Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဒီဃ နိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā)

    ၃. အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ

    3. Ambaṭṭhasuttavaṇṇanā

    အဒ္ဓာနဂမနဝဏ္ဏနာ

    Addhānagamanavaṇṇanā

    ၂၅၄. ဧဝံ မေ သုတံ။ပေ.။ ကောသလေသူတိ အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တံ။ တတ္ရာယံ အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ။ ကောသလေသူတိ ကောသလာ နာမ ဇာနပဒိနော ရာဇကုမာရာ။ တေသံ နိဝာသော ဧကောပိ ဇနပဒော ရူဠ္ဟီသဒ္ဒေန ကောသလာတိ ဝုစ္စတိ, တသ္မိံ ကောသလေသု ဇနပဒေ။ ပောရာဏာ ပနာဟု – ယသ္မာ ပုဗ္ဗေ မဟာပနာဒံ ရာဇကုမာရံ နာနာနာဋကာဒီနိ ဒိသ္ဝာ သိတမတ္တမ္ပိ အကရောန္တံ သုတ္ဝာ ရာဇာ အာဟ – ‘‘ယော မမ ပုတ္တံ ဟသာပေတိ, သဗ္ဗာလင္ကာရေန နံ အလင္ကရောမီ’’တိ။ တတော နင္ဂလာနိပိ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ မဟာဇနကာယေ သန္နိပတိတေ မနုသ္သာ သာတိရေကာနိ သတ္တဝသ္သာနိ နာနာကီဠာယော ဒသ္သေတ္ဝာပိ တံ ဟသာပေတုံ နာသက္ခိံသု, တတော သက္ကော ဒေဝရာဇာ နာဋကံ ပေသေသိ, သော ဒိဗ္ဗနာဋကံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဟသာပေသိ။ အထ တေ မနုသ္သာ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနောကာသာဘိမုခာ ပက္ကမိံသု။ တေ ပဋိပထေ မိတ္တသုဟဇ္ဇာဒယော ဒိသ္ဝာ ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တာ – ‘‘ကစ္စိ ဘော ကုသလံ, ကစ္စိ ဘော ကုသလ’’န္တိ အာဟံသု။ တသ္မာ တံ ‘‘ကုသလ’’န္တိ ဝစနံ ဥပာဒာယ သော ပဒေသော ကောသလာတိ ဝုစ္စတီတိ။

    254. Evaṃ me sutaṃ…pe… kosalesūti ambaṭṭhasuttaṃ. Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā. Kosalesūti kosalā nāma jānapadino rājakumārā. Tesaṃ nivāso ekopi janapado rūḷhīsaddena kosalāti vuccati, tasmiṃ kosalesu janapade. Porāṇā panāhu – yasmā pubbe mahāpanādaṃ rājakumāraṃ nānānāṭakādīni disvā sitamattampi akarontaṃ sutvā rājā āha – ‘‘yo mama puttaṃ hasāpeti, sabbālaṅkārena naṃ alaṅkaromī’’ti. Tato naṅgalānipi chaḍḍetvā mahājanakāye sannipatite manussā sātirekāni sattavassāni nānākīḷāyo dassetvāpi taṃ hasāpetuṃ nāsakkhiṃsu, tato sakko devarājā nāṭakaṃ pesesi, so dibbanāṭakaṃ dassetvā hasāpesi. Atha te manussā attano attano vasanokāsābhimukhā pakkamiṃsu. Te paṭipathe mittasuhajjādayo disvā paṭisanthāraṃ karontā – ‘‘kacci bho kusalaṃ, kacci bho kusala’’nti āhaṃsu. Tasmā taṃ ‘‘kusala’’nti vacanaṃ upādāya so padeso kosalāti vuccatīti.

    စာရိကံ စရမာနောတိ အဒ္ဓာနဂမနံ ဂစ္ဆန္တော။ စာရိကာ စ နာမေသာ ဘဂဝတော ဒုဝိဓာ ဟောတိ – တုရိတစာရိကာ စ, အတုရိတစာရိကာ စ။ တတ္ထ ဒူရေပိ ဗောဓနေယ္ယပုဂ္ဂလံ ဒိသ္ဝာ တသ္သ ဗောဓနတ္ထာယ သဟသာ ဂမနံ တုရိတစာရိကာ နာမ, သာ မဟာကသ္သပသ္သ ပစ္စုဂ္ဂမနာဒီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဘဂဝာ ဟိ မဟာကသ္သပတ္ထေရံ ပစ္စုဂ္ဂစ္ဆန္တော မုဟုတ္တေန တိဂာဝုတံ မဂ္ဂံ အဂမာသိ။ အာဠဝကသ္သတ္ထာယ တိံသယောဇနံ, တထာ အင္ဂုလိမာလသ္သ။ ပက္ကုသာတိသ္သ ပန ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနံ။ မဟာကပ္ပိနသ္သ ဝီသယောဇနသတံ။ ဓနိယသ္သတ္ထာယ သတ္တယောဇနသတာနိ အဂမာသိ။ ဓမ္မသေနာပတိနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကသ္သ ဝနဝာသီတိသ္သသာမဏေရသ္သ တိဂာဝုတာဓိကံ ဝီသယောဇနသတံ။

    Cārikaṃ caramānoti addhānagamanaṃ gacchanto. Cārikā ca nāmesā bhagavato duvidhā hoti – turitacārikā ca, aturitacārikā ca. Tattha dūrepi bodhaneyyapuggalaṃ disvā tassa bodhanatthāya sahasā gamanaṃ turitacārikā nāma, sā mahākassapassa paccuggamanādīsu daṭṭhabbā. Bhagavā hi mahākassapattheraṃ paccuggacchanto muhuttena tigāvutaṃ maggaṃ agamāsi. Āḷavakassatthāya tiṃsayojanaṃ, tathā aṅgulimālassa. Pakkusātissa pana pañcacattālīsayojanaṃ. Mahākappinassa vīsayojanasataṃ. Dhaniyassatthāya sattayojanasatāni agamāsi. Dhammasenāpatino saddhivihārikassa vanavāsītissasāmaṇerassa tigāvutādhikaṃ vīsayojanasataṃ.

    ဧကဒိဝသံ ကိရ ထေရော – ‘‘တိသ္သသာမဏေရသ္သ သန္တိကံ, ဘန္တေ, ဂစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ ဘဂဝာ – ‘‘အဟမ္ပိ ဂမိသ္သာမီ’’တိ ဝတ္ဝာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘အာနန္ဒ, ဝီသတိသဟသ္သာနံ ဆဠဘိညာနံ အာရောစေဟိ, ဘဂဝာ ကိရ ဝနဝာသိသ္သ တိသ္သသာမဏေရသ္သ သန္တိကံ ဂမိသ္သတီ’’တိ။ တတော ဒုတိယဒိဝသေ ဝီသတိသဟသ္သခီဏာသဝပရိဝာရော အာကာသေ ဥပ္ပတိတ္ဝာ ဝီသတိယောဇနသတမတ္ထကေ တသ္သ ဂောစရဂာမဒ္ဝာရေ ဩတရိတ္ဝာ စီဝရံ ပာရုပိ။ တံ ကမ္မန္တံ ဂစ္ဆမာနာ မနုသ္သာ ဒိသ္ဝာ – ‘‘သတ္ထာ နော အာဂတော, မာ ကမ္မန္တံ အဂမိတ္ထာ’’တိ ဝတ္ဝာ အာသနာနိ ပညပေတ္ဝာ ယာဂုံ ဒတ္ဝာ ပာတရာသဘတ္တံ ကရောန္တာ – ‘‘ကုဟိံ, ဘန္တေ, ဘဂဝာ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဒဟရဘိက္ခူ ပုစ္ဆိံသု။ ဥပာသကာ န ဘဂဝာ အညတ္ထ ဂစ္ဆတိ, ဣဓေဝ တိသ္သသာမဏေရသ္သ ဒသ္သနတ္ထာယာဂတောတိ။ တေ – ‘‘အမ္ဟာကံ ကုလူပကသ္သ ကိရ ထေရသ္သ ဒသ္သနတ္ထာယ သတ္ထာ အာဂတော, နော ဝတ နော ထေရော ဩရမတ္တကော’’တိ သောမနသ္သဇာတာ အဟေသုံ။

    Ekadivasaṃ kira thero – ‘‘tissasāmaṇerassa santikaṃ, bhante, gacchāmī’’ti āha. Bhagavā – ‘‘ahampi gamissāmī’’ti vatvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘ānanda, vīsatisahassānaṃ chaḷabhiññānaṃ ārocehi, bhagavā kira vanavāsissa tissasāmaṇerassa santikaṃ gamissatī’’ti. Tato dutiyadivase vīsatisahassakhīṇāsavaparivāro ākāse uppatitvā vīsatiyojanasatamatthake tassa gocaragāmadvāre otaritvā cīvaraṃ pārupi. Taṃ kammantaṃ gacchamānā manussā disvā – ‘‘satthā no āgato, mā kammantaṃ agamitthā’’ti vatvā āsanāni paññapetvā yāguṃ datvā pātarāsabhattaṃ karontā – ‘‘kuhiṃ, bhante, bhagavā gacchatī’’ti daharabhikkhū pucchiṃsu. Upāsakā na bhagavā aññattha gacchati, idheva tissasāmaṇerassa dassanatthāyāgatoti. Te – ‘‘amhākaṃ kulūpakassa kira therassa dassanatthāya satthā āgato, no vata no thero oramattako’’ti somanassajātā ahesuṃ.

    အထ ခော ဘဂဝတော ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ သာမဏေရော ဂာမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ – ‘‘ဥပာသကာ, မဟာဘိက္ခုသင္ဃော’’တိ ပုစ္ဆိ။ အထသ္သ တေ ‘‘သတ္ထာ, ဘန္တေ, အာဂတော’’တိ အာရောစေသုံ။ သော ဘဂဝန္တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပိဏ္ဍပာတေန အာပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ တသ္သ ပတ္တံ ဟတ္ထေန ဂဟေတ္ဝာ – ‘‘အလံ, တိသ္သ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တကိစ္စ’’န္တိ အာဟ။ တတော ဥပဇ္ဈာယံ အာပုစ္ဆိတ္ဝာ အတ္တနော ပတ္တာသနေ နိသီဒိတ္ဝာ ဘတ္တကိစ္စမကာသိ။ အထသ္သ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ သတ္ထာ မင္ဂလံ ဝတ္ဝာ နိက္ခမိတ္ဝာ ဂာမဒ္ဝာရေ ဌတ္ဝာ – ‘‘ကတရော တေ, တိသ္သ, ဝသနဋ္ဌာနံ ဂတမဂ္ဂော’’တိ အာဟ။ အယံ ဘဂဝာတိ။ မဂ္ဂံ ဒေသယမာနော ပုရတော ယာဟိ တိသ္သာတိ။ ဘဂဝာ ကိရ သဒေဝကသ္သ လောကသ္သ မဂ္ဂဒေသကောပိ သမာနော သကလေ တိဂာဝုတေ မဂ္ဂေ ‘သာမဏေရံ ဒဋ္ဌုံ လစ္ဆာမီ’တိ တံ မဂ္ဂဒေသကံ အကာသိ။

    Atha kho bhagavato bhattakiccapariyosāne sāmaṇero gāme piṇḍāya caritvā – ‘‘upāsakā, mahābhikkhusaṅgho’’ti pucchi. Athassa te ‘‘satthā, bhante, āgato’’ti ārocesuṃ. So bhagavantaṃ upasaṅkamitvā piṇḍapātena āpucchi. Satthā tassa pattaṃ hatthena gahetvā – ‘‘alaṃ, tissa, niṭṭhitaṃ bhattakicca’’nti āha. Tato upajjhāyaṃ āpucchitvā attano pattāsane nisīditvā bhattakiccamakāsi. Athassa bhattakiccapariyosāne satthā maṅgalaṃ vatvā nikkhamitvā gāmadvāre ṭhatvā – ‘‘kataro te, tissa, vasanaṭṭhānaṃ gatamaggo’’ti āha. Ayaṃ bhagavāti. Maggaṃ desayamāno purato yāhi tissāti. Bhagavā kira sadevakassa lokassa maggadesakopi samāno sakale tigāvute magge ‘sāmaṇeraṃ daṭṭhuṃ lacchāmī’ti taṃ maggadesakaṃ akāsi.

    သော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တ္ဝာ ဘဂဝတော ဝတ္တမကာသိ။ အထ နံ ဘဂဝာ – ‘‘ကတရော တေ, တိသ္သ, စင္ကမော’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ သာမဏေရသ္သ နိသီဒနပာသာဏေ နိသီဒိတ္ဝာ – ‘‘တိသ္သ, ဣမသ္မိံ ဌာနေ သုခံ ဝသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော အာဟ – ‘‘အာမ, ဘန္တေ, ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝသန္တသ္သ သီဟဗ္ယဂ္ဃဟတ္ထိမိဂမောရာဒီနံ သဒ္ဒံ သုဏတော အရညသညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တာယ သုခံ ဝသာမီ’’တိ။ အထ နံ ဘဂဝာ – ‘‘တိသ္သ, ဘိက္ခုသင္ဃံ သန္နိပာတေဟိ, ဗုဒ္ဓဒာယဇ္ဇံ တေ ဒသ္သာမီ’’တိ ဝတ္ဝာ သန္နိပတိတေ ဘိက္ခုသင္ဃေ ဥပသမ္ပာဒေတ္ဝာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ အဂမာသီတိ။ အယံ တုရိတစာရိကာ နာမ။ ယံ ပန ဂာမနိဂမပဋိပာဋိယာ ဒေဝသိကံ ယောဇနဒ္ဝိယောဇနဝသေန ပိဏ္ဍပာတစရိယာဒီဟိ လောကံ အနုဂ္ဂဏ္ဟန္တသ္သ ဂမနံ, အယံ အတုရိတစာရိကာ နာမ။

    So attano vasanaṭṭhānaṃ gantvā bhagavato vattamakāsi. Atha naṃ bhagavā – ‘‘kataro te, tissa, caṅkamo’’ti pucchitvā tattha gantvā sāmaṇerassa nisīdanapāsāṇe nisīditvā – ‘‘tissa, imasmiṃ ṭhāne sukhaṃ vasī’’ti pucchi. So āha – ‘‘āma, bhante, imasmiṃ ṭhāne vasantassa sīhabyagghahatthimigamorādīnaṃ saddaṃ suṇato araññasaññā uppajjati, tāya sukhaṃ vasāmī’’ti. Atha naṃ bhagavā – ‘‘tissa, bhikkhusaṅghaṃ sannipātehi, buddhadāyajjaṃ te dassāmī’’ti vatvā sannipatite bhikkhusaṅghe upasampādetvā attano vasanaṭṭhānameva agamāsīti. Ayaṃ turitacārikā nāma. Yaṃ pana gāmanigamapaṭipāṭiyā devasikaṃ yojanadviyojanavasena piṇḍapātacariyādīhi lokaṃ anuggaṇhantassa gamanaṃ, ayaṃ aturitacārikā nāma.

    ဣမံ ပန စာရိကံ စရန္တော ဘဂဝာ မဟာမဏ္ဍလံ, မဇ္ဈိမမဏ္ဍလံ, အန္တောမဏ္ဍလန္တိ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ မဏ္ဍလာနံ အညတရသ္မိံ စရတိ။ တတ္ထ မဟာမဏ္ဍလံ နဝယောဇနသတိကံ, မဇ္ဈိမမဏ္ဍလံ ဆယောဇနသတိကံ , အန္တောမဏ္ဍလံ တိယောဇနသတိကံ။ ယဒာ မဟာမဏ္ဍလေ စာရိကံ စရိတုကာမော ဟောတိ, မဟာပဝာရဏာယ ပဝာရေတ္ဝာ ပာဋိပဒဒိဝသေ မဟာဘိက္ခုသင္ဃပရိဝာရော နိက္ခမတိ။ သမန္တာ ယောဇနသတံ ဧကကောလာဟလံ ဟောတိ။ ပုရိမံ ပုရိမံ အာဂတာ နိမန္တေတုံ လဘန္တိ။ ဣတရေသု ဒ္ဝီသု မဏ္ဍလေသု သက္ကာရော မဟာမဏ္ဍလေ ဩသရတိ။ တတ္ထ ဘဂဝာ တေသု တေသု ဂာမနိဂမေသု ဧကာဟံ ဒ္ဝီဟံ ဝသန္တော မဟာဇနံ အာမိသပ္ပဋိဂ္ဂဟေန အနုဂ္ဂဏ္ဟန္တော ဓမ္မဒာနေန စသ္သ ဝိဝဋ္ဋသန္နိသ္သိတံ ကုသလံ ဝဍ္ဎေန္တော နဝဟိ မာသေဟိ စာရိကံ ပရိယောသာပေတိ။ သစေ ပန အန္တောဝသ္သေ ဘိက္ခူနံ သမထဝိပသ္သနာ တရုဏာ ဟောန္တိ, မဟာပဝာရဏာယ အပဝာရေတ္ဝာ ပဝာရဏာသင္ဂဟံ ဒတ္ဝာ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာယံ ပဝာရေတ္ဝာ မိဂသိရသ္သ ပဌမပာဋိပဒဒိဝသေ မဟာဘိက္ခုသင္ဃပရိဝာရော နိက္ခမိတ္ဝာ မဇ္ဈိမမဏ္ဍလေ ဩသရတိ။ အညေနပိ ကာရဏေန မဇ္ဈိမမဏ္ဍလေ စာရိကံ စရိတုကာမော စတုမာသံ ဝသိတ္ဝာဝ နိက္ခမတိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ ဣတရေသု ဒ္ဝီသု မဏ္ဍလေသု သက္ကာရော မဇ္ဈိမမဏ္ဍလေ ဩသရတိ။ ဘဂဝာ ပုရိမနယေနေဝ လောကံ အနုဂ္ဂဏ္ဟန္တော အဋ္ဌဟိ မာသေဟိ စာရိကံ ပရိယောသာပေတိ။ သစေ ပန စတုမာသံ ဝုတ္ထဝသ္သသ္သာပိ ဘဂဝတော ဝေနေယ္ယသတ္တာ အပရိပက္ကိန္ဒ္ရိယာ ဟောန္တိ, တေသံ ဣန္ဒ္ရိယပရိပာကံ အာဂမယမာနော အပရမ္ပိ ဧကမာသံ ဝာ ဒ္ဝိတိစတုမာသံ ဝာ တတ္ထေဝ ဝသိတ္ဝာ မဟာဘိက္ခုသင္ဃပရိဝာရော နိက္ခမတိ။ ဝုတ္တနယေနေဝ ဣတရေသု ဒ္ဝီသု မဏ္ဍလေသု သက္ကာရော အန္တောမဏ္ဍလေ ဩသရတိ။ ဘဂဝာ ပုရိမနယေနေဝ လောကံ အနုဂ္ဂဏ္ဟန္တော သတ္တဟိ ဝာ ဆဟိ ဝာ ပဉ္စဟိ ဝာ စတူဟိ ဝာ မာသေဟိ စာရိကံ ပရိယောသာပေတိ။ ဣတိ ဣမေသု တီသု မဏ္ဍလေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ စာရိကံ စရန္တော န စီဝရာဒိဟေတု စရတိ။ အထ ခော ယေ ဒုဂ္ဂတဗာလဇိဏ္ဏဗ္ယာဓိတာ, တေ ကဒာ တထာဂတံ အာဂန္တ္ဝာ ပသ္သိသ္သန္တိ။ မယိ ပန စာရိကံ စရန္တေ မဟာဇနော တထာဂတသ္သ ဒသ္သနံ လဘိသ္သတိ။ တတ္ထ ကေစိ စိတ္တာနိ ပသာဒေသ္သန္တိ , ကေစိ မာလာဒီဟိ ပူဇေသ္သန္တိ, ကေစိ ကဋစ္ဆုဘိက္ခံ ဒသ္သန္တိ, ကေစိ မိစ္ဆာဒသ္သနံ ပဟာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ ဘဝိသ္သန္တိ။ တံ နေသံ ဘဝိသ္သတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခာယာတိ။ ဧဝံ လောကာနုကမ္ပကာယ စာရိကံ စရတိ။

    Imaṃ pana cārikaṃ caranto bhagavā mahāmaṇḍalaṃ, majjhimamaṇḍalaṃ, antomaṇḍalanti imesaṃ tiṇṇaṃ maṇḍalānaṃ aññatarasmiṃ carati. Tattha mahāmaṇḍalaṃ navayojanasatikaṃ, majjhimamaṇḍalaṃ chayojanasatikaṃ , antomaṇḍalaṃ tiyojanasatikaṃ. Yadā mahāmaṇḍale cārikaṃ caritukāmo hoti, mahāpavāraṇāya pavāretvā pāṭipadadivase mahābhikkhusaṅghaparivāro nikkhamati. Samantā yojanasataṃ ekakolāhalaṃ hoti. Purimaṃ purimaṃ āgatā nimantetuṃ labhanti. Itaresu dvīsu maṇḍalesu sakkāro mahāmaṇḍale osarati. Tattha bhagavā tesu tesu gāmanigamesu ekāhaṃ dvīhaṃ vasanto mahājanaṃ āmisappaṭiggahena anuggaṇhanto dhammadānena cassa vivaṭṭasannissitaṃ kusalaṃ vaḍḍhento navahi māsehi cārikaṃ pariyosāpeti. Sace pana antovasse bhikkhūnaṃ samathavipassanā taruṇā honti, mahāpavāraṇāya apavāretvā pavāraṇāsaṅgahaṃ datvā kattikapuṇṇamāyaṃ pavāretvā migasirassa paṭhamapāṭipadadivase mahābhikkhusaṅghaparivāro nikkhamitvā majjhimamaṇḍale osarati. Aññenapi kāraṇena majjhimamaṇḍale cārikaṃ caritukāmo catumāsaṃ vasitvāva nikkhamati. Vuttanayeneva itaresu dvīsu maṇḍalesu sakkāro majjhimamaṇḍale osarati. Bhagavā purimanayeneva lokaṃ anuggaṇhanto aṭṭhahi māsehi cārikaṃ pariyosāpeti. Sace pana catumāsaṃ vutthavassassāpi bhagavato veneyyasattā aparipakkindriyā honti, tesaṃ indriyaparipākaṃ āgamayamāno aparampi ekamāsaṃ vā dviticatumāsaṃ vā tattheva vasitvā mahābhikkhusaṅghaparivāro nikkhamati. Vuttanayeneva itaresu dvīsu maṇḍalesu sakkāro antomaṇḍale osarati. Bhagavā purimanayeneva lokaṃ anuggaṇhanto sattahi vā chahi vā pañcahi vā catūhi vā māsehi cārikaṃ pariyosāpeti. Iti imesu tīsu maṇḍalesu yattha katthaci cārikaṃ caranto na cīvarādihetu carati. Atha kho ye duggatabālajiṇṇabyādhitā, te kadā tathāgataṃ āgantvā passissanti. Mayi pana cārikaṃ carante mahājano tathāgatassa dassanaṃ labhissati. Tattha keci cittāni pasādessanti , keci mālādīhi pūjessanti, keci kaṭacchubhikkhaṃ dassanti, keci micchādassanaṃ pahāya sammādiṭṭhikā bhavissanti. Taṃ nesaṃ bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyāti. Evaṃ lokānukampakāya cārikaṃ carati.

    အပိ စ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓာ ဘဂဝန္တော စာရိကံ စရန္တိ, ဇင္ဃဝိဟာရဝသေန သရီရဖာသုကတ္ထာယ, အတ္ထုပ္ပတ္တိကာလာဘိကင္ခနတ္ထာယ, ဘိက္ခူနံ သိက္ခာပဒပညာပနတ္ထာယ, တတ္ထ တတ္ထ ပရိပာကဂတိန္ဒ္ရိယေ ဗောဓနေယ္ယသတ္တေ ဗောဓနတ္ထာယာတိ။ အပရေဟိပိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓာ ဘဂဝန္တော စာရိကံ စရန္တိ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆိသ္သန္တီတိ ဝာ, ဓမ္မံ, သင္ဃံ သရဏံ ဂစ္ဆိသ္သန္တီတိ ဝာ, မဟတာ ဓမ္မဝသ္သေန စတသ္သော ပရိသာ သန္တပ္ပေသ္သာမီတိ ဝာ။ အပရေဟိပိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓာ ဘဂဝန္တော စာရိကံ စရန္တိ ပာဏာတိပာတာ ဝိရမိသ္သန္တီတိ ဝာ, အဒိန္နာဒာနာ , ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ, မုသာဝာဒာ, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝိရမိသ္သန္တီတိ ဝာ။ အပရေဟိပိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓာ ဘဂဝန္တော စာရိကံ စရန္တိ – ပဌမံ ဈာနံ ပဋိလဘိသ္သန္တီတိ ဝာ, ဒုတိယံ ဈာနံ။ပေ.။ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိံ ပဋိလဘိသ္သန္တီတိ ဝာ။ အပရေဟိပိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓာ ဘဂဝန္တော စာရိကံ စရန္တိ – သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ အဓိဂမိသ္သန္တီတိ ဝာ, သောတာပတ္တိဖလံ။ပေ.။ အရဟတ္တဖလံ သစ္ဆိကရိသ္သန္တီတိ ဝာတိ။ အယံ အတုရိတစာရိကာ, ဣဓ စာရိကာတိ အဓိပ္ပေတာ။ သာ ပနေသာ ဒုဝိဓာ ဟောတိ – အနိဗဒ္ဓစာရိကာ စ နိဗဒ္ဓစာရိကာ စ။ တတ္ထ ယံ ဂာမနိဂမနဂရပဋိပာဋိဝသေန စရတိ, အယံ အနိဗဒ္ဓစာရိကာ နာမ။ ယံ ပနေကသ္သေဝ ဗောဓနေယ္ယသတ္တသ္သတ္ထာယ ဂစ္ဆတိ, အယံ နိဗဒ္ဓစာရိကာ နာမ။ ဧသာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။

    Api ca catūhi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti, jaṅghavihāravasena sarīraphāsukatthāya, atthuppattikālābhikaṅkhanatthāya, bhikkhūnaṃ sikkhāpadapaññāpanatthāya, tattha tattha paripākagatindriye bodhaneyyasatte bodhanatthāyāti. Aparehipi catūhi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti buddhaṃ saraṇaṃ gacchissantīti vā, dhammaṃ, saṅghaṃ saraṇaṃ gacchissantīti vā, mahatā dhammavassena catasso parisā santappessāmīti vā. Aparehipi pañcahi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti pāṇātipātā viramissantīti vā, adinnādānā , kāmesumicchācārā, musāvādā, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā viramissantīti vā. Aparehipi aṭṭhahi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti – paṭhamaṃ jhānaṃ paṭilabhissantīti vā, dutiyaṃ jhānaṃ…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ paṭilabhissantīti vā. Aparehipi aṭṭhahi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti – sotāpattimaggaṃ adhigamissantīti vā, sotāpattiphalaṃ…pe… arahattaphalaṃ sacchikarissantīti vāti. Ayaṃ aturitacārikā, idha cārikāti adhippetā. Sā panesā duvidhā hoti – anibaddhacārikā ca nibaddhacārikā ca. Tattha yaṃ gāmanigamanagarapaṭipāṭivasena carati, ayaṃ anibaddhacārikā nāma. Yaṃ panekasseva bodhaneyyasattassatthāya gacchati, ayaṃ nibaddhacārikā nāma. Esā idha adhippetā.

    တဒာ ကိရ ဘဂဝတော ပစ္ဆိမယာမကိစ္စပရိယောသာနေ ဒသသဟသ္သိလောကဓာတုယာ ဉာဏဇာလံ ပတ္ထရိတ္ဝာ ဗောဓနေယ္ယဗန္ဓဝေ ဩလောကေန္တသ္သ ပောက္ခရသာတိဗ္ရာဟ္မဏော သဗ္ဗညုတညာဏဇာလသ္သ အန္တော ပဝိဋ္ဌော။ အထ ဘဂဝာ အယံ ဗ္ရာဟ္မဏော မယ္ဟံ ဉာဏဇာလေ ပညာယတိ, ‘‘အတ္ထိ နု ခ္ဝသ္သ ဥပနိသ္သယော’’တိ ဝီမံသန္တော သောတာပတ္တိမဂ္ဂသ္သ ဥပနိသ္သယံ ဒိသ္ဝာ – ‘‘ဧသော မယိ ဧတံ ဇနပဒံ ဂတေ လက္ခဏပရိယေသနတ္ထံ အမ္ဗဋ္ဌံ အန္တေဝာသိံ ပဟိဏိသ္သတိ, သော မယာ သဒ္ဓိံ ဝာဒပဋိဝာဒံ ကတ္ဝာ နာနပ္ပကာရံ အသဗ္ဘိဝာက္ယံ ဝက္ခတိ, တမဟံ ဒမေတ္ဝာ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကရိသ္သာမိ။ သော အာစရိယသ္သ ကထေသ္သတိ, အထသ္သာစရိယော တံ ကထံ သုတ္ဝာ အာဂမ္မ မမ လက္ခဏာနိ ပရိယေသိသ္သတိ, တသ္သာဟံ ဓမ္မံ ဒေသေသ္သာမိ။ သော ဒေသနာပရိယောသာနေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိသ္သတိ။ ဒေသနာ မဟာဇနသ္သ သဖလာ ဘဝိသ္သတီ’’တိ ပဉ္စဘိက္ခုသတပရိဝာရော တံ ဇနပဒံ ပဋိပန္နော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ကောသလေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသင္ဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟီ’’တိ။

    Tadā kira bhagavato pacchimayāmakiccapariyosāne dasasahassilokadhātuyā ñāṇajālaṃ pattharitvā bodhaneyyabandhave olokentassa pokkharasātibrāhmaṇo sabbaññutaññāṇajālassa anto paviṭṭho. Atha bhagavā ayaṃ brāhmaṇo mayhaṃ ñāṇajāle paññāyati, ‘‘atthi nu khvassa upanissayo’’ti vīmaṃsanto sotāpattimaggassa upanissayaṃ disvā – ‘‘eso mayi etaṃ janapadaṃ gate lakkhaṇapariyesanatthaṃ ambaṭṭhaṃ antevāsiṃ pahiṇissati, so mayā saddhiṃ vādapaṭivādaṃ katvā nānappakāraṃ asabbhivākyaṃ vakkhati, tamahaṃ dametvā nibbisevanaṃ karissāmi. So ācariyassa kathessati, athassācariyo taṃ kathaṃ sutvā āgamma mama lakkhaṇāni pariyesissati, tassāhaṃ dhammaṃ desessāmi. So desanāpariyosāne sotāpattiphale patiṭṭhahissati. Desanā mahājanassa saphalā bhavissatī’’ti pañcabhikkhusataparivāro taṃ janapadaṃ paṭipanno. Tena vuttaṃ – ‘‘kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehī’’ti.

    ယေန ဣစ္ဆာနင္ဂလန္တိ ယေန ဒိသာဘာဂေန ဣစ္ဆာနင္ဂလံ အဝသရိတဗ္ဗံ။ ယသ္မိံ ဝာ ပဒေသေ ဣစ္ဆာနင္ဂလံ။ ဣဇ္ဈာနင္ဂလန္တိပိ ပာဌော။ တဒဝသရီတိ တေန အဝသရိ, တံ ဝာ အဝသရိ။ တေန ဒိသာဘာဂေန ဂတော, တံ ဝာ ပဒေသံ ဂတောတိ အတ္ထော။ ဣစ္ဆာနင္ဂလေ ဝိဟရတိ ဣစ္ဆာနင္ဂလဝနသဏ္ဍေတိ ဣစ္ဆာနင္ဂလံ ဥပနိသ္သာယ ဣစ္ဆာနင္ဂလဝနသဏ္ဍေ သီလခန္ဓာဝာရံ ဗန္ဓိတ္ဝာ သမာဓိကောန္တံ ဥသ္သာပေတ္ဝာ သဗ္ဗညုတညာဏသရံ ပရိဝတ္တယမာနော ဓမ္မရာဇာ ယထာဘိရုစိတေန ဝိဟာရေန ဝိဟရတိ။

    Yena icchānaṅgalanti yena disābhāgena icchānaṅgalaṃ avasaritabbaṃ. Yasmiṃ vā padese icchānaṅgalaṃ. Ijjhānaṅgalantipi pāṭho. Tadavasarīti tena avasari, taṃ vā avasari. Tena disābhāgena gato, taṃ vā padesaṃ gatoti attho. Icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍeti icchānaṅgalaṃ upanissāya icchānaṅgalavanasaṇḍe sīlakhandhāvāraṃ bandhitvā samādhikontaṃ ussāpetvā sabbaññutaññāṇasaraṃ parivattayamāno dhammarājā yathābhirucitena vihārena viharati.

