വാസേട്ഠോ കസ്സപോ ഭഗു – ‘ത്യാഹം മന്തേ അധിയാമി സാചരിയകോ’തി, താവതാ ത്വം ഭവിസ്സസി ഇസി വാ ഇസിത്ഥായ വാ പടിപന്നോതി നേതം ഠാനം വിജ്ജതി.
285. ‘‘Evameva kho tvaṃ, ambaṭṭha, ye te ahesuṃ brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro, yesamidaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ, tadanugāyanti tadanubhāsanti bhāsitamanubhāsanti vācitamanuvācenti, seyyathidaṃ – aṭṭhako vāmako vāmadevo vessāmitto yamataggi 44 aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu – ‘tyāhaṃ mante adhiyāmi sācariyako’ti, tāvatā tvaṃ bhavissasi isi vā isitthāya vā paṭipannoti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
൨൮൬. ‘‘തം കിം മഞ്ഞസി, അമ്ബട്ഠ, കിന്തി തേ സുതം ബ്രാഹ്മണാനം വുദ്ധാനം മഹല്ലകാനം ആചരിയപാചരിയാനം ഭാസമാനാനം – യേ തേ അഹേസും ബ്രാഹ്മണാനം പുബ്ബകാ ഇസയോ മന്താനം കത്താരോ മന്താനം പവത്താരോ, യേസമിദം ഏതരഹി ബ്രാഹ്മണാ പോരാണം മന്തപദം ഗീതം പവുത്തം സമിഹിതം, തദനുഗായന്തി തദനുഭാസന്തി ഭാസിതമനുഭാസന്തി വാചിതമനുവാചേന്തി, സേയ്യഥിദം – അട്ഠകോ വാമകോ വാമദേവോ വേസ്സാമിത്തോ യമതഗ്ഗി അങ്ഗീരസോ ഭാരദ്വാജോ വാസേട്ഠോ കസ്സപോ ഭഗു, ഏവം സു തേ സുന്ഹാതാ സുവിലിത്താ കപ്പിതകേസമസ്സൂ ആമുക്കമണികുണ്ഡലാഭരണാ 45 ഓദാതവത്ഥവസനാ പഞ്ചഹി കാമഗുണേഹി സമപ്പിതാ സമങ്ഗീഭൂതാ പരിചാരേന്തി, സേയ്യഥാപി ത്വം ഏതരഹി സാചരിയകോ’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ഭോ ഗോതമ’’.
286. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, kinti te sutaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ye te ahesuṃ brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro, yesamidaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ, tadanugāyanti tadanubhāsanti bhāsitamanubhāsanti vācitamanuvācenti, seyyathidaṃ – aṭṭhako vāmako vāmadevo vessāmitto yamataggi aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu, evaṃ su te sunhātā suvilittā kappitakesamassū āmukkamaṇikuṇḍalābharaṇā 46 odātavatthavasanā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārenti, seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyako’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘…പേ॰… ഏവം സു തേ സാലീനം ഓദനം സുചിമംസൂപസേചനം വിചിതകാളകം അനേകസൂപം അനേകബ്യഞ്ജനം പരിഭുഞ്ജന്തി, സേയ്യഥാപി ത്വം ഏതരഹി സാചരിയകോ’’തി ? ‘‘നോ ഹിദം, ഭോ ഗോതമ’’.
‘‘…Pe… evaṃ su te sālīnaṃ odanaṃ sucimaṃsūpasecanaṃ vicitakāḷakaṃ anekasūpaṃ anekabyañjanaṃ paribhuñjanti, seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyako’’ti ? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘…പേ॰… ഏവം സു തേ വേഠകനതപസ്സാഹി നാരീഹി പരിചാരേന്തി, സേയ്യഥാപി ത്വം ഏതരഹി സാചരിയകോ’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ഭോ ഗോതമ’’.
‘‘…Pe… evaṃ su te veṭhakanatapassāhi nārīhi paricārenti, seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyako’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘…പേ॰… ഏവം സു തേ കുത്തവാലേഹി വളവാരഥേഹി ദീഘാഹി പതോദലട്ഠീഹി വാഹനേ വിതുദേന്താ വിപരിയായന്തി, സേയ്യഥാപി ത്വം ഏതരഹി സാചരിയകോ’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ഭോ ഗോതമ’’.