    ပောက္ခရသာတိဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ

    Pokkharasātivatthuvaṇṇanā

    ၂၅၅. တေန ခော ပန သမယေနာတိ ယေန သမယေန ဘဂဝာ တတ္ထ ဝိဟရတိ, တေန သမယေန, တသ္မိံ သမယေတိ အယမတ္ထော။ ဗ္ရဟ္မံ အဏတီတိ ဗ္ရာဟ္မဏော, မန္တေ သဇ္ဈာယတီတိ အတ္ထော။ ဣဒမေဝ ဟိ ဇာတိဗ္ရာဟ္မဏာနံ နိရုတ္တိဝစနံ။ အရိယာ ပန ဗာဟိတပာပတ္တာ ဗ္ရာဟ္မဏာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ပောက္ခရသာတီတိ ဣဒံ တသ္သ နာမံ။ ကသ္မာ ပောက္ခရသာတီတိ ဝုစ္စတိ။ တသ္သ ကိရ ကာယော သေတပောက္ခရသဒိသော, ဒေဝနဂရေ ဥသ္သာပိတရဇတတောရဏံ ဝိယ သောဘတိ။ သီသံ ပနသ္သ ကာဠဝဏ္ဏံ ဣန္ဒနီလမဏိမယံ ဝိယ။ မသ္သုပိ စန္ဒမဏ္ဍလေ ကာဠမေဃရာဇိ ဝိယ ခာယတိ။ အက္ခီနိ နီလုပ္ပလသဒိသာနိ။ နာသာ ရဇတပနာဠိကာ ဝိယ သုဝဋ္ဋိတာ သုပရိသုဒ္ဓာ။ ဟတ္ထပာဒတလာနိ စေဝ မုခဒ္ဝာရဉ္စ ကတလာခာရသပရိကမ္မံ ဝိယ သောဘတိ, အတိဝိယ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ အတ္တဘာဝော။ အရာဇကေ ဌာနေ ရာဇာနံ ကာတုံ ယုတ္တမိမံ ဗ္ရာဟ္မဏံ။ ဧဝမေသ သသ္သိရိကော။ ဣတိ နံ ပောက္ခရသဒိသတ္တာ ပောက္ခရသာတီတိ သဉ္ဇာနန္တိ။

    255.Tena kho pana samayenāti yena samayena bhagavā tattha viharati, tena samayena, tasmiṃ samayeti ayamattho. Brahmaṃ aṇatīti brāhmaṇo, mante sajjhāyatīti attho. Idameva hi jātibrāhmaṇānaṃ niruttivacanaṃ. Ariyā pana bāhitapāpattā brāhmaṇāti vuccanti. Pokkharasātīti idaṃ tassa nāmaṃ. Kasmā pokkharasātīti vuccati. Tassa kira kāyo setapokkharasadiso, devanagare ussāpitarajatatoraṇaṃ viya sobhati. Sīsaṃ panassa kāḷavaṇṇaṃ indanīlamaṇimayaṃ viya. Massupi candamaṇḍale kāḷamegharāji viya khāyati. Akkhīni nīluppalasadisāni. Nāsā rajatapanāḷikā viya suvaṭṭitā suparisuddhā. Hatthapādatalāni ceva mukhadvārañca katalākhārasaparikammaṃ viya sobhati, ativiya sobhaggappatto brāhmaṇassa attabhāvo. Arājake ṭhāne rājānaṃ kātuṃ yuttamimaṃ brāhmaṇaṃ. Evamesa sassiriko. Iti naṃ pokkharasadisattā pokkharasātīti sañjānanti.

    အယံ ပန ကသ္သပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ တိဏ္ဏံ ဝေဒာနံ ပာရဂူ ဒသဗလသ္သ ဒာနံ ဒတ္ဝာ ဓမ္မဒေသနံ သုတ္ဝာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော တတော မနုသ္သလောကမာဂစ္ဆန္တော မာတုကုစ္ဆိဝာသံ ဇိဂုစ္ဆိတ္ဝာ ဟိမဝန္တပဒေသေ မဟာသရေ ပဒုမဂဗ္ဘေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တသ္သ စ သရသ္သ အဝိဒူရေ တာပသော ပဏ္ဏသာလာယ ဝသတိ။ သော တီရေ ဌိတော တံ ပဒုမံ ဒိသ္ဝာ – ‘‘ဣဒံ ပဒုမံ အဝသေသပဒုမေဟိ မဟန္တတရံ။ ပုပ္ဖိတကာလေ နံ ဂဟေသ္သာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ တံ သတ္တာဟေနာပိ န ပုပ္ဖတိ။ တာပသော ကသ္မာ နု ခော ဣဒံ သတ္တာဟေနာပိ န ပုပ္ဖတိ။ ဟန္ဒ နံ ဂဟေသ္သာမီတိ ဩတရိတ္ဝာ ဂဏ္ဟိ။ တံ တေန နာဠတော ဆိန္နမတ္တံယေဝ ပုပ္ဖိတံ။ အထသ္သဗ္ဘန္တရေ သုဝဏ္ဏစုဏ္ဏပိဉ္ဇရံ ဝိယ ရဇတဗိမ္ဗကံ ပဒုမရေဏုပိဉ္ဇရံ သေတဝဏ္ဏံ ဒာရကံ အဒ္ဒသ။ သော မဟာပုညော ဧသ ဘဝိသ္သတိ။ ဟန္ဒ နံ ပဋိဇဂ္ဂာမီတိ ပဏ္ဏသာလံ နေတ္ဝာ ပဋိဇဂ္ဂိတ္ဝာ သတ္တဝသ္သကာလတော ပဋ္ဌာယ တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဏ္ဟာပေသိ။ ဒာရကော တိဏ္ဏံ ဝေဒာနံ ပာရံ ဂန္တ္ဝာ ပဏ္ဍိတော ဗ္ယတ္တော ဇမ္ဗုဒီပေ အဂ္ဂဗ္ရာဟ္မဏော အဟောသိ။ သော အပရေန သမယေန ရညော ကောသလသ္သ သိပ္ပံ ဒသ္သေသိ။ အထသ္သ သိပ္ပေ ပသန္နော ရာဇာ ဥက္ကဋ္ဌံ နာမ မဟာနဂရံ ဗ္ရဟ္မဒေယ္ယံ အဒာသိ။ ဣတိ နံ ပောက္ခရေ သယိတတ္တာ ပောက္ခရသာတီတိ သဉ္ဇာနန္တိ။

    Ayaṃ pana kassapasammāsambuddhakāle tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū dasabalassa dānaṃ datvā dhammadesanaṃ sutvā devaloke nibbatti. So tato manussalokamāgacchanto mātukucchivāsaṃ jigucchitvā himavantapadese mahāsare padumagabbhe nibbatti. Tassa ca sarassa avidūre tāpaso paṇṇasālāya vasati. So tīre ṭhito taṃ padumaṃ disvā – ‘‘idaṃ padumaṃ avasesapadumehi mahantataraṃ. Pupphitakāle naṃ gahessāmī’’ti cintesi. Taṃ sattāhenāpi na pupphati. Tāpaso kasmā nu kho idaṃ sattāhenāpi na pupphati. Handa naṃ gahessāmīti otaritvā gaṇhi. Taṃ tena nāḷato chinnamattaṃyeva pupphitaṃ. Athassabbhantare suvaṇṇacuṇṇapiñjaraṃ viya rajatabimbakaṃ padumareṇupiñjaraṃ setavaṇṇaṃ dārakaṃ addasa. So mahāpuñño esa bhavissati. Handa naṃ paṭijaggāmīti paṇṇasālaṃ netvā paṭijaggitvā sattavassakālato paṭṭhāya tayo vede uggaṇhāpesi. Dārako tiṇṇaṃ vedānaṃ pāraṃ gantvā paṇḍito byatto jambudīpe aggabrāhmaṇo ahosi. So aparena samayena rañño kosalassa sippaṃ dassesi. Athassa sippe pasanno rājā ukkaṭṭhaṃ nāma mahānagaraṃ brahmadeyyaṃ adāsi. Iti naṃ pokkhare sayitattā pokkharasātīti sañjānanti.

    ဥက္ကဋ္ဌံ အဇ္ဈာဝသတီတိ ဥက္ကဋ္ဌနာမကေ နဂရေ ဝသတိ။ အဘိဘဝိတ္ဝာ ဝာ အာဝသတိ။ တသ္သ နဂရသ္သ သာမိကော ဟုတ္ဝာ ယာယ မရိယာဒာယ တတ္ထ ဝသိတဗ္ဗံ, တာယ မရိယာဒာယ ဝသိ။ တသ္သ ကိရ နဂရသ္သ ဝတ္ထုံ ဥက္ကာ ဌပေတ္ဝာ ဥက္ကာသု ဇလမာနာသု အဂ္ဂဟေသုံ, တသ္မာ တံ ဥက္ကဋ္ဌန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဩက္ကဋ္ဌန္တိပိ ပာဌော, သောယေဝတ္ထော။ ဥပသဂ္ဂဝသေန ပနေတ္ထ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္သ အနုပယောဂတ္တာ စ သေသပဒေသု။ တတ္ထ လက္ခဏံ သဒ္ဒသတ္ထတော ပရိယေသိတဗ္ဗံ။

    Ukkaṭṭhaṃ ajjhāvasatīti ukkaṭṭhanāmake nagare vasati. Abhibhavitvā vā āvasati. Tassa nagarassa sāmiko hutvā yāya mariyādāya tattha vasitabbaṃ, tāya mariyādāya vasi. Tassa kira nagarassa vatthuṃ ukkā ṭhapetvā ukkāsu jalamānāsu aggahesuṃ, tasmā taṃ ukkaṭṭhanti vuccati. Okkaṭṭhantipi pāṭho, soyevattho. Upasaggavasena panettha bhummatthe upayogavacanaṃ veditabbaṃ. Tassa anupayogattā ca sesapadesu. Tattha lakkhaṇaṃ saddasatthato pariyesitabbaṃ.

    သတ္တုသ္သဒန္တိ သတ္တေဟိ ဥသ္သဒံ, ဥသ္သန္နံ ဗဟုဇနံ အာကိဏ္ဏမနုသ္သံ။ ပောသာဝနိယဟတ္ထိအသ္သမောရမိဂာဒိအနေကသတ္တသမာကိဏ္ဏဉ္စာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပနေတံ နဂရံ ဗဟိ အာဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ဇာတေန ဟတ္ထိအသ္သာဒီနံ ဃာသတိဏေန စေဝ ဂေဟစ္ဆာဒနတိဏေန စ သမ္ပန္နံ။ တထာ ဒာရုကဋ္ဌေဟိ စေဝ ဂေဟသမ္ဘာရကဋ္ဌေဟိ စ။ ယသ္မာ စသ္သဗ္ဘန္တရေ ဝဋ္ဋစတုရသ္သာဒိသဏ္ဌာနာ ဗဟူ ပောက္ခရဏိယော ဇလဇကုသုမဝိစိတ္တာနိ စ ဗဟူနိ အနေကာနိ တဠာကာနိ ဥဒကသ္သ နိစ္စဘရိတာနေဝ ဟောန္တိ, တသ္မာ သတိဏကဋ္ဌောဒကန္တိ ဝုတ္တံ။ သဟ ဓညေနာတိ သဓညံ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏာဒိဘေဒံ ဗဟုဓညသန္နိစယန္တိ အတ္ထော ။ ဧတ္တာဝတာ ယသ္မိံ နဂရေ ဗ္ရာဟ္မဏော သေတစ္ဆတ္တံ ဥသ္သာပေတ္ဝာ ရာဇလီလာယ ဝသတိ, တသ္သ သမိဒ္ဓိသမ္ပတ္တိ ဒီပိတာ ဟောတိ။

    Sattussadanti sattehi ussadaṃ, ussannaṃ bahujanaṃ ākiṇṇamanussaṃ. Posāvaniyahatthiassamoramigādianekasattasamākiṇṇañcāti attho. Yasmā panetaṃ nagaraṃ bahi āvijjhitvā jātena hatthiassādīnaṃ ghāsatiṇena ceva gehacchādanatiṇena ca sampannaṃ. Tathā dārukaṭṭhehi ceva gehasambhārakaṭṭhehi ca. Yasmā cassabbhantare vaṭṭacaturassādisaṇṭhānā bahū pokkharaṇiyo jalajakusumavicittāni ca bahūni anekāni taḷākāni udakassa niccabharitāneva honti, tasmā satiṇakaṭṭhodakanti vuttaṃ. Saha dhaññenāti sadhaññaṃ pubbaṇṇāparaṇṇādibhedaṃ bahudhaññasannicayanti attho . Ettāvatā yasmiṃ nagare brāhmaṇo setacchattaṃ ussāpetvā rājalīlāya vasati, tassa samiddhisampatti dīpitā hoti.

    ရာဇတော လဒ္ဓံ ဘောဂ္ဂံ ရာဇဘောဂ္ဂံ။ ကေန ဒိန္နန္တိ စေ? ရညာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန ဒိန္နံ။ ရာဇဒာယန္တိ ရညော ဒာယဘူတံ, ဒာယဇ္ဇန္တိ အတ္ထော။ ဗ္ရဟ္မဒေယ္ယန္တိ သေဋ္ဌဒေယ္ယံ, ဆတ္တံ ဥသ္သာပေတ္ဝာ ရာဇသင္ခေပေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝာ ရာဇဘောဂ္ဂန္တိ သဗ္ဗံ ဆေဇ္ဇဘေဇ္ဇံ အနုသာသန္တေန နဒီတိတ္ထပဗ္ဗတာဒီသု သုင္ကံ ဂဏ္ဟန္တေန သေတစ္ဆတ္တံ ဥသ္သာပေတ္ဝာ ရညာ ဟုတ္ဝာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ရညာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန ဒိန္နံ ရာဇဒာယန္တိ ဧတ္ထ တံ နဂရံ ရညာ ဒိန္နတ္တာ ရာဇဒာယံ ဒာယကရာဇဒီပနတ္ထံ ပနသ္သ ‘‘ရညာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန ဒိန္န’’န္တိ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ ဗ္ရဟ္မဒေယ္ယန္တိ သေဋ္ဌဒေယ္ယံ။ ယထာ ဒိန္နံ န ပုန ဂဟေတဗ္ဗံ ဟောတိ, နိသ္သဋ္ဌံ ပရိစ္စတ္တံ။ ဧဝံ ဒိန္နန္တိ အတ္ထော။

    Rājato laddhaṃ bhoggaṃ rājabhoggaṃ. Kena dinnanti ce? Raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ. Rājadāyanti rañño dāyabhūtaṃ, dāyajjanti attho. Brahmadeyyanti seṭṭhadeyyaṃ, chattaṃ ussāpetvā rājasaṅkhepena bhuñjitabbanti attho. Atha vā rājabhogganti sabbaṃ chejjabhejjaṃ anusāsantena nadītitthapabbatādīsu suṅkaṃ gaṇhantena setacchattaṃ ussāpetvā raññā hutvā bhuñjitabbaṃ. Raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ rājadāyanti ettha taṃ nagaraṃ raññā dinnattā rājadāyaṃ dāyakarājadīpanatthaṃ panassa ‘‘raññā pasenadinā kosalena dinna’’nti idaṃ vuttaṃ. Brahmadeyyanti seṭṭhadeyyaṃ. Yathā dinnaṃ na puna gahetabbaṃ hoti, nissaṭṭhaṃ pariccattaṃ. Evaṃ dinnanti attho.

    အသ္သောသီတိ သုဏိ ဥပလဘိ, သောတဒ္ဝာရသမ္ပတ္တဝစနနိဂ္ဃောသာနုသာရေန အညာသိ။ ခောတိ အဝဓာရဏတ္ထေ ပဒပူရဏမတ္တေ ဝာ နိပာတော။ တတ္ထ အဝဓာရဏတ္ထေန အသ္သောသိ ဧဝ, နာသ္သ ကောစိ သဝနန္တရာယော အဟောသီတိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဒပူရဏေန ပန ပဒဗ္ယဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာမတ္တမေဝ။

    Assosīti suṇi upalabhi, sotadvārasampattavacananigghosānusārena aññāsi. Khoti avadhāraṇatthe padapūraṇamatte vā nipāto. Tattha avadhāraṇatthena assosi eva, nāssa koci savanantarāyo ahosīti ayamattho veditabbo. Padapūraṇena pana padabyañjanasiliṭṭhatāmattameva.

    ဣဒာနိ ယမတ္ထံ ဗ္ရာဟ္မဏော ပောက္ခရသာတိ အသ္သောသိ, တံ ပကာသေန္တော – ‘‘သမဏော ခလု ဘော ဂောတမော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမိတပာပတ္တာ သမဏောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ – ‘‘သမိတာသ္သ ဟောန္တိ ပာပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ (မ. နိ. ၁.၄၃၄)။ ဘဂဝာ စ အနုတ္တရေန အရိယမဂ္ဂေန သမိတပာပော။ တေနသ္သ ယထာဘူတဂုဏာဓိဂတမေတံ နာမံ, ယဒိဒံ သမဏောတိ။ ခလူတိ အနုသ္သဝနတ္ထေ နိပာတော။ ဘောတိ ဗ္ရာဟ္မဏဇာတိသမုဒာဂတံ အာလပနမတ္တံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ဘောဝာဒီ နာမ သော ဟောတိ, သစေ ဟောတိ သကိဉ္စနော’’တိ (ဓ. ပ. ၅၅)။ ဂောတမောတိ ဘဂဝန္တံ ဂောတ္တဝသေန ပရိကိတ္တေတိ။ တသ္မာ သမဏော ခလု ဘော ဂောတမောတိ ဧတ္ထ သမဏော ကိရ ဘော ဂောတမဂောတ္တောတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

    Idāni yamatthaṃ brāhmaṇo pokkharasāti assosi, taṃ pakāsento – ‘‘samaṇo khalu bho gotamo’’tiādimāha. Tattha samitapāpattā samaṇoti veditabbo. Vuttañhetaṃ – ‘‘samitāssa honti pāpakā akusalā dhammā’’tiādi (ma. ni. 1.434). Bhagavā ca anuttarena ariyamaggena samitapāpo. Tenassa yathābhūtaguṇādhigatametaṃ nāmaṃ, yadidaṃ samaṇoti. Khalūti anussavanatthe nipāto. Bhoti brāhmaṇajātisamudāgataṃ ālapanamattaṃ. Vuttampi cetaṃ – ‘‘bhovādī nāma so hoti, sace hoti sakiñcano’’ti (dha. pa. 55). Gotamoti bhagavantaṃ gottavasena parikitteti. Tasmā samaṇo khalu bho gotamoti ettha samaṇo kira bho gotamagottoti evamattho daṭṭhabbo.

    သက္ယပုတ္တောတိ ဣဒံ ပန ဘဂဝတော ဥစ္စာကုလပရိဒီပနံ ။ သက္ယကုလာ ပဗ္ဗဇိတောတိ သဒ္ဓာပဗ္ဗဇိတဘာဝပရိဒီပနံ။ ကေနစိ ပာရိဇုညေန အနဘိဘူတော အပရိက္ခီဏံယေဝ တံ ကုလံ ပဟာယ သဒ္ဓာယ ပဗ္ဗဇိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတော ပရံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ တံ ခော ပနာတိအာဒိ သာမညဖလေ ဝုတ္တမေဝ။ သာဓု ခော ပနာတိ သုန္ဒရံ ခော ပန။ အတ္ထာဝဟံ သုခာဝဟန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထာရူပာနံ အရဟတန္တိ ယထာရူပော သော ဘဝံ ဂောတမော, ဧဝရူပာနံ ယထာဘူတဂုဏာဓိဂမေန လောကေ အရဟန္တောတိ လဒ္ဓသဒ္ဓာနံ အရဟတံ။ ဒသ္သနံ ဟောတီတိ ပသာဒသောမ္မာနိ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတ္ဝာ ဒသ္သနမတ္တမ္ပိ သာဓု ဟောတီတိ, ဧဝံ အဇ္ဈာသယံ ကတ္ဝာ။

    Sakyaputtoti idaṃ pana bhagavato uccākulaparidīpanaṃ . Sakyakulā pabbajitoti saddhāpabbajitabhāvaparidīpanaṃ. Kenaci pārijuññena anabhibhūto aparikkhīṇaṃyeva taṃ kulaṃ pahāya saddhāya pabbajitoti vuttaṃ hoti. Tato paraṃ vuttatthameva. Taṃ kho panātiādi sāmaññaphale vuttameva. Sādhu kho panāti sundaraṃ kho pana. Atthāvahaṃ sukhāvahanti vuttaṃ hoti. Tathārūpānaṃ arahatanti yathārūpo so bhavaṃ gotamo, evarūpānaṃ yathābhūtaguṇādhigamena loke arahantoti laddhasaddhānaṃ arahataṃ. Dassanaṃ hotīti pasādasommāni akkhīni ummīletvā dassanamattampi sādhu hotīti, evaṃ ajjhāsayaṃ katvā.

    အမ္ဗဋ္ဌမာဏဝကထာ

    Ambaṭṭhamāṇavakathā

    ၂၅၆. အဇ္ဈာယကောတိ ဣဒံ – ‘‘န ဒာနိမေ ဈာယန္တိ, န ဒာနိမေ ဈာယန္တီတိ ခော, ဝာသေဋ္ဌ, အဇ္ဈာယကာ အဇ္ဈာယကာ တ္ဝေဝ တတိယံ အက္ခရံ ဥပနိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ, ဧဝံ ပဌမကပ္ပိကကာလေ ဈာနဝိရဟိတာနံ ဗ္ရာဟ္မဏာနံ ဂရဟဝစနံ။ ဣဒာနိ ပန တံ အဇ္ဈာယတီတိ အဇ္ဈာယကော။ မန္တေ ပရိဝတ္တေတီတိ ဣမိနာ အတ္ထေန ပသံသာဝစနံ ကတ္ဝာ ဝောဟရန္တိ။ မန္တေ ဓာရေတီတိ မန္တဓရော။

    256.Ajjhāyakoti idaṃ – ‘‘na dānime jhāyanti, na dānime jhāyantīti kho, vāseṭṭha, ajjhāyakā ajjhāyakā tveva tatiyaṃ akkharaṃ upanibbatta’’nti, evaṃ paṭhamakappikakāle jhānavirahitānaṃ brāhmaṇānaṃ garahavacanaṃ. Idāni pana taṃ ajjhāyatīti ajjhāyako. Mante parivattetīti iminā atthena pasaṃsāvacanaṃ katvā voharanti. Mante dhāretīti mantadharo.

    တိဏ္ဏံ ဝေဒာနန္တိ ဣရုဝေဒယဇုဝေဒသာမဝေဒာနံ။ ဩဋ္ဌပဟတကရဏဝသေန ပာရံ ဂတောတိ ပာရဂူ။ သဟ နိဃဏ္ဍုနာ စ ကေဋုဘေန စ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနံ။ နိဃဏ္ဍူတိ နိဃဏ္ဍုရုက္ခာဒီနံ ဝေဝစနပကာသကံ သတ္ထံ။ ကေဋုဘန္တိ ကိရိယာကပ္ပဝိကပ္ပော ကဝီနံ ဥပကာရာဝဟံ သတ္ထံ။ သဟ အက္ခရပ္ပဘေဒေန သာက္ခရပ္ပဘေဒာနံ။ အက္ခရပ္ပဘေဒောတိ သိက္ခာ စ နိရုတ္တိ စ။ ဣတိဟာသပဉ္စမာနန္တိ အာထဗ္ဗဏဝေဒံ စတုတ္ထံ ကတ္ဝာ ဣတိဟ အာသ, ဣတိဟ အာသာတိ ဤဒိသဝစနပဋိသံယုတ္တော ပုရာဏကထာသင္ခာတော ဣတိဟာသော ပဉ္စမော ဧတေသန္တိ ဣတိဟာသပဉ္စမာ, တေသံ ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ ဝေဒာနံ။

    Tiṇṇaṃ vedānanti iruvedayajuvedasāmavedānaṃ. Oṭṭhapahatakaraṇavasena pāraṃ gatoti pāragū. Saha nighaṇḍunā ca keṭubhena ca sanighaṇḍukeṭubhānaṃ. Nighaṇḍūti nighaṇḍurukkhādīnaṃ vevacanapakāsakaṃ satthaṃ. Keṭubhanti kiriyākappavikappo kavīnaṃ upakārāvahaṃ satthaṃ. Saha akkharappabhedena sākkharappabhedānaṃ. Akkharappabhedoti sikkhā ca nirutti ca. Itihāsapañcamānanti āthabbaṇavedaṃ catutthaṃ katvā itiha āsa, itiha āsāti īdisavacanapaṭisaṃyutto purāṇakathāsaṅkhāto itihāso pañcamo etesanti itihāsapañcamā, tesaṃ itihāsapañcamānaṃ vedānaṃ.

    ပဒံ တဒဝသေသဉ္စ ဗ္ယာကရဏံ အဓီယတိ ဝေဒေတိ စာတိ ပဒကော ဝေယ္ယာကရဏော။ လောကာယတံ ဝုစ္စတိ ဝိတဏ္ဍဝာဒသတ္ထံ။ မဟာပုရိသလက္ခဏန္တိ မဟာပုရိသာနံ ဗုဒ္ဓာဒီနံ လက္ခဏဒီပကံ ဒ္ဝာဒသသဟသ္သဂန္ထပမာဏံ သတ္ထံ။ ယတ္ထ သောဠသသဟသ္သဂာထာပရိမာဏာ ဗုဒ္ဓမန္တာ နာမ အဟေသုံ, ယေသံ ဝသေန ဣမိနာ လက္ခဏေန သမန္နာဂတာ ဗုဒ္ဓာ နာမ ဟောန္တိ, ဣမိနာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓာ, ဣမိနာ ဒ္ဝေ အဂ္ဂသာဝကာ, အသီတိ မဟာသာဝကာ , ဗုဒ္ဓမာတာ, ဗုဒ္ဓပိတာ, အဂ္ဂုပဋ္ဌာကော, အဂ္ဂုပဋ္ဌာယိကာ, ရာဇာ စက္ကဝတ္တီတိ အယံ ဝိသေသော ပညာယတိ။

    Padaṃ tadavasesañca byākaraṇaṃ adhīyati vedeti cāti padako veyyākaraṇo. Lokāyataṃ vuccati vitaṇḍavādasatthaṃ. Mahāpurisalakkhaṇanti mahāpurisānaṃ buddhādīnaṃ lakkhaṇadīpakaṃ dvādasasahassaganthapamāṇaṃ satthaṃ. Yattha soḷasasahassagāthāparimāṇā buddhamantā nāma ahesuṃ, yesaṃ vasena iminā lakkhaṇena samannāgatā buddhā nāma honti, iminā paccekabuddhā, iminā dve aggasāvakā, asīti mahāsāvakā , buddhamātā, buddhapitā, aggupaṭṭhāko, aggupaṭṭhāyikā, rājā cakkavattīti ayaṃ viseso paññāyati.

    အနဝယောတိ ဣမေသု လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနူနော ပရိပူရကာရီ, အဝယော န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဝယော နာမ ယော တာနိ အတ္ထတော စ ဂန္ထတော စ သန္ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ။ အနုညာတပဋိညာတောတိ အနုညာတော စေဝ ပဋိညာတော စ။ အာစရိယေနသ္သ ‘‘ယံ အဟံ ဇာနာမိ, တံ တ္ဝံ ဇာနာသီ’’တိအာဒိနာ အနုညာတော။ ‘‘အာမ အာစရိယာ’’တိ အတ္တနာ တသ္သ ပဋိဝစနဒာနပဋိညာယ ပဋိညာတောတိ အတ္ထော။ ကတရသ္မိံ အဓိကာရေ? သကေ အာစရိယကေ တေဝိဇ္ဇကေ ပာဝစနေ။ ဧသ ကိရ ဗ္ရာဟ္မဏော စိန္တေသိ ‘‘ဣမသ္မိံ လောကေ ‘အဟံ ဗုဒ္ဓော, အဟံ ဗုဒ္ဓော’တိ ဥဂ္ဂတသ္သ နာမံ ဂဟေတ္ဝာ ဗဟူ ဇနာ ဝိစရန္တိ။ တသ္မာ န မေ အနုသ္သဝမတ္တေနေဝ ဥပသင္ကမိတုံ ယုတ္တံ။ ဧကစ္စဉ္ဟိ ဥပသင္ကမန္တသ္သ အပက္ကမနမ္ပိ ဂရု ဟောတိ, အနတ္ထောပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယံနူနာဟံ မမ အန္တေဝာသိကံ ပေသေတ္ဝာ – ‘ဗုဒ္ဓော ဝာ, နော ဝာ’တိ ဇာနိတ္ဝာဝ ဥပသင္ကမေယ္ယ’’န္တိ, တသ္မာ မာဏဝံ အာမန္တေတ္ဝာ အယံ တာတာတိအာဒိမာဟ။

    Anavayoti imesu lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anūno paripūrakārī, avayo na hotīti vuttaṃ hoti. Avayo nāma yo tāni atthato ca ganthato ca sandhāretuṃ na sakkoti. Anuññātapaṭiññātoti anuññāto ceva paṭiññāto ca. Ācariyenassa ‘‘yaṃ ahaṃ jānāmi, taṃ tvaṃ jānāsī’’tiādinā anuññāto. ‘‘Āma ācariyā’’ti attanā tassa paṭivacanadānapaṭiññāya paṭiññātoti attho. Katarasmiṃ adhikāre? Sake ācariyake tevijjake pāvacane. Esa kira brāhmaṇo cintesi ‘‘imasmiṃ loke ‘ahaṃ buddho, ahaṃ buddho’ti uggatassa nāmaṃ gahetvā bahū janā vicaranti. Tasmā na me anussavamatteneva upasaṅkamituṃ yuttaṃ. Ekaccañhi upasaṅkamantassa apakkamanampi garu hoti, anatthopi uppajjati. Yaṃnūnāhaṃ mama antevāsikaṃ pesetvā – ‘buddho vā, no vā’ti jānitvāva upasaṅkameyya’’nti, tasmā māṇavaṃ āmantetvā ayaṃ tātātiādimāha.

    ၂၅၇. တံ ဘဝန္တန္တိ တသ္သ ဘောတော ဂောတမသ္သ။ တထာ သန္တံ ယေဝာတိ တထာ သတောယေဝ။ ဣဓာပိ ဟိ ဣတ္ထမ္ဘူတာခ္ယာနတ္ထဝသေနေဝ ဥပယောဂဝစနံ။

    257.Taṃ bhavantanti tassa bhoto gotamassa. Tathā santaṃ yevāti tathā satoyeva. Idhāpi hi itthambhūtākhyānatthavaseneva upayogavacanaṃ.

    ၂၅၈. ယထာ ကထံ ပနာဟံ, ဘော, တန္တိ ဧတ္ထ ကထံ ပနာဟံ ဘော တံ ဘဝန္တံ ဂောတမံ ဇာနိသ္သာမိ, ယထာ သက္ကာ သော ဉာတုံ, တထာ မေ အာစိက္ခာဟီတိ အတ္ထော။ ယထာတိ ဝာ နိပာတမတ္တမေဝေတံ။ ကထန္တိ အယံ အာကာရပုစ္ဆာ။ ကေနာကာရေနာဟံ တံ ဘဝန္တံ ဂောတမံ ဇာနိသ္သာမီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ကိရ နံ ဥပဇ္ဈာယော ‘‘ကိံ တ္ဝံ, တာတ, ပထဝိယံ ဌိတော, ပထဝိံ န ပသ္သာမီတိ ဝိယ; စန္ဒိမသူရိယာနံ ဩဘာသေ ဌိတော, စန္ဒိမသူရိယေ န ပသ္သာမီတိ ဝိယ ဝဒသီ’’တိအာဒီနိ ဝတ္ဝာ ဇာနနာကာရံ ဒသ္သေန္တော အာဂတာနိ ခော, တာတာတိအာဒိမာဟ။

    258.Yathā kathaṃ panāhaṃ, bho, tanti ettha kathaṃ panāhaṃ bho taṃ bhavantaṃ gotamaṃ jānissāmi, yathā sakkā so ñātuṃ, tathā me ācikkhāhīti attho. Yathāti vā nipātamattamevetaṃ. Kathanti ayaṃ ākārapucchā. Kenākārenāhaṃ taṃ bhavantaṃ gotamaṃ jānissāmīti attho. Evaṃ vutte kira naṃ upajjhāyo ‘‘kiṃ tvaṃ, tāta, pathaviyaṃ ṭhito, pathaviṃ na passāmīti viya; candimasūriyānaṃ obhāse ṭhito, candimasūriye na passāmīti viya vadasī’’tiādīni vatvā jānanākāraṃ dassento āgatāni kho, tātātiādimāha.

    တတ္ထ မန္တေသူတိ ဝေဒေသု။ တထာဂတော ကိရ ဥပ္ပဇ္ဇိသ္သတီတိ ပဋိကစ္စေဝ သုဒ္ဓာဝာသာ ဒေဝာ ဝေဒေသု လက္ခဏာနိ ပက္ခိပိတ္ဝာ ဗုဒ္ဓမန္တာ နာမေတေတိ ဗ္ရာဟ္မဏဝေသေနေဝ ဝေဒေ ဝာစေန္တိ။ တဒနုသာရေန မဟေသက္ခာ သတ္တာ တထာဂတံ ဇာနိသ္သန္တီတိ။ တေန ပုဗ္ဗေ ဝေဒေသု မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ အာဂစ္ဆန္တိ။ ပရိနိဗ္ဗုတေ ပန တထာဂတေ အနုက္ကမေန အန္တရဓာယန္တိ။ တေနေတရဟိ နတ္ထီတိ။ မဟာပုရိသသ္သာတိ ပဏိဓိသမာဒာနဉာဏကရုဏာဒိဂုဏမဟတော ပုရိသသ္သ။ ဒ္ဝေယေဝ ဂတိယောတိ ဒ္ဝေယေဝ နိဋ္ဌာ။ ကာမဉ္စာယံ ဂတိသဒ္ဒော ‘‘ပဉ္စ ခော ဣမာ, သာရိပုတ္တ, ဂတိယော’’တိအာဒီသု (မ. နိ. ၁.၁၅၃) ဘဝဘေဒေ ဝတ္တတိ။ ‘‘ဂတိ မိဂာနံ ပဝန’’န္တိအာဒီသု (ပရိ. ၃၉၉) နိဝာသဋ္ဌာနေ။ ‘‘ဧဝံ အဓိမတ္တဂတိမန္တော’’တိအာဒီသု ပညာယံ။ ‘‘ဂတိဂတ’’န္တိအာဒီသု ဝိသဋဘာဝေ။ ဣဓ ပန နိဋ္ဌာယံ ဝတ္တတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Tattha mantesūti vedesu. Tathāgato kira uppajjissatīti paṭikacceva suddhāvāsā devā vedesu lakkhaṇāni pakkhipitvā buddhamantā nāmeteti brāhmaṇaveseneva vede vācenti. Tadanusārena mahesakkhā sattā tathāgataṃ jānissantīti. Tena pubbe vedesu mahāpurisalakkhaṇāni āgacchanti. Parinibbute pana tathāgate anukkamena antaradhāyanti. Tenetarahi natthīti. Mahāpurisassāti paṇidhisamādānañāṇakaruṇādiguṇamahato purisassa. Dveyeva gatiyoti dveyeva niṭṭhā. Kāmañcāyaṃ gatisaddo ‘‘pañca kho imā, sāriputta, gatiyo’’tiādīsu (ma. ni. 1.153) bhavabhede vattati. ‘‘Gati migānaṃ pavana’’ntiādīsu (pari. 399) nivāsaṭṭhāne. ‘‘Evaṃ adhimattagatimanto’’tiādīsu paññāyaṃ. ‘‘Gatigata’’ntiādīsu visaṭabhāve. Idha pana niṭṭhāyaṃ vattatīti veditabbo.

    တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ယေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဟောတိ, န တေဟေဝ ဗုဒ္ဓော ဟောတိ; ဇာတိသာမညတော ပန တာနိယေဝ တာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယေဟိ သမန္နာဂတသ္သာ’’တိ။ သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတီတိ ယဒိ အဂာရေ ဝသတိ။ ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီတိ စတူဟိ အစ္ဆရိယဓမ္မေဟိ, သင္ဂဟဝတ္ထူဟိ စ လောကံ ရဉ္ဇနတော ရာဇာ, စက္ကရတနံ ဝတ္တေတိ, စတူဟိ သမ္ပတ္တိစက္ကေဟိ ဝတ္တတိ, တေဟိ စ ပရံ ဝတ္တေတိ, ပရဟိတာယ စ ဣရိယာပထစက္ကာနံ ဝတ္တော ဧတသ္မိံ အတ္ထီတိ စက္ကဝတ္တီ။ ဧတ္ထ စ ရာဇာတိ သာမညံ။ စက္ကဝတ္တီတိ ဝိသေသံ။ ဓမ္မေန စရတီတိ ဓမ္မိကော။ ဉာယေန သမေန ဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ လဘိတ္ဝာ ရာဇာ ဇာတောတိ ဓမ္မရာဇာ။ ပရဟိတဓမ္မကရဏေန ဝာ ဓမ္မိကော။ အတ္တဟိတဓမ္မကရဏေန ဓမ္မရာဇာ။ စတုရန္တာယ ဣသ္သရောတိ စာတုရန္တော, စတုသမုဒ္ဒအန္တာယ, စတုဗ္ဗိဓဒီပဝိဘူသိတာယ ပထဝိယာ ဣသ္သရောတိ အတ္ထော။ အဇ္ဈတ္တံ ကောပာဒိပစ္စတ္ထိကေ ဗဟိဒ္ဓာ စ သဗ္ဗရာဇာနော ဝိဇေတီတိ ဝိဇိတာဝီ။ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တောတိ ဇနပဒေ ဓုဝဘာဝံ ထာဝရဘာဝံ ပတ္တော, န သက္ကာ ကေနစိ စာလေတုံ။ ဇနပဒော ဝာ တမ္ဟိ ထာဝရိယပ္ပတ္တော အနုယုတ္တော သကမ္မနိရတော အစလော အသမ္ပဝေဓီတိ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော။

    Tattha kiñcāpi yehi lakkhaṇehi samannāgato rājā cakkavattī hoti, na teheva buddho hoti; jātisāmaññato pana tāniyeva tānīti vuccanti. Tena vuttaṃ – ‘‘yehi samannāgatassā’’ti. Sace agāraṃ ajjhāvasatīti yadi agāre vasati. Rājā hoti cakkavattīti catūhi acchariyadhammehi, saṅgahavatthūhi ca lokaṃ rañjanato rājā, cakkaratanaṃ vatteti, catūhi sampatticakkehi vattati, tehi ca paraṃ vatteti, parahitāya ca iriyāpathacakkānaṃ vatto etasmiṃ atthīti cakkavattī. Ettha ca rājāti sāmaññaṃ. Cakkavattīti visesaṃ. Dhammena caratīti dhammiko. Ñāyena samena vattatīti attho. Dhammena rajjaṃ labhitvā rājā jātoti dhammarājā. Parahitadhammakaraṇena vā dhammiko. Attahitadhammakaraṇena dhammarājā. Caturantāya issaroti cāturanto, catusamuddaantāya, catubbidhadīpavibhūsitāya pathaviyā issaroti attho. Ajjhattaṃ kopādipaccatthike bahiddhā ca sabbarājāno vijetīti vijitāvī. Janapadatthāvariyappattoti janapade dhuvabhāvaṃ thāvarabhāvaṃ patto, na sakkā kenaci cāletuṃ. Janapado vā tamhi thāvariyappatto anuyutto sakammanirato acalo asampavedhīti janapadatthāvariyappatto.

    သေယ္ယထိဒန္တိ နိပာတော, တသ္သ စေတာနိ ကတမာနီတိ အတ္ထော။ စက္ကရတနန္တိအာဒီသု စက္ကဉ္စ, တံ ရတိဇနနဋ္ဌေန ရတနဉ္စာတိ စက္ကရတနံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဣမေသု ပန ရတနေသု အယံ စက္ကဝတ္တိရာဇာ စက္ကရတနေန အဇိတံ ဇိနာတိ, ဟတ္ထိအသ္သရတနေဟိ ဝိဇိတေ ယထာသုခံ အနုစရတိ, ပရိဏာယကရတနေန ဝိဇိတမနုရက္ခတိ, အဝသေသေဟိ ဥပဘောဂသုခမနုဘဝတိ။ ပဌမေန စသ္သ ဥသ္သာဟသတ္တိယောဂော, ပစ္ဆိမေန မန္တသတ္တိယောဂော, ဟတ္ထိအသ္သဂဟပတိရတနေဟိ ပဘုသတ္တိယောဂော သုပရိပုဏ္ဏော ဟောတိ, ဣတ္ထိမဏိရတနေဟိ တိဝိဓသတ္တိယောဂဖလံ။ သော ဣတ္ထိမဏိရတနေဟိ ဘောဂသုခမနုဘဝတိ, သေသေဟိ ဣသ္သရိယသုခံ။ ဝိသေသတော စသ္သ ပုရိမာနိ တီဏိ အဒောသကုသလမူလဇနိတကမ္မာနုဘာဝေန သမ္ပဇ္ဇန္တိ, မဇ္ဈိမာနိ အလောဘကုသလမူလဇနိတကမ္မာနုဘာဝေန, ပစ္ဆိမမေကံ အမောဟကုသလမူလဇနိတကမ္မာနုဘာဝေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယမေတ္ထ သင္ခေပော။ ဝိတ္ထာရော ပန ဗောဇ္ဈင္ဂသံယုတ္တေ ရတနသုတ္တသ္သ ဥပဒေသတော ဂဟေတဗ္ဗော။

    Seyyathidanti nipāto, tassa cetāni katamānīti attho. Cakkaratanantiādīsu cakkañca, taṃ ratijananaṭṭhena ratanañcāti cakkaratanaṃ. Esa nayo sabbattha. Imesu pana ratanesu ayaṃ cakkavattirājā cakkaratanena ajitaṃ jināti, hatthiassaratanehi vijite yathāsukhaṃ anucarati, pariṇāyakaratanena vijitamanurakkhati, avasesehi upabhogasukhamanubhavati. Paṭhamena cassa ussāhasattiyogo, pacchimena mantasattiyogo, hatthiassagahapatiratanehi pabhusattiyogo suparipuṇṇo hoti, itthimaṇiratanehi tividhasattiyogaphalaṃ. So itthimaṇiratanehi bhogasukhamanubhavati, sesehi issariyasukhaṃ. Visesato cassa purimāni tīṇi adosakusalamūlajanitakammānubhāvena sampajjanti, majjhimāni alobhakusalamūlajanitakammānubhāvena, pacchimamekaṃ amohakusalamūlajanitakammānubhāvenāti veditabbaṃ. Ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana bojjhaṅgasaṃyutte ratanasuttassa upadesato gahetabbo.

    ပရောသဟသ္သန္တိ အတိရေကသဟသ္သံ။ သူရာတိ အဘီရုကဇာတိကာ။ ဝီရင္ဂရူပာတိ ဒေဝပုတ္တသဒိသကာယာ။ ဧဝံ တာဝ ဧကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။ အယံ ပနေတ္ထ သဗ္ဘာဝော။ ဝီရာတိ ဥတ္တမသူရာ ဝုစ္စန္တိ, ဝီရာနံ အင္ဂံ ဝီရင္ဂံ, ဝီရကာရဏံ ဝီရိယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝီရင္ဂရူပံ ဧတေသန္တိ ဝီရင္ဂရူပာ, ဝီရိယမယသရီရာ ဝိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပရသေနပ္ပမဒ္ဒနာတိ သစေ ပဋိမုခံ တိဋ္ဌေယ္ယ ပရသေနာ တံ ပရိမဒ္ဒိတုံ သမတ္ထာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဓမ္မေနာတိ ‘‘ပာဏော န ဟန္တဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ ပဉ္စသီလဓမ္မေန ။ အရဟံ ဟောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော လောကေ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒောတိ ဧတ္ထ ရာဂဒောသမောဟမာနဒိဋ္ဌိအဝိဇ္ဇာဒုစ္စရိတဆဒနေဟိ သတ္တဟိ ပဋိစ္ဆန္နေ ကိလေသန္ဓကာရေ လောကေ တံ ဆဒနံ ဝိဝဋ္ဋေတ္ဝာ သမန္တတော သဉ္ဇာတာလောကော ဟုတ္ဝာ ဌိတောတိ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒော။ တတ္ထ ပဌမေန ပဒေန ပူဇာရဟတာ။ ဒုတိယေန တသ္သာ ဟေတု, ယသ္မာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓောတိ, တတိယေန ဗုဒ္ဓတ္တဟေတုဘူတာ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အထ ဝာ ဝိဝဋ္ဋော စ ဝိစ္ဆဒော စာတိ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒော, ဝဋ္ဋရဟိတော ဆဒနရဟိတော စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေန အရဟံ ဝဋ္ဋာဘာဝေန, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဆဒနာဘာဝေနာတိ ဧဝံ ပုရိမပဒဒ္ဝယသ္သေဝ ဟေတုဒ္ဝယံ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ဒုတိယေန ဝေသာရဇ္ဇေန စေတ္ထ ပုရိမသိဒ္ဓိ, ပဌမေန ဒုတိယသိဒ္ဓိ, တတိယစတုတ္ထေဟိ တတိယသိဒ္ဓိ ဟောတိ။ ပုရိမဉ္စ ဓမ္မစက္ခုံ, ဒုတိယံ ဗုဒ္ဓစက္ခုံ, တတိယံ သမန္တစက္ခုံ သာဓေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တ္ဝံ မန္တာနံ ပဋိဂ္ဂဟေတာတိ ဣမိနာ’သ္သ မန္တေသု သူရဘာဝံ ဇနေတိ။

    Parosahassanti atirekasahassaṃ. Sūrāti abhīrukajātikā. Vīraṅgarūpāti devaputtasadisakāyā. Evaṃ tāva eke vaṇṇayanti. Ayaṃ panettha sabbhāvo. Vīrāti uttamasūrā vuccanti, vīrānaṃ aṅgaṃ vīraṅgaṃ, vīrakāraṇaṃ vīriyanti vuttaṃ hoti. Vīraṅgarūpaṃ etesanti vīraṅgarūpā, vīriyamayasarīrā viyāti vuttaṃ hoti. Parasenappamaddanāti sace paṭimukhaṃ tiṭṭheyya parasenā taṃ parimaddituṃ samatthāti adhippāyo. Dhammenāti ‘‘pāṇo na hantabbo’’tiādinā pañcasīladhammena . Arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchadoti ettha rāgadosamohamānadiṭṭhiavijjāduccaritachadanehi sattahi paṭicchanne kilesandhakāre loke taṃ chadanaṃ vivaṭṭetvā samantato sañjātāloko hutvā ṭhitoti vivaṭṭacchado. Tattha paṭhamena padena pūjārahatā. Dutiyena tassā hetu, yasmā sammāsambuddhoti, tatiyena buddhattahetubhūtā vivaṭṭacchadatā vuttāti veditabbā. Atha vā vivaṭṭo ca vicchado cāti vivaṭṭacchado, vaṭṭarahito chadanarahito cāti vuttaṃ hoti. Tena arahaṃ vaṭṭābhāvena, sammāsambuddho chadanābhāvenāti evaṃ purimapadadvayasseva hetudvayaṃ vuttaṃ hoti, dutiyena vesārajjena cettha purimasiddhi, paṭhamena dutiyasiddhi, tatiyacatutthehi tatiyasiddhi hoti. Purimañca dhammacakkhuṃ, dutiyaṃ buddhacakkhuṃ, tatiyaṃ samantacakkhuṃ sādhetīti veditabbaṃ. Tvaṃ mantānaṃ paṭiggahetāti iminā’ssa mantesu sūrabhāvaṃ janeti.

    ၂၅၉. သောပိ တာယ အာစရိယကထာယ လက္ခဏေသု ဝိဂတသမ္မောဟော ဧကောဘာသဇာတေ ဝိယ ဗုဒ္ဓမန္တေ သမ္ပသ္သမာနော ဧဝံ ဘောတိ အာဟ။ တသ္သတ္ထော – ‘ယထာ, ဘော, တ္ဝံ ဝဒသိ, ဧဝံ ကရိသ္သာမီ’တိ။ ဝဠဝာရထမာရုယ္ဟာတိ ဝဠဝာယုတ္တံ ရထံ အဘိရူဟိတ္ဝာ။ ဗ္ရာဟ္မဏော ကိရ ယေန ရထေန သယံ ဝိစရတိ, တမေဝ ရထံ ဒတ္ဝာ မာဏဝံ ပေသေသိ။ မာဏဝာပိ ပောက္ခရသာတိသ္သေဝ အန္တေဝာသိကာ။ သော ကိရ တေသံ – ‘‘အမ္ဗဋ္ဌေန သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆထာ’’တိ သညံ အဒာသိ။

    259. Sopi tāya ācariyakathāya lakkhaṇesu vigatasammoho ekobhāsajāte viya buddhamante sampassamāno evaṃ bhoti āha. Tassattho – ‘yathā, bho, tvaṃ vadasi, evaṃ karissāmī’ti. Vaḷavārathamāruyhāti vaḷavāyuttaṃ rathaṃ abhirūhitvā. Brāhmaṇo kira yena rathena sayaṃ vicarati, tameva rathaṃ datvā māṇavaṃ pesesi. Māṇavāpi pokkharasātisseva antevāsikā. So kira tesaṃ – ‘‘ambaṭṭhena saddhiṃ gacchathā’’ti saññaṃ adāsi.

    ယာဝတိကာ ယာနသ္သ ဘူမီတိ ယတ္တကံ သက္ကာ ဟောတိ ယာနေန ဂန္တုံ, အယံ ယာနသ္သ ဘူမိ နာမ။ ယာနာ ပစ္စောရောဟိတ္ဝာတိ အယာနဘူမိံ, ဒ္ဝာရကောဋ္ဌကသမီပံ ဂန္တ္ဝာ ယာနတော ပဋိဩရောဟိတ္ဝာ။

    Yāvatikā yānassa bhūmīti yattakaṃ sakkā hoti yānena gantuṃ, ayaṃ yānassa bhūmi nāma. Yānā paccorohitvāti ayānabhūmiṃ, dvārakoṭṭhakasamīpaṃ gantvā yānato paṭiorohitvā.

    တေန ခော ပန သမယေနာတိ ယသ္မိံ သမယေ အမ္ဗဋ္ဌော အာရာမံ ပာဝိသိ။ တသ္မိံ ပန သမယေ, ဌိတမဇ္ဈန္ဟိကသမယေ။ ကသ္မာ ပန တသ္မိံ သမယေ စင္ကမန္တီတိ? ပဏီတဘောဇနပစ္စယသ္သ ထိနမိဒ္ဓသ္သ ဝိနောဒနတ္ထံ, ဒိဝာပဓာနိကာ ဝာ တေ။ တာဒိသာနဉ္ဟိ ပစ္ဆာဘတ္တံ စင္ကမိတ္ဝာ န္ဟာယိတ္ဝာ သရီရံ ဥတုံ ဂာဟာပေတ္ဝာ နိသဇ္ဇ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တာနံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ယေန တေ ဘိက္ခူတိ သော ကိရ – ‘‘ကုဟိံ သမဏော ဂောတမော’’တိ ပရိဝေဏတော ပရိဝေဏံ အနာဂန္တ္ဝာ ‘‘ပုစ္ဆိတ္ဝာဝ ပဝိသိသ္သာမီ’’တိ ဝိလောကေန္တော အရညဟတ္ထီ ဝိယ မဟာစင္ကမေ စင္ကမမာနေ ပံသုကူလိကေ ဘိက္ခူ ဒိသ္ဝာ တေသံ သန္တိကံ အဂမာသိ။ တံ သန္ဓာယ ယေန တေ ဘိက္ခူတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဒသ္သနာယာတိ ဒဋ္ဌုံ, ပသ္သိတုကာမာ ဟုတ္ဝာတိ အတ္ထော။

    Tena kho pana samayenāti yasmiṃ samaye ambaṭṭho ārāmaṃ pāvisi. Tasmiṃ pana samaye, ṭhitamajjhanhikasamaye. Kasmā pana tasmiṃ samaye caṅkamantīti? Paṇītabhojanapaccayassa thinamiddhassa vinodanatthaṃ, divāpadhānikā vā te. Tādisānañhi pacchābhattaṃ caṅkamitvā nhāyitvā sarīraṃ utuṃ gāhāpetvā nisajja samaṇadhammaṃ karontānaṃ cittaṃ ekaggaṃ hoti. Yena te bhikkhūti so kira – ‘‘kuhiṃ samaṇo gotamo’’ti pariveṇato pariveṇaṃ anāgantvā ‘‘pucchitvāva pavisissāmī’’ti vilokento araññahatthī viya mahācaṅkame caṅkamamāne paṃsukūlike bhikkhū disvā tesaṃ santikaṃ agamāsi. Taṃ sandhāya yena te bhikkhūtiādi vuttaṃ. Dassanāyāti daṭṭhuṃ, passitukāmā hutvāti attho.

    ၂၆၀. အဘိညာတကောလညောတိ ပာကဋကုလဇော။ တဒာ ကိရ ဇမ္ဗုဒီပေ အမ္ဗဋ္ဌကုလံ နာမ ပာကဋကုလမဟောသိ ။ အဘိညာတသ္သာတိ ရူပဇာတိမန္တကုလာပဒေသေဟိ ပာကဋသ္သ။ အဂရူတိ အဘာရိကော။ ယော ဟိ အမ္ဗဋ္ဌံ ဉာပေတုံ န သက္ကုဏေယ္ယ, တသ္သ တေန သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပော ဂရု ဘဝေယ္ယ။ ဘဂဝတော ပန တာဒိသာနံ မာဏဝာနံ သတေနာပိ သဟသ္သေနာပိ ပဉ္ဟံ ပုဋ္ဌသ္သ ဝိသ္သဇ္ဇနေ ဒန္ဓာယိတတ္တံ နတ္ထီတိ မညမာနာ – ‘‘အဂရု ခော ပနာ’’တိ စိန္တယိံသု။ ဝိဟာရောတိ ဂန္ဓကုဋိံ သန္ဓာယ အာဟံသု။

    260.Abhiññātakolaññoti pākaṭakulajo. Tadā kira jambudīpe ambaṭṭhakulaṃ nāma pākaṭakulamahosi . Abhiññātassāti rūpajātimantakulāpadesehi pākaṭassa. Agarūti abhāriko. Yo hi ambaṭṭhaṃ ñāpetuṃ na sakkuṇeyya, tassa tena saddhiṃ kathāsallāpo garu bhaveyya. Bhagavato pana tādisānaṃ māṇavānaṃ satenāpi sahassenāpi pañhaṃ puṭṭhassa vissajjane dandhāyitattaṃ natthīti maññamānā – ‘‘agaru kho panā’’ti cintayiṃsu. Vihāroti gandhakuṭiṃ sandhāya āhaṃsu.

    အတရမာနောတိ အတုရိတော, သဏိကံ ပဒပ္ပမာဏဋ္ဌာနေ ပဒံ နိက္ခိပန္တော ဝတ္တံ ကတ္ဝာ သုသမ္မဋ္ဌံ မုတ္တာဒလသိန္ဒုဝာရသန္ထရသဒိသံ ဝာလိကံ အဝိနာသေန္တောတိ အတ္ထော။ အာဠိန္ဒန္တိ ပမုခံ။ ဥက္ကာသိတ္ဝာတိ ဥက္ကာသိတသဒ္ဒံ ကတ္ဝာ။ အဂ္ဂဠန္တိ ဒ္ဝာရကဝာဋံ။ အာကောဋေဟီတိ အဂ္ဂနခေဟိ သဏိကံ ကုဉ္စိကစ္ဆိဒ္ဒသမီပေ အာကောဋေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒ္ဝာရံ ကိရ အတိဥပရိ အမနုသ္သာ, အတိဟေဋ္ဌာ ဒီဃဇာတိကာ ကောဋေန္တိ။ တထာ အနာကောဋေတ္ဝာ မဇ္ဈေ ဆိဒ္ဒသမီပေ ကောဋေတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ ဒ္ဝာရာကောဋနဝတ္တန္တိ ဒီပေန္တာ ဝဒန္တိ။

    Ataramānoti aturito, saṇikaṃ padappamāṇaṭṭhāne padaṃ nikkhipanto vattaṃ katvā susammaṭṭhaṃ muttādalasinduvārasantharasadisaṃ vālikaṃ avināsentoti attho. Āḷindanti pamukhaṃ. Ukkāsitvāti ukkāsitasaddaṃ katvā. Aggaḷanti dvārakavāṭaṃ. Ākoṭehīti agganakhehi saṇikaṃ kuñcikacchiddasamīpe ākoṭehīti vuttaṃ hoti. Dvāraṃ kira atiupari amanussā, atiheṭṭhā dīghajātikā koṭenti. Tathā anākoṭetvā majjhe chiddasamīpe koṭetabbanti idaṃ dvārākoṭanavattanti dīpentā vadanti.

    ၂၆၁. ဝိဝရိ ဘဂဝာ ဒ္ဝာရန္တိ န ဘဂဝာ ဥဋ္ဌာယ ဒ္ဝာရံ ဝိဝရိ။ ဝိဝရိယတူတိ ပန ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ တတော ‘‘ဘဂဝာ တုမ္ဟေဟိ အနေကာသု ကပ္ပကောဋီသု ဒာနံ ဒဒမာနေဟိ န သဟတ္ထာ ဒ္ဝာရဝိဝရဏကမ္မံ ကတ’’န္တိ သယမေဝ ဒ္ဝာရံ ဝိဝဋံ။ တံ ပန ယသ္မာ ဘဂဝတော မနေန ဝိဝဋံ, တသ္မာ ဝိဝရိ ဘဂဝာ ဒ္ဝာရန္တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

    261.Vivari bhagavā dvāranti na bhagavā uṭṭhāya dvāraṃ vivari. Vivariyatūti pana hatthaṃ pasāresi. Tato ‘‘bhagavā tumhehi anekāsu kappakoṭīsu dānaṃ dadamānehi na sahatthā dvāravivaraṇakammaṃ kata’’nti sayameva dvāraṃ vivaṭaṃ. Taṃ pana yasmā bhagavato manena vivaṭaṃ, tasmā vivari bhagavā dvāranti vattuṃ vaṭṭati.

    ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသူတိ ယထာ ခမနီယာဒီနိ ပုစ္ဆန္တော ဘဂဝာ တေဟိ, ဧဝံ တေပိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမပ္ပဝတ္တမောဒာ အဟေသုံ။ သီတောဒကံ ဝိယ ဥဏ္ဟောဒကေန သမ္မောဒိတံ ဧကီဘာဝံ အဂမံသု။ ယာယ စ ‘‘ကစ္စိ, ဘော ဂောတမ, ခမနီယံ; ကစ္စိ ယာပနီယံ, ကစ္စိ ဘောတော စ ဂောတမသ္သ သာဝကာနဉ္စ အပ္ပာဗာဓံ, အပ္ပာတင္ကံ, လဟုဋ္ဌာနံ, ဗလံ, ဖာသုဝိဟာရော’’တိအာဒိကာယ ကထာယ သမ္မောဒိံသု, တံ ပီတိပာမောဇ္ဇသင္ခာတသမ္မောဒဇနနတော သမ္မောဒိတုံ ယုတ္တဘာဝတော စ သမ္မောဒနီယံ, အတ္ထဗ္ယဉ္ဇနမဓုရတာယ သုစိရမ္ပိ ကာလံ သာရေတုံ နိရန္တရံ ပဝတ္တေတုံ အရဟဘာဝတော သရိတဗ္ဗဘာဝတော စ သာရဏီယံ။ သုယ္ယမာနသုခတော သမ္မောဒနီယံ, အနုသ္သရိယမာနသုခတော စ သာရဏီယံ။ တထာ ဗ္ယဉ္ဇနပရိသုဒ္ဓတာယ သမ္မောဒနီယံ, အတ္ထပရိသုဒ္ဓတာယ သာရဏီယံ။ ဧဝံ အနေကေဟိ ပရိယာယေဟိ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတ္ဝာ ပရိယောသာပေတ္ဝာ နိဋ္ဌပေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။

    Bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsūti yathā khamanīyādīni pucchanto bhagavā tehi, evaṃ tepi bhagavatā saddhiṃ samappavattamodā ahesuṃ. Sītodakaṃ viya uṇhodakena sammoditaṃ ekībhāvaṃ agamaṃsu. Yāya ca ‘‘kacci, bho gotama, khamanīyaṃ; kacci yāpanīyaṃ, kacci bhoto ca gotamassa sāvakānañca appābādhaṃ, appātaṅkaṃ, lahuṭṭhānaṃ, balaṃ, phāsuvihāro’’tiādikāya kathāya sammodiṃsu, taṃ pītipāmojjasaṅkhātasammodajananato sammodituṃ yuttabhāvato ca sammodanīyaṃ, atthabyañjanamadhuratāya sucirampi kālaṃ sāretuṃ nirantaraṃ pavattetuṃ arahabhāvato saritabbabhāvato ca sāraṇīyaṃ. Suyyamānasukhato sammodanīyaṃ, anussariyamānasukhato ca sāraṇīyaṃ. Tathā byañjanaparisuddhatāya sammodanīyaṃ, atthaparisuddhatāya sāraṇīyaṃ. Evaṃ anekehi pariyāyehi sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā pariyosāpetvā niṭṭhapetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.

    အမ္ဗဋ္ဌော ပန မာဏဝောတိ သော ကိရ ဘဂဝတော ရူပသမ္ပတ္တိယံ စိတ္တပ္ပသာဒမတ္တမ္ပိ အကတ္ဝာ ‘‘ဒသဗလံ အပသာဒေသ္သာမီ’’တိ ဥဒရေ ဗဒ္ဓသာဋကံ မုဉ္စိတ္ဝာ ကဏ္ဌေ ဩလမ္ဗေတ္ဝာ ဧကေန ဟတ္ထေန ဒုသ္သကဏ္ဏံ ဂဟေတ္ဝာ စင္ကမံ အဘိရူဟိတ္ဝာ ကာလေန ဗာဟုံ, ကာလေန ဥဒရံ, ကာလေန ပိဋ္ဌိံ ဒသ္သေန္တော, ကာလေန ဟတ္ထဝိကာရံ, ကာလေန ဘမုကဝိကာရံ ကရောန္တော, ‘‘ကစ္စိ တေ ဘော, ဂောတမ, ဓာတုသမတာ, ကစ္စိ ဘိက္ခာဟာရေန န ကိလမထ, အကိလမထာကာရောယေဝ ပန တေ ပညာယတိ; ထူလာနိ ဟိ တေ အင္ဂပစ္စင္ဂာနိ, ပာသာဒိကတ္ထ ဂတဂတဋ္ဌာနေ. ‘တေ ဗဟုဇနာ ရာဇပဗ္ဗဇိတောတိ စ ဗုဒ္ဓော’တိ စ ဥပ္ပန္နဗဟုမာနာ ပဏီတံ ဩဇဝန္တမာဟာရံ ဒေန္တိ။ ပသ္သထ, ဘော, ဂေဟံ, စိတ္တသာလာ ဝိယ, ဒိဗ္ဗပာသာဒော ဝိယ။ ဣမံ မဉ္စံ ပသ္သထ, ဗိမ္ဗောဟနံ ပသ္သထ, ကိံ ဧဝရူပေ ဌာနေ ဝသန္တသ္သ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ ဒုက္ကရ’’န္တိ ဧဝရူပံ ဥပ္ပဏ္ဍနကထံ အနာစာရဘာဝသာရဏီယံ ကထေတိ, တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အမ္ဗဋ္ဌော ပန မာဏဝော စင္ကမန္တောပိ နိသိန္နေန ဘဂဝတာ ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတိ, ဌိတောပိ နိသိန္နေန ဘဂဝတာ ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတီ’’တိ။

    Ambaṭṭhopana māṇavoti so kira bhagavato rūpasampattiyaṃ cittappasādamattampi akatvā ‘‘dasabalaṃ apasādessāmī’’ti udare baddhasāṭakaṃ muñcitvā kaṇṭhe olambetvā ekena hatthena dussakaṇṇaṃ gahetvā caṅkamaṃ abhirūhitvā kālena bāhuṃ, kālena udaraṃ, kālena piṭṭhiṃ dassento, kālena hatthavikāraṃ, kālena bhamukavikāraṃ karonto, ‘‘kacci te bho, gotama, dhātusamatā, kacci bhikkhāhārena na kilamatha, akilamathākāroyeva pana te paññāyati; thūlāni hi te aṅgapaccaṅgāni, pāsādikattha gatagataṭṭhāne. ‘te bahujanā rājapabbajitoti ca buddho’ti ca uppannabahumānā paṇītaṃ ojavantamāhāraṃ denti. Passatha, bho, gehaṃ, cittasālā viya, dibbapāsādo viya. Imaṃ mañcaṃ passatha, bimbohanaṃ passatha, kiṃ evarūpe ṭhāne vasantassa samaṇadhammaṃ kātuṃ dukkara’’nti evarūpaṃ uppaṇḍanakathaṃ anācārabhāvasāraṇīyaṃ katheti, tena vuttaṃ – ‘‘ambaṭṭho pana māṇavo caṅkamantopi nisinnena bhagavatā kiñci kiñci kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāreti, ṭhitopi nisinnena bhagavatā kiñci kiñci kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretī’’ti.