‘‘…Pe… evaṃ su te kuttavālehi vaḷavārathehi dīghāhi patodalaṭṭhīhi vāhane vitudentā vipariyāyanti, seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyako’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘…പേ॰… ഏവം സു തേ ഉക്കിണ്ണപരിഖാസു ഓക്ഖിത്തപലിഘാസു നഗരൂപകാരികാസു ദീഘാസിവുധേഹി 47 പുരിസേഹി രക്ഖാപേന്തി, സേയ്യഥാപി ത്വം ഏതരഹി സാചരിയകോ’’തി? ‘‘നോ ഹിദം, ഭോ ഗോതമ’’.
‘‘…Pe… evaṃ su te ukkiṇṇaparikhāsu okkhittapalighāsu nagarūpakārikāsu dīghāsivudhehi 48 purisehi rakkhāpenti, seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyako’’ti? ‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘ഇതി ഖോ, അമ്ബട്ഠ, നേവ ത്വം ഇസി ന ഇസിത്ഥായ പടിപന്നോ സാചരിയകോ. യസ്സ ഖോ പന, അമ്ബട്ഠ, മയി കങ്ഖാ വാ വിമതി വാ സോ മം പഞ്ഹേന, അഹം വേയ്യാകരണേന സോധിസ്സാമീ’’തി.
‘‘Iti kho, ambaṭṭha, neva tvaṃ isi na isitthāya paṭipanno sācariyako. Yassa kho pana, ambaṭṭha, mayi kaṅkhā vā vimati vā so maṃ pañhena, ahaṃ veyyākaraṇena sodhissāmī’’ti.
ദ്വേലക്ഖണാദസ്സനം
Dvelakkhaṇādassanaṃ
൨൮൭. അഥ ഖോ ഭഗവാ വിഹാരാ നിക്ഖമ്മ ചങ്കമം അബ്ഭുട്ഠാസി. അമ്ബട്ഠോപി മാണവോ വിഹാരാ നിക്ഖമ്മ ചങ്കമം അബ്ഭുട്ഠാസി. അഥ ഖോ അമ്ബട്ഠോ മാണവോ ഭഗവന്തം ചങ്കമന്തം അനുചങ്കമമാനോ ഭഗവതോ കായേ ദ്വത്തിംസമഹാപുരിസലക്ഖണാനി സമന്നേസി. അദ്ദസാ ഖോ അമ്ബട്ഠോ മാണവോ ഭഗവതോ കായേ ദ്വത്തിംസമഹാപുരിസലക്ഖണാനി യേഭുയ്യേന ഠപേത്വാ ദ്വേ . ദ്വീസു മഹാപുരിസലക്ഖണേസു കങ്ഖതി വിചികിച്ഛതി നാധിമുച്ചതി ന സമ്പസീദതി – കോസോഹിതേ ച വത്ഥഗുയ്ഹേ പഹൂതജിവ്ഹതായ ച.
287. Atha kho bhagavā vihārā nikkhamma caṅkamaṃ abbhuṭṭhāsi. Ambaṭṭhopi māṇavo vihārā nikkhamma caṅkamaṃ abbhuṭṭhāsi. Atha kho ambaṭṭho māṇavo bhagavantaṃ caṅkamantaṃ anucaṅkamamāno bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni samannesi. Addasā kho ambaṭṭho māṇavo bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve . Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe pahūtajivhatāya ca.