    ၂၆၂. အထ ခော ဘဂဝာတိ အထ ဘဂဝာ – ‘‘အယံ မာဏဝော ဟတ္ထံ ပသာရေတ္ဝာ ဘဝဂ္ဂံ ဂဟေတုကာမော ဝိယ, ပာဒံ ပသာရေတ္ဝာ အဝီစိံ ဝိစရိတုကာမော ဝိယ, မဟာသမုဒ္ဒံ တရိတုကာမော ဝိယ, သိနေရုံ အာရောဟိတုကာမော ဝိယ စ အဋ္ဌာနေ ဝာယမတိ, ဟန္ဒ, တေန သဒ္ဓိံ မန္တေမီ’’တိ အမ္ဗဋ္ဌံ မာဏဝံ ဧတဒဝောစ။ အာစရိယပာစရိယေဟီတိ အာစရိယေဟိ စ တေသံ အာစရိယေဟိ စ။

    262.Atha kho bhagavāti atha bhagavā – ‘‘ayaṃ māṇavo hatthaṃ pasāretvā bhavaggaṃ gahetukāmo viya, pādaṃ pasāretvā avīciṃ vicaritukāmo viya, mahāsamuddaṃ taritukāmo viya, sineruṃ ārohitukāmo viya ca aṭṭhāne vāyamati, handa, tena saddhiṃ mantemī’’ti ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca. Ācariyapācariyehīti ācariyehi ca tesaṃ ācariyehi ca.

    ပဌမဣဗ္ဘဝာဒဝဏ္ဏနာ

    Paṭhamaibbhavādavaṇṇanā

    ၂၆၃. ဂစ္ဆန္တော ဝာတိ ဧတ္ထ ကာမံ တီသု ဣရိယာပထေသု ဗ္ရာဟ္မဏော အာစရိယဗ္ရာဟ္မဏေန သဒ္ဓိံ သလ္လပိတုမရဟတိ။ အယံ ပန မာဏဝော မာနထဒ္ဓတာယ ကထာသလ္လာပံ ကရောန္တော စတ္တာရောပိ ဣရိယာပထေ ယောဇေသ္သာမီတိ ‘‘သယာနော ဝာ ဟိ, ဘော ဂောတမ, သယာနေနာ’’တိ အာဟ။

    263.Gacchanto vāti ettha kāmaṃ tīsu iriyāpathesu brāhmaṇo ācariyabrāhmaṇena saddhiṃ sallapitumarahati. Ayaṃ pana māṇavo mānathaddhatāya kathāsallāpaṃ karonto cattāropi iriyāpathe yojessāmīti ‘‘sayāno vā hi, bho gotama, sayānenā’’ti āha.

    တတော ကိရ တံ ဘဂဝာ – ‘‘အမ္ဗဋ္ဌ, ဂစ္ဆန္တသ္သ ဝာ ဂစ္ဆန္တေန, ဌိတသ္သ ဝာ ဌိတေန, နိသိန္နသ္သ ဝာ နိသိန္နေနာစရိယေန သဒ္ဓိံ ကထာ နာမ သဗ္ဗာစရိယေသု လဗ္ဘတိ။ တ္ဝံ ပန သယာနော သယာနေနာစရိယေန သဒ္ဓိံ ကထေသိ, ကိံ တေ အာစရိယော ဂောရူပံ, ဥဒာဟု တ္ဝ’’န္တိ အာဟ။ သော ကုဇ္ဈိတ္ဝာ – ‘‘ယေ စ ခော တေ, ဘော ဂောတမ, မုဏ္ဍကာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မုဏ္ဍေ မုဏ္ဍာတိ သမဏေ စ သမဏာတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋေယ္ယ။ အယံ ပန ဟီဠေန္တော မုဏ္ဍကာ သမဏကာတိ အာဟ။ ဣဗ္ဘာတိ ဂဟပတိကာ။ ကဏ္ဟာတိ ကဏ္ဟာ, ကာဠကာတိ အတ္ထော။ ဗန္ဓုပာဒာပစ္စာတိ ဧတ္ထ ဗန္ဓူတိ ဗ္ရဟ္မာ အဓိပ္ပေတော။ တဉ္ဟိ ဗ္ရာဟ္မဏာ ပိတာမဟောတိ ဝောဟရန္တိ။ ပာဒာနံ အပစ္စာ ပာဒာပစ္စာ, ဗ္ရဟ္မုနော ပိဋ္ဌိပာဒတော ဇာတာတိ အဓိပ္ပာယော။ တသ္သ ကိရ အယံ လဒ္ဓိ – ဗ္ရာဟ္မဏာ ဗ္ရဟ္မုနော မုခတော နိက္ခန္တာ, ခတ္တိယာ ဥရတော, ဝေသ္သာ နာဘိတော, သုဒ္ဒာ ဇာဏုတော, သမဏာ ပိဋ္ဌိပာဒတောတိ။ ဧဝံ ကထေန္တော စ ပနေသ ကိဉ္စာပိ အနိယမေတ္ဝာ ကထေတိ။ အထ ခော ဘဂဝန္တမေဝ ဝဒာမီတိ ကထေတိ။

    Tato kira taṃ bhagavā – ‘‘ambaṭṭha, gacchantassa vā gacchantena, ṭhitassa vā ṭhitena, nisinnassa vā nisinnenācariyena saddhiṃ kathā nāma sabbācariyesu labbhati. Tvaṃ pana sayāno sayānenācariyena saddhiṃ kathesi, kiṃ te ācariyo gorūpaṃ, udāhu tva’’nti āha. So kujjhitvā – ‘‘ye ca kho te, bho gotama, muṇḍakā’’tiādimāha. Tattha muṇḍe muṇḍāti samaṇe ca samaṇāti vattuṃ vaṭṭeyya. Ayaṃ pana hīḷento muṇḍakā samaṇakāti āha. Ibbhāti gahapatikā. Kaṇhāti kaṇhā, kāḷakāti attho. Bandhupādāpaccāti ettha bandhūti brahmā adhippeto. Tañhi brāhmaṇā pitāmahoti voharanti. Pādānaṃ apaccā pādāpaccā, brahmuno piṭṭhipādato jātāti adhippāyo. Tassa kira ayaṃ laddhi – brāhmaṇā brahmuno mukhato nikkhantā, khattiyā urato, vessā nābhito, suddā jāṇuto, samaṇā piṭṭhipādatoti. Evaṃ kathento ca panesa kiñcāpi aniyametvā katheti. Atha kho bhagavantameva vadāmīti katheti.

    အထ ခော ဘဂဝာ – ‘‘အယံ အမ္ဗဋ္ဌော အာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ မယာ သဒ္ဓိံ ကထယမာနော မာနမေဝ နိသ္သာယ ကထေသိ, အာသီဝိသံ ဂီဝာယံ ဂဏ္ဟန္တော ဝိယ, အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ အာလိင္ဂန္တော ဝိယ, မတ္တဝာရဏံ သောဏ္ဍာယ ပရာမသန္တော ဝိယ, အတ္တနော ပမာဏံ န ဇာနာတိ။ ဟန္ဒ နံ ဇာနာပေသ္သာမီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ ‘‘အတ္ထိကဝတော ခော ပန တေ, အမ္ဗဋ္ဌာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာဂန္တ္ဝာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စသင္ခာတော အတ္ထော, ဧတသ္သ အတ္ထီတိ အတ္ထိကံ, တသ္သ မာဏဝသ္သ စိတ္တံ။ အတ္ထိကမသ္သ အတ္ထီတိ အတ္ထိကဝာ, တသ္သ အတ္ထိကဝတော တဝ ဣဓာဂမနံ အဟောသီတိ အတ္ထော။

    Atha kho bhagavā – ‘‘ayaṃ ambaṭṭho āgatakālato paṭṭhāya mayā saddhiṃ kathayamāno mānameva nissāya kathesi, āsīvisaṃ gīvāyaṃ gaṇhanto viya, aggikkhandhaṃ āliṅganto viya, mattavāraṇaṃ soṇḍāya parāmasanto viya, attano pamāṇaṃ na jānāti. Handa naṃ jānāpessāmī’’ti cintetvā ‘‘atthikavato kho pana te, ambaṭṭhā’’tiādimāha. Tattha āgantvā kattabbakiccasaṅkhāto attho, etassa atthīti atthikaṃ, tassa māṇavassa cittaṃ. Atthikamassa atthīti atthikavā, tassa atthikavato tava idhāgamanaṃ ahosīti attho.

    ခော ပနာတိ နိပာတမတ္တံ။ ယာယေဝ ခော ပနတ္ထာယာတိ ယေနေဝ ခော ပနတ္ထေန။ အာဂစ္ဆေယ္ယာထာတိ မမ ဝာ အညေသံ ဝာ သန္တိကံ ယဒာ ကဒာစိ အာဂစ္ဆေယ္ယာထ။ တမေဝ အတ္ထန္တိ ဣဒံ ပုရိသလိင္ဂဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ မနသိ ကရေယ္ယာထာတိ စိတ္တေ ကရေယ္ယာထ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – တ္ဝံ အာစရိယေန အတ္တနော ကရဏီယေန ပေသိတော, န အမ္ဟာကံ ပရိဘဝနတ္ထာယ, တသ္မာ တမေဝ ကိစ္စံ မနသိ ကရောဟီတိ။ ဧဝမသ္သ အညေသံ သန္တိကံ အာဂတာနံ ဝတ္တံ ဒသ္သေတ္ဝာ မာနနိဂ္ဂဏ္ဟနတ္ထံ ‘‘အဝုသိတဝာယေဝ ခော ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တသ္သတ္ထော ပသ္သထ ဘော အယံ အမ္ဗဋ္ဌော မာဏဝော အာစရိယကုလေ အဝုသိတဝာ အသိက္ခိတော အပ္ပသ္သုတောဝ သမာနော။ ဝုသိတမာနီတိ ‘‘အဟံ ဝုသိတဝာ သိက္ခိတော ဗဟုသ္သုတော’’တိ အတ္တာနံ မညတိ။ ဧတသ္သ ဟိ ဧဝံ ဖရုသဝစနသမုဒာစာရေ ကာရဏံ ကိမညတ္ရ အဝုသိတတ္တာတိ အာစရိယကုလေ အသံဝုဒ္ဓာ အသိက္ခိတာ အပ္ပသ္သုတာယေဝ ဟိ ဧဝံ ဝဒန္တီတိ။

    Kho panāti nipātamattaṃ. Yāyeva kho panatthāyāti yeneva kho panatthena. Āgaccheyyāthāti mama vā aññesaṃ vā santikaṃ yadā kadāci āgaccheyyātha. Tameva atthanti idaṃ purisaliṅgavaseneva vuttaṃ. Manasi kareyyāthāti citte kareyyātha. Idaṃ vuttaṃ hoti – tvaṃ ācariyena attano karaṇīyena pesito, na amhākaṃ paribhavanatthāya, tasmā tameva kiccaṃ manasi karohīti. Evamassa aññesaṃ santikaṃ āgatānaṃ vattaṃ dassetvā mānaniggaṇhanatthaṃ ‘‘avusitavāyeva kho panā’’tiādimāha. Tassattho passatha bho ayaṃ ambaṭṭho māṇavo ācariyakule avusitavā asikkhito appassutova samāno. Vusitamānīti ‘‘ahaṃ vusitavā sikkhito bahussuto’’ti attānaṃ maññati. Etassa hi evaṃ pharusavacanasamudācāre kāraṇaṃ kimaññatra avusitattāti ācariyakule asaṃvuddhā asikkhitā appassutāyeva hi evaṃ vadantīti.

    ၂၆၄. ကုပိတောတိ ကုဒ္ဓော။ အနတ္တမနောတိ အသကမနော, ကိံ ပန ဘဂဝာ တသ္သ ကုဇ္ဈနဘာဝံ ဉတ္ဝာ ဧဝမာဟ ဥဒာဟု အဉတ္ဝာတိ? ဉတ္ဝာ အာဟာတိ။ ကသ္မာ ဉတ္ဝာ အာဟာတိ? တသ္သ မာနနိမ္မဒနတ္ထံ။ ဘဂဝာ ဟိ အညာသိ – ‘‘အယံ မယာ ဧဝံ ဝုတ္တေ ကုဇ္ဈိတ္ဝာ မမ ဉာတကေ အက္ကောသိသ္သတိ။ အထသ္သာဟံ ယထာ နာမ ကုသလော ဘိသက္ကော ဒောသံ ဥဂ္ဂိလေတ္ဝာ နီဟရတိ, ဧဝမေဝ ဂောတ္တေန ဂောတ္တံ, ကုလာပဒေသေန ကုလာပဒေသံ , ဥဋ္ဌာပေတ္ဝာ ဘဝဂ္ဂပ္ပမာဏေန ဝိယ ဥဋ္ဌိတံ မာနဒ္ဓဇံ မူလေ ဆေတ္ဝာ နိပာတေသ္သာမီ’’တိ။ ခုံသေန္တောတိ ဃဋ္ဋေန္တော။ ဝမ္ဘေန္တောတိ ဟီဠေန္တော။ ပာပိတော ဘဝိသ္သတီတိ စဏ္ဍဘာဝာဒိဒောသံ ပာပိတော ဘဝိသ္သတိ။

    264.Kupitoti kuddho. Anattamanoti asakamano, kiṃ pana bhagavā tassa kujjhanabhāvaṃ ñatvā evamāha udāhu añatvāti? Ñatvā āhāti. Kasmā ñatvā āhāti? Tassa mānanimmadanatthaṃ. Bhagavā hi aññāsi – ‘‘ayaṃ mayā evaṃ vutte kujjhitvā mama ñātake akkosissati. Athassāhaṃ yathā nāma kusalo bhisakko dosaṃ uggiletvā nīharati, evameva gottena gottaṃ, kulāpadesena kulāpadesaṃ , uṭṭhāpetvā bhavaggappamāṇena viya uṭṭhitaṃ mānaddhajaṃ mūle chetvā nipātessāmī’’ti. Khuṃsentoti ghaṭṭento. Vambhentoti hīḷento. Pāpito bhavissatīti caṇḍabhāvādidosaṃ pāpito bhavissati.

    စဏ္ဍာတိ မာနနိသ္သိတကောဓယုတ္တာ။ ဖရုသာတိ ခရာ။ လဟုသာတိ လဟုကာ။ အပ္ပကေနေဝ တုသ္သန္တိ ဝာ ဒုသ္သန္တိ ဝာ ဥဒကပိဋ္ဌေ အလာဗုကဋာဟံ ဝိယ အပ္ပကေနေဝ ဥပ္လဝန္တိ။ ဘသ္သာတိ ဗဟုဘာဏိနော။ သက္ယာနံ မုခေ ဝိဝဋေ အညသ္သ ဝစနောကာသော နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယေနေဝ ဝဒတိ။ သမာနာတိ ဣဒံ သန္တာတိ ပုရိမပဒသ္သ ဝေဝစနံ။ န သက္ကရောန္တီတိ န ဗ္ရာဟ္မဏာနံ သုန္ဒရေနာကာရေန ကရောန္တိ။ န ဂရုံ ကရောန္တီတိ ဗ္ရာဟ္မဏေသု ဂာရဝံ န ကရောန္တိ။ န မာနေန္တီတိ န မနေန ပိယာယန္တိ။ န ပူဇေန္တီတိ မာလာဒီဟိ နေသံ ပူဇံ န ကရောန္တိ။ န အပစာယန္တီတိ အဘိဝာဒနာဒီဟိ နေသံ အပစိတိကမ္မံ နီစဝုတ္တိံ န ဒသ္သေန္တိ တယိဒန္တိ တံ ဣဒံ။ ယဒိမေ သက္ယာတိ ယံ ဣမေ သက္ယာ န ဗ္ရာဟ္မဏေ သက္ကရောန္တိ။ပေ.။ န အပစာယန္တိ, တံ တေသံ အသက္ကာရကရဏာဒိ သဗ္ဗံ န ယုတ္တံ, နာနုလောမန္တိ အတ္ထော။

    Caṇḍāti mānanissitakodhayuttā. Pharusāti kharā. Lahusāti lahukā. Appakeneva tussanti vā dussanti vā udakapiṭṭhe alābukaṭāhaṃ viya appakeneva uplavanti. Bhassāti bahubhāṇino. Sakyānaṃ mukhe vivaṭe aññassa vacanokāso natthīti adhippāyeneva vadati. Samānāti idaṃ santāti purimapadassa vevacanaṃ. Na sakkarontīti na brāhmaṇānaṃ sundarenākārena karonti. Na garuṃ karontīti brāhmaṇesu gāravaṃ na karonti. Na mānentīti na manena piyāyanti. Na pūjentīti mālādīhi nesaṃ pūjaṃ na karonti. Na apacāyantīti abhivādanādīhi nesaṃ apacitikammaṃ nīcavuttiṃ na dassenti tayidanti taṃ idaṃ. Yadime sakyāti yaṃ ime sakyā na brāhmaṇe sakkaronti…pe… na apacāyanti, taṃ tesaṃ asakkārakaraṇādi sabbaṃ na yuttaṃ, nānulomanti attho.

    ဒုတိယဣဗ္ဘဝာဒဝဏ္ဏနာ

    Dutiyaibbhavādavaṇṇanā

    ၂၆၅. အပရဒ္ဓုန္တိ အပရဇ္ဈိံသု။ ဧကမိဒာဟန္တိ ဧတ္ထ ဣဒန္တိ နိပာတမတ္တံ။ ဧကံ အဟန္တိ အတ္ထော။ သန္ဓာဂာရန္တိ ရဇ္ဇအနုသာသနသာလာ။ သက္ယာတိ အဘိသိတ္တရာဇာနော ။ သက္ယကုမာရာတိ အနဘိသိတ္တာ။ ဥစ္စေသူတိ ယထာနုရူပေသု ပလ္လင္ကပီဌကဝေတ္တာသနဖလကစိတ္တတ္ထရဏာဒိဘေဒေသု။ သဉ္ဇဂ္ဃန္တာတိ ဥပ္ပဏ္ဍနဝသေန မဟာဟသိတံ ဟသန္တာ။ သံကီဠန္တာတိ ဟသိတမတ္တ ကရဏအင္ဂုလိသင္ဃဋ္ဋနပာဏိပ္ပဟာရဒာနာဒီနိ ကရောန္တာ။ မမညေဝ မညေတိ ဧဝမဟံ မညာမိ, မမညေဝ အနုဟသန္တိ, န အညန္တိ။

    265.Aparaddhunti aparajjhiṃsu. Ekamidāhanti ettha idanti nipātamattaṃ. Ekaṃ ahanti attho. Sandhāgāranti rajjaanusāsanasālā. Sakyāti abhisittarājāno . Sakyakumārāti anabhisittā. Uccesūti yathānurūpesu pallaṅkapīṭhakavettāsanaphalakacittattharaṇādibhedesu. Sañjagghantāti uppaṇḍanavasena mahāhasitaṃ hasantā. Saṃkīḷantāti hasitamatta karaṇaaṅgulisaṅghaṭṭanapāṇippahāradānādīni karontā. Mamaññeva maññeti evamahaṃ maññāmi, mamaññeva anuhasanti, na aññanti.

    ကသ္မာ ပန တေ ဧဝမကံသူတိ? တေ ကိရ အမ္ဗဋ္ဌသ္သ ကုလဝံသံ ဇာနန္တိ။ အယဉ္စ တသ္မိံ သမယေ ယာဝ ပာဒန္တာ ဩလမ္ဗေတ္ဝာ နိဝတ္ထသာဋကသ္သ ဧကေန ဟတ္ထေန ဒုသ္သကဏ္ဏံ ဂဟေတ္ဝာ ခန္ဓဋ္ဌိကံ နာမေတ္ဝာ မာနမဒေန မတ္တော ဝိယ အာဂစ္ဆတိ။ တတော – ‘‘ပသ္သထ ဘော အမ္ဟာကံ ဒာသသ္သ ကဏ္ဟာယနဂောတ္တသ္သ အမ္ဗဋ္ဌသ္သ အာဂမနကာရဏ’’န္တိ ဝဒန္တာ ဧဝမကံသု။ သောပိ အတ္တနော ကုလဝံသံ ဇာနာတိ။ တသ္မာ ‘‘မမညေဝ မညေ’’တိ တက္ကယိတ္ထ။

    Kasmā pana te evamakaṃsūti? Te kira ambaṭṭhassa kulavaṃsaṃ jānanti. Ayañca tasmiṃ samaye yāva pādantā olambetvā nivatthasāṭakassa ekena hatthena dussakaṇṇaṃ gahetvā khandhaṭṭhikaṃ nāmetvā mānamadena matto viya āgacchati. Tato – ‘‘passatha bho amhākaṃ dāsassa kaṇhāyanagottassa ambaṭṭhassa āgamanakāraṇa’’nti vadantā evamakaṃsu. Sopi attano kulavaṃsaṃ jānāti. Tasmā ‘‘mamaññeva maññe’’ti takkayittha.

    အာသနေနာတိ ‘‘ဣဒမာသနံ, ဧတ္ထ နိသီဒာဟီ’’တိ ဧဝံ အာသနေန နိမန္တနံ နာမ ဟောတိ, တထာ န ကောစိ အကာသိ။

    Āsanenāti ‘‘idamāsanaṃ, ettha nisīdāhī’’ti evaṃ āsanena nimantanaṃ nāma hoti, tathā na koci akāsi.

    တတိယဣဗ္ဘဝာဒဝဏ္ဏနာ

    Tatiyaibbhavādavaṇṇanā

    ၂၆၆. လဋုကိကာတိ ခေတ္တလေဍ္ဍူနံ အန္တရေနိဝာသိနီ ခုဒ္ဒကသကုဏိကာ။ ကုလာဝကေတိ နိဝာသနဋ္ဌာနေ။ ကာမလာပိနီတိ ယဒိစ္ဆကဘာဏိနီ, ယံ ယံ ဣစ္ဆတိ တံ တံ လပတိ, န တံ ကောစိ ဟံသော ဝာ ကောဉ္စော ဝာ မောရော ဝာ အာဂန္တ္ဝာ ‘‘ကိံ တ္ဝံ လပသီ’တိ နိသေဓေတိ။ အဘိသဇ္ဇိတုန္တိ ကောဓဝသေန လဂ္ဂိတုံ။

    266.Laṭukikāti khettaleḍḍūnaṃ antarenivāsinī khuddakasakuṇikā. Kulāvaketi nivāsanaṭṭhāne. Kāmalāpinīti yadicchakabhāṇinī, yaṃ yaṃ icchati taṃ taṃ lapati, na taṃ koci haṃso vā koñco vā moro vā āgantvā ‘‘kiṃ tvaṃ lapasī’ti nisedheti. Abhisajjitunti kodhavasena laggituṃ.

    ဧဝံ ဝုတ္တေ မာဏဝော – ‘‘အယံ သမဏော ဂောတမော အတ္တနော ဉာတကေ လဋုကိကသဒိသေ ကတ္ဝာ အမ္ဟေ ဟံသကောဉ္စမောရသဒိသေ ကရောတိ, နိမ္မာနော ဒာနိ ဇာတော’’တိ မညမာနော ဥတ္တရိ စတ္တာရော ဝဏ္ဏေ ဒသ္သေတိ။

    Evaṃ vutte māṇavo – ‘‘ayaṃ samaṇo gotamo attano ñātake laṭukikasadise katvā amhe haṃsakoñcamorasadise karoti, nimmāno dāni jāto’’ti maññamāno uttari cattāro vaṇṇe dasseti.

    ဒာသိပုတ္တဝာဒဝဏ္ဏနာ

    Dāsiputtavādavaṇṇanā

    ၂၆၇. နိမ္မာဒေတီတိ နိမ္မဒေတိ နိမ္မာနေ ကရောတိ။ ယံနူနာဟန္တိ ယဒိ ပနာဟံ။ ‘‘ကဏ္ဟာယနောဟမသ္မိ, ဘော ဂောတမာ’’တိ ဣဒံ ကိရ ဝစနံ အမ္ဗဋ္ဌော တိက္ခတ္တုံ မဟာသဒ္ဒေန အဝောစ။ ကသ္မာ အဝောစ? ကိံ အသုဒ္ဓဘာဝံ န ဇာနာတီတိ? အာမ ဇာနာတိ။ ဇာနန္တောပိ ဘဝပဋိစ္ဆန္နမေတံ ကာရဏံ, တံ အနေန န ဒိဋ္ဌံ။ အပသ္သန္တော မဟာသမဏော ကိံ ဝက္ခတီတိ မညမာနော မာနထဒ္ဓတာယ အဝောစ။ မာတာပေတ္တိကန္တိ မာတာပိတူနံ သန္တကံ။ နာမဂောတ္တန္တိ ပဏ္ဏတ္တိဝသေန နာမံ, ပဝေဏီဝသေန ဂောတ္တံ။ အနုသ္သရတောတိ အနုသ္သရန္တသ္သ ကုလကောဋိံ သောဓေန္တသ္သ။ အယ္ယပုတ္တာတိ သာမိနော ပုတ္တာ။ ဒာသိပုတ္တောတိ ဃရဒာသိယာဝ ပုတ္တော။ တသ္မာ ယထာ ဒာသေန သာမိနော ဥပသင္ကမိတဗ္ဗာ, ဧဝံ အနုပသင္ကမန္တံ တံ ဒိသ္ဝာ သက္ယာ အနုဇဂ္ဃိံသူတိ ဒသ္သေတိ။

    267.Nimmādetīti nimmadeti nimmāne karoti. Yaṃnūnāhanti yadi panāhaṃ. ‘‘Kaṇhāyanohamasmi, bho gotamā’’ti idaṃ kira vacanaṃ ambaṭṭho tikkhattuṃ mahāsaddena avoca. Kasmā avoca? Kiṃ asuddhabhāvaṃ na jānātīti? Āma jānāti. Jānantopi bhavapaṭicchannametaṃ kāraṇaṃ, taṃ anena na diṭṭhaṃ. Apassanto mahāsamaṇo kiṃ vakkhatīti maññamāno mānathaddhatāya avoca. Mātāpettikanti mātāpitūnaṃ santakaṃ. Nāmagottanti paṇṇattivasena nāmaṃ, paveṇīvasena gottaṃ. Anussaratoti anussarantassa kulakoṭiṃ sodhentassa. Ayyaputtāti sāmino puttā. Dāsiputtoti gharadāsiyāva putto. Tasmā yathā dāsena sāmino upasaṅkamitabbā, evaṃ anupasaṅkamantaṃ taṃ disvā sakyā anujagghiṃsūti dasseti.

    ဣတော ပရံ တသ္သ ဒာသဘာဝံ သက္ယာနဉ္စ သာမိဘာဝံ ပကာသေတ္ဝာ အတ္တနော စ အမ္ဗဋ္ဌသ္သ စ ကုလဝံသံ အာဟရန္တော သက္ယာ ခော ပနာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒဟန္တီတိ ဌပေန္တိ, ဩက္ကာကော နော ပုဗ္ဗပုရိသောတိ, ဧဝံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ တသ္သ ကိရ ရညော ကထနကာလေ ဥက္ကာ ဝိယ မုခတော ပဘာ နိစ္ဆရတိ, တသ္မာ တံ ‘‘ဩက္ကာကော’’တိ သဉ္ဇာနိံသူတိ။ ပဗ္ဗာဇေသီတိ နီဟရိ။

    Ito paraṃ tassa dāsabhāvaṃ sakyānañca sāmibhāvaṃ pakāsetvā attano ca ambaṭṭhassa ca kulavaṃsaṃ āharanto sakyā kho panātiādimāha. Tattha dahantīti ṭhapenti, okkāko no pubbapurisoti, evaṃ karontīti attho. Tassa kira rañño kathanakāle ukkā viya mukhato pabhā niccharati, tasmā taṃ ‘‘okkāko’’ti sañjāniṃsūti. Pabbājesīti nīhari.

    ဣဒာနိ တေ နာမဝသေန ဒသ္သေန္တော – ‘‘ဩက္ကာမုခ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ရာယံ အနုပုဗ္ဗီ ကထာ – ပဌမကပ္ပိကာနံ ကိရ ရညော မဟာသမ္မတသ္သ ရောဇော နာမ ပုတ္တော အဟောသိ။ ရောဇသ္သ ဝရရောဇော, ဝရရောဇသ္သ ကလ္ယာဏော, ကလ္ယာဏသ္သ ဝရကလ္ယာဏော, ဝရကလ္ယာဏသ္သ မန္ဓာတာ, မန္ဓာတုသ္သ ဝရမန္ဓာတာ , ဝရမန္ဓာတုသ္သ ဥပောသထော, ဥပောသထသ္သ ဝရော, ဝရသ္သ ဥပဝရော, ဥပဝရသ္သ မဃဒေဝော, မဃဒေဝသ္သ ပရမ္ပရာယ စတုရာသီတိခတ္တိယသဟသ္သာနိ အဟေသုံ။ တေသံ ပစ္ဆတော တယော ဩက္ကာကဝံသာ အဟေသုံ။ တေသု တတိယဩက္ကာကသ္သ ပဉ္စ မဟေသိယော အဟေသုံ – ဟတ္ထာ, စိတ္တာ, ဇန္တု, ဇာလိနီ, ဝိသာခာတိ။ ဧကေကိသ္သာ ပဉ္စပဉ္စဣတ္ထိသတပရိဝာရာ။ သဗ္ဗဇေဋ္ဌာယ စတ္တာရော ပုတ္တာ – ဩက္ကာမုခော, ကရကဏ္ဍု, ဟတ္ထိနိကော, သိနိသူရောတိ။ ပဉ္စ ဓီတရော – ပိယာ, သုပ္ပိယာ, အာနန္ဒာ, ဝိဇိတာ, ဝိဇိတသေနာတိ။ ဣတိ သာ နဝ ပုတ္တေ ဝိဇာယိတ္ဝာ ကာလမကာသိ။

    Idāni te nāmavasena dassento – ‘‘okkāmukha’’ntiādimāha. Tatrāyaṃ anupubbī kathā – paṭhamakappikānaṃ kira rañño mahāsammatassa rojo nāma putto ahosi. Rojassa vararojo, vararojassa kalyāṇo, kalyāṇassa varakalyāṇo, varakalyāṇassa mandhātā, mandhātussa varamandhātā , varamandhātussa uposatho, uposathassa varo, varassa upavaro, upavarassa maghadevo, maghadevassa paramparāya caturāsītikhattiyasahassāni ahesuṃ. Tesaṃ pacchato tayo okkākavaṃsā ahesuṃ. Tesu tatiyaokkākassa pañca mahesiyo ahesuṃ – hatthā, cittā, jantu, jālinī, visākhāti. Ekekissā pañcapañcaitthisataparivārā. Sabbajeṭṭhāya cattāro puttā – okkāmukho, karakaṇḍu, hatthiniko, sinisūroti. Pañca dhītaro – piyā, suppiyā, ānandā, vijitā, vijitasenāti. Iti sā nava putte vijāyitvā kālamakāsi.

    အထ ရာဇာ အညံ ဒဟရိံ အဘိရူပံ ရာဇဓီတရံ အာနေတ္ဝာ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သာ ဇန္တုံ နာမ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ အထ နံ ပဉ္စမဒိဝသေ အလင္ကရိတ္ဝာ ရညော ဒသ္သေသိ။ ရာဇာ တုဋ္ဌော တသ္သာ ဝရံ အဒာသိ။ သာ ဉာတကေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တေတ္ဝာ ပုတ္တသ္သ ရဇ္ဇံ ယာစိ။ ရာဇာ – ‘‘နသ္သ, ဝသလိ, မမ ပုတ္တာနံ အန္တရာယံ ဣစ္ဆသီ’’တိ တဇ္ဇေသိ။ သာ ပုနပ္ပုနံ ရဟော ရာဇာနံ ပရိတောသေတ္ဝာ – ‘‘မဟာရာဇ, မုသာဝာဒော နာမ န ဝဋ္ဋတီ’’တိအာဒီနိ ဝတ္ဝာ ယာစတိယေဝ။ အထ ရာဇာ ပုတ္တေ အာမန္တေသိ – ‘‘အဟံ တာတာ, တုမ္ဟာကံ ကနိဋ္ဌံ ဇန္တုကုမာရံ ဒိသ္ဝာ တသ္သ မာတုယာ သဟသာ ဝရံ အဒာသိံ , သာ ပုတ္တသ္သ ရဇ္ဇံ ပရိဏာမေတုံ ဣစ္ဆတိ။ တုမ္ဟေ ဌပေတ္ဝာ မင္ဂလဟတ္ထိံ မင္ဂလအသ္သံ မင္ဂလရထဉ္စ ယတ္တကေ ဣစ္ဆထ, တတ္တကေ ဟတ္ထိအသ္သရထေ ဂဟေတ္ဝာ ဂစ္ဆထ။ မမစ္စယေန အာဂန္တ္ဝာ ရဇ္ဇံ ကရေယ္ယာထာ’’တိ, အဋ္ဌဟိ အမစ္စေဟိ သဒ္ဓိံ ဥယ္ယောဇေသိ။

    Atha rājā aññaṃ dahariṃ abhirūpaṃ rājadhītaraṃ ānetvā aggamahesiṭṭhāne ṭhapesi. Sā jantuṃ nāma puttaṃ vijāyi. Atha naṃ pañcamadivase alaṅkaritvā rañño dassesi. Rājā tuṭṭho tassā varaṃ adāsi. Sā ñātakehi saddhiṃ mantetvā puttassa rajjaṃ yāci. Rājā – ‘‘nassa, vasali, mama puttānaṃ antarāyaṃ icchasī’’ti tajjesi. Sā punappunaṃ raho rājānaṃ paritosetvā – ‘‘mahārāja, musāvādo nāma na vaṭṭatī’’tiādīni vatvā yācatiyeva. Atha rājā putte āmantesi – ‘‘ahaṃ tātā, tumhākaṃ kaniṭṭhaṃ jantukumāraṃ disvā tassa mātuyā sahasā varaṃ adāsiṃ , sā puttassa rajjaṃ pariṇāmetuṃ icchati. Tumhe ṭhapetvā maṅgalahatthiṃ maṅgalaassaṃ maṅgalarathañca yattake icchatha, tattake hatthiassarathe gahetvā gacchatha. Mamaccayena āgantvā rajjaṃ kareyyāthā’’ti, aṭṭhahi amaccehi saddhiṃ uyyojesi.

    တေ နာနပ္ပကာရံ ရောဒိတ္ဝာ ကန္ဒိတ္ဝာ – ‘‘တာတ, အမ္ဟာကံ ဒောသံ ခမထာ’’တိ ရာဇာနဉ္စေဝ ရာဇောရောဓေ စ ခမာပေတ္ဝာ, ‘‘မယမ္ပိ ဘာတူဟိ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိတ္ဝာ နဂရာ နိက္ခန္တာ ဘဂိနိယော အာဒာယ စတုရင္ဂိနိယာ သေနာယ ပရိဝုတာ နဂရာ နိက္ခမိံသု။ ‘‘ကုမာရာ ပိတုအစ္စယေန အာဂန္တ္ဝာ ရဇ္ဇံ ကာရေသ္သန္တိ, ဂစ္ဆာမ နေ ဥပဋ္ဌဟာမာ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ ဗဟူ မနုသ္သာ အနုဗန္ဓိံသု။ ပဌမဒိဝသေ ယောဇနမတ္တာ သေနာ အဟောသိ, ဒုတိယေ ဒ္ဝိယောဇနမတ္တာ, တတိယေ တိယောဇနမတ္တာ။ ကုမာရာ မန္တယိံသု – ‘‘မဟာ ဗလကာယော, သစေ မယံ ကဉ္စိ သာမန္တရာဇာနံ မဒ္ဒိတ္ဝာ ဇနပဒံ ဂဏ္ဟေယ္ယာမ, သောပိ နော နပ္ပသဟေယ္ယ။ ကိံ ပရေသံ ပီဠာယ ကတာယ, မဟာ အယံ ဇမ္ဗုဒီပော, အရညေ နဂရံ မာပေသ္သာမာ’’တိ ဟိမဝန္တာဘိမုခာ ဂန္တ္ဝာ နဂရဝတ္ထုံ ပရိယေသိံသု။

    Te nānappakāraṃ roditvā kanditvā – ‘‘tāta, amhākaṃ dosaṃ khamathā’’ti rājānañceva rājorodhe ca khamāpetvā, ‘‘mayampi bhātūhi saddhiṃ gacchāmā’’ti rājānaṃ āpucchitvā nagarā nikkhantā bhaginiyo ādāya caturaṅginiyā senāya parivutā nagarā nikkhamiṃsu. ‘‘Kumārā pituaccayena āgantvā rajjaṃ kāressanti, gacchāma ne upaṭṭhahāmā’’ti cintetvā bahū manussā anubandhiṃsu. Paṭhamadivase yojanamattā senā ahosi, dutiye dviyojanamattā, tatiye tiyojanamattā. Kumārā mantayiṃsu – ‘‘mahā balakāyo, sace mayaṃ kañci sāmantarājānaṃ madditvā janapadaṃ gaṇheyyāma, sopi no nappasaheyya. Kiṃ paresaṃ pīḷāya katāya, mahā ayaṃ jambudīpo, araññe nagaraṃ māpessāmā’’ti himavantābhimukhā gantvā nagaravatthuṃ pariyesiṃsu.

    တသ္မိဉ္စ သမယေ အမ္ဟာကံ ဗောဓိသတ္တော ဗ္ရာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ကပိလဗ္ရာဟ္မဏော နာမ ဟုတ္ဝာ နိက္ခမ္မ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဟိမဝန္တပသ္သေ ပောက္ခရဏိယာ တီရေ သာကဝနသဏ္ဍေ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတ္ဝာ ဝသတိ။ သော ကိရ ဘုမ္မဇာလံ နာမ ဝိဇ္ဇံ ဇာနာတိ, ယာယ ဥဒ္ဓံ အသီတိဟတ္ထေ အာကာသေ, ဟေဋ္ဌာ စ ဘူမိယမ္ပိ ဂုဏဒောသံ ပသ္သတိ။ ဧတသ္မိံ ပဒေသေ တိဏဂုမ္ဗလတာ ဒက္ခိဏာဝဋ္ဋာ ပာစီနာဘိမုခာ ဇာယန္တိ။ သီဟဗ္ယဂ္ဃာဒယော မိဂသူကရေ သပ္ပဗိဠာရာ စ မဏ္ဍူကမူသိကေ အနုဗန္ဓမာနာ တံ ပဒေသံ ပတ္ဝာ န သက္ကောန္တိ တေ အနုဗန္ဓိတုံ။ တေဟိ တေ အညဒတ္ထု သန္တဇ္ဇိတာ နိဝတ္တန္တိယေဝ။ သော – ‘‘အယံ ပထဝိယာ အဂ္ဂပဒေသော’’တိ ဉတ္ဝာ တတ္ထ အတ္တနော ပဏ္ဏသာလံ မာပေသိ။

    Tasmiñca samaye amhākaṃ bodhisatto brāhmaṇamahāsālakule nibbattitvā kapilabrāhmaṇo nāma hutvā nikkhamma isipabbajjaṃ pabbajitvā himavantapasse pokkharaṇiyā tīre sākavanasaṇḍe paṇṇasālaṃ māpetvā vasati. So kira bhummajālaṃ nāma vijjaṃ jānāti, yāya uddhaṃ asītihatthe ākāse, heṭṭhā ca bhūmiyampi guṇadosaṃ passati. Etasmiṃ padese tiṇagumbalatā dakkhiṇāvaṭṭā pācīnābhimukhā jāyanti. Sīhabyagghādayo migasūkare sappabiḷārā ca maṇḍūkamūsike anubandhamānā taṃ padesaṃ patvā na sakkonti te anubandhituṃ. Tehi te aññadatthu santajjitā nivattantiyeva. So – ‘‘ayaṃ pathaviyā aggapadeso’’ti ñatvā tattha attano paṇṇasālaṃ māpesi.

    အထ တေ ကုမာရေ နဂရဝတ္ထုံ ပရိယေသမာနေ အတ္တနော ဝသနောကာသံ အာဂတေ ဒိသ္ဝာ ပုစ္ဆိတ္ဝာ တံ ပဝတ္တိံ ဉတ္ဝာ တေသု အနုကမ္ပံ ဇနေတ္ဝာ အဝောစ – ‘‘ဣမသ္မိံ ပဏ္ဏသာလဋ္ဌာနေ မာပိတံ နဂရံ ဇမ္ဗုဒီပေ အဂ္ဂနဂရံ ဘဝိသ္သတိ။ ဧတ္ထ ဇာတပုရိသေသု ဧကေကော ပုရိသသတမ္ပိ ပုရိသသဟသ္သမ္ပိ အဘိဘဝိတုံ သက္ခိသ္သတိ။ ဧတ္ထ နဂရံ မာပေထ, ပဏ္ဏသာလဋ္ဌာနေ ရညော ဃရံ ကရောထ။ ဣမသ္မိဉ္ဟိ ဩကာသေ ဌတ္ဝာ စဏ္ဍာလပုတ္တောပိ စက္ကဝတ္တိဗလေန အတိသေယ္ယော’’တိ။ နနု, ဘန္တေ, အယ္ယသ္သ ဝသနောကာသောတိ? ‘‘မမ ဝသနောကာသော’’တိ မာ စိန္တယိတ္ထ။ မယ္ဟံ ဧကပသ္သေ ပဏ္ဏသာလံ ကတ္ဝာ နဂရံ မာပေတ္ဝာ ကပိလဝတ္ထုန္တိ နာမံ ကရောထာ’’တိ။ တေ တထာ ကတ္ဝာ တတ္ထ နိဝာသံ ကပ္ပေသုံ။

    Atha te kumāre nagaravatthuṃ pariyesamāne attano vasanokāsaṃ āgate disvā pucchitvā taṃ pavattiṃ ñatvā tesu anukampaṃ janetvā avoca – ‘‘imasmiṃ paṇṇasālaṭṭhāne māpitaṃ nagaraṃ jambudīpe agganagaraṃ bhavissati. Ettha jātapurisesu ekeko purisasatampi purisasahassampi abhibhavituṃ sakkhissati. Ettha nagaraṃ māpetha, paṇṇasālaṭṭhāne rañño gharaṃ karotha. Imasmiñhi okāse ṭhatvā caṇḍālaputtopi cakkavattibalena atiseyyo’’ti. Nanu, bhante, ayyassa vasanokāsoti? ‘‘Mama vasanokāso’’ti mā cintayittha. Mayhaṃ ekapasse paṇṇasālaṃ katvā nagaraṃ māpetvā kapilavatthunti nāmaṃ karothā’’ti. Te tathā katvā tattha nivāsaṃ kappesuṃ.

    အထာမစ္စာ – ‘‘ဣမေ ဒာရကာ ဝယပ္ပတ္တာ, သစေ နေသံ ပိတာ သန္တိကေ ဘဝေယ္ယ, သော အာဝာဟဝိဝာဟံ ကရေယ္ယ။ ဣဒာနိ ပန အမ္ဟာကံ ဘာရော’’တိ စိန္တေတ္ဝာ ကုမာရေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တယိံသု။ ကုမာရာ အမ္ဟာကံ သဒိသာ ခတ္တိယဓီတရော နာမ န ပသ္သာမ, နာပိ ဘဂိနီနံ သဒိသေ ခတ္တိယကုမာရကေ, အသဒိသသံယောဂေ စ နော ဥပ္ပန္နာ ပုတ္တာ မာတိတော ဝာ ပိတိတော ဝာ အပရိသုဒ္ဓာ ဇာတိသမ္ဘေဒံ ပာပုဏိသ္သန္တိ။ တသ္မာ မယံ ဘဂိနီဟိယေဝ သဒ္ဓိံ သံဝာသံ ရောစေမာတိ။ တေ ဇာတိသမ္ဘေဒဘယေန ဇေဋ္ဌကဘဂိနိံ မာတုဋ္ဌာနေ ဌပေတ္ဝာ အဝသေသာဟိ သံဝာသံ ကပ္ပေသုံ။

    Athāmaccā – ‘‘ime dārakā vayappattā, sace nesaṃ pitā santike bhaveyya, so āvāhavivāhaṃ kareyya. Idāni pana amhākaṃ bhāro’’ti cintetvā kumārehi saddhiṃ mantayiṃsu. Kumārā amhākaṃ sadisā khattiyadhītaro nāma na passāma, nāpi bhaginīnaṃ sadise khattiyakumārake, asadisasaṃyoge ca no uppannā puttā mātito vā pitito vā aparisuddhā jātisambhedaṃ pāpuṇissanti. Tasmā mayaṃ bhaginīhiyeva saddhiṃ saṃvāsaṃ rocemāti. Te jātisambhedabhayena jeṭṭhakabhaginiṃ mātuṭṭhāne ṭhapetvā avasesāhi saṃvāsaṃ kappesuṃ.

    တေသံ ပုတ္တေဟိ စ ဓီတာဟိ စ ဝဍ္ဎမာနာနံ အပရေန သမယေန ဇေဋ္ဌကဘဂိနိယာ ကုဋ္ဌရောဂော ဥဒပာဒိ, ကောဝိဠာရပုပ္ဖသဒိသာနိ ဂတ္တာနိ အဟေသုံ။ ရာဇကုမာရာ ဣမာယ သဒ္ဓိံ ဧကတော နိသဇ္ဇဋ္ဌာနဘောဇနာဒီနိ ကရောန္တာနမ္ပိ ဥပရိ အယံ ရောဂော သင္ကမတီတိ စိန္တေတ္ဝာ ဧကဒိဝသံ ဥယ္ယာနကီဠံ ဂစ္ဆန္တာ ဝိယ တံ ယာနေ အာရောပေတ္ဝာ အရညံ ပဝိသိတ္ဝာ ဘူမိယံ ပောက္ခရဏိံ ခဏာပေတ္ဝာ တတ္ထ ခာဒနီယဘောဇနီယေန သဒ္ဓိံ တံ ပက္ခိပိတ္ဝာ ဃရသင္ခေပေန ဥပရိ ပဒရံ ပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ ပံသုံ ဒတ္ဝာ ပက္ကမိံသု။

    Tesaṃ puttehi ca dhītāhi ca vaḍḍhamānānaṃ aparena samayena jeṭṭhakabhaginiyā kuṭṭharogo udapādi, koviḷārapupphasadisāni gattāni ahesuṃ. Rājakumārā imāya saddhiṃ ekato nisajjaṭṭhānabhojanādīni karontānampi upari ayaṃ rogo saṅkamatīti cintetvā ekadivasaṃ uyyānakīḷaṃ gacchantā viya taṃ yāne āropetvā araññaṃ pavisitvā bhūmiyaṃ pokkharaṇiṃ khaṇāpetvā tattha khādanīyabhojanīyena saddhiṃ taṃ pakkhipitvā gharasaṅkhepena upari padaraṃ paṭicchādetvā paṃsuṃ datvā pakkamiṃsu.

    တေန စ သမယေန ရာမော နာမ ဗာရာဏသိရာဇာ ကုဋ္ဌရောဂော နာဋကိတ္ထီဟိ စ ဩရောဓေဟိ စ ဇိဂုစ္ဆိယမာနော တေန သံဝေဂေန ဇေဋ္ဌပုတ္တသ္သ ရဇ္ဇံ ဒတ္ဝာ အရညံ ပဝိသိတ္ဝာ တတ္ထ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတ္ဝာ မူလဖလာနိ ပရိဘုဉ္ဇန္တော နစိရသ္သေဝ အရောဂော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဟုတ္ဝာ ဣတော စိတော စ ဝိစရန္တော မဟန္တံ သုသိရရုက္ခံ ဒိသ္ဝာ တသ္သဗ္ဘန္တရေ သောဠသဟတ္ထပ္ပမာဏံ ဩကာသံ သောဓေတ္ဝာ ဒ္ဝာရဉ္စ ဝာတပာနဉ္စ ယောဇေတ္ဝာ နိသ္သေဏိံ ဗန္ဓိတ္ဝာ တတ္ထ ဝာသံ ကပ္ပေသိ။ သော အင္ဂာရကဋာဟေ အဂ္ဂိံ ကတ္ဝာ ရတ္တိံ မိဂသူကရာဒီနံ သဒ္ဒေ သုဏန္တော သယတိ။ သော – ‘‘အသုကသ္မိံ ပဒေသေ သီဟော သဒ္ဒမကာသိ, အသုကသ္မိံ ဗ္ယဂ္ဃော’’တိ သလ္လက္ခေတ္ဝာ ပဘာတေ တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ ဝိဃာသမံသံ အာဒာယ ပစိတ္ဝာ ခာဒတိ။

    Tena ca samayena rāmo nāma bārāṇasirājā kuṭṭharogo nāṭakitthīhi ca orodhehi ca jigucchiyamāno tena saṃvegena jeṭṭhaputtassa rajjaṃ datvā araññaṃ pavisitvā tattha paṇṇasālaṃ māpetvā mūlaphalāni paribhuñjanto nacirasseva arogo suvaṇṇavaṇṇo hutvā ito cito ca vicaranto mahantaṃ susirarukkhaṃ disvā tassabbhantare soḷasahatthappamāṇaṃ okāsaṃ sodhetvā dvārañca vātapānañca yojetvā nisseṇiṃ bandhitvā tattha vāsaṃ kappesi. So aṅgārakaṭāhe aggiṃ katvā rattiṃ migasūkarādīnaṃ sadde suṇanto sayati. So – ‘‘asukasmiṃ padese sīho saddamakāsi, asukasmiṃ byaggho’’ti sallakkhetvā pabhāte tattha gantvā vighāsamaṃsaṃ ādāya pacitvā khādati.

    အထေကဒိဝသံ တသ္မိံ ပစ္စူသသမယေ အဂ္ဂိံ ဇာလေတ္ဝာ နိသိန္နေ ရာဇဓီတာယ သရီရဂန္ဓေန အာဂန္တ္ဝာ ဗ္ယဂ္ဃော တသ္မိံ ပဒေသေ ပံသုံ ဝိယူဟန္တော ပဒရေ ဝိဝရမကာသိ, တေန စ ဝိဝရေန သာ ဗ္ယဂ္ဃံ ဒိသ္ဝာ ဘီတာ ဝိသ္သရမကာသိ။ သော တံ သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ – ‘‘ဣတ္ထိသဒ္ဒော ဧသော’’တိ စ သလ္လက္ခေတ္ဝာ ပာတောဝ တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ – ‘‘ကော ဧတ္ထာ’’တိ အာဟ။ မာတုဂာမော သာမီတိ။ ကိံ ဇာတိကာသီတိ? ဩက္ကာကမဟာရာဇသ္သ ဓီတာ သာမီတိ။ နိက္ခမာတိ? န သက္ကာ သာမီတိ။ ကိံ ကာရဏာတိ? ဆဝိရောဂော မေ အတ္ထီတိ။ သော သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ခတ္တိယမာနေန အနိက္ခမန္တိံ – ‘‘အဟမ္ပိ ခတ္တိယော’’တိ အတ္တနော ခတ္တိယဘာဝံ ဇာနာပေတ္ဝာ နိသ္သေဏိံ ဒတ္ဝာ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ အတ္တနော ဝသနောကာသံ နေတ္ဝာ သယံ ပရိဘုတ္တဘေသဇ္ဇာနိယေဝ ဒတ္ဝာ နစိရသ္သေဝ အရောဂံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ကတ္ဝာ တာယ သဒ္ဓိံ သံဝာသံ ကပ္ပေသိ။ သာ ပဌမသံဝာသေနေဝ ဂဗ္ဘံ ဂဏ္ဟိတ္ဝာ ဒ္ဝေ ပုတ္တေ ဝိဇာယိ, ပုနပိ ဒ္ဝေတိ, ဧဝံ သောဠသက္ခတ္တုမ္ပိ ဝိဇာယိ။ ဧဝံ ဒ္ဝတ္တိံသ ဘာတရော အဟေသုံ။ တေ အနုပုဗ္ဗေန ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တေ ပိတာ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ သိက္ခာပေသိ။

    Athekadivasaṃ tasmiṃ paccūsasamaye aggiṃ jāletvā nisinne rājadhītāya sarīragandhena āgantvā byaggho tasmiṃ padese paṃsuṃ viyūhanto padare vivaramakāsi, tena ca vivarena sā byagghaṃ disvā bhītā vissaramakāsi. So taṃ saddaṃ sutvā – ‘‘itthisaddo eso’’ti ca sallakkhetvā pātova tattha gantvā – ‘‘ko etthā’’ti āha. Mātugāmo sāmīti. Kiṃ jātikāsīti? Okkākamahārājassa dhītā sāmīti. Nikkhamāti? Na sakkā sāmīti. Kiṃ kāraṇāti? Chavirogo me atthīti. So sabbaṃ pavattiṃ pucchitvā khattiyamānena anikkhamantiṃ – ‘‘ahampi khattiyo’’ti attano khattiyabhāvaṃ jānāpetvā nisseṇiṃ datvā uddharitvā attano vasanokāsaṃ netvā sayaṃ paribhuttabhesajjāniyeva datvā nacirasseva arogaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ katvā tāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappesi. Sā paṭhamasaṃvāseneva gabbhaṃ gaṇhitvā dve putte vijāyi, punapi dveti, evaṃ soḷasakkhattumpi vijāyi. Evaṃ dvattiṃsa bhātaro ahesuṃ. Te anupubbena vuḍḍhippatte pitā sabbasippāni sikkhāpesi.

    အထေကဒိဝသံ ဧကော ရာမရညော နဂရဝာသီ ဝနစရကော ပဗ္ဗတေ ရတနာနိ ဂဝေသန္တော ရာဇာနံ ဒိသ္ဝာ သဉ္ဇာနိတ္ဝာ အာဟ – ‘‘ဇာနာမဟံ, ဒေဝ, တုမ္ဟေ’’တိ။ တတော နံ ရာဇာ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိ။ တသ္မိံယေဝ စ ခဏေ တေ ဒာရကာ အာဂမိံသု။ သော တေ ဒိသ္ဝာ – ‘‘ကေ ဣမေ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပုတ္တာ မေ’’တိ စ ဝုတ္တေ တေသံ မာတိကဝံသံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ – ‘‘လဒ္ဓံ ဒာနိ မေ ပာဘတ’’န္တိ နဂရံ ဂန္တ္ဝာ ရညော အာရောစေသိ။ သော ‘ပိတရံ အာနယိသ္သာမီ’တိ စတုရင္ဂိနိယာ သေနာယ တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ ပိတရံ ဝန္ဒိတ္ဝာ – ‘‘ရဇ္ဇံ, ဒေဝ, သမ္ပဋိစ္ဆာ’’တိ ယာစိ။ သော – ‘‘အလံ, တာတ, န တတ္ထ ဂစ္ဆာမိ, ဣဓေဝ မေ ဣမံ ရုက္ခံ အပနေတ္ဝာ နဂရံ မာပေဟီ’’တိ အာဟ။ သော တထာ ကတ္ဝာ တသ္သ နဂရသ္သ ကောလရုက္ခံ အပနေတ္ဝာ ကတတ္တာ ကောလနဂရန္တိ စ ဗ္ယဂ္ဃပထေ ကတတ္တာ ဗ္ယဂ္ဃပထန္တိ စာတိ ဒ္ဝေ နာမာနိ အာရောပေတ္ဝာ ပိတရံ ဝန္ဒိတ္ဝာ အတ္တနော နဂရံ အဂမာသိ။

    Athekadivasaṃ eko rāmarañño nagaravāsī vanacarako pabbate ratanāni gavesanto rājānaṃ disvā sañjānitvā āha – ‘‘jānāmahaṃ, deva, tumhe’’ti. Tato naṃ rājā sabbaṃ pavattiṃ pucchi. Tasmiṃyeva ca khaṇe te dārakā āgamiṃsu. So te disvā – ‘‘ke ime’’ti āha. ‘‘Puttā me’’ti ca vutte tesaṃ mātikavaṃsaṃ pucchitvā – ‘‘laddhaṃ dāni me pābhata’’nti nagaraṃ gantvā rañño ārocesi. So ‘pitaraṃ ānayissāmī’ti caturaṅginiyā senāya tattha gantvā pitaraṃ vanditvā – ‘‘rajjaṃ, deva, sampaṭicchā’’ti yāci. So – ‘‘alaṃ, tāta, na tattha gacchāmi, idheva me imaṃ rukkhaṃ apanetvā nagaraṃ māpehī’’ti āha. So tathā katvā tassa nagarassa kolarukkhaṃ apanetvā katattā kolanagaranti ca byagghapathe katattā byagghapathanti cāti dve nāmāni āropetvā pitaraṃ vanditvā attano nagaraṃ agamāsi.

    တတော ဝယပ္ပတ္တေ ကုမာရေ မာတာ အာဟ – ‘‘တာတာ, တုမ္ဟာကံ ကပိလဝတ္ထုဝာသိနော သက္ယာ မာတုလာ သန္တိ။ မာတုလဓီတာနံ ပန ဝော ဧဝရူပံ နာမ ကေသဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ, ဧဝရူပံ ဒုသ္သဂဟဏံ။ ယဒာ တာ န္ဟာနတိတ္ထံ အာဂစ္ဆန္တိ, တဒာ ဂန္တ္ဝာ ယသ္သ ယာ ရုစ္စတိ, သော တံ ဂဏ္ဟတူ’’တိ။ တေ တထေဝ ဂန္တ္ဝာ တာသု န္ဟတ္ဝာ သီသံ သုက္ခာပယမာနာသု ယံ ယံ ဣစ္ဆိံသု, တံ တံ ဂဟေတ္ဝာ နာမံ သာဝေတ္ဝာ အဂမိံသု။ သက္ယရာဇာနော သုတ္ဝာ ‘‘ဟောတု, ဘဏေ, အမ္ဟာကံ ဉာတကာ ဧဝ တေ’’တိ တုဏ္ဟီ အဟေသုံ။ အယံ သက္ယကောလိယာနံ ဥပ္ပတ္တိ။ ဧဝံ တေသံ သက္ယကောလိယာနံ အညမညံ အာဝာဟဝိဝာဟံ ကရောန္တာနံ ယာဝ ဗုဒ္ဓကာလာ အနုပစ္ဆိန္နောဝ ဝံသော အာဂတော။ တတ္ထ ဘဂဝာ သက္ယဝံသံ ဒသ္သေတုံ – ‘‘တေ ရဋ္ဌသ္မာ ပဗ္ဗာဇိတာ ဟိမဝန္တပသ္သေ ပောက္ခရဏိယာ တီရေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမ္မန္တီတိ ဝသန္တိ။ သက္ယာ ဝတ ဘောတိ ရဋ္ဌသ္မာ ပဗ္ဗာဇိတာ အရညေ ဝသန္တာပိ ဇာတိသမ္ဘေဒမကတ္ဝာ ကုလဝံသံ အနုရက္ခိတုံ သက္ယာ, သမတ္ထာ, ပဋိဗလာတိ အတ္ထော။ တဒဂ္ဂေတိ တံ အဂ္ဂံ ကတ္ဝာ, တတော ပဋ္ဌာယာတိ အတ္ထော။ သော စ နေသံ ပုဗ္ဗပုရိသောတိ သော ဩက္ကာကော ရာဇာ ဧတေသံ ပုဗ္ဗပုရိသော။ နတ္ထိ ဧတေသံ ဂဟပတိဝံသေန သမ္ဘေဒမတ္တမ္ပီတိ။

    Tato vayappatte kumāre mātā āha – ‘‘tātā, tumhākaṃ kapilavatthuvāsino sakyā mātulā santi. Mātuladhītānaṃ pana vo evarūpaṃ nāma kesaggahaṇaṃ hoti, evarūpaṃ dussagahaṇaṃ. Yadā tā nhānatitthaṃ āgacchanti, tadā gantvā yassa yā ruccati, so taṃ gaṇhatū’’ti. Te tatheva gantvā tāsu nhatvā sīsaṃ sukkhāpayamānāsu yaṃ yaṃ icchiṃsu, taṃ taṃ gahetvā nāmaṃ sāvetvā agamiṃsu. Sakyarājāno sutvā ‘‘hotu, bhaṇe, amhākaṃ ñātakā eva te’’ti tuṇhī ahesuṃ. Ayaṃ sakyakoliyānaṃ uppatti. Evaṃ tesaṃ sakyakoliyānaṃ aññamaññaṃ āvāhavivāhaṃ karontānaṃ yāva buddhakālā anupacchinnova vaṃso āgato. Tattha bhagavā sakyavaṃsaṃ dassetuṃ – ‘‘te raṭṭhasmā pabbājitā himavantapasse pokkharaṇiyā tīre’’tiādimāha. Tattha sammantīti vasanti. Sakyā vata bhoti raṭṭhasmā pabbājitā araññe vasantāpi jātisambhedamakatvā kulavaṃsaṃ anurakkhituṃ sakyā, samatthā, paṭibalāti attho. Tadaggeti taṃ aggaṃ katvā, tato paṭṭhāyāti attho. So ca nesaṃ pubbapurisoti so okkāko rājā etesaṃ pubbapuriso. Natthi etesaṃ gahapativaṃsena sambhedamattampīti.

    ဧဝံ သက္ယဝံသံ ပကာသေတ္ဝာ ဣဒာနိ အမ္ဗဋ္ဌဝံသံ ပကာသေန္တော – ‘‘ရညော ခော ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ကဏ္ဟံ နာမ ဇနေသီတိ ကာဠဝဏ္ဏံ အန္တောကုစ္ဆိယံယေဝ သဉ္ဇာတဒန္တံ ပရူဠ္ဟမသ္သုဒာဌိကံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ ပဗ္ယာဟာသီတိ ယက္ခော ဇာတောတိ ဘယေန ပလာယိတ္ဝာ ဒ္ဝာရံ ပိဓာယ ဌိတေသု ဃရမာနုသကေသု ဣတော စိတော စ ဝိစရန္တော ဓောဝထ မန္တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ဥစ္စာသဒ္ဒမကာသိ။

    Evaṃ sakyavaṃsaṃ pakāsetvā idāni ambaṭṭhavaṃsaṃ pakāsento – ‘‘rañño kho panā’’tiādimāha. Kaṇhaṃnāma janesīti kāḷavaṇṇaṃ antokucchiyaṃyeva sañjātadantaṃ parūḷhamassudāṭhikaṃ puttaṃ vijāyi. Pabyāhāsīti yakkho jātoti bhayena palāyitvā dvāraṃ pidhāya ṭhitesu gharamānusakesu ito cito ca vicaranto dhovatha mantiādīni vadanto uccāsaddamakāsi.

    ၂၆၈. တေ မာဏဝကာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစုန္တိ အတ္တနော ဥပာရမ္ဘမောစနတ္ထာယ – ‘‘ဧတံ မာ ဘဝ’’န္တိအာဒိဝစနံ အဝောစုံ။ တေသံ ကိရ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အမ္ဗဋ္ဌော အမ္ဟာကံ အာစရိယသ္သ ဇေဋ္ဌန္တေဝာသီ, သစေ မယံ ဧဝရူပေ ဌာနေ ဧကဒ္ဝေဝစနမတ္တမ္ပိ န ဝက္ခာမ, အယံ နော အာစရိယသ္သ သန္တိကေ အမ္ဟေ ပရိဘိန္ဒိသ္သတီ’’တိ ဥပာရမ္ဘမောစနတ္ထံ ဧဝံ အဝောစုံ။ စိတ္တေန ပနသ္သ နိမ္မဒဘာဝံ အာကင္ခန္တိ။ အယံ ကိရ မာနနိသ္သိတတ္တာ တေသမ္ပိ အပ္ပိယောဝ။ ကလ္ယာဏဝာက္ကရဏောတိ မဓုရဝစနော။ အသ္မိံ ဝစနေတိ အတ္တနာ ဥဂ္ဂဟိတေ ဝေဒတ္တယဝစနေ။ ပဋိမန္တေတုန္တိ ပုစ္ဆိတံ ပဉ္ဟံ ပဋိကထေတုံ, ဝိသ္သဇ္ဇေတုန္တိ အတ္ထော။ ဧတသ္မိံ ဝာ ဒာသိပုတ္တဝစနေ။ ပဋိမန္တေတုန္တိ ဥတ္တရံ ကထေတုံ။

    268.Temāṇavakā bhagavantaṃ etadavocunti attano upārambhamocanatthāya – ‘‘etaṃ mā bhava’’ntiādivacanaṃ avocuṃ. Tesaṃ kira etadahosi – ‘‘ambaṭṭho amhākaṃ ācariyassa jeṭṭhantevāsī, sace mayaṃ evarūpe ṭhāne ekadvevacanamattampi na vakkhāma, ayaṃ no ācariyassa santike amhe paribhindissatī’’ti upārambhamocanatthaṃ evaṃ avocuṃ. Cittena panassa nimmadabhāvaṃ ākaṅkhanti. Ayaṃ kira mānanissitattā tesampi appiyova. Kalyāṇavākkaraṇoti madhuravacano. Asmiṃ vacaneti attanā uggahite vedattayavacane. Paṭimantetunti pucchitaṃ pañhaṃ paṭikathetuṃ, vissajjetunti attho. Etasmiṃ vā dāsiputtavacane. Paṭimantetunti uttaraṃ kathetuṃ.