൨൮൮. അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘പസ്സതി ഖോ മേ അയം അമ്ബട്ഠോ മാണവോ ദ്വത്തിംസമഹാപുരിസലക്ഖണാനി യേഭുയ്യേന ഠപേത്വാ ദ്വേ. ദ്വീസു മഹാപുരിസലക്ഖണേസു കങ്ഖതി വിചികിച്ഛതി നാധിമുച്ചതി ന സമ്പസീദതി – കോസോഹിതേ ച വത്ഥഗുയ്ഹേ പഹൂതജിവ്ഹതായ ചാ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തഥാരൂപം ഇദ്ധാഭിസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖാസി യഥാ അദ്ദസ അമ്ബട്ഠോ മാണവോ ഭഗവതോ കോസോഹിതം വത്ഥഗുയ്ഹം. അഥ ഖോ ഭഗവാ ജിവ്ഹം നിന്നാമേത്വാ ഉഭോപി കണ്ണസോതാനി അനുമസി പടിമസി, ഉഭോപി നാസികസോതാനി അനുമസി പടിമസി, കേവലമ്പി നലാടമണ്ഡലം ജിവ്ഹായ ഛാദേസി. അഥ ഖോ അമ്ബട്ഠസ്സ മാണവസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘സമന്നാഗതോ ഖോ സമണോ ഗോതമോ ദ്വത്തിംസമഹാപുരിസലക്ഖണേഹി പരിപുണ്ണേഹി, നോ അപരിപുണ്ണേഹീ’’തി. ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ഹന്ദ ച ദാനി മയം, ഭോ ഗോതമ, ഗച്ഛാമ, ബഹുകിച്ചാ മയം ബഹുകരണീയാ’’തി . ‘‘യസ്സദാനി ത്വം, അമ്ബട്ഠ, കാലം മഞ്ഞസീ’’തി. അഥ ഖോ അമ്ബട്ഠോ മാണവോ വളവാരഥമാരുയ്ഹ പക്കാമി.
288. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘passati kho me ayaṃ ambaṭṭho māṇavo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve. Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe pahūtajivhatāya cā’’ti. Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi yathā addasa ambaṭṭho māṇavo bhagavato kosohitaṃ vatthaguyhaṃ. Atha kho bhagavā jivhaṃ ninnāmetvā ubhopi kaṇṇasotāni anumasi paṭimasi, ubhopi nāsikasotāni anumasi paṭimasi, kevalampi nalāṭamaṇḍalaṃ jivhāya chādesi. Atha kho ambaṭṭhassa māṇavassa etadahosi – ‘‘samannāgato kho samaṇo gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi paripuṇṇehi, no aparipuṇṇehī’’ti. Bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘handa ca dāni mayaṃ, bho gotama, gacchāma, bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā’’ti . ‘‘Yassadāni tvaṃ, ambaṭṭha, kālaṃ maññasī’’ti. Atha kho ambaṭṭho māṇavo vaḷavārathamāruyha pakkāmi.
൨൮൯. തേന ഖോ പന സമയേന ബ്രാഹ്മണോ പോക്ഖരസാതി ഉക്കട്ഠായ നിക്ഖമിത്വാ മഹതാ ബ്രാഹ്മണഗണേന സദ്ധിം സകേ ആരാമേ നിസിന്നോ ഹോതി അമ്ബട്ഠംയേവ മാണവം പടിമാനേന്തോ. അഥ ഖോ അമ്ബട്ഠോ മാണവോ യേന സകോ ആരാമോ തേന പായാസി. യാവതികാ യാനസ്സ ഭൂമി, യാനേന ഗന്ത്വാ യാനാ പച്ചോരോഹിത്വാ പത്തികോവ യേന ബ്രാഹ്മണോ പോക്ഖരസാതി തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ ബ്രാഹ്മണം പോക്ഖരസാതിം അഭിവാദേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി.
289. Tena kho pana samayena brāhmaṇo pokkharasāti ukkaṭṭhāya nikkhamitvā mahatā brāhmaṇagaṇena saddhiṃ sake ārāme nisinno hoti ambaṭṭhaṃyeva māṇavaṃ paṭimānento. Atha kho ambaṭṭho māṇavo yena sako ārāmo tena pāyāsi. Yāvatikā yānassa bhūmi, yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikova yena brāhmaṇo pokkharasāti tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā brāhmaṇaṃ pokkharasātiṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