    ၂၆၉. အထ ခော ဘဂဝာတိ အထ ခော ဘဂဝာ – ‘‘သစေ ဣမေ မာဏဝကာ ဧတ္ထ နိသိန္နာ ဧဝံ ဥစ္စာသဒ္ဒံ ကရိသ္သန္တိ, အယံ ကထာ ပရိယောသာနံ န ဂမိသ္သတိ။ ဟန္ဒ, နေ နိသ္သဒ္ဒေ ကတ္ဝာ အမ္ဗဋ္ဌေနေဝ သဒ္ဓိံ ကထေမီ’’တိ တေ မာဏဝကေ ဧတဒဝောစ။ တတ္ထ မန္တဝ္ဟောတိ မန္တယထ။ မယာ သဒ္ဓိံ ပဋိမန္တေတူတိ မယာ သဟ ကထေတု။ ဧဝံ ဝုတ္တေ မာဏဝကာ စိန္တယိံသု – ‘‘အမ္ဗဋ္ဌော တာဝ ဒာသိပုတ္တောသီတိ ဝုတ္တေ ပုန သီသံ ဥက္ခိပိတုံ နာသက္ခိ။ အယံ ခော ဇာတိ နာမ ဒုဇ္ဇာနာ, သစေ အညမ္ပိ ကိဉ္စိ သမဏော ဂောတမော ‘တ္ဝံ ဒာသော’တိ ဝက္ခတိ, ကော တေန သဒ္ဓိံ အဍ္ဍံ ကရိသ္သတိ။ အမ္ဗဋ္ဌော အတ္တနာ ဗဒ္ဓံ ပုဋကံ အတ္တနာဝ မောစေတူ’’တိ အတ္တာနံ ပရိမောစေတ္ဝာ တသ္သေဝ ဥပရိ ခိပန္တာ – ‘‘သုဇာတော စ ဘော ဂောတမာ’’တိအာဒိမာဟံသု။

    269.Atha kho bhagavāti atha kho bhagavā – ‘‘sace ime māṇavakā ettha nisinnā evaṃ uccāsaddaṃ karissanti, ayaṃ kathā pariyosānaṃ na gamissati. Handa, ne nissadde katvā ambaṭṭheneva saddhiṃ kathemī’’ti te māṇavake etadavoca. Tattha mantavhoti mantayatha. Mayā saddhiṃ paṭimantetūti mayā saha kathetu. Evaṃ vutte māṇavakā cintayiṃsu – ‘‘ambaṭṭho tāva dāsiputtosīti vutte puna sīsaṃ ukkhipituṃ nāsakkhi. Ayaṃ kho jāti nāma dujjānā, sace aññampi kiñci samaṇo gotamo ‘tvaṃ dāso’ti vakkhati, ko tena saddhiṃ aḍḍaṃ karissati. Ambaṭṭho attanā baddhaṃ puṭakaṃ attanāva mocetū’’ti attānaṃ parimocetvā tasseva upari khipantā – ‘‘sujāto ca bho gotamā’’tiādimāhaṃsu.

    ၂၇၀. သဟဓမ္မိကောတိ သဟေတုကော သကာရဏော။ အကာမာ ဗ္ယာကာတဗ္ဗောတိ အတ္တနာ အနိစ္ဆန္တေနပိ ဗ္ယာကရိတဗ္ဗော, အဝသ္သံ ဝိသ္သဇ္ဇေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ အညေန ဝာ အညံ ပဋိစရိသ္သသီတိ အညေန ဝစနေန အညံ ဝစနံ ပဋိစရိသ္သသိ အဇ္ဈောတ္ထရိသ္သသိ, ပဋိစ္ဆာဒေသ္သသီတိ အတ္ထော။ ယော ဟိ ‘‘ကိံ ဂောတ္တော တ္ဝ’’န္တိ ဧဝံ ပုဋ္ဌော – ‘‘အဟံ တယော ဝေဒေ ဇာနာမီ’’တိအာဒီနိ ဝဒတိ, အယံ အညေန အညံ ပဋိစရတိ နာမ။ ပက္ကမိသ္သသိ ဝာတိ ပုစ္ဆိတံ ပဉ္ဟံ ဇာနန္တောဝ အကထေတုကာမတာယ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမိသ္သသိ ဝာ။

    270.Sahadhammikoti sahetuko sakāraṇo. Akāmā byākātabboti attanā anicchantenapi byākaritabbo, avassaṃ vissajjetabboti attho. Aññenavā aññaṃ paṭicarissasīti aññena vacanena aññaṃ vacanaṃ paṭicarissasi ajjhottharissasi, paṭicchādessasīti attho. Yo hi ‘‘kiṃ gotto tva’’nti evaṃ puṭṭho – ‘‘ahaṃ tayo vede jānāmī’’tiādīni vadati, ayaṃ aññena aññaṃ paṭicarati nāma. Pakkamissasi vāti pucchitaṃ pañhaṃ jānantova akathetukāmatāya uṭṭhāyāsanā pakkamissasi vā.

    တုဏ္ဟီ အဟောသီတိ သမဏော ဂောတမော မံ သာမံယေဝ ဒာသိပုတ္တဘာဝံ ကထာပေတုကာမော, သာမံ ကထိတေ စ ဒာသော နာမ ဇာတောယေဝ ဟောတိ။ အယံ ပန ဒ္ဝတိက္ခတ္တုံ စောဒေတ္ဝာ တုဏ္ဟီ ဘဝိသ္သတိ, တတော အဟံ ပရိဝတ္တိတ္ဝာ ပက္ကမိသ္သာမီတိ စိန္တေတ္ဝာ တုဏ္ဟီ အဟောသိ။

    Tuṇhīahosīti samaṇo gotamo maṃ sāmaṃyeva dāsiputtabhāvaṃ kathāpetukāmo, sāmaṃ kathite ca dāso nāma jātoyeva hoti. Ayaṃ pana dvatikkhattuṃ codetvā tuṇhī bhavissati, tato ahaṃ parivattitvā pakkamissāmīti cintetvā tuṇhī ahosi.

    ၂၇၁. ဝဇိရံ ပာဏိမ္ဟိ အသ္သာတိ ဝဇိရပာဏိ။ ယက္ခောတိ န ယော ဝာ သော ဝာ ယက္ခော, သက္ကော ဒေဝရာဇာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာဒိတ္တန္တိ အဂ္ဂိဝဏ္ဏံ။ သမ္ပဇ္ဇလိတန္တိ သုဋ္ဌု ပဇ္ဇလိတံ။ သဇောတိဘူတန္တိ သမန္တတော ဇောတိဘူတံ, ဧကဂ္ဂိဇာလဘူတန္တိ အတ္ထော။ ဌိတော ဟောတီတိ မဟန္တံ သီသံ, ကန္ဒလမကုဠသဒိသာ ဒာဌာ ဘယာနကာနိ အက္ခိနာသာဒီနိ ဧဝံ ဝိရူပရူပံ မာပေတ္ဝာ ဌိတော။

    271. Vajiraṃ pāṇimhi assāti vajirapāṇi. Yakkhoti na yo vā so vā yakkho, sakko devarājāti veditabbo. Ādittanti aggivaṇṇaṃ. Sampajjalitanti suṭṭhu pajjalitaṃ. Sajotibhūtanti samantato jotibhūtaṃ, ekaggijālabhūtanti attho. Ṭhito hotīti mahantaṃ sīsaṃ, kandalamakuḷasadisā dāṭhā bhayānakāni akkhināsādīni evaṃ virūparūpaṃ māpetvā ṭhito.

    ကသ္မာ ပနေသ အာဂတောတိ? ဒိဋ္ဌိဝိသ္သဇ္ဇာပနတ္ထံ။ အပိ စ – ‘‘အဟဉ္စေဝ ခော ပန ဓမ္မံ ဒေသေယ္ယံ, ပရေ စ မေ န အာဇာနေယ္ယု’’န္တိ ဧဝံ ဓမ္မဒေသနာယ အပ္ပောသ္သုက္ကဘာဝံ အာပန္နေ ဘဂဝတိ သက္ကော မဟာဗ္ရဟ္မုနာ သဒ္ဓိံ အာဂန္တ္ဝာ – ‘‘ဘဂဝာ ဓမ္မံ ဒေသေထ, တုမ္ဟာကံ အာဏာယ အဝတ္တမာနေ မယံ ဝတ္တာပေသ္သာမ, တုမ္ဟာကံ ဓမ္မစက္ကံ ဟောတု, အမ္ဟာကံ အာဏာစက္က’’န္တိ ပဋိညံ အကာသိ။ တသ္မာ – ‘‘အဇ္ဇ အမ္ဗဋ္ဌံ တာသေတ္ဝာ ပဉ္ဟံ ဝိသ္သဇ္ဇာပေသ္သာမီ’’တိ အာဂတော။

    Kasmā panesa āgatoti? Diṭṭhivissajjāpanatthaṃ. Api ca – ‘‘ahañceva kho pana dhammaṃ deseyyaṃ, pare ca me na ājāneyyu’’nti evaṃ dhammadesanāya appossukkabhāvaṃ āpanne bhagavati sakko mahābrahmunā saddhiṃ āgantvā – ‘‘bhagavā dhammaṃ desetha, tumhākaṃ āṇāya avattamāne mayaṃ vattāpessāma, tumhākaṃ dhammacakkaṃ hotu, amhākaṃ āṇācakka’’nti paṭiññaṃ akāsi. Tasmā – ‘‘ajja ambaṭṭhaṃ tāsetvā pañhaṃ vissajjāpessāmī’’ti āgato.

    ဘဂဝာ စေဝ ပသ္သတိ အမ္ဗဋ္ဌော စာတိ ယဒိ ဟိ တံ အညေပိ ပသ္သေယ္ယုံ, တံ ကာရဏံ အဂရု အသ္သ, ‘‘အယံ သမဏော ဂောတမော အမ္ဗဋ္ဌံ အတ္တနော ဝာဒေ အနောတရန္တံ ဉတ္ဝာ ယက္ခံ အာဝာဟေတ္ဝာ ဒသ္သေသိ, တတော အမ္ဗဋ္ဌော ဘယေန ကထေသီ’’တိ ဝဒေယ္ယုံ။ တသ္မာ ဘဂဝာ စေဝ ပသ္သတိ အမ္ဗဋ္ဌော စ။ တသ္သ တံ ဒိသ္ဝာဝ သကလသရီရတော သေဒာ မုစ္စိံသု။ အန္တောကုစ္ဆိ ဝိပရိဝတ္တမာနာ မဟာရဝံ ဝိရဝိ ။ သော ‘‘အညေပိ နု ခော ပသ္သန္တီ’’တိ ဩလောကေန္တော ကသ္သစိ လောမဟံသမတ္တမ္ပိ နာဒ္ဒသ။ တတော – ‘‘ဣဒံ ဘယံ မမေဝ ဥပ္ပန္နံ, သစာဟံ ယက္ခောတိ ဝက္ခာမိ, ‘ကိံ တဝမေဝ အက္ခီနိ အတ္ထိ, တ္ဝမေဝ ယက္ခံ ပသ္သသိ, ပဌမံ ယက္ခံ အဒိသ္ဝာ သမဏေန ဂောတမေန ဝာဒသင္ဃဋ္ဋေ ပက္ခိတ္တောဝ ယက္ခံ ပသ္သသီ’တိ ဝဒေယ္ယု’’န္တိ စိန္တေတ္ဝာ ‘‘န ဒာနိ မေ ဣဓ အညံ ပဋိသရဏံ အတ္ထိ, အညတ္ရ သမဏာ ဂောတမာ’’တိ မညမာနော အထ ခော အမ္ဗဋ္ဌော မာဏဝော။ပေ.။ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ။

    Bhagavā ceva passati ambaṭṭho cāti yadi hi taṃ aññepi passeyyuṃ, taṃ kāraṇaṃ agaru assa, ‘‘ayaṃ samaṇo gotamo ambaṭṭhaṃ attano vāde anotarantaṃ ñatvā yakkhaṃ āvāhetvā dassesi, tato ambaṭṭho bhayena kathesī’’ti vadeyyuṃ. Tasmā bhagavā ceva passati ambaṭṭho ca. Tassa taṃ disvāva sakalasarīrato sedā mucciṃsu. Antokucchi viparivattamānā mahāravaṃ viravi . So ‘‘aññepi nu kho passantī’’ti olokento kassaci lomahaṃsamattampi nāddasa. Tato – ‘‘idaṃ bhayaṃ mameva uppannaṃ, sacāhaṃ yakkhoti vakkhāmi, ‘kiṃ tavameva akkhīni atthi, tvameva yakkhaṃ passasi, paṭhamaṃ yakkhaṃ adisvā samaṇena gotamena vādasaṅghaṭṭe pakkhittova yakkhaṃ passasī’ti vadeyyu’’nti cintetvā ‘‘na dāni me idha aññaṃ paṭisaraṇaṃ atthi, aññatra samaṇā gotamā’’ti maññamāno atha kho ambaṭṭho māṇavo…pe… bhagavantaṃ etadavoca.

    ၂၇၂. တာဏံ ဂဝေသီတိ တာဏံ ဂဝေသမာနော။ လေဏံ ဂဝေသီတိ လေဏံ ဂဝေသမာနော။ သရဏံ ဂဝေသီတိ သရဏံ ဂဝေသမာနော။ ဧတ္ထ စ တာယတိ ရက္ခတီတိ တာဏံ။ နိလီယန္တိ ဧတ္ထာတိ လေဏံ။ သရတီတိ သရဏံ, ဘယံ ဟိံသတိ, ဝိဒ္ဓံသေတီတိ အတ္ထော။ ဥပနိသီဒိတ္ဝာတိ ဥပဂမ္မ ဟေဋ္ဌာသနေ နိသီဒိတ္ဝာ။ ဗ္ရဝိတူတိ ဝဒတု။

    272.Tāṇaṃ gavesīti tāṇaṃ gavesamāno. Leṇaṃ gavesīti leṇaṃ gavesamāno. Saraṇaṃ gavesīti saraṇaṃ gavesamāno. Ettha ca tāyati rakkhatīti tāṇaṃ. Nilīyanti etthāti leṇaṃ. Saratīti saraṇaṃ, bhayaṃ hiṃsati, viddhaṃsetīti attho. Upanisīditvāti upagamma heṭṭhāsane nisīditvā. Bravitūti vadatu.

    အမ္ဗဋ္ဌဝံသကထာ

    Ambaṭṭhavaṃsakathā

    ၂၇၃-၂၇၄. ဒက္ခိဏဇနပဒန္တိ ဒက္ခိဏာပထောတိ ပာကဋံ။ ဂင္ဂာယ ဒက္ခိဏတော ပာကဋဇနပဒံ။ တဒာ ကိရ ဒက္ခိဏာပထေ ဗဟူ ဗ္ရာဟ္မဏတာပသာ ဟောန္တိ, သော တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ ဧကံ တာပသံ ဝတ္တပဋိပတ္တိယာ အာရာဓေသိ။ သော တသ္သ ဥပကာရံ ဒိသ္ဝာ အာဟ – ‘‘အမ္ဘော, ပုရိသ, မန္တံ တေ ဒေမိ, ယံ ဣစ္ဆသိ, တံ မန္တံ ဂဏ္ဟာဟီ’’တိ။ သော အာဟ – ‘‘န မေ အာစရိယ, အညေန မန္တေန, ကိစ္စံ အတ္ထိ, ယသ္သာနုဘာဝေန အာဝုဓံ န ပရိဝတ္တတိ, တံ မေ မန္တံ ဒေဟီ’’တိ။ သော – ‘‘ဘဒ္ရံ, ဘော’’တိ တသ္သ ဓနုအဂမနီယံ အမ္ဗဋ္ဌံ နာမ ဝိဇ္ဇံ အဒာသိ, သော တံ ဝိဇ္ဇံ ဂဟေတ္ဝာ တတ္ထေဝ ဝီမံသိတ္ဝာ – ‘‘ဣဒာနိ မေ မနောရထံ ပူရေသ္သာမီ’’တိ ဣသိဝေသံ ဂဟေတ္ဝာ ဩက္ကာကသ္သ သန္တိကံ ဂတော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဒက္ခိဏဇနပဒံ ဂန္တ္ဝာ ဗ္ရဟ္မမန္တေ အဓီယိတ္ဝာ ရာဇာနံ ဩက္ကာကံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ’’တိ။

    273-274.Dakkhiṇajanapadanti dakkhiṇāpathoti pākaṭaṃ. Gaṅgāya dakkhiṇato pākaṭajanapadaṃ. Tadā kira dakkhiṇāpathe bahū brāhmaṇatāpasā honti, so tattha gantvā ekaṃ tāpasaṃ vattapaṭipattiyā ārādhesi. So tassa upakāraṃ disvā āha – ‘‘ambho, purisa, mantaṃ te demi, yaṃ icchasi, taṃ mantaṃ gaṇhāhī’’ti. So āha – ‘‘na me ācariya, aññena mantena, kiccaṃ atthi, yassānubhāvena āvudhaṃ na parivattati, taṃ me mantaṃ dehī’’ti. So – ‘‘bhadraṃ, bho’’ti tassa dhanuagamanīyaṃ ambaṭṭhaṃ nāma vijjaṃ adāsi, so taṃ vijjaṃ gahetvā tattheva vīmaṃsitvā – ‘‘idāni me manorathaṃ pūressāmī’’ti isivesaṃ gahetvā okkākassa santikaṃ gato. Tena vuttaṃ – ‘‘dakkhiṇajanapadaṃ gantvā brahmamante adhīyitvā rājānaṃ okkākaṃ upasaṅkamitvā’’ti.

    ဧတ္ထ ဗ္ရဟ္မမန္တေတိ အာနုဘာဝသမ္ပန္နတာယ သေဋ္ဌမန္တေ။ ကော နေဝံ’ရေ အယံ မယ္ဟံ ဒာသိပုတ္တောတိ ကော နု ဧဝံ အရေ အယံ မမ ဒာသိပုတ္တော။ သော တံ ခုရပ္ပန္တိ သော ရာဇာ တံ မာရေတုကာမတာယ သန္နဟိတံ သရံ တသ္သ မန္တာနုဘာဝေန နေဝ ခိပိတုံ န အပနေတုံ သက္ခိ, တာဝဒေဝ သကလသရီရေ သဉ္ဇာတသေဒော ဘယေန ဝေဓမာနော အဋ္ဌာသိ။

    Ettha brahmamanteti ānubhāvasampannatāya seṭṭhamante. Ko nevaṃ’re ayaṃ mayhaṃ dāsiputtoti ko nu evaṃ are ayaṃ mama dāsiputto. Sotaṃ khurappanti so rājā taṃ māretukāmatāya sannahitaṃ saraṃ tassa mantānubhāvena neva khipituṃ na apanetuṃ sakkhi, tāvadeva sakalasarīre sañjātasedo bhayena vedhamāno aṭṭhāsi.

    အမစ္စာတိ မဟာမစ္စာ။ ပာရိသဇ္ဇာတိ ဣတရေ ပရိသာဝစရာ။ ဧတဒဝောစုန္တိ – ‘‘ဒဏ္ဍကီရညော ကိသဝစ္ဆတာပသေ အပရဒ္ဓသ္သ အာဝုဓဝုဋ္ဌိယာ သကလရဋ္ဌံ ဝိနဋ္ဌံ ။ နာဠိကေရော ပဉ္စသု တာပသသတေသု အဇ္ဇုနော စ အင္ဂီရသေ အပရဒ္ဓော ပထဝိံ ဘိန္ဒိတ္ဝာ နိရယံ ပဝိဋ္ဌော’’တိ စိန္တယန္တာ ဘယေန ဧတံ သောတ္ထိ, ဘဒ္ဒန္တေတိအာဒိဝစနံ အဝောစုံ။

    Amaccāti mahāmaccā. Pārisajjāti itare parisāvacarā. Etadavocunti – ‘‘daṇḍakīrañño kisavacchatāpase aparaddhassa āvudhavuṭṭhiyā sakalaraṭṭhaṃ vinaṭṭhaṃ . Nāḷikero pañcasu tāpasasatesu ajjuno ca aṅgīrase aparaddho pathaviṃ bhinditvā nirayaṃ paviṭṭho’’ti cintayantā bhayena etaṃ sotthi, bhaddantetiādivacanaṃ avocuṃ.

    သောတ္ထိ ဘဝိသ္သတိ ရညောတိ ဣဒံ ဝစနံ ကဏ္ဟော စိရံ တုဏ္ဟီ ဟုတ္ဝာ တတော အနေကပ္ပကာရံ ယာစီယမာနော – ‘‘တုမ္ဟာကံ ရညာ မာဒိသသ္သ ဣသိနော ခုရပ္ပံ သန္နယ္ဟန္တေန ဘာရိယံ ကမ္မံ ကတ’’န္တိအာဒီနိ စ ဝတ္ဝာ ပစ္ဆာ အဘာသိ။ ဥန္ဒ္ရိယိသ္သတီတိ ဘိဇ္ဇိသ္သတိ, ထုသမုဋ္ဌိ ဝိယ ဝိပ္ပကိရိယိသ္သတီတိ။ ဣဒံ သော ‘‘ဇနံ တာသေသ္သာမီ’’တိ မုသာ ဘဏတိ။ သရသန္ထမ္ဘနမတ္တေယေဝ ဟိသ္သ ဝိဇ္ဇာယ အာနုဘာဝော, န အညတ္ရ။ ဣတော ပရေသုပိ ဝစနေသု ဧသေဝ နယော။

    Sotthi bhavissati raññoti idaṃ vacanaṃ kaṇho ciraṃ tuṇhī hutvā tato anekappakāraṃ yācīyamāno – ‘‘tumhākaṃ raññā mādisassa isino khurappaṃ sannayhantena bhāriyaṃ kammaṃ kata’’ntiādīni ca vatvā pacchā abhāsi. Undriyissatīti bhijjissati, thusamuṭṭhi viya vippakiriyissatīti. Idaṃ so ‘‘janaṃ tāsessāmī’’ti musā bhaṇati. Sarasanthambhanamatteyeva hissa vijjāya ānubhāvo, na aññatra. Ito paresupi vacanesu eseva nayo.

    ပလ္လောမောတိ ပန္နလောမော။ လောမဟံသနမတ္တမ္ပိသ္သ န ဘဝိသ္သတိ။ ဣဒံ ကိရ သော ‘‘သစေ မေ ရာဇာ တံ ဒာရိကံ ဒသ္သတီ’’တိ ပဋိညံ ကာရေတ္ဝာ အဝစ။ ကုမာရေ ခုရပ္ပံ ပတိဋ္ဌပေသီတိ တေန ‘‘သရော ဩတရတူ’’တိ မန္တေ ပရိဝတ္တိ, တေ ကုမာရသ္သ နာဘိယံ ပတိဋ္ဌပေသိ။ ဓီတရံ အဒာသီတိ သီသံ ဓောဝိတ္ဝာ အဒာသံ ဘုဇိသ္သံ ကတ္ဝာ ဓီတရံ အဒာသိ, ဥဠာရေ စ တံ ဌာနေ ဌပေသိ။ မာ ခော တုမ္ဟေ မာဏဝကာတိ ဣဒံ ပန ဘဂဝာ – ‘‘ဧကေန ပက္ခေန အမ္ဗဋ္ဌော သက္ယာနံ ဉာတိ ဟောတီ’’တိ ပကာသေန္တော တသ္သ သမသ္သာသနတ္ထံ အာဟ။ တတော အမ္ဗဋ္ဌော ဃဋသတေန အဘိသိတ္တော ဝိယ ပသ္သဒ္ဓဒရထော ဟုတ္ဝာ သမသ္သာသေတ္ဝာ သမဏော ဂောတမော မံ ‘‘တောသေသ္သာမီ’’တိ ဧကေန ပက္ခေန ဉာတိံ ကရောတိ, ခတ္တိယော ကိရာဟမသ္မီ’’တိ စိန္တေသိ။

    Pallomoti pannalomo. Lomahaṃsanamattampissa na bhavissati. Idaṃ kira so ‘‘sace me rājā taṃ dārikaṃ dassatī’’ti paṭiññaṃ kāretvā avaca. Kumāre khurappaṃ patiṭṭhapesīti tena ‘‘saro otaratū’’ti mante parivatti, te kumārassa nābhiyaṃ patiṭṭhapesi. Dhītaraṃ adāsīti sīsaṃ dhovitvā adāsaṃ bhujissaṃ katvā dhītaraṃ adāsi, uḷāre ca taṃ ṭhāne ṭhapesi. Mā kho tumhe māṇavakāti idaṃ pana bhagavā – ‘‘ekena pakkhena ambaṭṭho sakyānaṃ ñāti hotī’’ti pakāsento tassa samassāsanatthaṃ āha. Tato ambaṭṭho ghaṭasatena abhisitto viya passaddhadaratho hutvā samassāsetvā samaṇo gotamo maṃ ‘‘tosessāmī’’ti ekena pakkhena ñātiṃ karoti, khattiyo kirāhamasmī’’ti cintesi.

    ခတ္တိယသေဋ္ဌဘာဝဝဏ္ဏနာ

    Khattiyaseṭṭhabhāvavaṇṇanā

    ၂၇၅. အထ ခော ဘဂဝာ – ‘‘အယံ အမ္ဗဋ္ဌော ခတ္တိယောသ္မီ’’တိ သညံ ကရောတိ, အတ္တနော အခတ္တိယဘာဝံ န ဇာနာတိ, ဟန္ဒ နံ ဇာနာပေသ္သာမီတိ ခတ္တိယဝံသံ ဒသ္သေတုံ ဥတ္တရိဒေသနံ ဝဍ္ဎေန္တော – ‘‘တံ ကိံ မညသိ အမ္ဗဋ္ဌာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ။ ဗ္ရာဟ္မဏေသူတိ ဗ္ရာဟ္မဏာနံ အန္တရေ။ အာသနံ ဝာ ဥဒကံ ဝာတိ အဂ္ဂာသနံ ဝာ အဂ္ဂောဒကံ ဝာ။ သဒ္ဓေတိ မတကေ ဥဒ္ဒိသ္သ ကတဘတ္တေ။ ထာလိပာကေတိ မင္ဂလာဒိဘတ္တေ။ ယညေတိ ယညဘတ္တေ။ ပာဟုနေတိ ပာဟုနကာနံ ကတဘတ္တေ ပဏ္ဏာကာရဘတ္တေ ဝာ။ အပိ နုသ္သာတိ အပိ နု အသ္သ ခတ္တိယပုတ္တသ္သ။ အာဝဋံ ဝာ အသ္သ အနာဝဋံ ဝာတိ , ဗ္ရာဟ္မဏကညာသု နိဝာရဏံ ဘဝေယ္ယ ဝာ နော ဝာ, ဗ္ရာဟ္မဏဒာရိကံ လဘေယ္ယ ဝာ န ဝာ လဘေယ္ယာတိ အတ္ထော။ အနုပပန္နောတိ ခတ္တိယဘာဝံ အပတ္တော, အပရိသုဒ္ဓောတိ အတ္ထော။

    275. Atha kho bhagavā – ‘‘ayaṃ ambaṭṭho khattiyosmī’’ti saññaṃ karoti, attano akhattiyabhāvaṃ na jānāti, handa naṃ jānāpessāmīti khattiyavaṃsaṃ dassetuṃ uttaridesanaṃ vaḍḍhento – ‘‘taṃ kiṃ maññasi ambaṭṭhā’’tiādimāha. Tattha idhāti imasmiṃ loke. Brāhmaṇesūti brāhmaṇānaṃ antare. Āsanaṃ vā udakaṃ vāti aggāsanaṃ vā aggodakaṃ vā. Saddheti matake uddissa katabhatte. Thālipāketi maṅgalādibhatte. Yaññeti yaññabhatte. Pāhuneti pāhunakānaṃ katabhatte paṇṇākārabhatte vā. Api nussāti api nu assa khattiyaputtassa. Āvaṭaṃ vā assa anāvaṭaṃ vāti , brāhmaṇakaññāsu nivāraṇaṃ bhaveyya vā no vā, brāhmaṇadārikaṃ labheyya vā na vā labheyyāti attho. Anupapannoti khattiyabhāvaṃ apatto, aparisuddhoti attho.

    ၂၇၆. ဣတ္ထိယာ ဝာ ဣတ္ထိံ ကရိတ္ဝာတိ ဣတ္ထိယာ ဝာ ဣတ္ထိံ ပရိယေသိတ္ဝာ။ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ပကရဏေတိ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဒောသေ ဗ္ရာဟ္မဏာနံ အယုတ္တေ အကတ္တဗ္ဗကရဏေ။ ဘသ္သပုဋေနာတိ ဘသ္မပုဋေန, သီသေ ဆာရိကံ ဩကိရိတ္ဝာတိ အတ္ထော။

    276.Itthiyāvā itthiṃ karitvāti itthiyā vā itthiṃ pariyesitvā. Kismiñcideva pakaraṇeti kismiñcideva dose brāhmaṇānaṃ ayutte akattabbakaraṇe. Bhassapuṭenāti bhasmapuṭena, sīse chārikaṃ okiritvāti attho.

    ၂၇၇. ဇနေတသ္မိန္တိ ဇနိတသ္မိံ, ပဇာယာတိ အတ္ထော။ ယေ ဂောတ္တပဋိသာရိနောတိ ယေ ဇနေတသ္မိံ ဂောတ္တံ ပဋိသရန္တိ – ‘‘အဟံ ဂောတမော, အဟံ ကသ္သပော’’တိ, တေသု လောကေ ဂောတ္တပဋိသာရီသု ခတ္တိယော သေဋ္ဌော။ အနုမတာ မယာတိ မမ သဗ္ဗညုတညာဏေန သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိတ္ဝာ ဒေသိတာ မယာ အနုညာတာ။

    277.Janetasminti janitasmiṃ, pajāyāti attho. Ye gottapaṭisārinoti ye janetasmiṃ gottaṃ paṭisaranti – ‘‘ahaṃ gotamo, ahaṃ kassapo’’ti, tesu loke gottapaṭisārīsu khattiyo seṭṭho. Anumatā mayāti mama sabbaññutaññāṇena saddhiṃ saṃsanditvā desitā mayā anuññātā.

    ပဌမဘာဏဝာရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Paṭhamabhāṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ဝိဇ္ဇာစရဏကထာဝဏ္ဏနာ

    Vijjācaraṇakathāvaṇṇanā

    ၂၇၈. ဣမာယ ပန ဂာထာယ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နောတိ ဣဒံ ပဒံ သုတ္ဝာ အမ္ဗဋ္ဌော စိန္တေသိ – ‘‘ဝိဇ္ဇာ နာမ တယော ဝေဒာ, စရဏံ ပဉ္စ သီလာနိ, တယိဒံ အမ္ဟာကံယေဝ အတ္ထိ, ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော စေ သေဋ္ဌော, မယမေဝ သေဋ္ဌာ’’တိ နိဋ္ဌံ ဂန္တ္ဝာ ဝိဇ္ဇာစရဏံ ပုစ္ဆန္တော – ‘‘ကတမံ ပန တံ, ဘော ဂောတမ, စရဏံ, ကတမာ စ ပန သာ ဝိဇ္ဇာ’’တိ အာဟ။ အထသ္သ ဘဂဝာ တံ ဗ္ရာဟ္မဏသမယေ သိဒ္ဓံ ဇာတိဝာဒာဒိပဋိသံယုတ္တံ ဝိဇ္ဇာစရဏံ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ အနုတ္တရံ ဝိဇ္ဇာစရဏံ ဒသ္သေတုကာမော – ‘‘န ခော အမ္ဗဋ္ဌာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဇာတိဝာဒောတိ ဇာတိံ အာရဗ္ဘ ဝာဒော, ဗ္ရာဟ္မဏသ္သေဝိဒံ ဝဋ္ဋတိ, န သုဒ္ဒသ္သာတိအာဒိ ဝစနန္တိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဇာတိဝာဒဝိနိဗဒ္ဓာတိ ဇာတိဝာဒေ ဝိနိဗဒ္ဓာ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

    278. Imāya pana gāthāya vijjācaraṇasampannoti idaṃ padaṃ sutvā ambaṭṭho cintesi – ‘‘vijjā nāma tayo vedā, caraṇaṃ pañca sīlāni, tayidaṃ amhākaṃyeva atthi, vijjācaraṇasampanno ce seṭṭho, mayameva seṭṭhā’’ti niṭṭhaṃ gantvā vijjācaraṇaṃ pucchanto – ‘‘katamaṃ pana taṃ, bho gotama, caraṇaṃ, katamā ca pana sā vijjā’’ti āha. Athassa bhagavā taṃ brāhmaṇasamaye siddhaṃ jātivādādipaṭisaṃyuttaṃ vijjācaraṇaṃ paṭikkhipitvā anuttaraṃ vijjācaraṇaṃ dassetukāmo – ‘‘na kho ambaṭṭhā’’tiādimāha. Tattha jātivādoti jātiṃ ārabbha vādo, brāhmaṇassevidaṃ vaṭṭati, na suddassātiādi vacananti attho. Esa nayo sabbattha. Jātivādavinibaddhāti jātivāde vinibaddhā. Esa nayo sabbattha.

    တတော အမ္ဗဋ္ဌော – ‘‘ယတ္ထ ဒာနိ မယံ လဂ္ဂိသ္သာမာတိ စိန္တယိမ္ဟ, တတော နော သမဏော ဂောတမော မဟာဝာတေ ထုသံ ဓုနန္တော ဝိယ ဒူရမေဝ အဝက္ခိပိ။ ယတ္ထ ပန မယံ န လဂ္ဂာမ, တတ္ထ နော နိယောဇေသိ။ အယံ နော ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပဒာ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ ပုန ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပဒံ ပုစ္ဆိ။ အထသ္သ ဘဂဝာ သမုဒာဂမတော ပဘုတိ ဝိဇ္ဇာစရဏံ ဒသ္သေတုံ – ‘‘ဣဓ အမ္ဗဋ္ဌ တထာဂတော’’တိအာဒိမာဟ။

    Tato ambaṭṭho – ‘‘yattha dāni mayaṃ laggissāmāti cintayimha, tato no samaṇo gotamo mahāvāte thusaṃ dhunanto viya dūrameva avakkhipi. Yattha pana mayaṃ na laggāma, tattha no niyojesi. Ayaṃ no vijjācaraṇasampadā ñātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā puna vijjācaraṇasampadaṃ pucchi. Athassa bhagavā samudāgamato pabhuti vijjācaraṇaṃ dassetuṃ – ‘‘idha ambaṭṭha tathāgato’’tiādimāha.

    ၂၇၉. ဧတ္ထ စ ဘဂဝာ စရဏပရိယာပန္နမ္ပိ တိဝိဓံ သီလံ ဝိဘဇန္တော ‘‘ဣဒမသ္သ ဟောတိ စရဏသ္မိ’’န္တိ အနိယ္ယာတေတ္ဝာ ‘‘ဣဒမ္ပိသ္သ ဟောတိ သီလသ္မိ’’န္တိ သီလဝသေနေဝ နိယ္ယာတေသိ။ ကသ္မာ? တသ္သပိ ဟိ ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ သီလံ အတ္ထိ, တသ္မာ စရဏဝသေန နိယ္ယာတိယမာနေ ‘‘မယမ္ပိ စရဏသမ္ပန္နာ’’တိ တတ္ထ တတ္ထေဝ လဂ္ဂေယ္ယ။ ယံ ပန တေန သုပိနေပိ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ, တသ္သေဝ ဝသေန နိယ္ယာတေန္တော ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣဒမ္ပိသ္သ ဟောတိ စရဏသ္မိံ။ပေ.။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, ဣဒမ္ပိသ္သ ဟောတိ စရဏသ္မိန္တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္တာဝတာ အဋ္ဌပိ သမာပတ္တိယော စရဏန္တိ နိယ္ယာတိတာ ဟောန္တိ, ဝိပသ္သနာ ဉာဏတော ပန ပဋ္ဌာယ အဋ္ဌဝိဓာပိ ပညာ ဝိဇ္ဇာတိ နိယ္ယာတိတာ။

    279. Ettha ca bhagavā caraṇapariyāpannampi tividhaṃ sīlaṃ vibhajanto ‘‘idamassa hoti caraṇasmi’’nti aniyyātetvā ‘‘idampissa hoti sīlasmi’’nti sīlavaseneva niyyātesi. Kasmā? Tassapi hi kiñci kiñci sīlaṃ atthi, tasmā caraṇavasena niyyātiyamāne ‘‘mayampi caraṇasampannā’’ti tattha tattheva laggeyya. Yaṃ pana tena supinepi na diṭṭhapubbaṃ, tasseva vasena niyyātento paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Idampissa hoti caraṇasmiṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, idampissa hoti caraṇasmintiādimāha. Ettāvatā aṭṭhapi samāpattiyo caraṇanti niyyātitā honti, vipassanā ñāṇato pana paṭṭhāya aṭṭhavidhāpi paññā vijjāti niyyātitā.

    စတုအပာယမုခကထာဝဏ္ဏနာ

    Catuapāyamukhakathāvaṇṇanā

    ၂၈၀. အပာယမုခာနီတိ ဝိနာသမုခာနိ။ အနဘိသမ္ဘုဏမာနောတိ အသမ္ပာပုဏန္တော, အဝိသဟမာနော ဝာ။ ခာရိဝိဓမာဒာယာတိ ဧတ္ထ ခာရီတိ အရဏီ ကမဏ္ဍလု သုဇာဒယော တာပသပရိက္ခာရာ။ ဝိဓောတိ ကာဇော။ တသ္မာ ခာရိဘရိတံ ကာဇမာဒာယာတိ အတ္ထော။ ယေ ပန ခာရိဝိဝိဓန္တိ ပဌန္တိ, တေ ‘‘ခာရီတိ ကာဇသ္သ နာမံ, ဝိဝိဓန္တိ ဗဟုကမဏ္ဍလုအာဒိပရိက္ခာရ’’န္တိ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ပဝတ္တဖလဘောဇနောတိ ပတိတဖလဘောဇနော။ ပရိစာရကောတိ ကပ္ပိယကရဏပတ္တပဋိဂ္ဂဟဏပာဒဓောဝနာဒိဝတ္တကရဏဝသေန ပရိစာရကော။ ကာမဉ္စ ဂုဏာဓိကောပိ ခီဏာသဝသာမဏေရော ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခုနော ဝုတ္တနယေန ပရိစာရကော ဟောတိ, အယံ ပန န တာဒိသော ဂုဏဝသေနပိ ဝေယ္ယာဝစ္စကရဏဝသေနပိ လာမကောယေဝ။

    280.Apāyamukhānīti vināsamukhāni. Anabhisambhuṇamānoti asampāpuṇanto, avisahamāno vā. Khārividhamādāyāti ettha khārīti araṇī kamaṇḍalu sujādayo tāpasaparikkhārā. Vidhoti kājo. Tasmā khāribharitaṃ kājamādāyāti attho. Ye pana khārivividhanti paṭhanti, te ‘‘khārīti kājassa nāmaṃ, vividhanti bahukamaṇḍaluādiparikkhāra’’nti vaṇṇayanti. Pavattaphalabhojanoti patitaphalabhojano. Paricārakoti kappiyakaraṇapattapaṭiggahaṇapādadhovanādivattakaraṇavasena paricārako. Kāmañca guṇādhikopi khīṇāsavasāmaṇero puthujjanabhikkhuno vuttanayena paricārako hoti, ayaṃ pana na tādiso guṇavasenapi veyyāvaccakaraṇavasenapi lāmakoyeva.

    ကသ္မာ ပန တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာ သာသနသ္သ ဝိနာသမုခန္တိ ဝုတ္တာတိ? ယသ္မာ ဂစ္ဆန္တံ ဂစ္ဆန္တံ သာသနံ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာဝသေန ဩသက္ကိသ္သတိ။ ဣမသ္မိဉ္ဟိ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ တိသ္သော သိက္ခာ ပူရေတုံ အသက္ကောန္တံ လဇ္ဇိနော သိက္ခာကာမာ – ‘‘နတ္ထိ တယာ သဒ္ဓိံ ဥပောသထော ဝာ ပဝာရဏာ ဝာ သင္ဃကမ္မံ ဝာ’’တိ ဇိဂုစ္ဆိတ္ဝာ ပရိဝဇ္ဇေန္တိ။ သော ‘‘ဒုက္ကရံ ခုရဓာရူပမံ သာသနေ ပဋိပတ္တိပူရဏံ ဒုက္ခံ, တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာ ပန သုကရာ စေဝ ဗဟုဇနသမ္မတာ စာ’’တိ ဝိဗ္ဘမိတ္ဝာ တာပသော ဟောတိ။ အညေ တံ ဒိသ္ဝာ – ‘‘ကိံ တယာ ကတ’’န္တိ ပုစ္ဆန္တိ။ သော – ‘‘ဘာရိယံ တုမ္ဟာကံ သာသနေ ကမ္မံ, ဣဓ ပန သဆန္ဒစာရိနော မယ’’န္တိ ဝဒတိ။ သောပိ, ယဒိ ဧဝံ အဟမ္ပိ ဧတ္ထေဝ ပဗ္ဗဇာမီတိ တသ္သ အနုသိက္ခန္တော တာပသော ဟောတိ။ ဧဝမညေပိ အညေပီတိ ကမေန တာပသာဝ ဗဟုကာ ဟောန္တိ။ တေသံ ဥပ္ပန္နကာလေ သာသနံ ဩသက္ကိတံ နာမ ဘဝိသ္သတိ။ လောကေ ဧဝရူပော ဗုဒ္ဓော နာမ ဥပ္ပဇ္ဇိ, တသ္သ ဤဒိသံ နာမ သာသနံ အဟောသီတိ သုတမတ္တမေဝ ဘဝိသ္သတိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဘဂဝာ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ သာသနသ္သ ဝိနာသမုခန္တိ အာဟ။

    Kasmā pana tāpasapabbajjā sāsanassa vināsamukhanti vuttāti? Yasmā gacchantaṃ gacchantaṃ sāsanaṃ tāpasapabbajjāvasena osakkissati. Imasmiñhi sāsane pabbajitvā tisso sikkhā pūretuṃ asakkontaṃ lajjino sikkhākāmā – ‘‘natthi tayā saddhiṃ uposatho vā pavāraṇā vā saṅghakammaṃ vā’’ti jigucchitvā parivajjenti. So ‘‘dukkaraṃ khuradhārūpamaṃ sāsane paṭipattipūraṇaṃ dukkhaṃ, tāpasapabbajjā pana sukarā ceva bahujanasammatā cā’’ti vibbhamitvā tāpaso hoti. Aññe taṃ disvā – ‘‘kiṃ tayā kata’’nti pucchanti. So – ‘‘bhāriyaṃ tumhākaṃ sāsane kammaṃ, idha pana sachandacārino maya’’nti vadati. Sopi, yadi evaṃ ahampi ettheva pabbajāmīti tassa anusikkhanto tāpaso hoti. Evamaññepi aññepīti kamena tāpasāva bahukā honti. Tesaṃ uppannakāle sāsanaṃ osakkitaṃ nāma bhavissati. Loke evarūpo buddho nāma uppajji, tassa īdisaṃ nāma sāsanaṃ ahosīti sutamattameva bhavissati. Idaṃ sandhāya bhagavā tāpasapabbajjaṃ sāsanassa vināsamukhanti āha.

    ကုဒာလပိဋကန္တိ ကန္ဒမူလဖလဂ္ဂဟဏတ္ထံ ကုဒာလဉ္စေဝ ပိဋကဉ္စ။ ဂာမသာမန္တံ ဝာတိ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပဒာဒီနိ အနဘိသမ္ဘုဏန္တော, ကသိကမ္မာဒီဟိ စ ဇီဝိတံ နိပ္ဖာဒေတုံ ဒုက္ခန္တိ မညမာနော ဗဟုဇနကုဟာပနတ္ထံ ဂာမသာမန္တေ ဝာ နိဂမသာမန္တေ ဝာ အဂ္ဂိသာလံ ကတ္ဝာ သပ္ပိတေလဒဓိမဓုဖာဏိတတိလတဏ္ဍုလာဒီဟိ စေဝ နာနာဒာရူဟိ စ ဟောမကရဏဝသေန အဂ္ဂိံ ပရိစရန္တော အစ္ဆတိ။

    Kudālapiṭakanti kandamūlaphalaggahaṇatthaṃ kudālañceva piṭakañca. Gāmasāmantaṃ vāti vijjācaraṇasampadādīni anabhisambhuṇanto, kasikammādīhi ca jīvitaṃ nipphādetuṃ dukkhanti maññamāno bahujanakuhāpanatthaṃ gāmasāmante vā nigamasāmante vā aggisālaṃ katvā sappiteladadhimadhuphāṇitatilataṇḍulādīhi ceva nānādārūhi ca homakaraṇavasena aggiṃ paricaranto acchati.

    စတုဒ္ဝာရံ အဂာရံ ကရိတ္ဝာတိ စတုမုခံ ပာနာဂာရံ ကတ္ဝာ တသ္သ ဒ္ဝာရေ မဏ္ဍပံ ကတ္ဝာ တတ္ထ ပာနီယံ ဥပဋ္ဌပေတ္ဝာ အာဂတာဂတေ ပာနီယေန အာပုစ္ဆတိ။ ယမ္ပိသ္သ အဒ္ဓိကာ ကိလန္တာ ပာနီယံ ပိဝိတ္ဝာ ပရိတုဋ္ဌာ ဘတ္တပုဋံ ဝာ တဏ္ဍုလာဒီနိ ဝာ ဒေန္တိ, တံ သဗ္ဗံ ဂဟေတ္ဝာ အမ္ဗိလယာဂုအာဒီနိ ကတ္ဝာ ဗဟုတရံ အာမိသဂဟဏတ္ထံ ကေသဉ္စိ အန္နံ ဒေတိ, ကေသဉ္စိ ဘတ္တပစနဘာဇနာဒီနိ။ တေဟိပိ ဒိန္နံ အာမိသံ ဝာ ပုဗ္ဗဏ္ဏာဒီနိ ဝာ ဂဏ္ဟတိ, တာနိ ဝဍ္ဎိယာ ပယောဇေတိ။ ဧဝံ ဝဍ္ဎမာနဝိဘဝော ဂောမဟိံသဒာသီဒာသပရိဂ္ဂဟံ ကရောတိ, မဟန္တံ ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေတိ။ ဣမံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘စတုဒ္ဝာရံ အဂာရံ ကရိတ္ဝာ အစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘တမဟံ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ ပဋိပူဇေသ္သာမီ’’တိ ဣဒံ ပနသ္သ ပဋိပတ္တိမုခံ။ ဣမိနာ ဟိ မုခေန သော ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇတီတိ။ ဧတ္တာဝတာ စ ဘဂဝတာ သဗ္ဗာပိ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။

    Catudvāraṃ agāraṃ karitvāti catumukhaṃ pānāgāraṃ katvā tassa dvāre maṇḍapaṃ katvā tattha pānīyaṃ upaṭṭhapetvā āgatāgate pānīyena āpucchati. Yampissa addhikā kilantā pānīyaṃ pivitvā parituṭṭhā bhattapuṭaṃ vā taṇḍulādīni vā denti, taṃ sabbaṃ gahetvā ambilayāguādīni katvā bahutaraṃ āmisagahaṇatthaṃ kesañci annaṃ deti, kesañci bhattapacanabhājanādīni. Tehipi dinnaṃ āmisaṃ vā pubbaṇṇādīni vā gaṇhati, tāni vaḍḍhiyā payojeti. Evaṃ vaḍḍhamānavibhavo gomahiṃsadāsīdāsapariggahaṃ karoti, mahantaṃ kuṭumbaṃ saṇṭhapeti. Imaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘catudvāraṃ agāraṃ karitvā acchatī’’ti. ‘‘Tamahaṃ yathāsatti yathābalaṃ paṭipūjessāmī’’ti idaṃ panassa paṭipattimukhaṃ. Iminā hi mukhena so evaṃ paṭipajjatīti. Ettāvatā ca bhagavatā sabbāpi tāpasapabbajjā niddiṭṭhā honti.

    ကထံ? အဋ္ဌဝိဓာ ဟိ တာပသာ – သပုတ္တဘရိယာ, ဥဉ္ဆာစရိယာ, အနဂ္ဂိပက္ကိကာ, အသာမပာကာ, အသ္မမုဋ္ဌိကာ, ဒန္တဝက္ကလိကာ, ပဝတ္တဖလဘောဇနာ, ပဏ္ဍုပလာသိကာတိ။ တတ္ထ ယေ ကေဏိယဇဋိလော ဝိယ ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေတ္ဝာ ဝသန္တိ, တေ သပုတ္တဘရိယာ နာမ။

    Kathaṃ? Aṭṭhavidhā hi tāpasā – saputtabhariyā, uñchācariyā, anaggipakkikā, asāmapākā, asmamuṭṭhikā, dantavakkalikā, pavattaphalabhojanā, paṇḍupalāsikāti. Tattha ye keṇiyajaṭilo viya kuṭumbaṃ saṇṭhapetvā vasanti, te saputtabhariyā nāma.

    ယေ ပန ‘‘သပုတ္တဒာရဘာဝော နာမ ပဗ္ဗဇိတသ္သ အယုတ္တော’’တိ လာယနမဒ္ဒနဋ္ဌာနေသု ဝီဟိမုဂ္ဂမာသတိလာဒီနိ သင္ကဍ္ဎိတ္ဝာ ပစိတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ, တေ ဥဉ္ဆာစရိယာ နာမ။

    Ye pana ‘‘saputtadārabhāvo nāma pabbajitassa ayutto’’ti lāyanamaddanaṭṭhānesu vīhimuggamāsatilādīni saṅkaḍḍhitvā pacitvā paribhuñjanti, te uñchācariyā nāma.

    ယေ ‘‘ခလေန ခလံ ဝိစရိတ္ဝာ ဝီဟိံ အာဟရိတ္ဝာ ကောဋ္ဋေတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇနံ နာမ အယုတ္တ’’န္တိ ဂာမနိဂမေသု တဏ္ဍုလဘိက္ခံ ဂဟေတ္ဝာ ပစိတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ, တေ အနဂ္ဂိပက္ကိကာ နာမ။

    Ye ‘‘khalena khalaṃ vicaritvā vīhiṃ āharitvā koṭṭetvā paribhuñjanaṃ nāma ayutta’’nti gāmanigamesu taṇḍulabhikkhaṃ gahetvā pacitvā paribhuñjanti, te anaggipakkikā nāma.

    ယေ ပန ‘‘ကိံ ပဗ္ဗဇိတသ္သ သာမပာကေနာ’’တိ ဂာမံ ပဝိသိတ္ဝာ ပက္ကဘိက္ခမေဝ ဂဏ္ဟန္တိ , တေ အသာမပာကာ နာမ။

    Ye pana ‘‘kiṃ pabbajitassa sāmapākenā’’ti gāmaṃ pavisitvā pakkabhikkhameva gaṇhanti , te asāmapākā nāma.

    ယေ ‘‘ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဘိက္ခာပရိယေဋ္ဌိ နာမ ဒုက္ခာ ပဗ္ဗဇိတသ္သာ’’တိ မုဋ္ဌိပာသာဏေန အမ္ဗာဋကာဒီနံ ရုက္ခာနံ တစံ ကောဋ္ဋေတ္ဝာ ခာဒန္တိ, တေ အသ္မမုဋ္ဌိကာ နာမ။

    Ye ‘‘divase divase bhikkhāpariyeṭṭhi nāma dukkhā pabbajitassā’’ti muṭṭhipāsāṇena ambāṭakādīnaṃ rukkhānaṃ tacaṃ koṭṭetvā khādanti, te asmamuṭṭhikā nāma.

    ယေ ပန ‘‘ပာသာဏေန တစံ ကောဋ္ဋေတ္ဝာ ဝိစရဏံ နာမ ဒုက္ခ’’န္တိ ဒန္တေဟေဝ ဥဗ္ဗာဋေတ္ဝာ ခာဒန္တိ, တေ ဒန္တဝက္ကလိကာ နာမ။

    Ye pana ‘‘pāsāṇena tacaṃ koṭṭetvā vicaraṇaṃ nāma dukkha’’nti danteheva ubbāṭetvā khādanti, te dantavakkalikā nāma.

    ယေ ‘‘ဒန္တေဟိ ဥဗ္ဗာဋေတ္ဝာ ခာဒနံ နာမ ဒုက္ခံ ပဗ္ဗဇိတသ္သာ’’တိ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒီဟိ ပဟရိတ္ဝာ ပတိတာနိ ဖလာနိ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ, တေ ပဝတ္တဖလဘောဇနာ နာမ။

    Ye ‘‘dantehi ubbāṭetvā khādanaṃ nāma dukkhaṃ pabbajitassā’’ti leḍḍudaṇḍādīhi paharitvā patitāni phalāni paribhuñjanti, te pavattaphalabhojanā nāma.

    ယေ ပန ‘‘လေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒီဟိ ပာတေတ္ဝာ ပရိဘောဂော နာမ အသာရုပ္ပော ပဗ္ဗဇိတသ္သာ’’တိ သယံ ပတိတာနေဝ ပုပ္ဖဖလပဏ္ဍုပလာသာဒီနိ ခာဒန္တာ ယာပေန္တိ, တေ ပဏ္ဍုပလာသိကာ နာမ။

    Ye pana ‘‘leḍḍudaṇḍādīhi pātetvā paribhogo nāma asāruppo pabbajitassā’’ti sayaṃ patitāneva pupphaphalapaṇḍupalāsādīni khādantā yāpenti, te paṇḍupalāsikā nāma.

    တေ တိဝိဓာ – ဥက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမမုဒုကဝသေန။ တတ္ထ ယေ နိသိန္နဋ္ဌာနတော အနုဋ္ဌာယ ဟတ္ထေန ပာပုဏနဋ္ဌာနေဝ ပတိတံ ဂဟေတ္ဝာ ခာဒန္တိ, တေ ဥက္ကဋ္ဌာ။ ယေ ဧကရုက္ခတော အညံ ရုက္ခံ န ဂစ္ဆန္တိ, တေ မဇ္ဈိမာ။ ယေ တံ တံ ရုက္ခမူလံ ဂန္တ္ဝာ ပရိယေသိတ္ဝာ ခာဒန္တိ, တေ မုဒုကာ။

    Te tividhā – ukkaṭṭhamajjhimamudukavasena. Tattha ye nisinnaṭṭhānato anuṭṭhāya hatthena pāpuṇanaṭṭhāneva patitaṃ gahetvā khādanti, te ukkaṭṭhā. Ye ekarukkhato aññaṃ rukkhaṃ na gacchanti, te majjhimā. Ye taṃ taṃ rukkhamūlaṃ gantvā pariyesitvā khādanti, te mudukā.

    ဣမာ ပန အဋ္ဌပိ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာ ဣမာဟိ စတူဟိယေဝ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကထံ? ဧတာသု ဟိ သပုတ္တဘရိယာ စ ဥဉ္ဆာစရိယာ စ အဂာရံ ဘဇန္တိ။ အနဂ္ဂိပက္ကိကာ စ အသာမပာကာ စ အဂ္ယာဂာရံ ဘဇန္တိ။ အသ္မမုဋ္ဌိကာ စ ဒန္တဝက္ကလိကာ စ ကန္ဒမူလဖလဘောဇနံ ဘဇန္တိ။ ပဝတ္တဖလဘောဇနာ စ ပဏ္ဍုပလာသိကာ စ ပဝတ္တဖလဘောဇနံ ဘဇန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧတ္တာဝတာ စ ဘဂဝတာ သဗ္ဗာပိ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ဟောန္တီ’’တိ။

    Imā pana aṭṭhapi tāpasapabbajjā imāhi catūhiyeva saṅgahaṃ gacchanti. Kathaṃ? Etāsu hi saputtabhariyā ca uñchācariyā ca agāraṃ bhajanti. Anaggipakkikā ca asāmapākā ca agyāgāraṃ bhajanti. Asmamuṭṭhikā ca dantavakkalikā ca kandamūlaphalabhojanaṃ bhajanti. Pavattaphalabhojanā ca paṇḍupalāsikā ca pavattaphalabhojanaṃ bhajanti. Tena vuttaṃ – ‘‘ettāvatā ca bhagavatā sabbāpi tāpasapabbajjā niddiṭṭhā hontī’’ti.

    ၂၈၁-၂၈၂. ဣဒာနိ ဘဂဝာ သာစရိယကသ္သ အမ္ဗဋ္ဌသ္သ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပဒာယ အပာယမုခမ္ပိ အပ္ပတ္တဘာဝံ ဒသ္သေတုံ တံ ကိံ မညသိ အမ္ဗဋ္ဌာတိအာဒိမာဟ။ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ အတ္တနာ အာပာယိကောပိ အပရိပူရမာနောတိ အတ္တနာ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပဒာယ အာပာယိကေနာပိ အပရိပူရမာနေန။

    281-282. Idāni bhagavā sācariyakassa ambaṭṭhassa vijjācaraṇasampadāya apāyamukhampi appattabhāvaṃ dassetuṃ taṃ kiṃ maññasi ambaṭṭhātiādimāha. Taṃ uttānatthameva. Attanā āpāyikopi aparipūramānoti attanā vijjācaraṇasampadāya āpāyikenāpi aparipūramānena.

    ပုဗ္ဗကဣသိဘာဝာနုယောဂဝဏ္ဏနာ

    Pubbakaisibhāvānuyogavaṇṇanā

    ၂၈၃. ဒတ္တိကန္တိ ဒိန္နကံ။ သမ္မုခီဘာဝမ္ပိ န ဒဒာတီတိ ကသ္မာ န ဒဒာတိ? သော ကိရ သမ္မုခာ အာဝဋ္ဋနိံ နာမ ဝိဇ္ဇံ ဇာနာတိ။ ယဒာ ရာဇာ မဟာရဟေန အလင္ကာရေန အလင္ကတော ဟောတိ, တဒာ ရညော သမီပေ ဌတ္ဝာ တသ္သ အလင္ကာရသ္သ နာမံ ဂဏ္ဟတိ။ တသ္သ ရာဇာ နာမေ ဂဟိတေ န ဒေမီတိ ဝတ္တုံ န သက္ကောတိ။ ဒတ္ဝာ ပုန ဆဏဒိဝသေ အလင္ကာရံ အာဟရထာတိ ဝတ္ဝာ, နတ္ထိ, ဒေဝ, တုမ္ဟေဟိ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဒိန္နောတိ ဝုတ္တော, ‘‘ကသ္မာ မေ ဒိန္နော’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေ အမစ္စာ ‘သော ဗ္ရာဟ္မဏော သမ္မုခာ အာဝဋ္ဋနိမာယံ ဇာနာတိ။ တာယ တုမ္ဟေ အာဝဋ္ဋေတ္ဝာ ဂဟေတ္ဝာ ဂစ္ဆတီ’တိ အာဟံသု။ အပရေ ရညာ သဟ တသ္သ အတိသဟာယဘာဝံ အသဟန္တာ အာဟံသု – ‘‘ဒေဝ, ဧတသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ သရီရေ သင္ခဖလိတကုဋ္ဌံ နာမ အတ္ထိ။ တုမ္ဟေ ဧတံ ဒိသ္ဝာဝ အာလိင္ဂထ ပရာမသထ, ဣဒဉ္စ ကုဋ္ဌံ နာမ ကာယသံသဂ္ဂဝသေန အနုဂစ္ဆတိ, မာ ဧဝံ ကရောထာ’’တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ တသ္သ ရာဇာ သမ္မုခီဘာဝံ န ဒေတိ။

    283.Dattikanti dinnakaṃ. Sammukhībhāvampi na dadātīti kasmā na dadāti? So kira sammukhā āvaṭṭaniṃ nāma vijjaṃ jānāti. Yadā rājā mahārahena alaṅkārena alaṅkato hoti, tadā rañño samīpe ṭhatvā tassa alaṅkārassa nāmaṃ gaṇhati. Tassa rājā nāme gahite na demīti vattuṃ na sakkoti. Datvā puna chaṇadivase alaṅkāraṃ āharathāti vatvā, natthi, deva, tumhehi brāhmaṇassa dinnoti vutto, ‘‘kasmā me dinno’’ti pucchi. Te amaccā ‘so brāhmaṇo sammukhā āvaṭṭanimāyaṃ jānāti. Tāya tumhe āvaṭṭetvā gahetvā gacchatī’ti āhaṃsu. Apare raññā saha tassa atisahāyabhāvaṃ asahantā āhaṃsu – ‘‘deva, etassa brāhmaṇassa sarīre saṅkhaphalitakuṭṭhaṃ nāma atthi. Tumhe etaṃ disvāva āliṅgatha parāmasatha, idañca kuṭṭhaṃ nāma kāyasaṃsaggavasena anugacchati, mā evaṃ karothā’’ti. Tato paṭṭhāya tassa rājā sammukhībhāvaṃ na deti.

    ယသ္မာ ပန သော ဗ္ရာဟ္မဏော ပဏ္ဍိတော ခတ္တဝိဇ္ဇာယ ကုသလော, တေန သဟ မန္တေတ္ဝာ ကတကမ္မံ နာမ န ဝိရုဇ္ဈတိ, တသ္မာ သာဏိပာကာရသ္သ အန္တော ဌတ္ဝာ ဗဟိ ဌိတေန တေန သဒ္ဓိံ မန္တေတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘တိရော ဒုသ္သန္တေန မန္တေတီ’’တိ။ တတ္ထ တိရောဒုသ္သန္တေနာတိ တိရောဒုသ္သေန။ အယမေဝ ဝာ ပာဌော။ ဓမ္မိကန္တိ အနဝဇ္ဇံ။ ပယာတန္တိ အဘိဟရိတ္ဝာ ဒိန္နံ။ ကထံ တသ္သ ရာဇာတိ ယသ္သ ရညော ဗ္ရာဟ္မဏော ဤဒိသံ ဘိက္ခံ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟေယ္ယ, ကထံ တသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ သော ရာဇာ သမ္မုခီဘာဝမ္ပိ န ဒဒေယ္ယ။ အယံ ပန အဒိန္နကံ မာယာယ ဂဏ္ဟတိ, တေနသ္သ သမ္မုခီဘာဝံ ရာဇာ န ဒေတီတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗန္တိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဣဒံ ပန ကာရဏံ ဌပေတ္ဝာ ရာဇာနဉ္စေဝ ဗ္ရာဟ္မဏဉ္စ န အညော ကောစိ ဇာနာတိ။ တဒေတံ ဧဝံ ရဟသ္သမ္ပိ ပဋိစ္ဆန္နမ္ပိ အဒ္ဓာ သဗ္ဗညူ သမဏော ဂောတမောတိ နိဋ္ဌံ ဂမိသ္သတီ’’တိ ဘဂဝာ ပကာသေသိ။

    Yasmā pana so brāhmaṇo paṇḍito khattavijjāya kusalo, tena saha mantetvā katakammaṃ nāma na virujjhati, tasmā sāṇipākārassa anto ṭhatvā bahi ṭhitena tena saddhiṃ manteti. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘tiro dussantena mantetī’’ti. Tattha tirodussantenāti tirodussena. Ayameva vā pāṭho. Dhammikanti anavajjaṃ. Payātanti abhiharitvā dinnaṃ. Kathaṃ tassa rājāti yassa rañño brāhmaṇo īdisaṃ bhikkhaṃ paṭiggaṇheyya, kathaṃ tassa brāhmaṇassa so rājā sammukhībhāvampi na dadeyya. Ayaṃ pana adinnakaṃ māyāya gaṇhati, tenassa sammukhībhāvaṃ rājā na detīti niṭṭhamettha gantabbanti ayamettha adhippāyo. ‘‘Idaṃ pana kāraṇaṃ ṭhapetvā rājānañceva brāhmaṇañca na añño koci jānāti. Tadetaṃ evaṃ rahassampi paṭicchannampi addhā sabbaññū samaṇo gotamoti niṭṭhaṃ gamissatī’’ti bhagavā pakāsesi.

    ၂၈၄. ဣဒာနိ အယဉ္စ အမ္ဗဋ္ဌော, အာစရိယော စသ္သ မန္တေ နိသ္သာယ အတိမာနိနော။ တေန တေသံ မန္တနိသ္သိတမာနနိမ္မဒနတ္ထံ ဥတ္တရိ ဒေသနံ ဝဍ္ဎေန္တော တံ ကိံ မညသိ, အမ္ဗဋ္ဌ, ဣဓ ရာဇာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ရထူပတ္ထရေတိ ရထမ္ဟိ ရညော ဌာနတ္ထံ အတ္ထရိတ္ဝာ သဇ္ဇိတပဒေသေ။ ဥဂ္ဂေဟိ ဝာတိ ဥဂ္ဂတုဂ္ဂတေဟိ ဝာ အမစ္စေဟိ။ ရာဇညေဟီတိ အနဘိသိတ္တကုမာရေဟိ။ ကိဉ္စိဒေဝ မန္တနန္တိ အသုကသ္မိံ ဒေသေ တဠာကံ ဝာ မာတိကံ ဝာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, အသုကသ္မိံ ဂာမံ ဝာ နိဂမံ ဝာ နဂရံ ဝာ နိဝေသေတုန္တိ ဧဝရူပံ ပာကဋမန္တနံ။ တဒေဝ မန္တနန္တိ ယံ ရညာ မန္တိတံ တဒေဝ။ တာဒိသေဟိယေဝ သီသုက္ခေပဘမုက္ခေပာဒီဟိ အာကာရေဟိ မန္တေယ္ယ။ ရာဇဘဏိတန္တိ ယထာ ရညာ ဘဏိတံ, တသ္သတ္ထသ္သ သာဓနသမတ္ထံ။ သောပိ တသ္သတ္ထသ္သ သာဓနသမတ္ထမေဝ ဘဏိတံ ဘဏတီတိ အတ္ထော။

    284. Idāni ayañca ambaṭṭho, ācariyo cassa mante nissāya atimānino. Tena tesaṃ mantanissitamānanimmadanatthaṃ uttari desanaṃ vaḍḍhento taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha rājātiādimāha. Tattha rathūpatthareti rathamhi rañño ṭhānatthaṃ attharitvā sajjitapadese. Uggehi vāti uggatuggatehi vā amaccehi. Rājaññehīti anabhisittakumārehi. Kiñcideva mantananti asukasmiṃ dese taḷākaṃ vā mātikaṃ vā kātuṃ vaṭṭati, asukasmiṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā nagaraṃ vā nivesetunti evarūpaṃ pākaṭamantanaṃ. Tadeva mantananti yaṃ raññā mantitaṃ tadeva. Tādisehiyeva sīsukkhepabhamukkhepādīhi ākārehi manteyya. Rājabhaṇitanti yathā raññā bhaṇitaṃ, tassatthassa sādhanasamatthaṃ. Sopi tassatthassa sādhanasamatthameva bhaṇitaṃ bhaṇatīti attho.