൨൯൦. ഏകമന്തം നിസിന്നം ഖോ അമ്ബട്ഠം മാണവം ബ്രാഹ്മണോ പോക്ഖരസാതി ഏതദവോച – ‘‘കച്ചി, താത അമ്ബട്ഠ, അദ്ദസ തം ഭവന്തം ഗോതമ’’ന്തി? ‘‘അദ്ദസാമ ഖോ മയം, ഭോ, തം ഭവന്തം ഗോതമ’’ന്തി. ‘‘കച്ചി, താത അമ്ബട്ഠ, തം ഭവന്തം ഗോതമം തഥാ സന്തംയേവ സദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗതോ നോ അഞ്ഞഥാ; കച്ചി പന സോ ഭവം ഗോതമോ താദിസോ നോ അഞ്ഞാദിസോ’’തി ? ‘‘തഥാ സന്തംയേവ, ഭോ, തം ഭവന്തം ഗോതമം സദ്ദോ അബ്ഭുഗ്ഗതോ നോ അഞ്ഞഥാ, താദിസോവ സോ ഭവം ഗോതമോ നോ അഞ്ഞാദിസോ. സമന്നാഗതോ ച സോ ഭവം ഗോതമോ ദ്വത്തിംസമഹാപുരിസലക്ഖണേഹി പരിപുണ്ണേഹി നോ അപരിപുണ്ണേഹീ’’തി. ‘‘അഹു പന തേ, താത അമ്ബട്ഠ, സമണേന ഗോതമേന സദ്ധിം കോചിദേവ കഥാസല്ലാപോ’’തി? ‘‘അഹു ഖോ മേ, ഭോ, സമണേന ഗോതമേന സദ്ധിം കോചിദേവ കഥാസല്ലാപോ’’തി. ‘‘യഥാ കഥം പന തേ, താത അമ്ബട്ഠ, അഹു സമണേന ഗോതമേന സദ്ധിം കോചിദേവ കഥാസല്ലാപോ’’തി? അഥ ഖോ അമ്ബട്ഠോ മാണവോ യാവതകോ 49 അഹോസി ഭഗവതാ സദ്ധിം കഥാസല്ലാപോ, തം സബ്ബം ബ്രാഹ്മണസ്സ പോക്ഖരസാതിസ്സ ആരോചേസി.
290. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ brāhmaṇo pokkharasāti etadavoca – ‘‘kacci, tāta ambaṭṭha, addasa taṃ bhavantaṃ gotama’’nti? ‘‘Addasāma kho mayaṃ, bho, taṃ bhavantaṃ gotama’’nti. ‘‘Kacci, tāta ambaṭṭha, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathā santaṃyeva saddo abbhuggato no aññathā; kacci pana so bhavaṃ gotamo tādiso no aññādiso’’ti ? ‘‘Tathā santaṃyeva, bho, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ saddo abbhuggato no aññathā, tādisova so bhavaṃ gotamo no aññādiso. Samannāgato ca so bhavaṃ gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi paripuṇṇehi no aparipuṇṇehī’’ti. ‘‘Ahu pana te, tāta ambaṭṭha, samaṇena gotamena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti? ‘‘Ahu kho me, bho, samaṇena gotamena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti. ‘‘Yathā kathaṃ pana te, tāta ambaṭṭha, ahu samaṇena gotamena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti? Atha kho ambaṭṭho māṇavo yāvatako 50 ahosi bhagavatā saddhiṃ kathāsallāpo, taṃ sabbaṃ brāhmaṇassa pokkharasātissa ārocesi.
൨൯൧. ഏവം വുത്തേ, ബ്രാഹ്മണോ പോക്ഖരസാതി അമ്ബട്ഠം മാണവം ഏതദവോച – ‘‘അഹോ വത രേ അമ്ഹാകം പണ്ഡിതക 51, അഹോ വത രേ അമ്ഹാകം ബഹുസ്സുതക 52, അഹോ വത രേ അമ്ഹാകം തേവിജ്ജക 53, ഏവരൂപേന കിര, ഭോ, പുരിസോ അത്ഥചരകേന കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജേയ്യ. യദേവ ഖോ ത്വം, അമ്ബട്ഠ, തം ഭവന്തം ഗോതമം ഏവം ആസജ്ജ ആസജ്ജ അവചാസി, അഥ ഖോ സോ ഭവം ഗോതമോ അമ്ഹേപി ഏവം ഉപനേയ്യ ഉപനേയ്യ അവച. അഹോ വത രേ അമ്ഹാകം പണ്ഡിതക, അഹോ വത രേ അമ്ഹാകം ബഹുസ്സുതക, അഹോ വത രേ അമ്ഹാകം തേവിജ്ജക, ഏവരൂപേന കിര, ഭോ, പുരിസോ അത്ഥചരകേന കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ അപായം ദുഗ്ഗതിം വിനിപാതം നിരയം ഉപപജ്ജേയ്യാ’’തി, കുപിതോ 54 അനത്തമനോ അമ്ബട്ഠം മാണവം പദസായേവ പവത്തേസി. ഇച്ഛതി ച താവദേവ ഭഗവന്തം ദസ്സനായ ഉപസങ്കമിതും.
291. Evaṃ vutte, brāhmaṇo pokkharasāti ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘aho vata re amhākaṃ paṇḍitaka 55, aho vata re amhākaṃ bahussutaka 56, aho vata re amhākaṃ tevijjaka 57, evarūpena kira, bho, puriso atthacarakena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyya. Yadeva kho tvaṃ, ambaṭṭha, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ āsajja āsajja avacāsi, atha kho so bhavaṃ gotamo amhepi evaṃ upaneyya upaneyya avaca. Aho vata re amhākaṃ paṇḍitaka, aho vata re amhākaṃ bahussutaka, aho vata re amhākaṃ tevijjaka, evarūpena kira, bho, puriso atthacarakena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyyā’’ti, kupito 58 anattamano ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ padasāyeva pavattesi. Icchati ca tāvadeva bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ.
പോക്ഖരസാതിബുദ്ധുപസങ്കമനം
Pokkharasātibuddhupasaṅkamanaṃ
൨൯൨. അഥ ഖോ തേ ബ്രാഹ്മണാ ബ്രാഹ്മണം പോക്ഖരസാതിം ഏതദവോചും – ‘‘അതിവികാലോ ഖോ, ഭോ, അജ്ജ സമണം ഗോതമം ദസ്സനായ ഉപസങ്കമിതും. സ്വേദാനി 59 ഭവം പോക്ഖരസാതി സമണം ഗോതമം ദസ്സനായ ഉപസങ്കമിസ്സതീ’’തി. അഥ ഖോ ബ്രാഹ്മണോ പോക്ഖരസാതി സകേ നിവേസനേ പണീതം ഖാദനീയം ഭോജനീയം പടിയാദാപേത്വാ യാനേ ആരോപേത്വാ ഉക്കാസു ധാരിയമാനാസു ഉക്കട്ഠായ നിയ്യാസി, യേന ഇച്ഛാനങ്ഗലവനസണ്ഡോ തേന പായാസി. യാവതികാ യാനസ്സ ഭൂമി യാനേന ഗന്ത്വാ, യാനാ പച്ചോരോഹിത്വാ പത്തികോവ യേന ഭഗവാ തേനുപസങ്കമി. ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതാ സദ്ധിം സമ്മോദി, സമ്മോദനീയം കഥം സാരണീയം വീതിസാരേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി.
292. Atha kho te brāhmaṇā brāhmaṇaṃ pokkharasātiṃ etadavocuṃ – ‘‘ativikālo kho, bho, ajja samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ. Svedāni 60 bhavaṃ pokkharasāti samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’ti. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti sake nivesane paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā yāne āropetvā ukkāsu dhāriyamānāsu ukkaṭṭhāya niyyāsi, yena icchānaṅgalavanasaṇḍo tena pāyāsi. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā, yānā paccorohitvā pattikova yena bhagavā tenupasaṅkami. Upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi, sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
൨൯൩. ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഖോ ബ്രാഹ്മണോ പോക്ഖരസാതി ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ആഗമാ നു ഖോ ഇധ, ഭോ ഗോതമ, അമ്ഹാകം അന്തേവാസീ അമ്ബട്ഠോ മാണവോ’’തി? ‘‘ആഗമാ ഖോ തേ 61, ബ്രാഹ്മണ, അന്തേവാസീ അമ്ബട്ഠോ മാണവോ’’തി. ‘‘അഹു പന തേ, ഭോ ഗോതമ, അമ്ബട്ഠേന മാണവേന സദ്ധിം കോചിദേവ കഥാസല്ലാപോ’’തി? ‘‘അഹു ഖോ മേ, ബ്രാഹ്മണ, അമ്ബട്ഠേന മാണവേന സദ്ധിം കോചിദേവ കഥാസല്ലാപോ’’തി. ‘‘യഥാകഥം പന തേ, ഭോ ഗോതമ, അഹു അമ്ബട്ഠേന മാണവേന സദ്ധിം കോചിദേവ കഥാസല്ലാപോ’’തി? അഥ ഖോ ഭഗവാ യാവതകോ അഹോസി അമ്ബട്ഠേന മാണവേന സദ്ധിം കഥാസല്ലാപോ, തം സബ്ബം ബ്രാഹ്മണസ്സ പോക്ഖരസാതിസ്സ ആരോചേസി. ഏവം വുത്തേ, ബ്രാഹ്മണോ പോക്ഖരസാതി ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘ബാലോ, ഭോ ഗോതമ, അമ്ബട്ഠോ മാണവോ, ഖമതു ഭവം ഗോതമോ അമ്ബട്ഠസ്സ മാണവസ്സാ’’തി. ‘‘സുഖീ ഹോതു, ബ്രാഹ്മണ, അമ്ബട്ഠോ മാണവോ’’തി.
293. Ekamantaṃ nisinno kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘āgamā nu kho idha, bho gotama, amhākaṃ antevāsī ambaṭṭho māṇavo’’ti? ‘‘Āgamā kho te 62, brāhmaṇa, antevāsī ambaṭṭho māṇavo’’ti. ‘‘Ahu pana te, bho gotama, ambaṭṭhena māṇavena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti? ‘‘Ahu kho me, brāhmaṇa, ambaṭṭhena māṇavena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti. ‘‘Yathākathaṃ pana te, bho gotama, ahu ambaṭṭhena māṇavena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti? Atha kho bhagavā yāvatako ahosi ambaṭṭhena māṇavena saddhiṃ kathāsallāpo, taṃ sabbaṃ brāhmaṇassa pokkharasātissa ārocesi. Evaṃ vutte, brāhmaṇo pokkharasāti bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘bālo, bho gotama, ambaṭṭho māṇavo, khamatu bhavaṃ gotamo ambaṭṭhassa māṇavassā’’ti. ‘‘Sukhī hotu, brāhmaṇa, ambaṭṭho māṇavo’’ti.
൨൯൪. അഥ ഖോ ബ്രാഹ്മണോ പോക്ഖരസാതി ഭഗവതോ കായേ ദ്വത്തിംസമഹാപുരിസലക്ഖണാനി സമന്നേസി. അദ്ദസാ ഖോ ബ്രാഹ്മണോ പോക്ഖരസാതി ഭഗവതോ കായേ ദ്വത്തിംസമഹാപുരിസലക്ഖണാനി യേഭുയ്യേന ഠപേത്വാ ദ്വേ. ദ്വീസു മഹാപുരിസലക്ഖണേസു കങ്ഖതി വിചികിച്ഛതി നാധിമുച്ചതി ന സമ്പസീദതി – കോസോഹിതേ ച വത്ഥഗുയ്ഹേ പഹൂതജിവ്ഹതായ ച.
294. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni samannesi. Addasā kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve. Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe pahūtajivhatāya ca.
൨൯൫. അഥ ഖോ ഭഗവതോ ഏതദഹോസി – ‘‘പസ്സതി ഖോ മേ അയം ബ്രാഹ്മണോ പോക്ഖരസാതി ദ്വത്തിംസമഹാപുരിസലക്ഖണാനി യേഭുയ്യേന ഠപേത്വാ ദ്വേ. ദ്വീസു മഹാപുരിസലക്ഖണേസു കങ്ഖതി വിചികിച്ഛതി നാധിമുച്ചതി ന സമ്പസീദതി – കോസോഹിതേ ച വത്ഥഗുയ്ഹേ, പഹൂതജിവ്ഹതായ ചാ’’തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ തഥാരൂപം ഇദ്ധാഭിസങ്ഖാരം അഭിസങ്ഖാസി യഥാ അദ്ദസ ബ്രാഹ്മണോ പോക്ഖരസാതി ഭഗവതോ കോസോഹിതം വത്ഥഗുയ്ഹം. അഥ ഖോ ഭഗവാ ജിവ്ഹം നിന്നാമേത്വാ ഉഭോപി കണ്ണസോതാനി അനുമസി പടിമസി, ഉഭോപി നാസികസോതാനി അനുമസി പടിമസി, കേവലമ്പി നലാടമണ്ഡലം ജിവ്ഹായ ഛാദേസി.
295. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘passati kho me ayaṃ brāhmaṇo pokkharasāti dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni yebhuyyena ṭhapetvā dve. Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe, pahūtajivhatāya cā’’ti. Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi yathā addasa brāhmaṇo pokkharasāti bhagavato kosohitaṃ vatthaguyhaṃ. Atha kho bhagavā jivhaṃ ninnāmetvā ubhopi kaṇṇasotāni anumasi paṭimasi, ubhopi nāsikasotāni anumasi paṭimasi, kevalampi nalāṭamaṇḍalaṃ jivhāya chādesi.
൨൯൬. അഥ ഖോ ബ്രാഹ്മണസ്സ പോക്ഖരസാതിസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘സമന്നാഗതോ ഖോ സമണോ ഗോതമോ ദ്വത്തിംസമഹാപുരിസലക്ഖണേഹി പരിപുണ്ണേഹി നോ അപരിപുണ്ണേഹീ’’തി. ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അധിവാസേതു മേ ഭവം ഗോതമോ അജ്ജതനായ ഭത്തം സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേനാ’’തി. അധിവാസേസി ഭഗവാ തുണ്ഹീഭാവേന.
296. Atha kho brāhmaṇassa pokkharasātissa etadahosi – ‘‘samannāgato kho samaṇo gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi paripuṇṇehi no aparipuṇṇehī’’ti. Bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘adhivāsetu me bhavaṃ gotamo ajjatanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
൨൯൭. അഥ ഖോ ബ്രാഹ്മണോ പോക്ഖരസാതി ഭഗവതോ അധിവാസനം വിദിത്വാ ഭഗവതോ കാലം ആരോചേസി – ‘‘കാലോ, ഭോ ഗോതമ, നിട്ഠിതം ഭത്ത’’ന്തി. അഥ ഖോ ഭഗവാ പുബ്ബണ്ഹസമയം നിവാസേത്വാ പത്തചീവരമാദായ സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേന യേന ബ്രാഹ്മണസ്സ പോക്ഖരസാതിസ്സ നിവേസനം തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ഞത്തേ ആസനേ നിസീദി. അഥ ഖോ ബ്രാഹ്മണോ പോക്ഖരസാതി ഭഗവന്തം പണീതേന ഖാദനീയേന ഭോജനീയേന സഹത്ഥാ സന്തപ്പേസി സമ്പവാരേസി, മാണവകാപി ഭിക്ഖുസങ്ഘം. അഥ ഖോ ബ്രാഹ്മണോ പോക്ഖരസാതി ഭഗവന്തം ഭുത്താവിം ഓനീതപത്തപാണിം അഞ്ഞതരം നീചം ആസനം ഗഹേത്വാ ഏകമന്തം നിസീദി.
297. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavato adhivāsanaṃ viditvā bhagavato kālaṃ ārocesi – ‘‘kālo, bho gotama, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṃ bhikkhusaṅghena yena brāhmaṇassa pokkharasātissa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavantaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi, māṇavakāpi bhikkhusaṅghaṃ. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi.
൨൯൮. ഏകമന്തം നിസിന്നസ്സ ഖോ ബ്രാഹ്മണസ്സ പോക്ഖരസാതിസ്സ ഭഗവാ അനുപുബ്ബിം കഥം കഥേസി, സേയ്യഥിദം – ദാനകഥം സീലകഥം സഗ്ഗകഥം; കാമാനം ആദീനവം ഓകാരം സംകിലേസം, നേക്ഖമ്മേ ആനിസംസം പകാസേസി. യദാ ഭഗവാ അഞ്ഞാസി ബ്രാഹ്മണം പോക്ഖരസാതിം കല്ലചിത്തം മുദുചിത്തം വിനീവരണചിത്തം ഉദഗ്ഗചിത്തം പസന്നചിത്തം, അഥ യാ ബുദ്ധാനം സാമുക്കംസികാ ധമ്മദേസനാ, തം പകാസേസി – ദുക്ഖം സമുദയം നിരോധം മഗ്ഗം. സേയ്യഥാപി നാമ സുദ്ധം വത്ഥം അപഗതകാളകം സമ്മദേവ രജനം പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യ; ഏവമേവ ബ്രാഹ്മണസ്സ പോക്ഖരസാതിസ്സ തസ്മിഞ്ഞേവ ആസനേ വിരജം വീതമലം ധമ്മചക്ഖും ഉദപാദി – ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി.
298. Ekamantaṃ nisinnassa kho brāhmaṇassa pokkharasātissa bhagavā anupubbiṃ kathaṃ kathesi, seyyathidaṃ – dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ; kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā bhagavā aññāsi brāhmaṇaṃ pokkharasātiṃ kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacittaṃ udaggacittaṃ pasannacittaṃ, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā, taṃ pakāsesi – dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya; evameva brāhmaṇassa pokkharasātissa tasmiññeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.
പോക്ഖരസാതിഉപാസകത്തപടിവേദനാ
Pokkharasātiupāsakattapaṭivedanā
൨൯൯. അഥ ഖോ ബ്രാഹ്മണോ പോക്ഖരസാതി ദിട്ഠധമ്മോ പത്തധമ്മോ വിദിതധമ്മോ പരിയോഗാള്ഹധമ്മോ തിണ്ണവിചികിച്ഛോ വിഗതകഥംകഥോ വേസാരജ്ജപ്പത്തോ അപരപ്പച്ചയോ സത്ഥുസാസനേ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘അഭിക്കന്തം, ഭോ ഗോതമ, അഭിക്കന്തം, ഭോ ഗോതമ. സേയ്യഥാപി, ഭോ ഗോതമ, നിക്കുജ്ജിതം വാ ഉക്കുജ്ജേയ്യ, പടിച്ഛന്നം വാ വിവരേയ്യ, മൂള്ഹസ്സ വാ മഗ്ഗം ആചിക്ഖേയ്യ , അന്ധകാരേ വാ തേലപജ്ജോതം ധാരേയ്യ, ‘ചക്ഖുമന്തോ രൂപാനി ദക്ഖന്തീ’തി; ഏവമേവം ഭോതാ ഗോതമേന അനേകപരിയായേന ധമ്മോ പകാസിതോ. ഏസാഹം, ഭോ ഗോതമ, സപുത്തോ സഭരിയോ സപരിസോ സാമച്ചോ ഭവന്തം ഗോതമം സരണം ഗച്ഛാമി ധമ്മഞ്ച ഭിക്ഖുസങ്ഘഞ്ച. ഉപാസകം മം ഭവം ഗോതമോ ധാരേതു അജ്ജതഗ്ഗേ പാണുപേതം സരണം ഗതം. യഥാ ച ഭവം ഗോതമോ ഉക്കട്ഠായ അഞ്ഞാനി ഉപാസകകുലാനി ഉപസങ്കമതി, ഏവമേവ ഭവം ഗോതമോ പോക്ഖരസാതികുലം ഉപസങ്കമതു. തത്ഥ യേ തേ മാണവകാ വാ മാണവികാ വാ ഭവന്തം ഗോതമം അഭിവാദേസ്സന്തി വാ പച്ചുട്ഠിസ്സന്തി 63 വാ ആസനം വാ ഉദകം വാ ദസ്സന്തി ചിത്തം വാ പസാദേസ്സന്തി, തേസം തം ഭവിസ്സതി ദീഘരത്തം ഹിതായ സുഖായാ’’തി. ‘‘കല്യാണം വുച്ചതി, ബ്രാഹ്മണാ’’തി.
299. Atha kho brāhmaṇo pokkharasāti diṭṭhadhammo pattadhammo viditadhammo pariyogāḷhadhammo tiṇṇavicikiccho vigatakathaṃkatho vesārajjappatto aparappaccayo satthusāsane bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama. Seyyathāpi, bho gotama, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya , andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya, ‘cakkhumanto rūpāni dakkhantī’ti; evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ, bho gotama, saputto sabhariyo sapariso sāmacco bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gataṃ. Yathā ca bhavaṃ gotamo ukkaṭṭhāya aññāni upāsakakulāni upasaṅkamati, evameva bhavaṃ gotamo pokkharasātikulaṃ upasaṅkamatu. Tattha ye te māṇavakā vā māṇavikā vā bhavantaṃ gotamaṃ abhivādessanti vā paccuṭṭhissanti 64 vā āsanaṃ vā udakaṃ vā dassanti cittaṃ vā pasādessanti, tesaṃ taṃ bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti. ‘‘Kalyāṇaṃ vuccati, brāhmaṇā’’ti.
അമ്ബട്ഠസുത്തം നിട്ഠിതം തതിയം.
Ambaṭṭhasuttaṃ niṭṭhitaṃ tatiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ദീഘ നികായ (അട്ഠകഥാ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ൩. അമ്ബട്ഠസുത്തവണ്ണനാ • 3. Ambaṭṭhasuttavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ദീഘനികായ (ടീകാ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ൩. അമ്ബട്ഠസുത്തവണ്ണനാ • 3. Ambaṭṭhasuttavaṇṇanā