    ၂၈၅. ပဝတ္တာရောတိ ပဝတ္တယိတာရော။ ယေသန္တိ ယေသံ သန္တကံ။ မန္တပဒန္တိ ဝေဒသင္ခာတံ မန္တမေဝ ။ ဂီတန္တိ အဋ္ဌကာဒီဟိ ဒသဟိ ပောရာဏကဗ္ရာဟ္မဏေဟိ သရသမ္ပတ္တိဝသေန သဇ္ဈာယိတံ။ ပဝုတ္တန္တိ အညေသံ ဝုတ္တံ, ဝာစိတန္တိ အတ္ထော။ သမိဟိတန္တိ သမုပဗ္ယူဠ္ဟံ ရာသိကတံ, ပိဏ္ဍံ ကတ္ဝာ ဌပိတန္တိ အတ္ထော။ တဒနုဂာယန္တီတိ ဧတရဟိ ဗ္ရာဟ္မဏာ တံ တေဟိ ပုဗ္ဗေ ဂီတံ အနုဂာယန္တိ အနုသဇ္ဈာယန္တိ။ တဒနုဘာသန္တီတိ တံ အနုဘာသန္တိ, ဣဒံ ပုရိမသ္သေဝ ဝေဝစနံ။ ဘာသိတမနုဘာသန္တီတိ တေဟိ ဘာသိတံ သဇ္ဈာယိတံ အနုသဇ္ဈာယန္တိ။ ဝာစိတမနုဝာစေန္တီတိ တေဟိ အညေသံ ဝာစိတံ အနုဝာစေန္တိ။

    285.Pavattāroti pavattayitāro. Yesanti yesaṃ santakaṃ. Mantapadanti vedasaṅkhātaṃ mantameva . Gītanti aṭṭhakādīhi dasahi porāṇakabrāhmaṇehi sarasampattivasena sajjhāyitaṃ. Pavuttanti aññesaṃ vuttaṃ, vācitanti attho. Samihitanti samupabyūḷhaṃ rāsikataṃ, piṇḍaṃ katvā ṭhapitanti attho. Tadanugāyantīti etarahi brāhmaṇā taṃ tehi pubbe gītaṃ anugāyanti anusajjhāyanti. Tadanubhāsantīti taṃ anubhāsanti, idaṃ purimasseva vevacanaṃ. Bhāsitamanubhāsantīti tehi bhāsitaṃ sajjhāyitaṃ anusajjhāyanti. Vācitamanuvācentīti tehi aññesaṃ vācitaṃ anuvācenti.

    သေယ္ယထိဒန္တိ တေ ကတမေဟိ အတ္ထော။ အဋ္ဌကောတိအာဒီနိ တေသံ နာမာနိ။ တေ ကိရ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဩလောကေတ္ဝာ ပရူပဃာတံ အကတ္ဝာ ကသ္သပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ ဘဂဝတော ပာဝစနေန သဟ သံသန္ဒိတ္ဝာ မန္တေ ဂန္ထိံသု။ အပရာပရေ ပန ဗ္ရာဟ္မဏာ ပာဏာတိပာတာဒီနိ ပက္ခိပိတ္ဝာ တယော ဝေဒေ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ဗုဒ္ဓဝစနေန သဒ္ဓိံ ဝိရုဒ္ဓေ အကံသု။ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီတိ ယေန တ္ဝံ ဣသိ ဘဝေယ္ယာသိ, ဧတံ ကာရဏံ န ဝိဇ္ဇတိ။ ဣဓ ဘဂဝာ ယသ္မာ – ‘‘ဧသ ပုစ္ဆိယမာနောပိ, အတ္တနော အဝတ္ထရဏဘာဝံ ဉတ္ဝာ ပဋိဝစနံ န ဒသ္သတီ’’တိ ဇာနာတိ, တသ္မာ ပဋိညံ အဂဟေတ္ဝာဝ တံ ဣသိဘာဝံ ပဋိက္ခိပိ။

    Seyyathidanti te katamehi attho. Aṭṭhakotiādīni tesaṃ nāmāni. Te kira dibbena cakkhunā oloketvā parūpaghātaṃ akatvā kassapasammāsambuddhassa bhagavato pāvacanena saha saṃsanditvā mante ganthiṃsu. Aparāpare pana brāhmaṇā pāṇātipātādīni pakkhipitvā tayo vede bhinditvā buddhavacanena saddhiṃ viruddhe akaṃsu. Netaṃṭhānaṃ vijjatīti yena tvaṃ isi bhaveyyāsi, etaṃ kāraṇaṃ na vijjati. Idha bhagavā yasmā – ‘‘esa pucchiyamānopi, attano avattharaṇabhāvaṃ ñatvā paṭivacanaṃ na dassatī’’ti jānāti, tasmā paṭiññaṃ agahetvāva taṃ isibhāvaṃ paṭikkhipi.

    ၂၈၆. ဣဒာနိ ယသ္မာ တေ ပောရာဏာ ဒသ ဗ္ရာဟ္မဏာ နိရာမဂန္ဓာ အနိတ္ထိဂန္ဓာ ရဇောဇလ္လဓရာ ဗ္ရဟ္မစာရိနော အရညာယတနေ ပဗ္ဗတပာဒေသု ဝနမူလဖလာဟာရာ ဝသိံသု။ ယဒာ ကတ္ထစိ ဂန္တုကာမာ ဟောန္တိ, ဣဒ္ဓိယာ အာကာသေနေဝ ဂစ္ဆန္တိ, နတ္ထိ တေသံ ယာနေန ကိစ္စံ။ သဗ္ဗဒိသာသု စ နေသံ မေတ္တာဒိဗ္ရဟ္မဝိဟာရဘာဝနာဝ အာရက္ခာ ဟောတိ, နတ္ထိ တေသံ ပာကာရပုရိသဂုတ္တီဟိ အတ္ထော။ ဣမိနာ စ အမ္ဗဋ္ဌေန သုတပုဗ္ဗာ တေသံ ပဋိပတ္တိ; တသ္မာ ဣမသ္သ သာစရိယကသ္သ တေသံ ပဋိပတ္တိတော အာရကဘာဝံ ဒသ္သေတုံ – ‘‘တံ ကိံ မညသိ, အမ္ဗဋ္ဌာ’’တိအာဒိမာဟ။

    286. Idāni yasmā te porāṇā dasa brāhmaṇā nirāmagandhā anitthigandhā rajojalladharā brahmacārino araññāyatane pabbatapādesu vanamūlaphalāhārā vasiṃsu. Yadā katthaci gantukāmā honti, iddhiyā ākāseneva gacchanti, natthi tesaṃ yānena kiccaṃ. Sabbadisāsu ca nesaṃ mettādibrahmavihārabhāvanāva ārakkhā hoti, natthi tesaṃ pākārapurisaguttīhi attho. Iminā ca ambaṭṭhena sutapubbā tesaṃ paṭipatti; tasmā imassa sācariyakassa tesaṃ paṭipattito ārakabhāvaṃ dassetuṃ – ‘‘taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭhā’’tiādimāha.

    တတ္ထ ဝိစိတကာဠကန္တိ ဝိစိနိတ္ဝာ အပနီတကာဠကံ။ ဝေဌကနတပသ္သာဟီတိ ဒုသ္သပဋ္ဋဒုသ္သဝေဏိ အာဒီဟိ ဝေဌကေဟိ နမိတဖာသုကာဟိ။ ကုတ္တဝာလေဟီတိ သောဘာကရဏတ္ထံ ကပ္ပေတုံ, ယုတ္တဋ္ဌာနေသု ကပ္ပိတဝာလေဟိ။ ဧတ္ထ စ ဝဠဝာနံယေဝ ဝာလာ ကပ္ပိတာ, န ရထာနံ, ဝဠဝပယုတ္တတ္တာ ပန ရထာပိ ‘‘ကုတ္တဝာလာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဥက္ကိဏ္ဏပရိခာသူတိ ခတပရိခာသု။ ဩက္ခိတ္တပလိဃာသူတိ ဌပိတပလိဃာသု။ နဂရူပကာရိကာသူတိ ဧတ္ထ ဥပကာရိကာတိ ပရေသံ အာရောဟနိဝာရဏတ္ထံ သမန္တာ နဂရံ ပာကာရသ္သ အဓောဘာဂေ ကတသုဓာကမ္မံ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန တာဟိ ဥပကာရိကာဟိ ယုတ္တာနိ နဂရာနေဝ ‘‘နဂရူပကာရိကာယော’’တိ အဓိပ္ပေတာနိ။ ရက္ခာပေန္တီတိ တာဒိသေသု နဂရေသု ဝသန္တာပိ အတ္တာနံ ရက္ခာပေန္တိ။ ကင္ခာတိ ‘‘သဗ္ဗညူ, န သဗ္ဗညူ’’တိ ဧဝံ သံသယော။ ဝိမတီတိ တသ္သေဝ ဝေဝစနံ, ဝိရူပာ မတိ, ဝိနိစ္ဆိနိတုံ အသမတ္ထာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဘဂဝာ ‘‘အမ္ဗဋ္ဌသ္သ ဣမိနာ အတ္တဘာဝေန မဂ္ဂပာတုဘာဝော နတ္ထိ, ကေဝလံ ဒိဝသော ဝီတိဝတ္တတိ, အယံ ခော ပန လက္ခဏပရိယေသနတ္ထံ အာဂတော, တမ္ပိ ကိစ္စံ နသ္သရတိ။ ဟန္ဒသ္သ သတိဇနနတ္ထံ နယံ ဒေမီ’’တိ အာဟ။

    Tattha vicitakāḷakanti vicinitvā apanītakāḷakaṃ. Veṭhakanatapassāhīti dussapaṭṭadussaveṇi ādīhi veṭhakehi namitaphāsukāhi. Kuttavālehīti sobhākaraṇatthaṃ kappetuṃ, yuttaṭṭhānesu kappitavālehi. Ettha ca vaḷavānaṃyeva vālā kappitā, na rathānaṃ, vaḷavapayuttattā pana rathāpi ‘‘kuttavālā’’ti vuttā. Ukkiṇṇaparikhāsūti khataparikhāsu. Okkhittapalighāsūti ṭhapitapalighāsu. Nagarūpakārikāsūti ettha upakārikāti paresaṃ ārohanivāraṇatthaṃ samantā nagaraṃ pākārassa adhobhāge katasudhākammaṃ vuccati. Idha pana tāhi upakārikāhi yuttāni nagarāneva ‘‘nagarūpakārikāyo’’ti adhippetāni. Rakkhāpentīti tādisesu nagaresu vasantāpi attānaṃ rakkhāpenti. Kaṅkhāti ‘‘sabbaññū, na sabbaññū’’ti evaṃ saṃsayo. Vimatīti tasseva vevacanaṃ, virūpā mati, vinicchinituṃ asamatthāti attho. Idaṃ bhagavā ‘‘ambaṭṭhassa iminā attabhāvena maggapātubhāvo natthi, kevalaṃ divaso vītivattati, ayaṃ kho pana lakkhaṇapariyesanatthaṃ āgato, tampi kiccaṃ nassarati. Handassa satijananatthaṃ nayaṃ demī’’ti āha.

    ဒ္ဝေလက္ခဏဒသ္သနဝဏ္ဏနာ

    Dvelakkhaṇadassanavaṇṇanā

    ၂၈၇. ဧဝံ ဝတ္ဝာ ပန ယသ္မာ ဗုဒ္ဓာနံ နိသိန္နာနံ ဝာ နိပန္နာနံ ဝာ ကောစိ လက္ခဏံ ပရိယေသိတုံ န သက္ကောတိ, ဌိတာနံ ပန စင္ကမန္တာနံ ဝာ သက္ကောတိ။ အာစိဏ္ဏဉ္စေတံ ဗုဒ္ဓာနံ လက္ခဏပရိယေသနတ္ထံ အာဂတဘာဝံ ဉတ္ဝာ ဥဋ္ဌာယာသနာ စင္ကမာဓိဋ္ဌာနံ နာမ, တေန ဘဂဝာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဗဟိ နိက္ခန္တော။ တသ္မာ အထ ခော ဘဂဝာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။

    287. Evaṃ vatvā pana yasmā buddhānaṃ nisinnānaṃ vā nipannānaṃ vā koci lakkhaṇaṃ pariyesituṃ na sakkoti, ṭhitānaṃ pana caṅkamantānaṃ vā sakkoti. Āciṇṇañcetaṃ buddhānaṃ lakkhaṇapariyesanatthaṃ āgatabhāvaṃ ñatvā uṭṭhāyāsanā caṅkamādhiṭṭhānaṃ nāma, tena bhagavā uṭṭhāyāsanā bahi nikkhanto. Tasmā atha kho bhagavātiādi vuttaṃ.

    သမန္နေသီတိ ဂဝေသိ, ဧကံ ဒ္ဝေတိ ဝာ ဂဏယန္တော သမာနယိ။ ယေဘုယ္ယေနာတိ ပာယေန, ဗဟုကာနိ အဒ္ဒသ, အပ္ပာနိ န အဒ္ဒသာတိ အတ္ထော။ တတော ယာနိ န အဒ္ဒသ တေသံ ဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ – ‘‘ဌပေတ္ဝာ ဒ္ဝေ’’တိ။ ကင္ခတီတိ ‘‘အဟော ဝတ ပသ္သေယ္ယ’’န္တိ ပတ္ထနံ ဥပ္ပာဒေတိ။ ဝိစိကိစ္ဆတီတိ တတော တတော တာနိ ဝိစိနန္တော ကိစ္ဆတိ န သက္ကောတိ ဒဋ္ဌုံ။ နာဓိမုစ္စတီတိ တာယ ဝိစိကိစ္ဆာယ သန္နိဋ္ဌာနံ န ဂစ္ဆတိ။ န သမ္ပသီဒတီတိ တတော – ‘‘ပရိပုဏ္ဏလက္ခဏော အယ’’န္တိ ဘဂဝတိ ပသာဒံ နာပဇ္ဇတိ။ ကင္ခာယ ဝာ ဒုဗ္ဗလာ ဝိမတိ ဝုတ္တာ, ဝိစိကိစ္ဆာယ မဇ္ဈိမာ, အနဓိမုစ္စနတာယ ဗလဝတီ, အသမ္ပသာဒေန တေဟိ တီဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တသ္သ ကာလုသိယဘာဝော။ ကောသောဟိတေတိ ဝတ္ထိကောသေန ပဋိစ္ဆန္နေ။ ဝတ္ထဂုယ္ဟေတိ အင္ဂဇာတေ ဘဂဝတော ဟိ ဝရဝာရဏသ္သေဝ ကောသောဟိတံ ဝတ္ထဂုယ္ဟံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ပဒုမဂဗ္ဘသမာနံ။ တံ သော ဝတ္ထပဋိစ္ဆန္နတ္တာ အပသ္သန္တော, အန္တောမုခဂတာယ စ ဇိဝ္ဟာယ ပဟူတဘာဝံ အသလ္လက္ခေန္တော တေသု ဒ္ဝီသု လက္ခဏေသု ကင္ခီ အဟောသိ ဝိစိကိစ္ဆီ။

    Samannesīti gavesi, ekaṃ dveti vā gaṇayanto samānayi. Yebhuyyenāti pāyena, bahukāni addasa, appāni na addasāti attho. Tato yāni na addasa tesaṃ dīpanatthaṃ vuttaṃ – ‘‘ṭhapetvā dve’’ti. Kaṅkhatīti ‘‘aho vata passeyya’’nti patthanaṃ uppādeti. Vicikicchatīti tato tato tāni vicinanto kicchati na sakkoti daṭṭhuṃ. Nādhimuccatīti tāya vicikicchāya sanniṭṭhānaṃ na gacchati. Na sampasīdatīti tato – ‘‘paripuṇṇalakkhaṇo aya’’nti bhagavati pasādaṃ nāpajjati. Kaṅkhāya vā dubbalā vimati vuttā, vicikicchāya majjhimā, anadhimuccanatāya balavatī, asampasādena tehi tīhi dhammehi cittassa kālusiyabhāvo. Kosohiteti vatthikosena paṭicchanne. Vatthaguyheti aṅgajāte bhagavato hi varavāraṇasseva kosohitaṃ vatthaguyhaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ padumagabbhasamānaṃ. Taṃ so vatthapaṭicchannattā apassanto, antomukhagatāya ca jivhāya pahūtabhāvaṃ asallakkhento tesu dvīsu lakkhaṇesu kaṅkhī ahosi vicikicchī.

    ၂၈၈. တထာရူပန္တိ တံ ရူပံ။ ကိမေတ္ထ အညေန ဝတ္တဗ္ဗံ? ဝုတ္တမေတံ နာဂသေနတ္ထေရေနေဝ မိလိန္ဒရညာ ပုဋ္ဌေန – ‘‘ဒုက္ကရံ, ဘန္တေ, နာဂသေန, ဘဂဝတာ ကတန္တိ။ ကိံ မဟာရာဇာတိ? မဟာဇနေန ဟိရိကရဏောကာသံ ဗ္ရဟ္မာယု ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ စ အန္တေဝာသိ ဥတ္တရသ္သ စ, ဗာဝရိသ္သ အန္တေဝာသီနံ သောဠသဗ္ရာဟ္မဏာနဉ္စ , သေလသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ စ အန္တေဝာသီနံ တိသတမာဏဝာနဉ္စ ဒသ္သေသိ, ဘန္တေတိ။ န, မဟာရာဇ, ဘဂဝာ ဂုယ္ဟံ ဒသ္သေသိ။ ဆာယံ ဘဂဝာ ဒသ္သေသိ။ ဣဒ္ဓိယာ အဘိသင္ခရိတ္ဝာ နိဝာသနနိဝတ္ထံ ကာယဗန္ဓနဗဒ္ဓံ စီဝရပာရုတံ ဆာယာရူပကမတ္တံ ဒသ္သေသိ မဟာရာဇာတိ။ ဆာယံ ဒိဋ္ဌေ သတိ ဒိဋ္ဌံယေဝ နနု, ဘန္တေတိ? တိဋ္ဌတေတံ, မဟာရာဇ, ဟဒယရူပံ ဒိသ္ဝာ ဗုဇ္ဈနကသတ္တော ဘဝေယ္ယ, ဟဒယမံသံ နီဟရိတ္ဝာ ဒသ္သေယ္ယ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓောတိ။ ကလ္လောသိ, ဘန္တေ, နာဂသေနာ’’တိ။

    288.Tathārūpanti taṃ rūpaṃ. Kimettha aññena vattabbaṃ? Vuttametaṃ nāgasenatthereneva milindaraññā puṭṭhena – ‘‘dukkaraṃ, bhante, nāgasena, bhagavatā katanti. Kiṃ mahārājāti? Mahājanena hirikaraṇokāsaṃ brahmāyu brāhmaṇassa ca antevāsi uttarassa ca, bāvarissa antevāsīnaṃ soḷasabrāhmaṇānañca , selassa brāhmaṇassa ca antevāsīnaṃ tisatamāṇavānañca dassesi, bhanteti. Na, mahārāja, bhagavā guyhaṃ dassesi. Chāyaṃ bhagavā dassesi. Iddhiyā abhisaṅkharitvā nivāsananivatthaṃ kāyabandhanabaddhaṃ cīvarapārutaṃ chāyārūpakamattaṃ dassesi mahārājāti. Chāyaṃ diṭṭhe sati diṭṭhaṃyeva nanu, bhanteti? Tiṭṭhatetaṃ, mahārāja, hadayarūpaṃ disvā bujjhanakasatto bhaveyya, hadayamaṃsaṃ nīharitvā dasseyya sammāsambuddhoti. Kallosi, bhante, nāgasenā’’ti.

    နိန္နာမေတ္ဝာတိ နီဟရိတ္ဝာ။ အနုမသီတိ ကထိနသူစိံ ဝိယ ကတ္ဝာ အနုမဇ္ဇိ, တထာကရဏေန စေတ္ထ မုဒုဘာဝော, ကဏ္ဏသောတာနုမသနေန ဒီဃဘာဝော, နာသိကသောတာနုမသနေန တနုဘာဝော, နလာဋစ္ဆာဒနေန ပုထုလဘာဝော ပကာသိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Ninnāmetvāti nīharitvā. Anumasīti kathinasūciṃ viya katvā anumajji, tathākaraṇena cettha mudubhāvo, kaṇṇasotānumasanena dīghabhāvo, nāsikasotānumasanena tanubhāvo, nalāṭacchādanena puthulabhāvo pakāsitoti veditabbo.

    ၂၈၉. ပဋိမာနေန္တောတိ အာဂမေန္တော, အာဂမနမသ္သ ပတ္ထေန္တော ဥဒိက္ခန္တောတိ အတ္ထော။

    289.Paṭimānentoti āgamento, āgamanamassa patthento udikkhantoti attho.

    ၂၉၀. ကထာသလ္လာပောတိ ကထာ စ သလ္လာပော စ, ကထနံ ပဋိကထနန္တိ အတ္ထော။

    290.Kathāsallāpoti kathā ca sallāpo ca, kathanaṃ paṭikathananti attho.

    ၂၉၁. အဟော ဝတာတိ ဂရဟဝစနမေတံ။ ရေတိ ဣဒံ ဟီဠနဝသေန အာမန္တနံ။ ပဏ္ဍိတကာတိ တမေဝ ဇိဂုစ္ဆန္တော အာဟ။ သေသပဒဒ္ဝယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝရူပေန ကိရ ဘော ပုရိသော အတ္ထစရကေနာတိ ဣဒံ ယာဒိသော တ္ဝံ, ဧဒိသေ အတ္ထစရကေ ဟိတကာရကေ သတိ ပုရိသော နိရယံယေဝ ဂစ္ဆေယ္ယ, န အညတ္ရာတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အာသဇ္ဇ အာသဇ္ဇာတိ ဃဋ္ဋေတ္ဝာ ဃဋ္ဋေတ္ဝာ။ အမ္ဟေပိ ဧဝံ ဥပနေယ္ယ ဥပနေယ္ယာတိ ဗ္ရာဟ္မဏော ခော ပန အမ္ဗဋ္ဌ ပောက္ခရသာတီတိအာဒီနိ ဝတ္ဝာ ဧဝံ ဥပနေတ္ဝာ ဥပနေတ္ဝာ ပဋိစ္ဆန္နံ ကာရဏံ အာဝိကရိတ္ဝာ သုဋ္ဌု ဒာသာဒိဘာဝံ အာရောပေတ္ဝာ အဝစ, တယာ အမ္ဟေ အက္ကောသာပိတာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပဒသာယေဝ ပဝတ္တေသီတိ ပာဒေန ပဟရိတ္ဝာ ဘူမိယံ ပာတေသိ။ ယဉ္စ သော ပုဗ္ဗေ အာစရိယေန သဒ္ဓိံ ရထံ အာရုဟိတ္ဝာ သာရထိ ဟုတ္ဝာ အဂမာသိ , တမ္ပိသ္သ ဌာနံ အစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ရထသ္သ ပုရတော ပဒသာ ယေဝသ္သ ဂမနံ အကာသိ။

    291.Aho vatāti garahavacanametaṃ. Reti idaṃ hīḷanavasena āmantanaṃ. Paṇḍitakāti tameva jigucchanto āha. Sesapadadvayepi eseva nayo. Evarūpena kira bho puriso atthacarakenāti idaṃ yādiso tvaṃ, edise atthacarake hitakārake sati puriso nirayaṃyeva gaccheyya, na aññatrāti imamatthaṃ sandhāya vadati. Āsajja āsajjāti ghaṭṭetvā ghaṭṭetvā. Amhepi evaṃ upaneyya upaneyyāti brāhmaṇo kho pana ambaṭṭha pokkharasātītiādīni vatvā evaṃ upanetvā upanetvā paṭicchannaṃ kāraṇaṃ āvikaritvā suṭṭhu dāsādibhāvaṃ āropetvā avaca, tayā amhe akkosāpitāti adhippāyo. Padasāyeva pavattesīti pādena paharitvā bhūmiyaṃ pātesi. Yañca so pubbe ācariyena saddhiṃ rathaṃ āruhitvā sārathi hutvā agamāsi , tampissa ṭhānaṃ acchinditvā rathassa purato padasā yevassa gamanaṃ akāsi.

    ပောက္ခရသာတိဗုဒ္ဓူပသင္ကမနဝဏ္ဏနာ

    Pokkharasātibuddhūpasaṅkamanavaṇṇanā

    ၂၉၂-၂၉၆. အတိဝိကာလောတိ သုဋ္ဌု ဝိကာလော, သမ္မောဒနီယကထာယပိ ကာလော နတ္ထိ။ အာဂမာ နု ခ္ဝိဓ ဘောတိ အာဂမာ နု ခော ဣဓ ဘော။ အဓိဝာသေတူတိ သမ္ပဋိစ္ဆတု။ အဇ္ဇတနာယာတိ ယံ မေ တုမ္ဟေသု ကာရံ ကရောတော အဇ္ဇ ဘဝိသ္သတိ ပုညဉ္စ ပီတိပာမောဇ္ဇဉ္စ တဒတ္ထာယ။ အဓိဝာသေသိ ဘဂဝာ တုဏ္ဟီဘာဝေနာတိ ဘဂဝာ ကာယင္ဂံ ဝာ ဝာစင္ဂံ ဝာ အစောပေတ္ဝာ အဗ္ဘန္တရေယေဝ ခန္တိံ ဓာရေန္တော တုဏ္ဟီဘာဝေန အဓိဝာသေသိ။ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ အနုဂ္ဂဟဏတ္ထံ မနသာဝ သမ္ပဋိစ္ဆီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    292-296.Ativikāloti suṭṭhu vikālo, sammodanīyakathāyapi kālo natthi. Āgamā nu khvidha bhoti āgamā nu kho idha bho. Adhivāsetūti sampaṭicchatu. Ajjatanāyāti yaṃ me tumhesu kāraṃ karoto ajja bhavissati puññañca pītipāmojjañca tadatthāya. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvenāti bhagavā kāyaṅgaṃ vā vācaṅgaṃ vā acopetvā abbhantareyeva khantiṃ dhārento tuṇhībhāvena adhivāsesi. Brāhmaṇassa anuggahaṇatthaṃ manasāva sampaṭicchīti vuttaṃ hoti.

    ၂၉၇. ပဏီတေနာတိ ဥတ္တမေန။ သဟတ္ထာတိ သဟတ္ထေန။ သန္တပ္ပေသီတိ သုဋ္ဌု တပ္ပေသိ ပရိပုဏ္ဏံ သုဟိတံ ယာဝဒတ္ထံ အကာသိ။ သမ္ပဝာရေသီတိ သုဋ္ဌု ပဝာရေသိ, အလံ အလန္တိ ဟတ္ထသညာယ ပဋိက္ခိပာပေသိ။ ဘုတ္တာဝိန္တိ ဘုတ္တဝန္တံ။ ဩနီတပတ္တပာဏိန္တိ ပတ္တတော ဩနီတပာဏိံ, အပနီတဟတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဩနိတ္တပတ္တပာဏိန္တိပိ ပာဌော။ တသ္သတ္ထော – ဩနိတ္တံ နာနာဘူတံ ဝိနာဘူတံ ပတ္တံ ပာဏိတော အသ္သာတိ ဩနိတ္တပတ္တပာဏိ, တံ ဩနိတ္တပတ္တပာဏိံ။ ဟတ္ထေ စ ပတ္တဉ္စ ဓောဝိတ္ဝာ ဧကမန္တေ ပတ္တံ နိက္ခိပိတ္ဝာ နိသိန္နန္တိ အတ္ထော။ ဧကမန္တံ နိသီဒီတိ ဘဂဝန္တံ ဧဝံ ဘူတံ ဉတ္ဝာ ဧကသ္မိံ ဩကာသေ နိသီဒီတိ အတ္ထော။

    297.Paṇītenāti uttamena. Sahatthāti sahatthena. Santappesīti suṭṭhu tappesi paripuṇṇaṃ suhitaṃ yāvadatthaṃ akāsi. Sampavāresīti suṭṭhu pavāresi, alaṃ alanti hatthasaññāya paṭikkhipāpesi. Bhuttāvinti bhuttavantaṃ. Onītapattapāṇinti pattato onītapāṇiṃ, apanītahatthanti vuttaṃ hoti. Onittapattapāṇintipi pāṭho. Tassattho – onittaṃ nānābhūtaṃ vinābhūtaṃ pattaṃ pāṇito assāti onittapattapāṇi, taṃ onittapattapāṇiṃ. Hatthe ca pattañca dhovitvā ekamante pattaṃ nikkhipitvā nisinnanti attho. Ekamantaṃ nisīdīti bhagavantaṃ evaṃ bhūtaṃ ñatvā ekasmiṃ okāse nisīdīti attho.

    ၂၉၈. အနုပုဗ္ဗိံ ကထန္တိ အနုပဋိပာဋိကထံ။ အာနုပုဗ္ဗိကထာ နာမ ဒာနာနန္တရံ သီလံ, သီလာနန္တရံ သဂ္ဂော, သဂ္ဂာနန္တရံ မဂ္ဂောတိ ဧတေသံ အတ္ထာနံ ဒီပနကထာ။ တေနေဝ – ‘‘သေယ္ယထိဒံ ဒာနကထ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဩကာရန္တိ အဝကာရံ လာမကဘာဝံ။ သာမုက္ကံသိကာတိ သာမံ ဥက္ကံသိကာ, အတ္တနာယေဝ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ ဂဟိတာ, သယမ္ဘူဉာဏေန ဒိဋ္ဌာ, အသာဓာရဏာ အညေသန္တိ အတ္ထော။ ကာ ပန သာတိ? အရိယသစ္စဒေသနာ။ တေနေဝာဟ – ‘‘ဒုက္ခံ, သမုဒယံ, နိရောဓံ, မဂ္ဂ’’န္တိ။ ဓမ္မစက္ခုန္တိ ဧတ္ထ သောတာပတ္တိမဂ္ဂော အဓိပ္ပေတော။ တသ္သ ဥပ္ပတ္တိအာကာရဒသ္သနတ္ထံ – ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ, သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ အာဟ။ တဉ္ဟိ နိရောဓံ အာရမ္မဏံ ကတ္ဝာ ကိစ္စဝသေန ဧဝံ သဗ္ဗသင္ခတံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

    298.Anupubbiṃ kathanti anupaṭipāṭikathaṃ. Ānupubbikathā nāma dānānantaraṃ sīlaṃ, sīlānantaraṃ saggo, saggānantaraṃ maggoti etesaṃ atthānaṃ dīpanakathā. Teneva – ‘‘seyyathidaṃ dānakatha’’ntiādimāha. Okāranti avakāraṃ lāmakabhāvaṃ. Sāmukkaṃsikāti sāmaṃ ukkaṃsikā, attanāyeva uddharitvā gahitā, sayambhūñāṇena diṭṭhā, asādhāraṇā aññesanti attho. Kā pana sāti? Ariyasaccadesanā. Tenevāha – ‘‘dukkhaṃ, samudayaṃ, nirodhaṃ, magga’’nti. Dhammacakkhunti ettha sotāpattimaggo adhippeto. Tassa uppattiākāradassanatthaṃ – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti āha. Tañhi nirodhaṃ ārammaṇaṃ katvā kiccavasena evaṃ sabbasaṅkhataṃ paṭivijjhantaṃ uppajjati.

    ပောက္ခရသာတိဥပာသကတ္တပဋိဝေဒနာဝဏ္ဏနာ

    Pokkharasātiupāsakattapaṭivedanāvaṇṇanā

    ၂၉၉. ဒိဋ္ဌော အရိယသစ္စဓမ္မော ဧတေနာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မော။ ဧသ နယော သေသပဒေသုပိ။ တိဏ္ဏာ ဝိစိကိစ္ဆာ အနေနာတိ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော။ ဝိဂတာ ကထံကထာ အသ္သာတိ ဝိဂတကထံကထော။ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တောတိ ဝိသာရဒဘာဝံ ပတ္တော။ ကတ္ထ? သတ္ထုသာသနေ။ နာသ္သ ပရော ပစ္စယော, န ပရသ္သ သဒ္ဓာယ ဧတ္ထ ဝတ္တတီတိ အပရပ္ပစ္စယော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနတ္ထတ္တာ စ ပာကဋမေဝာတိ။

    299. Diṭṭho ariyasaccadhammo etenāti diṭṭhadhammo. Esa nayo sesapadesupi. Tiṇṇā vicikicchā anenāti tiṇṇavicikiccho. Vigatā kathaṃkathā assāti vigatakathaṃkatho. Vesārajjappattoti visāradabhāvaṃ patto. Kattha? Satthusāsane. Nāssa paro paccayo, na parassa saddhāya ettha vattatīti aparappaccayo. Sesaṃ sabbattha vuttanayattā uttānatthattā ca pākaṭamevāti.

    ဣတိ သုမင္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ

    Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ

    အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Ambaṭṭhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ၄. သောဏဒဏ္ဍသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 4. Soṇadaṇḍasuttavaṇṇanā




    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ဒီဃနိကာယ • Dīghanikāya / ၃. အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တံ • 3. Ambaṭṭhasuttaṃ

    ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ဒီဃနိကာယ (ဋီကာ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ၃. အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 3. Ambaṭṭhasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact