Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Dīghanikāya (ṭīkā)

    ೩. ಅಮ್ಬಟ್ಠಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

    3. Ambaṭṭhasuttavaṇṇanā

    ಅದ್ಧಾನಗಮನವಣ್ಣನಾ

    Addhānagamanavaṇṇanā

    ೨೫೪. ಅಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಾತಿ ಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾವಸೇನ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಗ್ಗಹಿತತಾಯ ಅಪುಬ್ಬಸ್ಸ ಪದಸ್ಸ ವಣ್ಣನಾ ಅತ್ಥವಿಭಜನಾ। ‘‘ಹಿತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಾಗತಮತ್ಥ’’ನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ) ಹಿ ವುತ್ತಂ। ಜನಪದಿನೋತಿ ಜನಪದವನ್ತೋ, ಜನಪದಸ್ಸ ವಾ ಇಸ್ಸರಾ ರಾಜಕುಮಾರಾ ಗೋತ್ತವಸೇನ ಕೋಸಲಾ ನಾಮ। ಯದಿ ಏಕೋ ಜನಪದೋ, ಕಥಂ ಬಹುವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ರೂಳ್ಹಿಸದ್ದೇನಾ’’ತಿ। ಅಕ್ಖರಚಿನ್ತಕಾ ಹಿ ಈದಿಸೇಸು ಠಾನೇಸು ಯುತ್ತೇ ವಿಯ ಈದಿಸಲಿಙ್ಗವಚನಾನಿ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ಅಯಮೇತ್ಥ ರೂಳ್ಹಿ ಯಥಾ ಅಞ್ಞತ್ಥಪಿ ‘‘ಕುರೂಸು ವಿಹರತಿ, ಅಙ್ಗೇಸು ವಿಹರತೀ’’ತಿ ಚ। ತಬ್ಬಿಸೇಸನೇಪಿ ಜನಪದ-ಸದ್ದೇ ಜಾತಿ-ಸದ್ದೇ ಏಕವಚನಮೇವ। ಪೋರಾಣಾ ಪನಾತಿ ಪನ-ಸದ್ದೋ ವಿಸೇಸತ್ಥಜೋತನೋ, ತೇನ ಪುಥುಅತ್ಥವಿಸಯತಾಯ ಏವಞ್ಚೇತಂ ಪುಥುವಚನನ್ತಿ ವಕ್ಖಮಾನವಿಸೇಸಂ ಜೋತೇತಿ। ಬಹುಪ್ಪಭೇದೋ ಹಿ ಸೋ ಪದೇಸೋ ತಿಯೋಜನಸತಪರಿಮಾಣತಾಯ। ನಙ್ಗಲಾನಿಪಿ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾತಿ ಕಮ್ಮಪ್ಪಹಾನವಸೇನ ನಙ್ಗಲಾನಿಪಿ ಪಹಾಯ, ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಞ್ಚೇತಂ। ನ ಕೇವಲಂ ಕಸ್ಸಕಾ ಏವ, ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚಂ ಪಹಾಯ ತತ್ಥ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು। ‘‘ಸೋ ಪದೇಸೋ’’ತಿ ಪದೇಸಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತಂ, ವಚನವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ವಾ, ತೇ ಪದೇಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೋಸಲಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಕುಸಲಾ ಏವ ಕೋಸಲಾತಿ ಕತ್ವಾ।

    254.Apubbapadavaṇṇanāti atthasaṃvaṇṇanāvasena heṭṭhā aggahitatāya apubbassa padassa vaṇṇanā atthavibhajanā. ‘‘Hitvā punappunāgatamattha’’nti (dī. ni. aṭṭha. 1.ganthārambhakathā) hi vuttaṃ. Janapadinoti janapadavanto, janapadassa vā issarā rājakumārā gottavasena kosalā nāma. Yadi eko janapado, kathaṃ bahuvacananti āha ‘‘rūḷhisaddenā’’ti. Akkharacintakā hi īdisesu ṭhānesu yutte viya īdisaliṅgavacanāni icchanti, ayamettha rūḷhi yathā aññatthapi ‘‘kurūsu viharati, aṅgesu viharatī’’ti ca. Tabbisesanepi janapada-sadde jāti-sadde ekavacanameva. Porāṇā panāti pana-saddo visesatthajotano, tena puthuatthavisayatāya evañcetaṃ puthuvacananti vakkhamānavisesaṃ joteti. Bahuppabhedo hi so padeso tiyojanasataparimāṇatāya. Naṅgalānipi chaḍḍetvāti kammappahānavasena naṅgalānipi pahāya, nidassanamattañcetaṃ. Na kevalaṃ kassakā eva, atha kho aññepi manussā attano attano kiccaṃ pahāya tattha sannipatiṃsu. ‘‘So padeso’’ti padesasāmaññato vuttaṃ, vacanavipallāsena vā, te padesāti attho. Kosalāti vuccati kusalā eva kosalāti katvā.

    ಚಾರಿಕನ್ತಿ ಚರಣಂ, ಚರಣಂ ವಾ ಚಾರೋ, ಸೋ ಏವ ಚಾರಿಕಾ। ತಯಿದಂ ಮಗ್ಗಗಮನಂ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಂ, ನ ಚುಣ್ಣಿಕಗಮನಮತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅದ್ಧಾನಗಮನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ’’ತಿ। ತಂ ವಿಭಾಗೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಚಾರಿಕಾ ಚ ನಾಮೇಸಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ದೂರೇಪೀತಿ ನಾತಿದೂರೇಪಿ। ಸಹಸಾ ಗಮನನ್ತಿ ಸೀಘಗಮನಂ। ಮಹಾಕಸ್ಸಪಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಾದಿಂ ಏಕದೇಸೇನ ವತ್ವಾ ವನವಾಸೀತಿಸ್ಸಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ವತ್ಥುಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ಕಥೇತುಂ ‘‘ಭಗವಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ಆಕಾಸಗಾಮೀಹಿ ಏವ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ‘‘ಛಳಭಿಞ್ಞಾನಂ ಆರೋಚೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ।

    Cārikanti caraṇaṃ, caraṇaṃ vā cāro, so eva cārikā. Tayidaṃ maggagamanaṃ idhādhippetaṃ, na cuṇṇikagamanamattanti āha ‘‘addhānagamanaṃ gacchanto’’ti. Taṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘cārikā ca nāmesā’’tiādi vuttaṃ. Tattha dūrepīti nātidūrepi. Sahasā gamananti sīghagamanaṃ. Mahākassapapaccuggamanādiṃ ekadesena vatvā vanavāsītissasāmaṇerassa vatthuṃ vitthāretvā janapadacārikaṃ kathetuṃ ‘‘bhagavā hī’’tiādi āraddhaṃ. Ākāsagāmīhi eva saddhiṃ gantukāmo ‘‘chaḷabhiññānaṃ ārocehī’’ti āha.

    ಸಙ್ಘಕಮ್ಮವಸೇನ ಸಿಜ್ಝಮಾನಾಪಿ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಸತ್ಥು ಆಣಾವಸೇನೇವ ಸಿಜ್ಝನತೋ ‘‘ಬುದ್ಧದಾಯಜ್ಜಂ ತೇ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅಪರೇ ಪನ ಅಪರಿಪುಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸಸ್ಸೇವ ತಸ್ಸ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಅನುಜಾನನ್ತೋ ‘‘ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅವೋಚಾತಿ ವದನ್ತಿ। ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾತಿ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಉಪಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ।

    Saṅghakammavasena sijjhamānāpi upasampadā satthu āṇāvaseneva sijjhanato ‘‘buddhadāyajjaṃ te dassāmī’’ti vuttanti vadanti. Apare pana aparipuṇṇavīsativassasseva tassa upasampadaṃ anujānanto ‘‘dassāmī’’ti avocāti vadanti. Upasampādetvāti dhammasenāpatinā upajjhāyena upasampādetvā.

    ನವಯೋಜನಸತಿಕಮ್ಪಿ ಠಾನಂ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸಪರಿಯಾಪನ್ನಮೇವ, ತತೋ ಪರಂ ನಾಧಿಪ್ಪೇತಂ ತುರಿತಚಾರಿಕಾವಸೇನ ಅಗಮನತೋ। ಸಮನ್ತಾತಿ ಗತಗತಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಚತೂಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಸಮನ್ತತೋ। ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಕಾರಣೇನಾತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾತರುಣಭಾವತೋ ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಮಜ್ಝಿಮಮಣ್ಡಲೇ ವೇನೇಯ್ಯಾನಂ ಞಾಣಪರಿಪಾಕಾದಿಕಾರಣೇನ ಮಜ್ಝಿಮಮಣ್ಡಲಂ ಓಸರತಿ। ‘‘ಸತ್ತಹಿ ವಾ’’ತಿಆದಿ ‘‘ಏಕಮಾಸಂ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಾನುಕ್ಕಮೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।

    Navayojanasatikampi ṭhānaṃ majjhimadesapariyāpannameva, tato paraṃ nādhippetaṃ turitacārikāvasena agamanato. Samantāti gatagataṭṭhānassa catūsu passesu samantato. Aññenapi kāraṇenāti bhikkhūnaṃ samathavipassanātaruṇabhāvato aññenapi majjhimamaṇḍale veneyyānaṃ ñāṇaparipākādikāraṇena majjhimamaṇḍalaṃ osarati.‘‘Sattahi vā’’tiādi ‘‘ekamāsaṃ vā’’tiādinā vuttānukkamena yojetabbaṃ.

    ಸರೀರಫಾಸುಕತ್ಥಾಯಾತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ನಿಬದ್ಧವಾಸವಸೇನ ಉಸ್ಸನ್ನಧಾತುಕಸ್ಸ ಸರೀರಸ್ಸ ವಿಚರಣೇನ ಫಾಸುಕತ್ಥಾಯ। ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಕಾಲಾಭಿಕಙ್ಖನತ್ಥಾಯಾತಿ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋಪಮಸುತ್ತ (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೭೨) ಮಘದೇವಜಾತಕಾದಿ (ಜಾ॰ ೧.೧.೯) ದೇಸನಾನಂ ವಿಯ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಕಾಲಂ ಆಕಙ್ಖಮಾನೇನ। ಸುರಾಪಾನಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞಾಪನೇ (ಪಾಚಿ॰ ೩೨೮) ವಿಯ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞಾಪನತ್ಥಾಯ। ಬೋಧನೇಯ್ಯಸತ್ತೇ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಾದಿಕೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೪೭) ಬೋಧನತ್ಥಾಯ। ಕಞ್ಚಿ, ಕತಿಪಯೇ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಚಾರಿಕಾ ನಿಬದ್ಧಚಾರಿಕಾ। ತದಞ್ಞಾ ಅನಿಬದ್ಧಚಾರಿಕಾ।

    Sarīraphāsukatthāyāti ekasmiṃyeva ṭhāne nibaddhavāsavasena ussannadhātukassa sarīrassa vicaraṇena phāsukatthāya. Aṭṭhuppattikālābhikaṅkhanatthāyāti aggikkhandhopamasutta (a. ni. 7.72) maghadevajātakādi (jā. 1.1.9) desanānaṃ viya dhammadesanāya aṭṭhuppattikālaṃ ākaṅkhamānena. Surāpānasikkhāpadapaññāpane (pāci. 328) viya sikkhāpadapaññāpanatthāya. Bodhaneyyasatte aṅgulimālādike (ma. ni. 2.347) bodhanatthāya. Kañci, katipaye vā puggale uddissa cārikā nibaddhacārikā. Tadaññā anibaddhacārikā.

    ದಸಸಹಸ್ಸಿ ಲೋಕಧಾತುಯಾತಿ ಜಾತಿಖೇತ್ತಭೂತೇ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳೇ। ತತ್ಥ ಹಿ ಸತ್ತೇ ಪರಿಪಕ್ಕಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಬುದ್ಧಞಾಣಂ ಅಭಿನೀಹರಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಭಗವಾ ಞಾಣಜಾಲಂ ಪತ್ಥರತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠೋತಿ ತಸ್ಸ ಞಾಣಸ್ಸ ಗೋಚರಭಾವಂ ಉಪಗತೋ। ಭಗವಾ ಕಿರ ಮಹಾಕರುಣಾಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಯೇ ಸತ್ತಾ ಭಬ್ಬಾ ಪರಿಪಾಕಞಾಣಾ ಅಜ್ಜ ಮಯಾ ವಿನೇತಬ್ಬಾ, ತೇ ಮಯ್ಹಂ ಞಾಣಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೂ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಸಮನ್ನಾಹರತಿ। ತಸ್ಸ ಸಹ ಸಮನ್ನಾಹಾರಾ ಏಕೋ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ಬಹೂ ವಾ ತದಾ ವಿನಯೂಪಗಾ ವೇನೇಯ್ಯಾ ಞಾಣಸ್ಸ ಆಪಾಥಮಾಗಚ್ಛನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೋ। ಏವಮ್ಪಿ ಆಪಾಥಮಾಗತಾನಂ ಪನ ನೇಸಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಂ ಪುಬ್ಬಚರಿಯಂ ಪುಬ್ಬಹೇತುಂ ಸಮ್ಪತಿ ವತ್ತಮಾನಞ್ಚ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇತಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ಅಥ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿ। ವಾದಪಟಿವಾದಂ ಕತ್ವಾತಿ ‘‘ಏವಂ ನು ತೇ ಅಮ್ಬಟ್ಠಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಮಯಾ ವುತ್ತವಚನಸ್ಸ ‘‘ಯೇ ಚ ಖೋ ತೇ ಭೋ ಗೋತಮ ಮುಣ್ಡಕಾ ಸಮಣಕಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಟಿವಚನಂ ಕತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಇಬ್ಭವಾದನಿಪಾತನವಸೇನ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಅಸಮ್ಭಿವಾಕ್ಯಂ ಸಾಧುಸಭಾವಾಯ ವಾಚಾಯ ವತ್ತುಂ ಅಯುತ್ತವಚನಂ ವಕ್ಖತಿ। ನಿಬ್ಬಿಸೇವನನ್ತಿ ವಿಗತತುದನಂ, ಮಾನದಬ್ಬವಸೇನ ಅಪಗತಪರಿಪ್ಫನ್ದನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Dasasahassi lokadhātuyāti jātikhettabhūte dasasahassacakkavāḷe. Tattha hi satte paripakkindriye passituṃ buddhañāṇaṃ abhinīharitvā ṭhito bhagavā ñāṇajālaṃ pattharatīti vuccati. Sabbaññutaññāṇajālassa anto paviṭṭhoti tassa ñāṇassa gocarabhāvaṃ upagato. Bhagavā kira mahākaruṇāsamāpattiṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhāya ‘‘ye sattā bhabbā paripākañāṇā ajja mayā vinetabbā, te mayhaṃ ñāṇassa upaṭṭhahantū’’ti cittaṃ adhiṭṭhāya samannāharati. Tassa saha samannāhārā eko vā dve vā bahū vā tadā vinayūpagā veneyyā ñāṇassa āpāthamāgacchanti ayamettha buddhānubhāvo. Evampi āpāthamāgatānaṃ pana nesaṃ upanissayaṃ pubbacariyaṃ pubbahetuṃ sampati vattamānañca paṭipattiṃ oloketi, tenāha ‘‘atha bhagavā’’tiādi. Vādapaṭivādaṃ katvāti ‘‘evaṃ nu te ambaṭṭhā’’tiādinā mayā vuttavacanassa ‘‘ye ca kho te bho gotama muṇḍakā samaṇakā’’tiādinā paṭivacanaṃ katvā tikkhattuṃ ibbhavādanipātanavasena nānappakāraṃ asambhivākyaṃ sādhusabhāvāya vācāya vattuṃ ayuttavacanaṃ vakkhati. Nibbisevananti vigatatudanaṃ, mānadabbavasena apagataparipphandananti attho.

    ಅವಸರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಉಪಗನ್ತಬ್ಬಂ। ಇಚ್ಛಾನಙ್ಗಲೇತಿ ಇದಂ ತದಾ ಭಗವತೋ ಗೋಚರಗಾಮನಿದಸ್ಸನಂ ಸಮೀಪತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮನ್ತಿ ಕತ್ವಾ। ‘‘ಇಚ್ಛಾನಙ್ಗಲವನಸಣ್ಡೇ’’ತಿ ನಿವಾಸನಟ್ಠಾನದಸ್ಸನಂ ಅಧಿಕರಣೇ ಭುಮ್ಮನ್ತಿ। ತದುಭಯಂ ವಿವರನ್ತೋ ‘‘ಇಚ್ಛಾನಙ್ಗಲಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಧಮ್ಮರಾಜಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಬ್ಬಸೋ ಅಧಮ್ಮನಿಗ್ಗಣ್ಹನಪರಾ ಪಟಿಪತ್ತಿ, ಸಾ ಚ ಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾವಸೇನಾತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸೀಲಖನ್ಧಾವಾರ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಯಥಾಭಿರುಚಿತೇನಾತಿ ದಿಬ್ಬವಿಹಾರಾದೀಸು ಯೇನ ಯೇನ ಅತ್ತನೋ ಅಭಿರುಚಿತೇನ ವಿಹಾರೇನ।

    Avasaritabbanti upagantabbaṃ. Icchānaṅgaleti idaṃ tadā bhagavato gocaragāmanidassanaṃ samīpatthe bhummanti katvā. ‘‘Icchānaṅgalavanasaṇḍe’’ti nivāsanaṭṭhānadassanaṃ adhikaraṇe bhummanti. Tadubhayaṃ vivaranto ‘‘icchānaṅgalaṃ upanissāyā’’tiādimāha. Dhammarājassa bhagavato sabbaso adhammaniggaṇhanaparā paṭipatti, sā ca sīlasamādhipaññāvasenāti taṃ dassetuṃ ‘‘sīlakhandhāvāra’’ntiādi vuttaṃ. Yathābhirucitenāti dibbavihārādīsu yena yena attano abhirucitena vihārena.

    ಪೋಕ್ಖರಸಾತಿವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ

    Pokkharasātivatthuvaṇṇanā

    ೨೫೫. ಮನ್ತೇತಿ ಇರುಬ್ಬೇದಾದಿಮನ್ತಸತ್ಥೇ। ಪೋಕ್ಖರೇ ಕಮಲೇ ಸಯಮಾನೋ ನಿಸೀದೀತಿ ಪೋಕ್ಖರಸಾತೀ। ಸಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಸಮಸಣ್ಠಾನಂ, ಪೋಕ್ಖರೇ ಸಣ್ಠಾನಾವಯವೇ ಜಾತೋತಿ ‘‘ಪೋಕ್ಖರಸಾತೀ’’ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೇತಪೋಕ್ಖರಸದಿಸೋತಿ ಸೇತಪದುಮವಣ್ಣೋ। ಸುವಟ್ಟಿತಾತಿ ವಟ್ಟಭಾವಸ್ಸ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಸುಟ್ಠು ವಟ್ಟುಲಾ। ಕಾಳವಙ್ಗತಿಲಕಾದೀನಂ ಅಭಾವೇನ ಸುಪರಿಸುದ್ಧಾ।

    255.Manteti irubbedādimantasatthe. Pokkhare kamale sayamāno nisīdīti pokkharasātī. Sāti vuccati samasaṇṭhānaṃ, pokkhare saṇṭhānāvayave jātoti ‘‘pokkharasātī’’tipi vuccati. Setapokkharasadisoti setapadumavaṇṇo. Suvaṭṭitāti vaṭṭabhāvassa yuttaṭṭhāne suṭṭhu vaṭṭulā. Kāḷavaṅgatilakādīnaṃ abhāvena suparisuddhā.

    ಇಮಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಕೀದಿಸೋ ಪುಬ್ಬಯೋಗೋ, ಯೇನ ನಂ ಭಗವಾ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ತಂ ಠಾನಂ ಉಪಗತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಯಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಪದುಮಗಬ್ಭೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ತೇನಾಯಂ ಸಂಸೇದಜೋ ಜಾತೋ। ನ ಪುಪ್ಫತೀತಿ ನ ವಿಕಸತಿ। ರಜತಬಿಮ್ಬಕನ್ತಿ ರೂಪಿಯಮಯಂ ರೂಪಕಂ।

    Imassa brāhmaṇassa kīdiso pubbayogo, yena naṃ bhagavā anuggaṇhituṃ taṃ ṭhānaṃ upagatoti āha ‘‘ayaṃ panā’’tiādi. Padumagabbhe nibbatti tenāyaṃ saṃsedajo jāto. Na pupphatīti na vikasati. Rajatabimbakanti rūpiyamayaṃ rūpakaṃ.

    ಅಜ್ಝಾವಸತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಧಿ-ಸದ್ದೋ ಇಸ್ಸರಿಯತ್ಥದೀಪನೋ, ಆಸದ್ದೋ ಮರಿಯಾದತ್ಥೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತೇಹಿ ಯುತ್ತತ್ತಾ ಹಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠನ್ತಿ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ತೇನಾಹ ‘‘ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ಯಾಯ ಮರಿಯಾದಾಯಾತಿ ಯಾಯ ಅವತ್ಥಾಯ। ನಗರಸ್ಸ ವತ್ಥುನ್ತಿ ‘‘ಅಯಂ ಖಣೋ, ಸುಮುಹುತ್ತಂ ಮಾ ಅತಿಕ್ಕಮೀ’’ತಿ ರತ್ತಿವಿಭಾಯನಂ ಅನುರಕ್ಖನ್ತಾ ರತ್ತಿಯಂ ಉಕ್ಕಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಉಕ್ಕಾಸು ಜಲಮಾನಾಸು ನಗರಸ್ಸ ವತ್ಥುಂ ಅಗ್ಗಹೇಸುಂ, ತಸ್ಮಾ ಉಕ್ಕಾಸು ಠಿತಾತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠಾ, ಉಕ್ಕಾಸು ವಿಜ್ಜೋತಯನ್ತೀಸು ಠಿತಾ ಪತಿಟ್ಠಿತಾತಿ ಮೂಲವಿಭುಜಾದಿಪಕ್ಖೇಪೇನ ಸದ್ದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ವಾ ಉಕ್ಕಾಸು ಠಿತಾಸು ಠಿತಾ ಆಸೀತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠಾ। ಅಪರೇ ಪನ ಭಣನ್ತಿ ‘‘ಭೂಮಿಭಾಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ, ಉಪಕರಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ, ಮನುಸ್ಸಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ತಂ ನಗರಂ ಉಕ್ಕಟ್ಠಗುಣಯೋಗತೋ ಉಕ್ಕಟ್ಠಾತಿ ನಾಮಂ ಲಭೀ’’ತಿ । ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಉಕ್ಕಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಉಪಯೋಗವಸೇನ ವುತ್ತಪದಸ್ಸ। ಅನುಪಯೋಗತ್ತಾತಿ ವಿಸೇಸನಭಾವೇನ ಅನುಪಯುತ್ತತ್ತಾ। ಸೇಸಪದೇಸೂತಿ ‘‘ಸತ್ತುಸ್ಸದ’’ನ್ತಿಆದಿಪದೇಸು। ಯಥಾವಿಧಿ ಹಿ ಅನುಪಯೋಗೋ ಪುರಿಮಸ್ಮಿಂ। ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತವಿಧಾನೇ। ‘‘ಸದ್ದಸತ್ಥತೋ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏತೇನ ಸದ್ದಲಕ್ಖಣಾನುಗತೋ ವಾಯಂ ಸದ್ದಪ್ಪಯೋಗೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಉಪಅನುಅಧಿಆಇತಿಏವಂಪುಬ್ಬಕೇ ವಸನಕಿರಿಯಾಠಾನೇ ಉಪಯೋಗವಚನಮೇವ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಸದ್ದವಿದೂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ।

    Ajjhāvasatīti ettha adhi-saddo issariyatthadīpano, āsaddo mariyādatthoti dassento ‘‘abhibhavitvā’’tiādimāha. Tehi yuttattā hi ukkaṭṭhanti upayogavacanaṃ, tenāha ‘‘upasaggavasenā’’tiādi. Yāya mariyādāyāti yāya avatthāya.Nagarassa vatthunti ‘‘ayaṃ khaṇo, sumuhuttaṃ mā atikkamī’’ti rattivibhāyanaṃ anurakkhantā rattiyaṃ ukkā ṭhapetvā ukkāsu jalamānāsu nagarassa vatthuṃ aggahesuṃ, tasmā ukkāsu ṭhitāti ukkaṭṭhā, ukkāsu vijjotayantīsu ṭhitā patiṭṭhitāti mūlavibhujādipakkhepena saddasiddhi veditabbā, niruttinayena vā ukkāsu ṭhitāsu ṭhitā āsīti ukkaṭṭhā. Apare pana bhaṇanti ‘‘bhūmibhāgasampattiyā, upakaraṇasampattiyā, manussasampattiyā ca taṃ nagaraṃ ukkaṭṭhaguṇayogato ukkaṭṭhāti nāmaṃ labhī’’ti . Tassāti ‘‘ukkaṭṭha’’nti upayogavasena vuttapadassa. Anupayogattāti visesanabhāvena anupayuttattā. Sesapadesūti ‘‘sattussada’’ntiādipadesu. Yathāvidhi hi anupayogo purimasmiṃ. Tatthāti ‘‘upasaggavasenā’’tiādinā vuttavidhāne. ‘‘Saddasatthato pariyesitabba’’nti etena saddalakkhaṇānugato vāyaṃ saddappayogoti dasseti. Upaanuadhiāitievaṃpubbake vasanakiriyāṭhāne upayogavacanameva pāpuṇātīti saddavidū icchanti.

    ಉಸ್ಸದತಾ ನಾಮೇತ್ಥ ಬಹುಲತಾತಿ, ತಂ ಬಹುಲತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಬಹುಜನ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಗಹೇತ್ವಾ ಪೋಸೇತಬ್ಬಂ ಪೋಸಾವನಿಯಂ। ಆವಿಜ್ಝಿತ್ವಾತಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ।

    Ussadatā nāmettha bahulatāti, taṃ bahulataṃ dassetuṃ ‘‘bahujana’’ntiādi vuttaṃ. Gahetvā posetabbaṃ posāvaniyaṃ. Āvijjhitvāti parikkhipitvā.

    ರಞ್ಞಾ ವಿಯ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವಾ ರಾಜಭೋಗ್ಗಂ। ರಞ್ಞೋ ದಾಯಭೂತನ್ತಿ ಕುಲಪರಮ್ಪರಾಯ ಯೋಗ್ಯಭಾವೇನ ರಾಜತೋ ಲದ್ಧದಾಯಭೂತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ದಾಯಜ್ಜನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ರಾಜನೀಹಾರೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಉದ್ಧಂ ಪರಿಭೋಗಲಾಭಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠದೇಯ್ಯತಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಆಹ ‘‘ಛತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜಸಙ್ಖೇಪೇನ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಛೇಜ್ಜಭೇಜ್ಜ’’ನ್ತಿ ಸರೀರದಣ್ಡಧನದಣ್ಡಾದಿ ಭೇದಂ ಸಬ್ಬಂ ದಣ್ಡಮಾಹ। ನದೀತಿತ್ಥಪಬ್ಬತಾದೀಸೂತಿ ನದೀತಿತ್ಥಪಬ್ಬತಪಾದಗಾಮದ್ವಾರಅಟವಿಮುಖಾದೀಸು। ‘‘ರಾಜದಾಯ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾವ ರಞ್ಞೋ ದಿನ್ನಭಾವೇ ಸಿದ್ಧೇ ‘‘ರಞ್ಞಾ ಪಸೇನದಿನಾ ಕೋಸಲೇನ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ ವಚನಂ ಕಿಮತ್ಥಿಯನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ದಾಯಕರಾಜದೀಪನತ್ಥ’’ನ್ತಿಆದಿ । ನಿಸ್ಸಟ್ಠಪರಿಚ್ಚತ್ತನ್ತಿ ಮುತ್ತಚಾಗವಸೇನ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಂ ಕತ್ವಾ। ಏವಞ್ಹಿ ತಂ ಸೇಟ್ಠದೇಯ್ಯಂ ಉತ್ತಮದೇಯ್ಯಂ ಜಾತಂ।

    Raññā viya bhuñjitabbanti vā rājabhoggaṃ. Rañño dāyabhūtanti kulaparamparāya yogyabhāvena rājato laddhadāyabhūtaṃ. Tenāha ‘‘dāyajjanti attho’’ti. Rājanīhārena paribhuñjitabbato uddhaṃ paribhogalābhassa seṭṭhadeyyatā nāma natthīti āha ‘‘chattaṃ ussāpetvā rājasaṅkhepena bhuñjitabba’’nti. ‘‘Sabbaṃ chejjabhejja’’nti sarīradaṇḍadhanadaṇḍādi bhedaṃ sabbaṃ daṇḍamāha. Nadītitthapabbatādīsūti nadītitthapabbatapādagāmadvāraaṭavimukhādīsu. ‘‘Rājadāya’’nti imināva rañño dinnabhāve siddhe ‘‘raññā pasenadinā kosalena dinna’’nti vacanaṃ kimatthiyanti āha ‘‘dāyakarājadīpanattha’’ntiādi . Nissaṭṭhapariccattanti muttacāgavasena pariccattaṃ katvā. Evañhi taṃ seṭṭhadeyyaṃ uttamadeyyaṃ jātaṃ.

    ಉಪಲಭೀತಿ ಸವನವಸೇನ ಉಪಲಭೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸೋತದ್ವಾರ…ಪೇ॰… ಅಞ್ಞಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅವಧಾರಣಫಲತ್ತಾ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ವಾಕ್ಯಂ ಅನ್ತೋಗಧಾವಧಾರಣನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪದಪೂರಣಮತ್ತೇ ನಿಪಾತೋ’’ತಿ। ‘‘ಅವಧಾರಣತ್ಥೇ’’ತಿ ಪನ ಇಮಿನಾ ಇಟ್ಠತೋವಧಾರಣತ್ಥಂ ಖೋ-ಸದ್ದಗ್ಗಹಣನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ । ‘‘ಅಸ್ಸೋಸೀ’’ತಿ ಪದಂ ಖೋ-ಸದ್ದೇ ಗಹಿತೇ ತೇನ ಫುಲ್ಲಿತಮಣ್ಡಿತಂ ವಿಯ ಹೋನ್ತಂ ಪೂರಿತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತೇನ ಚ ಪುರಿಮಪಚ್ಛಿಮಪದಾನಿ ಸಿಲಿಟ್ಠಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ನ ತಸ್ಮಿಂ ಅಗ್ಗಹಿತೇತಿ ಆಹ ‘‘ಪದಪೂರಣೇನ ಬ್ಯಞ್ಜನಸಿಲಿಟ್ಠತಾಮತ್ತಮೇವಾ’’ತಿ। ಮತ್ತ-ಸದ್ದೋ ವಿಸೇಸನಿವತ್ತಿಅತ್ಥೋ, ತೇನಸ್ಸ ಅನತ್ಥನ್ತರದೀಪನತಾ ದಸ್ಸಿತಾ ಹೋತಿ, ಏವ-ಸದ್ದೇನ ಪನ ಬ್ಯಞ್ಜನಸಿಲಿಟ್ಠತಾಯ ಏಕನ್ತಿಕತಾ।

    Upalabhīti savanavasena upalabhīti imamatthaṃ dassento ‘‘sotadvāra…pe… aññāsī’’ti āha. Avadhāraṇaphalattā sabbampi vākyaṃ antogadhāvadhāraṇanti āha ‘‘padapūraṇamatte nipāto’’ti. ‘‘Avadhāraṇatthe’’ti pana iminā iṭṭhatovadhāraṇatthaṃ kho-saddaggahaṇanti dasseti . ‘‘Assosī’’ti padaṃ kho-sadde gahite tena phullitamaṇḍitaṃ viya hontaṃ pūritaṃ nāma hoti, tena ca purimapacchimapadāni siliṭṭhāni honti, na tasmiṃ aggahiteti āha ‘‘padapūraṇena byañjanasiliṭṭhatāmattamevā’’ti. Matta-saddo visesanivattiattho, tenassa anatthantaradīpanatā dassitā hoti, eva-saddena pana byañjanasiliṭṭhatāya ekantikatā.

    ಸಮಿತಪಾಪತ್ತಾತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಂ ಅನವಸೇಸತೋ ಸವಾಸನಂ ಸಮಿತಪಾಪತ್ತಾ। ಏವಞ್ಹಿ ಬಾಹಿರಕವಿರಾಗಸೇಕ್ಖಾಸೇಕ್ಖಪಾಪಸಮನತೋ ಭಗವತೋ ಪಾಪಸಮನಂ ವಿಸೇಸಿತಂ ಹೋತಿ, ತೇನಾಹ ವುತ್ತಞ್ಹೇತನ್ತಿಆದಿ। ಅನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ನಿಪಾತಾನಂ ಇಧ ಅನುಸ್ಸವತ್ಥೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಖಲೂತಿ ಅನುಸ್ಸವತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ’’ತಿ। ಆಲಪನಮತ್ತನ್ತಿ ಪಿಯಾಲಾಪವಚನಮತ್ತಂ। ಪಿಯಸಮುದಾಹಾರೋ ಹೇತೇ ‘‘ಭೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಆವುಸೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ದೇವಾನಂ ಪಿಯಾ’’ತಿ ವಾ। ಗೋತ್ತವಸೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಗಂ ತಾಯತೀತಿ ಗೋತ್ತಂ। ಗೋತಮೋತಿ ಹಿ ಪವತ್ತಮಾನಂ ವಚನಂ, ಬುದ್ಧಿಞ್ಚ ತಾಯತಿ ಏಕಂಸಿಕವಿಸಯತಾಯ ರಕ್ಖತೀತಿ ಗೋತ್ತಂ। ಯಥಾ ಹಿ ಬುದ್ಧಿ ಆರಮ್ಮಣಭೂತೇನ ಅತ್ಥೇನ ವಿನಾ ನ ವತ್ತತಿ, ಏವಂ ಅಭಿಧಾನಂ ಅಭಿಧೇಯ್ಯಭೂತೇನ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಗೋತ್ತಸಙ್ಖಾತೋ ಅತ್ಥೋ ತಾನಿ ತಾಯತಿ ರಕ್ಖತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕೋ ಪನ ಸೋತಿ? ಅಞ್ಞಕುಲಪರಮ್ಪರಾಸಾಧಾರಣಂ ತಸ್ಸ ಕುಲಸ್ಸ ಆದಿಪುರಿಸಸಮುದಾಗತಂ ತಂಕುಲಪರಿಯಾಪನ್ನಸಾಧಾರಣಂ ಸಾಮಞ್ಞರೂಪನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಸಮಣೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸರಿಕ್ಖಕಜನೇಹಿ ಭಗವತೋ ಬಹುಮತಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಸಮಿತಪಾಪತಾಕಿತ್ತನತೋ। ‘‘ಗೋತಮೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಲೋಕಿಯಜನೇಹಿ ಉಳಾರಕುಲಸಮ್ಭೂತತಾದೀಪನತೋ।

    Samitapāpattāti accantaṃ anavasesato savāsanaṃ samitapāpattā. Evañhi bāhirakavirāgasekkhāsekkhapāpasamanato bhagavato pāpasamanaṃ visesitaṃ hoti, tenāha vuttañhetantiādi. Anekatthattā nipātānaṃ idha anussavattho adhippetoti āha ‘‘khalūti anussavatthe nipāto’’ti. Ālapanamattanti piyālāpavacanamattaṃ. Piyasamudāhāro hete ‘‘bho’’ti vā ‘‘āvuso’’ti vā ‘‘devānaṃ piyā’’ti vā. Gottavasenāti ettha gaṃ tāyatīti gottaṃ. Gotamoti hi pavattamānaṃ vacanaṃ, buddhiñca tāyati ekaṃsikavisayatāya rakkhatīti gottaṃ. Yathā hi buddhi ārammaṇabhūtena atthena vinā na vattati, evaṃ abhidhānaṃ abhidheyyabhūtena, tasmā so gottasaṅkhāto attho tāni tāyati rakkhatīti vuccati. Ko pana soti? Aññakulaparamparāsādhāraṇaṃ tassa kulassa ādipurisasamudāgataṃ taṃkulapariyāpannasādhāraṇaṃ sāmaññarūpanti daṭṭhabbaṃ. Ettha ca ‘‘samaṇo’’ti iminā sarikkhakajanehi bhagavato bahumatabhāvo dassito samitapāpatākittanato. ‘‘Gotamo’’ti iminā lokiyajanehi uḷārakulasambhūtatādīpanato.

    ಉಚ್ಚಾಕುಲಪರಿದೀಪನಂ ಉದಿತೋದಿತವಿಪುಲಖತ್ತಿಯಕುಲವಿಭಾವನತೋ। ಸಬ್ಬಖತ್ತಿಯಾನಞ್ಹಿ ಆದಿಭೂತಮಹಾಸಮ್ಮತಮಹಾರಾಜತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಂ ಉಳಾರತಮಂ ಸಕ್ಯರಾಜಕುಲಂ। ಕೇನಚಿ ಪಾರಿಜುಞ್ಞೇನಾತಿ ಞಾತಿಪಾರಿಜುಞ್ಞಭೋಗಪಾರಿಜುಞ್ಞಾದಿನಾ ಕೇನಚಿ ಪಾರಿಜುಞ್ಞೇನ ಪಾರಿಹಾನಿಯಾ। ಅನಭಿಭೂತೋ ಅನಜ್ಝೋತ್ಥತೋ। ತಥಾ ಹಿ ತಸ್ಸ ಕುಲಸ್ಸ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ ಲೋಕನಾಥಸ್ಸ ಅಭಿಜಾತಿಯಂ, ಅಥ ಖೋ ವಡ್ಢಿಯೇವ। ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನೇ ಚ ತತೋಪಿ ಸಮಿದ್ಧತಮಭಾವೋ ಲೋಕೇ ಪಾಕಟೋ ಪಞ್ಞಾತೋ। ಇತಿ ‘‘ಸಕ್ಯಕುಲಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ಇದಂ ವಚನಂ ಭಗವತೋ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಭಾವದೀಪನಂ ವುತ್ತಂ ಮಹನ್ತಂ ಞಾತಿಪರಿವಟ್ಟಂ, ಮಹನ್ತಞ್ಚ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವಸಿದ್ಧಿತೋ। ಸುನ್ದರನ್ತಿ ಭದ್ದಕಂ। ಭದ್ದಕತಾ ಚ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಹಿತಸುಖಾವಹಭಾವೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಆಹ ಅತ್ಥಾವಹಂ ಸುಖಾವಹನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಅತ್ಥಾವಹನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕಪರಮತ್ಥಸಂಹಿತಹಿತಾವಹಂ। ಸುಖಾವಹನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತತಿವಿಧಸುಖಾವಹಂ। ತಥಾರೂಪಾನನ್ತಿ ತಾದಿಸಾನಂ। ಯಾದಿಸೇಹಿ ಪನ ಗುಣೇಹಿ ಭಗವಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ತೇಹಿ ಚತುಪ್ಪಮಾಣಿಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಅಚ್ಚನ್ತಾಯ ಸದ್ಧಾಯ ಪಸಾದನೀಯೋ ತೇಸಂ ಯಥಾಭೂತಸಭಾವತ್ತಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಯಥಾರೂಪೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯಥಾಭೂತಂ…ಪೇ॰… ಅರಹತನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಧಮ್ಮಪ್ಪಮಾಣಾನಂ, ಲೂಖಪ್ಪಮಾಣಾನಞ್ಚ ಸತ್ತಾನಂ ಭಗವತೋ ಪಸಾದಾವಹತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಂ ದಸ್ಸನೇನೇವ ಚ ಇತರೇಸಮ್ಪಿ ಅತ್ಥತೋ ಪಸಾದಾವಹತಾ ದಸ್ಸಿತಾ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ತದವಿನಾಭಾವತೋ। ದಸ್ಸನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸಾಧು ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಕೋಸಿಯಸಕುಣವತ್ಥುಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೪೪; ಖು॰ ಪಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೦) ಕಥೇತಬ್ಬಂ।

    Uccākulaparidīpanaṃ uditoditavipulakhattiyakulavibhāvanato. Sabbakhattiyānañhi ādibhūtamahāsammatamahārājato paṭṭhāya asambhinnaṃ uḷāratamaṃ sakyarājakulaṃ. Kenaci pārijuññenāti ñātipārijuññabhogapārijuññādinā kenaci pārijuññena pārihāniyā. Anabhibhūto anajjhotthato. Tathā hi tassa kulassa na kiñci pārijuññaṃ lokanāthassa abhijātiyaṃ, atha kho vaḍḍhiyeva. Abhinikkhamane ca tatopi samiddhatamabhāvo loke pākaṭo paññāto. Iti ‘‘sakyakulā pabbajito’’ti idaṃ vacanaṃ bhagavato saddhāpabbajitabhāvadīpanaṃ vuttaṃ mahantaṃ ñātiparivaṭṭaṃ, mahantañca bhogakkhandhaṃ pahāya pabbajitabhāvasiddhito. Sundaranti bhaddakaṃ. Bhaddakatā ca passantassa hitasukhāvahabhāvena veditabbāti āha atthāvahaṃ sukhāvahanti. Tattha atthāvahanti diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthasaṃhitahitāvahaṃ. Sukhāvahanti yathāvuttatividhasukhāvahaṃ. Tathārūpānanti tādisānaṃ. Yādisehi pana guṇehi bhagavā samannāgato, tehi catuppamāṇikassa lokassa sabbathāpi accantāya saddhāya pasādanīyo tesaṃ yathābhūtasabhāvattāti dassento yathārūpotiādimāha. Tattha yathābhūtaṃ…pe…arahatanti iminā dhammappamāṇānaṃ, lūkhappamāṇānañca sattānaṃ bhagavato pasādāvahataṃ dasseti. Taṃ dassaneneva ca itaresampi atthato pasādāvahatā dassitā hotīti daṭṭhabbaṃ tadavinābhāvato. Dassanamattampi sādhu hotīti ettha kosiyasakuṇavatthuṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.144; khu. pā. aṭṭha. 10) kathetabbaṃ.

    ಅಮ್ಬಟ್ಠಮಾಣವಕಥಾವಣ್ಣನಾ

    Ambaṭṭhamāṇavakathāvaṇṇanā

    ೨೫೬. ಮನ್ತೇ ಪರಿವತ್ತೇತೀತಿ ವೇದೇ ಸಜ್ಝಾಯತಿ, ಪರಿಯಾಪುಣಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮನ್ತೇ ಧಾರೇತೀತಿ ಯಥಾಅಧೀತೇ ಮನ್ತೇ ಅಸಮ್ಮುಟ್ಠೇ ಕತ್ವಾ ಹದಯೇ ಠಪೇತಿ ಓಟ್ಠಪಹತಕರಣವಸೇನ, ನ ಅತ್ಥವಿಭಾವನವಸೇನ।

    256.Mante parivattetīti vede sajjhāyati, pariyāpuṇātīti attho. Mante dhāretīti yathāadhīte mante asammuṭṭhe katvā hadaye ṭhapeti oṭṭhapahatakaraṇavasena, na atthavibhāvanavasena.

    ಸನಿಘಣ್ಡುಕೇಟುಭಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಚನೀಯವಾಚಕಭಾವೇನ ಅತ್ಥಂ ಸದ್ದಞ್ಚ ನಿಖಡತಿ ಭಿನ್ದತಿ ವಿಭಜ್ಜ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ನಿಖಣ್ಡು, ಸಾ ಏವ ಇಧ ಖ-ಕಾರಸ್ಸ ಘ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ನಿಘಣ್ಡೂ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಕಿಟಯತಿ ಗಮೇತಿ ಞಾಪೇತಿ ಕಿರಿಯಾದಿವಿಭಾಗಂ, ತಂ ವಾ ಅನವಸೇಸಪರಿಯಾದಾನತೋ ಗಮೇನ್ತೋ ಪೂರೇತೀತಿ ಕೇಟುಭಂ। ವೇವಚನಪ್ಪಕಾಸಕನ್ತಿ ಪರಿಯಾಯಸದ್ದದೀಪಕಂ, ಏಕೇಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯವಚನವಿಭಾವಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಞ್ಚೇತಂ ಅನೇಕೇಸಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಾನಂ ಏಕಸದ್ದವಚನೀಯತಾವಿಭಾವನವಸೇನಪಿ ತಸ್ಸ ಗನ್ಥಸ್ಸ ಪವತ್ತತ್ತಾ। ವಚೀಭೇದಾದಿಲಕ್ಖಣಾ ಕಿರಿಯಾ ಕಪ್ಪೀಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ಕಿರಿಯಾಕಪ್ಪೋ, ಸೋ ಪನ ವಣ್ಣಪದಸಮ್ಬನ್ಧಪದತ್ಥಾದಿವಿಭಾಗತೋ ಬಹುವಿಕಪ್ಪೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕಿರಿಯಾಕಪ್ಪವಿಕಪ್ಪೋ’’ತಿ। ಇದಞ್ಚ ಮೂಲಕಿರಿಯಾಕಪ್ಪಗನ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸೋ ಹಿ ಸತಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣೋ ನಯಚರಿಯಾದಿಪಕರಣಂ। ಠಾನಕರಣಾದಿವಿಭಾಗತೋ , ನಿಬ್ಬಚನವಿಭಾಗತೋ ಚ ಅಕ್ಖರಾ ಪಭೇದೀಯನ್ತಿ ಏತೇಹೀತಿ ಅಕ್ಖರಪ್ಪಭೇದಾ, ಸಿಕ್ಖಾನಿರುತ್ತಿಯೋ। ಏತೇಸನ್ತಿ ವೇದಾನಂ।

    Sanighaṇḍukeṭubhānanti ettha vacanīyavācakabhāvena atthaṃ saddañca nikhaḍati bhindati vibhajja dassetīti nikhaṇḍu, sā eva idha kha-kārassa gha-kāraṃ katvā ‘‘nighaṇḍū’’ti vutto. Kiṭayati gameti ñāpeti kiriyādivibhāgaṃ, taṃ vā anavasesapariyādānato gamento pūretīti keṭubhaṃ. Vevacanappakāsakanti pariyāyasaddadīpakaṃ, ekekassa atthassa anekapariyāyavacanavibhāvakanti attho. Nidassanamattañcetaṃ anekesampi atthānaṃ ekasaddavacanīyatāvibhāvanavasenapi tassa ganthassa pavattattā. Vacībhedādilakkhaṇā kiriyā kappīyati etenāti kiriyākappo, so pana vaṇṇapadasambandhapadatthādivibhāgato bahuvikappoti āha ‘‘kiriyākappavikappo’’ti. Idañca mūlakiriyākappaganthaṃ sandhāya vuttaṃ. So hi satasahassaparimāṇo nayacariyādipakaraṇaṃ. Ṭhānakaraṇādivibhāgato , nibbacanavibhāgato ca akkharā pabhedīyanti etehīti akkharappabhedā, sikkhāniruttiyo. Etesanti vedānaṃ.

    ತೇ ಏವ ವೇದೇ ಪದಸೋ ಕಾಯತೀತಿ ಪದಕೋ। ತಂ ತಂ ಸದ್ದಂ ತದತ್ಥಞ್ಚ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ ಬ್ಯಾಚಿಕ್ಖತಿ ಏತೇನಾತಿ ಬ್ಯಾಕರಣಂ, ಸದ್ದಸತ್ಥಂ। ಆಯತಿಂ ಹಿತಂ ತೇನ ಲೋಕೋ ನ ಯತತಿ ನ ಈಹತೀತಿ ಲೋಕಾಯತಂ। ತಞ್ಹಿ ಗನ್ಥಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸತ್ತಾ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯಾಯ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ।

    Te eva vede padaso kāyatīti padako. Taṃ taṃ saddaṃ tadatthañca byākaroti byācikkhati etenāti byākaraṇaṃ, saddasatthaṃ. Āyatiṃ hitaṃ tena loko na yatati na īhatīti lokāyataṃ. Tañhi ganthaṃ nissāya sattā puññakiriyāya cittampi na uppādenti.

    ವಯತೀತಿ ವಯೋ, ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನೇಸು ಕತ್ಥಚಿ ಅಪರಿಕಿಲಮನ್ತೋ ಅವಿತ್ಥಾಯನ್ತೋ ತೇ ಗನ್ಥೇ ಸನ್ಧಾರೇತಿ ಪೂರೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದ್ವೇ ಪಟಿಸೇಧಾ ಪಕತಿಂ ಗಮೇನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅವಯೋ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅವಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅವಯೋ ನಾಮ…ಪೇ॰… ನ ಸಕ್ಕೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಅನುಞ್ಞಾತೋ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸಾಧನವಸೇನ, ‘‘ಪಟಿಞ್ಞಾತೋ’’ತಿ ಪನ ಪದಸ್ಸ ಕತ್ತುಸಾಧನವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಆಚರಿಯೇನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರಾಭತಂ ಆಚರಿಯಕಂ। ಗರೂತಿ ಭಾರಿಯಂ ಅತ್ತಾನಂ ತತೋ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಗಮನಂ ದುಕ್ಕರಂ ಹೋತಿ। ಅನತ್ಥೋಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನಿನ್ದಾಬ್ಯಾರೋಸಉಪಾರಮ್ಭಾದಿ।

    Vayatīti vayo, ādimajjhapariyosānesu katthaci aparikilamanto avitthāyanto te ganthe sandhāreti pūretīti attho. Dve paṭisedhā pakatiṃ gamentīti dassento ‘‘avayo na hotī’’ti vatvā tattha avayaṃ dassetuṃ ‘‘avayo nāma…pe… na sakkotī’’ti vuttaṃ. ‘‘Anuññāto’’ti padassa kammasādhanavasena, ‘‘paṭiññāto’’ti pana padassa kattusādhanavasena attho veditabboti dassento ‘‘ācariyenā’’tiādimāha. Ācariyaparamparābhataṃ ācariyakaṃ. Garūti bhāriyaṃ attānaṃ tato mocetvā gamanaṃ dukkaraṃ hoti. Anatthopi uppajjati nindābyārosaupārambhādi.

    ೨೫೭. ‘‘ಅಬ್ಭುಗ್ಗತೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಭಿಸದ್ದಯೋಗೇನ ಇತ್ಥಮ್ಭೂತಾಖ್ಯಾನತ್ಥವಸೇನೇವ ಉಪಯೋಗವಚನಂ।

    257. ‘‘Abbhuggato’’ti ettha abhisaddayogena itthambhūtākhyānatthavaseneva upayogavacanaṃ.

    ೨೫೮. ಲಕ್ಖಣಾನೀತಿ ಲಕ್ಖಣದೀಪನಾನಿ ಮನ್ತಪದಾನಿ। ಅನ್ತರಧಾಯನ್ತೀತಿ ನ ಕೇವಲಂ ಲಕ್ಖಣಮನ್ತಾನಿಯೇವ, ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಞಾಣಬಲಾಭಾವೇನ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಅನ್ತರಧಾಯನ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ವದನ್ತಿ ‘‘ಏಕಸತಂ ಅದ್ಧರಿಯಂ ಸಾಖಾ ಸಹಸ್ಸವತ್ತಕೋ ಸಾಮಾ’’ತಿಆದಿ। ಪಣಿಧಿ …ಪೇ॰… ಮಹತೋತಿ ಏತ್ಥ ಪಣಿಧಿಮಹತೋ ಸಮಾದಾನಮಹತೋತಿ ಆದಿನಾ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಮಹನ್ತ-ಸದ್ದೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ। ಪಣಿಧಿಮಹನ್ತತಾದಿ ಚಸ್ಸ ಬುದ್ಧವಂಸಚರಿಯಾಪಿಟಕವಣ್ಣನಾದಿವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ನಿಟ್ಠಾತಿ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಯೋ। ಭವಭೇದೇತಿ ಭವವಿಸೇಸೇ। ಇತೋ ಚ ಏತ್ತೋ ಚ ಬ್ಯಾಪೇತ್ವಾ ಠಿತತಾ ವಿಸಟಭಾವೋ।

    258.Lakkhaṇānīti lakkhaṇadīpanāni mantapadāni. Antaradhāyantīti na kevalaṃ lakkhaṇamantāniyeva, atha kho aññānipi brāhmaṇānaṃ ñāṇabalābhāvena anukkamena antaradhāyanti. Tathā hi vadanti ‘‘ekasataṃ addhariyaṃ sākhā sahassavattako sāmā’’tiādi. Paṇidhi…pe… mahatoti ettha paṇidhimahato samādānamahatoti ādinā paccekaṃ mahanta-saddo yojetabbo. Paṇidhimahantatādi cassa buddhavaṃsacariyāpiṭakavaṇṇanādivasena veditabbo. Niṭṭhāti nipphattiyo. Bhavabhedeti bhavavisese. Ito ca etto ca byāpetvā ṭhitatā visaṭabhāvo.

    ಜಾತಿಸಾಮಞ್ಞತೋತಿ ಲಕ್ಖಣಜಾತಿಯಾ ಲಕ್ಖಣಭಾವಮತ್ತೇನ ಸಮಾನಭಾವತೋ। ಯಥಾ ಹಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಸುವಿಸದಾನಿ, ಸುಪರಿಬ್ಯತ್ತಾನಿ, ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ಚ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ಚಕ್ಕವತ್ತೀನಂ, ತೇನಾಹ ‘‘ನ ತೇಹೇವ ಬುದ್ಧೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಅಭಿರೂಪತಾ, ದೀಘಾಯುಕತಾ, ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕತಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದೀನಂ ಪಿಯಮನಾಪತಾತಿ ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಅಚ್ಛರಿಯಸಭಾವೇಹಿ। ದಾನಂ, ಪಿಯವಚನಂ, ಅತ್ಥಚರಿಯಾ, ಸಮಾನತ್ತತಾತಿ ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂಹಿ। ರಞ್ಜನತೋತಿ ಪೀತಿಜನನತೋ। ಚಕ್ಕಂ ಚಕ್ಕರತನಂ ವತ್ತೇತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ। ಸಮ್ಪತ್ತಿಚಕ್ಕೇಹಿ ಸಯಂ ವತ್ತತಿ, ತೇಹಿ ಚ ಪರಂ ಸತ್ತನಿಕಾಯಂ ವತ್ತೇತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ। ಪರಹಿತಾವಹೋ ಇರಿಯಾಪಥಚಕ್ಕಾನಂ ವತ್ತೋ ವತ್ತನಂ ಏತಸ್ಸ, ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ। ಅಪ್ಪಟಿಹತಂ ವಾ ಆಣಾಸಙ್ಖಾತಂ ಚಕ್ಕಂ ವತ್ತೇತೀತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ। ಖತ್ತಿಯಮಣ್ಡಲಾದಿಸಞ್ಞಿತಂ ಚಕ್ಕಂ ಸಮೂಹಂ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತೇತೀತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಚಕ್ಕವತ್ತಿವತ್ತಸಙ್ಖಾತಂ ಧಮ್ಮಂ ಚರತಿ, ಚಕ್ಕವತ್ತಿವತ್ತಸಙ್ಖಾತೋ ಧಮ್ಮೋ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೀತಿ ವಾ ಧಮ್ಮಿಕೋ। ಧಮ್ಮತೋ ಅನಪೇತತ್ತಾ ಧಮ್ಮೋ ರಞ್ಜನಟ್ಠೇನ ರಾಜಾತಿ ಧಮ್ಮರಾಜಾ। ‘‘ರಾಜಾ ಹೋತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಚಾತುರನ್ತೋ’’ತಿ ಪದಂ ಚತುದೀಪಿಸ್ಸರತಂ ವಿಭಾವೇತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಚತುಸಮುದ್ದಅನ್ತಾಯಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಚತುದ್ದೀಪವಿಭೂಸಿತಾಯಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಚತುಬ್ಬಿಧಾ’’ತಿ ವಿಧಗ್ಗಹಣಂ ತಂತಂಪರಿತ್ತದೀಪಾನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹತ್ಥನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಕೋಪಾದೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಕಾಮಮೋಹಮಾನಮದಾದಿಕೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ವಿಜಿತಾವೀತಿ ವಿಜಿತವಾ। ಕೇನಚಿ ಅಕಮ್ಪಿಯಟ್ಠೇನ ಜನಪದೇ ಥಾವರಿಯಪ್ಪತ್ತೋ, ದಳ್ಹಭತ್ತಿಭಾವತೋ ವಾ, ಜನಪದೋ ಥಾವರಿಯಂ ಪತ್ತೋ ಏತ್ಥಾತಿ ಜನಪದತ್ಥಾವರಿಯಪ್ಪತ್ತೋ।

    Jātisāmaññatoti lakkhaṇajātiyā lakkhaṇabhāvamattena samānabhāvato. Yathā hi buddhānaṃ lakkhaṇāni suvisadāni, suparibyattāni, paripuṇṇāni ca honti, na evaṃ cakkavattīnaṃ, tenāha ‘‘na teheva buddho hotī’’ti. Abhirūpatā, dīghāyukatā, appātaṅkatā, brāhmaṇādīnaṃ piyamanāpatāti imehi catūhi acchariyasabhāvehi. Dānaṃ, piyavacanaṃ, atthacariyā, samānattatāti imehi catūhi saṅgahavatthūhi. Rañjanatoti pītijananato. Cakkaṃ cakkaratanaṃ vatteti pavattetīti cakkavattī. Sampatticakkehi sayaṃ vattati, tehi ca paraṃ sattanikāyaṃ vatteti pavattetīti cakkavattī. Parahitāvaho iriyāpathacakkānaṃ vatto vattanaṃ etassa, etthāti vā cakkavattī. Appaṭihataṃ vā āṇāsaṅkhātaṃ cakkaṃ vattetīti cakkavattī. Khattiyamaṇḍalādisaññitaṃ cakkaṃ samūhaṃ attano vase vattetīti cakkavattī cakkavattivattasaṅkhātaṃ dhammaṃ carati, cakkavattivattasaṅkhāto dhammo etasmiṃ atthīti vā dhammiko. Dhammato anapetattā dhammo rañjanaṭṭhena rājāti dhammarājā. ‘‘Rājā hoti cakkavattī’’ti vuttattā ‘‘cāturanto’’ti padaṃ catudīpissarataṃ vibhāvetīti āha ‘‘catusamuddaantāyā’’tiādi. Tattha ‘‘catuddīpavibhūsitāyā’’ti avatvā ‘‘catubbidhā’’ti vidhaggahaṇaṃ taṃtaṃparittadīpānampi saṅgahatthanti daṭṭhabbaṃ. Kopādīti ādi-saddena kāmamohamānamadādike saṅgaṇhāti. Vijitāvīti vijitavā. Kenaci akampiyaṭṭhena janapade thāvariyappatto, daḷhabhattibhāvato vā, janapado thāvariyaṃ patto etthāti janapadatthāvariyappatto.

    ಚಿತ್ತೀಕತಭಾವಾದಿನಾಪಿ (ಖು॰ ಪಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩; ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೩; ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೨೬; ಮಹಾನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫೦) ಚಕ್ಕಸ್ಸ ರತನಟ್ಠೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ರತಿನಿಮಿತ್ತತಾಯ ವಾ ಚಿತ್ತೀಕತಾದಿಭಾವಸ್ಸ ರತಿಜನನಟ್ಠೇನ ಏಕಸಙ್ಗಹತಾಯ ವಿಸುಂ ಅಗ್ಗಹಣಂ। ಇಮೇಹಿ ಪನ ರತನೇಹಿ ರಾಜಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಯಂ ಯಮತ್ಥಂ ಪಚ್ಚನುಭೋತಿ, ತಂ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇಮೇಸು ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅಜಿತಂ ಜಿನಾತಿ ಮಹೇಸಕ್ಖತಾಸಂವತ್ತನಿಯಕಮ್ಮನಿಸ್ಸನ್ದಭಾವತೋ। ವಿಜಿತೇ ಯಥಾಸುಖಂ ಅನುವಿಚರತಿ ಹತ್ಥಿರತನಂ ಅಸ್ಸರತನಞ್ಚ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಆನುಭಾವೇನ ಅನ್ತೋಪಾತರಾಸೇಯೇವ ಸಮುದ್ದಪರಿಯನ್ತಂ ಪಥವಿಂ ಅನುಸಂಯಾಯಿತ್ವಾ ರಾಜಧಾನಿಮೇವ ಪಚ್ಚಾಗಮನತೋ। ಪರಿಣಾಯಕರತನೇನ ವಿಜಿತಮನುರಕ್ಖತಿ ತೇನ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕಾತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಸಂವಿಧಾನತೋ। ಅವಸೇಸೇಹೀತಿ ಮಣಿರತನಇತ್ಥಿರತನಗಹಪತಿರತನೇಹಿ। ತತ್ಥ ಮಣಿರತನೇನ ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೇ ಪದೇಸೇ ಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಆಲೋಕದಸ್ಸನಾದಿನಾ ಸುಖಮನುಭವತಿ, ಇತ್ಥಿರತನೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮಾನುಸಕರೂಪಸಮ್ಪತ್ತಿದಸ್ಸನಾದಿವಸೇನ, ಗಹಪತಿರತನೇನ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಮಣಿಕನಕರಜತಾದಿಧನಪಟಿಲಾಭವಸೇನ।

    Cittīkatabhāvādināpi (khu. pā. aṭṭha. 3; dī. ni. aṭṭha. 2.33; su. ni. aṭṭha. 1.226; mahāni. aṭṭha. 50) cakkassa ratanaṭṭho veditabbo. Esa nayo sesesupi. Ratinimittatāya vā cittīkatādibhāvassa ratijananaṭṭhena ekasaṅgahatāya visuṃ aggahaṇaṃ. Imehi pana ratanehi rājā cakkavattī yaṃ yamatthaṃ paccanubhoti, taṃ taṃ dassetuṃ ‘‘imesu panā’’tiādi vuttaṃ. Ajitaṃ jināti mahesakkhatāsaṃvattaniyakammanissandabhāvato. Vijite yathāsukhaṃ anuvicarati hatthiratanaṃ assaratanañca abhiruhitvā tesaṃ ānubhāvena antopātarāseyeva samuddapariyantaṃ pathaviṃ anusaṃyāyitvā rājadhānimeva paccāgamanato. Pariṇāyakaratanena vijitamanurakkhati tena tattha tattha kātabbakiccassa saṃvidhānato. Avasesehīti maṇiratanaitthiratanagahapatiratanehi. Tattha maṇiratanena yojanappamāṇe padese andhakāraṃ vidhamitvā ālokadassanādinā sukhamanubhavati, itthiratanena atikkantamānusakarūpasampattidassanādivasena, gahapatiratanena icchiticchitamaṇikanakarajatādidhanapaṭilābhavasena.

    ಉಸ್ಸಾಹಸತ್ತಿಯೋಗೋ ತೇನ ಕೇನಚಿ ಅಪ್ಪಟಿಹತಾಣಾಚಕ್ಕಭಾವಸಿದ್ಧಿತೋ ಪಚ್ಛಿಮೇನಾತಿ ಪರಿಣಾಯಕರತನೇನ। ತಞ್ಹಿ ಸಬ್ಬರಾಜಕಿಚ್ಚೇಸು ಕುಸಲಂ ಅವಿರಜ್ಝನಯೋಗಂ, ತೇನಾಹ ‘‘ಮನ್ತಸತ್ತಿಯೋಗೋ’’ತಿ । ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸರತನಾನಂ ಮಹಾನುಭಾವತಾಯ ಕೋಸಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾಪಿ ಪಭಾವಸಮ್ಪತ್ತಿಸಿದ್ಧಿತೋ ‘‘ಹತ್ಥಿ…ಪೇ॰… ಯೋಗೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। (ಕೋಸೋ ಹಿ ನಾಮ ಸತಿ ಉಸ್ಸಾಹಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ದುಗ್ಗಂ ತೇಜಂ ಕುಸುಮೋರಂ ಪರಕ್ಕಮಂ ಪಬ್ಬತೋಮುಖಂ ಅಮೋಸಪಹರಣಂ) ತಿವಿಧಸತ್ತಿಯೋಗಫಲಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಸೇಸೇಹೀತಿ ಸೇಸೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ರತನೇಹಿ।

    Ussāhasattiyogo tena kenaci appaṭihatāṇācakkabhāvasiddhito pacchimenāti pariṇāyakaratanena. Tañhi sabbarājakiccesu kusalaṃ avirajjhanayogaṃ, tenāha ‘‘mantasattiyogo’’ti . Hatthiassaratanānaṃ mahānubhāvatāya kosasampattiyāpi pabhāvasampattisiddhito ‘‘hatthi…pe… yogo’’ti vuttaṃ. (Koso hi nāma sati ussāhasampattiyaṃ duggaṃ tejaṃ kusumoraṃ parakkamaṃ pabbatomukhaṃ amosapaharaṇaṃ) tividhasattiyogaphalaṃ paripuṇṇaṃ hotīti sambandho. Sesehīti sesehi pañcahi ratanehi.

    ಅದೋಸಕುಸಲಮೂಲಜನಿತಕಮ್ಮಾನುಭಾವೇನಾತಿ ಅದೋಸಸಙ್ಖಾತೇನ ಕುಸಲಮೂಲೇನ ಸಹಜಾತಾದಿಪಚ್ಚಯವಸೇನ ಉಪ್ಪಾದಿತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಆನುಭಾವೇನ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಸೋಮ್ಮತರರತನಜಾತಿಕತ್ತಾ। ಮಜ್ಝಿಮಾನಿ ಮಣಿಇತ್ಥಿಗಹಪತಿರತನಾನಿ। ಅಲೋಭ…ಪೇ॰… ಕಮ್ಮಾನುಭಾವೇನ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಉಳಾರಸ್ಸ ಧನಸ್ಸ, ಉಳಾರಧನಪಟಿಲಾಭಕಾರಣಸ್ಸ ಚ ಪರಿಚ್ಚಾಗಸಮ್ಪದಾಹೇತುಕತ್ತಾ। ಪಚ್ಛಿಮನ್ತಿ ಪರಿಣಾಯಕರತನಂ। ತಞ್ಹಿ ಅಮೋಹ…ಪೇ॰… ಕಮ್ಮಾನುಭಾವೇನ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ ಮಹಾಪಞ್ಞೇನೇವ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಪರಿಣೇತಬ್ಬತ್ತಾ। ಉಪದೇಸೋ ನಾಮ ಸವಿಸೇಸಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ರತನಾನಂ ವಿಚಾರಣವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ಕಥಾಬನ್ಧೋ।

    Adosakusalamūlajanitakammānubhāvenāti adosasaṅkhātena kusalamūlena sahajātādipaccayavasena uppāditakammassa ānubhāvena sampajjanti sommatararatanajātikattā. Majjhimāni maṇiitthigahapatiratanāni. Alobha…pe… kammānubhāvena sampajjanti uḷārassa dhanassa, uḷāradhanapaṭilābhakāraṇassa ca pariccāgasampadāhetukattā. Pacchimanti pariṇāyakaratanaṃ. Tañhi amoha…pe… kammānubhāvena sampajjati mahāpaññeneva cakkavattirājakiccassa pariṇetabbattā. Upadeso nāma savisesaṃ sattannaṃ ratanānaṃ vicāraṇavasena pavatto kathābandho.

    ಸರಣತೋ ಪಟಿಪಕ್ಖವಿಧಮನತೋ ಸೂರಾ, ತೇನಾಹ ‘‘ಅಭೀರುಕಜಾತಿಕಾ’’ತಿ। ಅಸುರೇ ವಿಜಿನಿತ್ವಾ ಠಿತತ್ತಾ ವೀರೋ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಂ ಇನ್ದೋ। ತಸ್ಸ ಅಙ್ಗಂ ದೇವಪುತ್ತೋ ಸೇನಙ್ಗಭಾವತೋತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ವೀರಙ್ಗರೂಪಾತಿ ದೇವಪುತ್ತಸದಿಸಕಾಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಏಕೇ’’ತಿ ಸಾರಸಮಾಸಾಚರಿಯಮಾಹ। ಸಭಾವೋತಿ ಸಭಾವಭೂತೋ ಅತ್ಥೋ। ವೀರಕಾರಣನ್ತಿ ವೀರಭಾವಕಾರಣಂ। ವೀರಿಯಮಯಸರೀರಾ ವಿಯಾತಿ ಸವಿಗ್ಗಹವೀರಿಯಸದಿಸಾ, ಸವಿಗ್ಗಹಂ ಚೇ ವೀರಿಯಂ ಸಿಯಾ ತಂಸದಿಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನನು ರಞ್ಞೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸ್ಸ ಪಟಿಸೇನಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಯ’ಮಸ್ಸ ಪುತ್ತಾ ಪಮದ್ದೇಯ್ಯುಂ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಪರಸೇನಪ್ಪಮದ್ದನಾತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ಸಚೇತಿಆದಿ, ತೇನ ಪರಸೇನಾ ಹೋತು ವಾ ಮಾ ವಾ ತೇ ಪನ ಏವಂ ಮಹಾನುಭಾವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಕತುಪಚಿತೇನ ಅತ್ತನೋ ಪುಞ್ಞಧಮ್ಮೇನ। ತೇನ ಹಿ ಸಞ್ಚೋದಿತಾ ಪಥವಿಯಂ ಸಬ್ಬರಾಜಾನೋ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸ್ವಾಗತಂ ತೇ ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆದಿಂ ವತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ರಜ್ಜಂ ರಞ್ಞೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾತೇನ್ತಿ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೋ ಇಮಂ…ಪೇ॰… ಅಜ್ಝಾವಸತೀ’’ತಿ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ತಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚಿರತರಂ ವಿಪಚ್ಚಿತುಂ ಪಚ್ಚಯಭೂತಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿವತ್ತಸಮುದಾಗತಂ ಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಧಮ್ಮಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಾಣೋ ನ ಹನ್ತಬ್ಬೋತಿಆದಿನಾ ಪಞ್ಚಸೀಲಧಮ್ಮೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏವಞ್ಹಿ ‘‘ಅದಣ್ಡೇನ ಅಸತ್ಥೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ವಚನಂ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಸಮತ್ಥಿತಂ ಹೋತೀತಿ। ಯಸ್ಮಾ ರಾಗಾದಯೋ ಪಾಪಧಮ್ಮಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಸತ್ತಸನ್ತಾನಂ ಛಾದೇತ್ವಾ ಪರಿಯೋನನ್ಧಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ಕುಸಲಪ್ಪವತ್ತಿಂ ನಿವಾರೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ‘‘ಛದನಾ, ಛದಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಾ। ವಿವಟೇತ್ವಾತಿ ವಿಗಮೇತ್ವಾ। ಪೂಜಾರಹತಾ ವುತ್ತಾ ‘‘ಅರಹತೀತಿ ಅರಹ’’ನ್ತಿ। ತಸ್ಸಾ ಪೂಜಾರಹತಾಯ। ಯಸ್ಮಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ತಸ್ಮಾ ಅರಹನ್ತಿ। ಬುದ್ಧತ್ತಹೇತುಭೂತಾ ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದತಾ ವುತ್ತಾ ಸವಾಸನಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಪುಬ್ಬಕತ್ತಾ ಬುದ್ಧಭಾವಸ್ಸ।

    Saraṇato paṭipakkhavidhamanato sūrā, tenāha ‘‘abhīrukajātikā’’ti. Asure vijinitvā ṭhitattā vīro, sakko devānaṃ indo. Tassa aṅgaṃ devaputto senaṅgabhāvatoti vuttaṃ ‘‘vīraṅgarūpāti devaputtasadisakāyā’’ti. ‘‘Eke’’ti sārasamāsācariyamāha. Sabhāvoti sabhāvabhūto attho. Vīrakāraṇanti vīrabhāvakāraṇaṃ. Vīriyamayasarīrā viyāti saviggahavīriyasadisā, saviggahaṃ ce vīriyaṃ siyā taṃsadisāti attho. Nanu rañño cakkavattissa paṭisenā nāma natthi, ya’massa puttā pamaddeyyuṃ, atha kasmā parasenappamaddanāti vuttanti codanaṃ sandhāyāha sacetiādi, tena parasenā hotu vā mā vā te pana evaṃ mahānubhāvāti dasseti. Dhammenāti katupacitena attano puññadhammena. Tena hi sañcoditā pathaviyaṃ sabbarājāno paccuggantvā ‘‘svāgataṃ te mahārājā’’ti ādiṃ vatvā attano rajjaṃ rañño cakkavattissa niyyātenti, tena vuttaṃ ‘‘so imaṃ…pe… ajjhāvasatī’’ti. Aṭṭhakathāyaṃ pana tassa yathāvuttassa dhammassa cirataraṃ vipaccituṃ paccayabhūtaṃ cakkavattivattasamudāgataṃ payogasampattisaṅkhātaṃ dhammaṃ dassetuṃ ‘‘pāṇo na hantabbotiādinā pañcasīladhammenā’’ti vuttaṃ. Evañhi ‘‘adaṇḍena asatthenā’’ti idaṃ vacanaṃ suṭṭhutaraṃ samatthitaṃ hotīti. Yasmā rāgādayo pāpadhammā uppajjamānā sattasantānaṃ chādetvā pariyonandhitvā tiṭṭhanti kusalappavattiṃ nivārenti, tasmā te ‘‘chadanā, chadā’’ti ca vuttā. Vivaṭetvāti vigametvā. Pūjārahatā vuttā ‘‘arahatīti araha’’nti. Tassā pūjārahatāya. Yasmā sammāsambuddho, tasmā arahanti. Buddhattahetubhūtā vivaṭṭacchadatā vuttā savāsanasabbakilesappahānapubbakattā buddhabhāvassa.

    ಅರಹಂ ವಟ್ಟಾಭಾವೇನಾತಿ ಫಲೇನ ಹೇತುಅನುಮಾನದಸ್ಸನಂ। ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಛದನಾಭಾವೇನಾತಿ ಹೇತುನಾ ಫಲಾನುಮಾನದಸ್ಸನಂ। ಹೇತುದ್ವಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಿವಟ್ಟೋ ವಿಚ್ಛದೋ ಚಾ’’ತಿ। ದುತಿಯೇನ ವೇಸಾರಜ್ಜೇನಾತಿ ‘‘ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ತೇ ಪಟಿಜಾನತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತೇನ ವೇಸಾರಜ್ಜೇನ। ಪುರಿಮಸಿದ್ಧೀತಿ ಪುರಿಮಸ್ಸ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಿದ್ಧೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಠಮೇನಾತಿ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ತೇ ಪಟಿಜಾನತೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫೦; ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೮) ವುತ್ತೇನ ವೇಸಾರಜ್ಜೇನ। ದುತಿಯಸಿದ್ಧೀತಿ ದುತಿಯಸ್ಸ ಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಿದ್ಧಿ, ಬುದ್ಧತ್ಥಸಿದ್ಧೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತಿಯಚತುತ್ಥೇಹೀತಿ ‘‘ಯೇ ಖೋ ಪನ ತೇ ಅನ್ತರಾಯಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ, (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫೦; ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೮) ‘‘ಯಸ್ಸ ಖೋ ಪನ ತೇ ಅತ್ಥಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೫೦; ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೮) ಚ ವುತ್ತೇಹಿ ತತಿಯಚತುತ್ಥೇಹಿ ವೇಸಾರಜ್ಜೇಹಿ। ತತಿಯಸಿದ್ಧೀತಿ ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದನತಾಸಿದ್ಧಿ ಯಾಥಾವತೋ ಅನ್ತರಾಯಿಕನಿಯ್ಯಾನಿಕಧಮ್ಮಾಪದೇಸೇನ ಹಿ ಸತ್ಥು ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದನಭಾವೋ ಲೋಕೇ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ। ಪುರಿಮಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಖುನ್ತಿ ಪುರಿಮಪದಂ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮಚಕ್ಖುಂ ಸಾಧೇತಿ ಕಿಲೇಸಾರೀನಂ, ಸಂಸಾರಚಕ್ಕಸ್ಸ ಚ ಅರಾನಂ ಹತಭಾವದೀಪನತೋ। ದುತಿಯಂ ಪದಂ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುಂ ಸಾಧೇತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸೇವ ತಂಸಬ್ಭಾವತೋ। ತತಿಯಂ ಪದಂ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖುಂ ಸಾಧೇತಿ ಸವಾಸನಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನದೀಪನತೋ। ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಹಿ ವತ್ವಾ ‘‘ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದೋ’’ತಿ ವಚನಂ ಬುದ್ಧಭಾವಾವಹಮೇವ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಂ ವಿಭಾವೇತಿ। ‘‘ಸೂರಭಾವ’’ನ್ತಿ ಲಕ್ಖಣವಿಭಾವನೇ ವಿಸದಞಾಣತಂ।

    Arahaṃvaṭṭābhāvenāti phalena hetuanumānadassanaṃ. Sammāsambuddho chadanābhāvenāti hetunā phalānumānadassanaṃ. Hetudvayaṃ vuttaṃ ‘‘vivaṭṭo vicchado cā’’ti. Dutiyena vesārajjenāti ‘‘khīṇāsavassa te paṭijānato’’tiādinā vuttena vesārajjena. Purimasiddhīti purimassa padassa atthasiddhīti attho. Paṭhamenāti ‘‘sammāsambuddhassa te paṭijānato’’tiādinā (ma. ni. 1.150; a. ni. 4.8) vuttena vesārajjena. Dutiyasiddhīti dutiyassa padassa atthasiddhi, buddhatthasiddhīti attho. Tatiyacatutthehīti ‘‘ye kho pana te antarāyikā dhammā’’tiādinā, (ma. ni. 1.150; a. ni. 4.8) ‘‘yassa kho pana te atthāyā’’tiādinā (ma. ni. 1.150; a. ni. 4.8) ca vuttehi tatiyacatutthehi vesārajjehi. Tatiyasiddhīti vivaṭṭacchadanatāsiddhi yāthāvato antarāyikaniyyānikadhammāpadesena hi satthu vivaṭṭacchadanabhāvo loke pākaṭo ahosi. Purimaṃ dhammacakkhunti purimapadaṃ bhagavato dhammacakkhuṃ sādheti kilesārīnaṃ, saṃsāracakkassa ca arānaṃ hatabhāvadīpanato. Dutiyaṃ padaṃ buddhacakkhuṃ sādheti sammāsambuddhasseva taṃsabbhāvato. Tatiyaṃ padaṃ samantacakkhuṃ sādheti savāsanasabbakilesappahānadīpanato. ‘‘Sammāsambuddho’’ti hi vatvā ‘‘vivaṭṭacchado’’ti vacanaṃ buddhabhāvāvahameva sabbakilesappahānaṃ vibhāveti. ‘‘Sūrabhāva’’nti lakkhaṇavibhāvane visadañāṇataṃ.

    ೨೫೯. ಏವಂ ಭೋತಿ ಏತ್ಥ ಏವನ್ತಿ ವಚನಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನೇ ನಿಪಾತೋ। ವಚನಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಞ್ಚೇತ್ಥ ‘‘ತಥಾ ಮಯಂ ತಂ ಭವನ್ತಂ ಗೋತಮಂ ವೇದಿಸ್ಸಾಮ, ತ್ವಂ ಮನ್ತಾನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಾ’’ತಿ ಚ ಏವಂ ಪವತ್ತಸ್ಸ ಪೋಕ್ಖರಸಾತಿನೋ ವಚನಸ್ಸ ಸಮ್ಪಟಿಗ್ಗಹೋತಿ ಆಹ। ‘‘ಸೋಪಿ ತಾಯಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ತಾಯಾತಿ ತಾಯ ಯಥಾವುತ್ತಾಯ ಸಮುತ್ತೇಜನಾಯ। ಅಯಾನಭೂಮಿನ್ತಿ ಯಾನಸ್ಸ ಅಭೂಮಿಂ। ದಿವಾಪಧಾನಿಕಾತಿ ದಿವಾಪಧಾನಾನುಯುಞ್ಜನಕಾ।

    259.Evaṃbhoti ettha evanti vacanasampaṭicchane nipāto. Vacanasampaṭicchanañcettha ‘‘tathā mayaṃ taṃ bhavantaṃ gotamaṃ vedissāma, tvaṃ mantānaṃ paṭiggahetā’’ti ca evaṃ pavattassa pokkharasātino vacanassa sampaṭiggahoti āha. ‘‘Sopi tāyā’’tiādi. Tattha tāyāti tāya yathāvuttāya samuttejanāya. Ayānabhūminti yānassa abhūmiṃ. Divāpadhānikāti divāpadhānānuyuñjanakā.

    ೨೬೦. ಯದಿಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ಅಮ್ಬಟ್ಠಕುಲಂ ಅಪ್ಪಞ್ಞಾತಂ, ತದಾ ಪನ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತದಾ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿ। ಅತುರಿತೋತಿ ಅವೇಗಾಯನ್ತೋ।

    260. Yadipi pubbe ambaṭṭhakulaṃ appaññātaṃ, tadā pana paññāyatīti āha ‘‘tadā kirā’’tiādi. Aturitoti avegāyanto.

    ೨೬೧. ಯಥಾ ಖಮನೀಯಾದೀನಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋತಿ ಯಥಾ ಭಗವಾ ‘‘ಕಚ್ಚಿ ವೋ ಮಾಣವಾ ಖಮನೀಯಂ, ಕಚ್ಚಿ ಯಾಪನೀಯ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಖಮನೀಯಾದೀನಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ತೇಹಿ ಮಾಣವೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಠಮಂ ಪವತ್ತಮೋದೋ ಅಹೋಸಿ ಪುಬ್ಬಭಾಸಿತಾಯ ತದನುಕರಣೇನ ಏವಂ ತೇಪಿ ಮಾಣವಾ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಪ್ಪವತ್ತಮೋದಾ ಅಹೇಸುನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ತಂ ಪನ ಸಮಪ್ಪವತ್ತಮೋದತಂ ಉಪಮಾಯ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸೀತೋದಕಂ ವಿಯಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಸಮ್ಮೋದಿತನ್ತಿ ಸಂಸನ್ದಿತಂ। ಏಕೀಭಾವನ್ತಿ ಸಮ್ಮೋದನಕಿರಿಯಾಯ ಸಮಾನತಂ । ಖಮನೀಯನ್ತಿ ‘‘ಇದಂ ಚತುಚಕ್ಕಂ ನವದ್ವಾರಂ ಸರೀರಯನ್ತಂ ದುಕ್ಖಬಹುಲತಾಯ ಸಭಾವತೋ ದುಸ್ಸಹಂ ಕಚ್ಚಿ ಖಮಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ಯಾಪನೀಯನ್ತಿ ಆಹಾರಾದಿಪಚ್ಚಯಪಟಿಬದ್ಧವುತ್ತಿಕಂ ಚಿರಪ್ಪಬನ್ಧಸಙ್ಖಾತಾಯ ಯಾಪನಾಯ ಕಚ್ಚಿ ಯಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಂ। ಸೀಸರೋಗಾದಿಆಬಾಧಾಭಾವೇನ ಕಚ್ಚಿ ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ, ದುಕ್ಖಜೀವಿಕಾಭಾವೇನ ಕಚ್ಚಿ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ, ತಂತಂಕಿಚ್ಚಕರಣೇ ಉಟ್ಠಾನಸುಖತಾಯ ಕಚ್ಚಿ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ, ತದನುರೂಪಬಲಯೋಗತೋ ಕಚ್ಚಿ ಬಲಂ, ಸುಖವಿಹಾರಸಬ್ಭಾವೇನ ಕಚ್ಚಿ ಫಾಸುವಿಹಾರೋ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಕಚ್ಚಿ-ಸದ್ದಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಬಲಪ್ಪತ್ತಾ ಪೀತಿ ಪೀತಿಯೇವ। ತರುಣಪೀತಿ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ। ಸಮ್ಮೋದನಂ ಜನೇತಿ ಕರೋತೀತಿ ಸಮ್ಮೋದನಿಕಂ ತದೇವ ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ। ಸಮ್ಮೋದಿತಬ್ಬತೋ ಸಮ್ಮೋದನೀಯನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಮ್ಮೋದಿತುಂ ಯುತ್ತಭಾವತೋ’’ತಿ। ಸರಿತಬ್ಬಭಾವತೋ ಅನುಸ್ಸರಿತಬ್ಬಭಾವತೋ ‘‘ಸರಣೀಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸಾರಣೀಯ’’ನ್ತಿ ದೀಘಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಸುಯ್ಯಮಾನಸುಖತೋ’’ತಿ ಆಪಾಥಮಧುರತಮಾಹ, ‘‘ಅನುಸ್ಸರಿಯಮಾನಸುಖತೋ’’ತಿ ವಿಮದ್ದರಮಣೀಯತಂ। ‘‘ಬ್ಯಞ್ಜನಪರಿಸುದ್ಧತಾಯಾ’’ತಿ ಸಭಾವನಿರುತ್ತಿಭಾವೇನ ತಸ್ಸಾ ಕಥಾಯ ವಚನಚಾತುರಿಯಮಾಹ, ‘‘ಅತ್ಥಪರಿಸುದ್ಧತಾಯಾ’’ತಿ ಅತ್ಥಸ್ಸ ನಿರುಪಕ್ಕಿಲೇಸತಂ। ಅನೇಕೇಹಿ ಪರಿಯಾಯೇಹೀತಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ।

    261.Yathā khamanīyādīni pucchantoti yathā bhagavā ‘‘kacci vo māṇavā khamanīyaṃ, kacci yāpanīya’’ntiādinā khamanīyādīni pucchanto tehi māṇavehi saddhiṃ paṭhamaṃ pavattamodo ahosi pubbabhāsitāya tadanukaraṇena evaṃ tepi māṇavā bhagavatā saddhiṃ samappavattamodā ahesunti yojanā. Taṃ pana samappavattamodataṃ upamāya dassetuṃ ‘‘sītodakaṃ viyā’’tiādi vuttaṃ. Tattha sammoditanti saṃsanditaṃ. Ekībhāvanti sammodanakiriyāya samānataṃ . Khamanīyanti ‘‘idaṃ catucakkaṃ navadvāraṃ sarīrayantaṃ dukkhabahulatāya sabhāvato dussahaṃ kacci khamituṃ sakkuṇeyya’’nti pucchanti, yāpanīyanti āhārādipaccayapaṭibaddhavuttikaṃ cirappabandhasaṅkhātāya yāpanāya kacci yāpetuṃ sakkuṇeyyaṃ. Sīsarogādiābādhābhāvena kacci appābādhaṃ, dukkhajīvikābhāvena kacci appātaṅkaṃ, taṃtaṃkiccakaraṇe uṭṭhānasukhatāya kacci lahuṭṭhānaṃ, tadanurūpabalayogato kacci balaṃ, sukhavihārasabbhāvena kacci phāsuvihāro atthīti sabbattha kacci-saddaṃ yojetvā attho veditabbo. Balappattā pīti pītiyeva. Taruṇapīti pāmojjaṃ. Sammodanaṃ janeti karotīti sammodanikaṃ tadeva sammodanīyaṃ. Sammoditabbato sammodanīyanti idaṃ pana atthaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘sammodituṃ yuttabhāvato’’ti. Saritabbabhāvato anussaritabbabhāvato ‘‘saraṇīya’’nti vattabbe ‘‘sāraṇīya’’nti dīghaṃ katvā vuttaṃ. ‘‘Suyyamānasukhato’’ti āpāthamadhuratamāha, ‘‘anussariyamānasukhato’’ti vimaddaramaṇīyataṃ. ‘‘Byañjanaparisuddhatāyā’’ti sabhāvaniruttibhāvena tassā kathāya vacanacāturiyamāha, ‘‘atthaparisuddhatāyā’’ti atthassa nirupakkilesataṃ. Anekehi pariyāyehīti anekehi kāraṇehi.

    ಅಪಸಾದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಮಙ್ಕುಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ। ಕಣ್ಠೇ ಓಲಮ್ಬೇತ್ವಾತಿ ಉಭೋಸು ಖನ್ಧೇಸು ಸಾಟಕಂ ಆಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕಣ್ಠೇ ಓಲಮ್ಬಿತ್ವಾ। ದುಸ್ಸಕಣ್ಣಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ನಿವತ್ಥಸಾಟಕಸ್ಸ ದಸಾಕೋಟಿಂ ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ। ಚಙ್ಕಮಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾತಿ ಚಙ್ಕಮಿತುಂ ಆರಭಿತ್ವಾ। ಧಾತುಸಮತಾತಿ ರಸಾದಿಧಾತೂನಂ ಸಮಾವತ್ಥತಾ, ಅರೋಗತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನಾಚಾರಭಾವಸಾರಣೀಯನ್ತಿ ಅನಾಚಾರಭಾವೇನ ಸರಣೀಯಂ। ‘‘ಅನಾಚಾರೋ ವತಾಯ’’ನ್ತಿ ಸರಿತಬ್ಬಕಂ।

    Apasādessāmīti maṅkuṃ karissāmi. Kaṇṭhe olambetvāti ubhosu khandhesu sāṭakaṃ āsajjetvā kaṇṭhe olambitvā. Dussakaṇṇaṃ gahetvāti nivatthasāṭakassa dasākoṭiṃ ekena hatthena gahetvā. Caṅkamaṃ abhiruhitvāti caṅkamituṃ ārabhitvā. Dhātusamatāti rasādidhātūnaṃ samāvatthatā, arogatāti attho. Anācārabhāvasāraṇīyanti anācārabhāvena saraṇīyaṃ. ‘‘Anācāro vatāya’’nti saritabbakaṃ.

    ೨೬೨. ‘‘ಭವಗ್ಗಂ ಗಹೇತುಕಾಮೋ ವಿಯಾ’’ತಿಆದಿ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ದುಕ್ಕರಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಆರಭತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ। ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಞ್ಹೇತಂ ಸದೇವಕೇನಾಪಿ ಲೋಕೇನ, ಯದಿದಂ ಭಗವತೋ ಅಪಸಾದನಂ, ತೇನಾಹ ‘‘ಅಟ್ಠಾನೇ ವಾಯಮತೀ’’ತಿ। ಅಯಂ ಬಾಲೋ ‘‘ಮಯಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಕಥೇನ್ತೇ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇತುಮ್ಪಿ ನ ವಿಸಹತೀ’’ತಿ ಮಾನಮೇವ ಪಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತಿ, ಕಥೇನ್ತೇ ಪನ ಕಥಾಪಸಙ್ಗೇನಸ್ಸ ಜಾತಿಗೋತ್ತೇ ವಿಭಾವಿತೇ ಮಾನನಿಗ್ಗಹೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಭಗವಾ ‘‘ಏವಂ ನು ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿ। ಆಚಾರಸಮಾಚಾರಸಿಕ್ಖಾಪನೇನ ಆಚರಿಯಾ, ತೇಸಂ ಪನ ಆಚರಿಯಾನಂ ಪಕಟ್ಠಾ ಆಚರಿಯಾತಿ ಪಾಚರಿಯಾ ಯಥಾ ಪಪಿತಾಮಹೋತಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ಆಚರಿಯೇಹಿ ಚ ತೇಸಂ ಪಾಚರಿಯೇಹಿ ಚಾ’’ತಿ।

    262.‘‘Bhavaggaṃ gahetukāmo viyā’’tiādi asakkuṇeyyattā dukkaraṃ kiccaṃ ārabhatīti dassetuṃ vuttaṃ. Asakkuṇeyyañhetaṃ sadevakenāpi lokena, yadidaṃ bhagavato apasādanaṃ, tenāha ‘‘aṭṭhāne vāyamatī’’ti. Ayaṃ bālo ‘‘mayi kiñci akathente mayā saddhiṃ kathetumpi na visahatī’’ti mānameva paggaṇhissati, kathente pana kathāpasaṅgenassa jātigotte vibhāvite mānaniggaho bhavissatīti bhagavā ‘‘evaṃ nu te’’tiādimāha. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho bhagavā’’tiādi. Ācārasamācārasikkhāpanena ācariyā, tesaṃ pana ācariyānaṃ pakaṭṭhā ācariyāti pācariyā yathā papitāmahoti, tenāha ‘‘ācariyehi ca tesaṃ pācariyehi cā’’ti.

    ಪಠಮಇಬ್ಭವಾದವಣ್ಣನಾ

    Paṭhamaibbhavādavaṇṇanā

    ೨೬೩. ತೀಸು ಇರಿಯಾಪಥೇಸೂತಿ ಠಾನಗಮನನಿಸಜ್ಜಾಸು। ಕಥಾಪಳಾಸನ್ತಿ ಕಥಾವಸೇನ ಯುಗಗ್ಗಾಹಂ। ಸಯಾನೇನ ಆಚರಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಯಾನಸ್ಸ ಕಥಾ ನಾಮ ಆಚಾರೋ ನ ಹೋತಿ, ತಂ ಇತರೇಹಿ ಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಕಥನಂ ಇಧ ಕಥಾಪಳಾಸೋ।

    263.Tīsu iriyāpathesūti ṭhānagamananisajjāsu. Kathāpaḷāsanti kathāvasena yugaggāhaṃ. Sayānena ācariyena saddhiṃ sayānassa kathā nāma ācāro na hoti, taṃ itarehi sadisaṃ katvā kathanaṃ idha kathāpaḷāso.

    ತಸ್ಸ ಪನ ಯಂ ಅನಾಚಾರಭಾವವಿಭಾವನಂ ಸತ್ಥಾರಾ ಅಮ್ಬಟ್ಠೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತೇನ ಕತಂ, ತಂ ಸಙ್ಗೀತಿಅನಾರುಳ್ಹಂ ಪರಮ್ಪರಾಭತನ್ತಿ ಉಪರಿ ಪಾಳಿಯಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಭಾವೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತತೋ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಮುಣ್ಡಕಾ ಸಮಣಕಾತಿ ಚ ಗರಹಾಯಂ ಕ-ಸದ್ದೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ಹೀಳೇನ್ತೋ’’ತಿ। ಇಭಸ್ಸ ಪಯೋಗೋ ಇಭೋ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನ, ತಂ ಇಭಂ ಅರಹನ್ತೀತಿ ಇಬ್ಭಾ। ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಯಥಾ ಇಭೋ ಹತ್ಥಿವಾಹನಭೂತೋ ಪರಸ್ಸ ವಸೇನ ವತ್ತತಿ, ನ ಅತ್ತನೋ, ಏವಂ ಏತೇಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಸುಸ್ಸುಸಕಾ ಸುದ್ದಾ ಪರಸ್ಸ ವಸೇನ ವತ್ತನ್ತಿ, ನ ಅತ್ತನೋ, ತಸ್ಮಾ ಇಭಸದಿಸಪಯೋಗತಾಯ ಇಬ್ಭಾತಿ। ತೇ ಪನ ಕುಟುಮ್ಬಿಕತಾಯ ಘರವಾಸಿನೋ ಘರಸ್ಸಾಮಿಕಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಗಹಪತಿಕಾ’’ತಿ। ಕಣ್ಹಾತಿ ಕಣ್ಹಜಾತಿಕಾ। ದಿಜಾ ಏವ ಹಿ ಸುದ್ಧಜಾತಿಕಾ, ನ ಇತರೇತಿ ತಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ಕಾಳಕಾ’’ತಿ। ಮುಖತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಪುಬ್ಬಪುರಿಸಾ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಮುಖತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ, ಅಯಂ ತೇಸಂ ಪಠಮುಪ್ಪತ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ‘‘ಸಮಣಾ ಪಿಟ್ಠಿಪಾದತೋ’’ತಿ ಇದಂ ಪನಸ್ಸ ‘‘ಮುಖತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ’’ತಿಆದಿವಚನತೋಪಿ ಅತಿವಿಯ ಅಸಮವೇಕ್ಖಿತವಚನಂ ಚತುವಣ್ಣಪರಿಯಾಪನ್ನಸ್ಸೇವ ಸಮಣಭಾವಸಮ್ಭವತೋ। ಅನಿಯಮೇತ್ವಾತಿ ಅವಿಸೇಸೇತ್ವಾ, ಅನುದ್ದೇಸಿಕಭಾವೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Tassa pana yaṃ anācārabhāvavibhāvanaṃ satthārā ambaṭṭhena saddhiṃ kathentena kataṃ, taṃ saṅgītianāruḷhaṃ paramparābhatanti upari pāḷiyā sambandhabhāvena dassento ‘‘tato kirā’’tiādimāha. Muṇḍakā samaṇakāti ca garahāyaṃ ka-saddo, tenāha ‘‘hīḷento’’ti. Ibhassa payogo ibho uttarapadalopena, taṃ ibhaṃ arahantīti ibbhā. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yathā ibho hatthivāhanabhūto parassa vasena vattati, na attano, evaṃ etepi brāhmaṇānaṃ sussusakā suddā parassa vasena vattanti, na attano, tasmā ibhasadisapayogatāya ibbhāti. Te pana kuṭumbikatāya gharavāsino gharassāmikā hontīti āha ‘‘gahapatikā’’ti. Kaṇhāti kaṇhajātikā. Dijā eva hi suddhajātikā, na itareti tassa adhippāyo, tenāha ‘‘kāḷakā’’ti. Mukhato nikkhantāti brāhmaṇānaṃ pubbapurisā brahmuno mukhato nikkhantā, ayaṃ tesaṃ paṭhamuppattīti adhippāyo. Sesapadesupi eseva nayo. ‘‘Samaṇā piṭṭhipādato’’ti idaṃ panassa ‘‘mukhato nikkhantā’’tiādivacanatopi ativiya asamavekkhitavacanaṃ catuvaṇṇapariyāpannasseva samaṇabhāvasambhavato. Aniyametvāti avisesetvā, anuddesikabhāvenāti attho.

    ಮಾನುಸ್ಸಯವಸೇನ ಕಥೇತೀತಿ ಮಾನುಸ್ಸಯಂ ಅವಸ್ಸಾಯ ಅತ್ತಾನಂ ಉಕ್ಕಂಸೇನ್ತೋ, ಪರೇ ಚ ವಮ್ಭೇನ್ತೋ ‘‘ಮುಣ್ಡಕಾ’’ತಿ ಆದಿಂ ಕಥೇತಿ। ಜಾನಾಪೇಮೀತಿ ಜಾತಿಗೋತ್ತಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ಯಾಥಾವತೋ ವಿಭಾವನೇನ ಪಮಾಣಂ ಜಾನಾಪೇಮೀತಿ। ಅತ್ಥೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥಿಕಂ ದಣ್ಡಿಕಞಾಯೇನ।

    Mānussayavasena kathetīti mānussayaṃ avassāya attānaṃ ukkaṃsento, pare ca vambhento ‘‘muṇḍakā’’ti ādiṃ katheti. Jānāpemīti jātigottassa pamāṇaṃ yāthāvato vibhāvanena pamāṇaṃ jānāpemīti. Attho etassa atthīti atthikaṃ daṇḍikañāyena.

    ‘‘ಯಾಯೇವ ಖೋ ಪನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಪರತೋ ‘‘ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗವಸೇನೇವಾ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಯುತ್ತಂ। ಯಾಯ ಅತ್ಥಾಯಾತಿ ವಾ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗವಸೇನೇವ ತದತ್ಥೇ ಸಮ್ಪದಾನವಚನಂ, ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಅಮ್ಬಟ್ಠಸ್ಸ ದಸ್ಸೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅಞ್ಞೇಸನ್ತಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸಾಧುರೂಪಾನಂ। ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಾನನ್ತಿ ಗುರುಟ್ಠಾನಿಯಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಗತಾನಂ। ವತ್ತನ್ತಿ ತೇಹಿ ಚರಿತಬ್ಬಆಚಾರಂ। ಅಸಿಕ್ಖಿತೋತಿ ಆಚಾರಂ ಅಸಿಕ್ಖಿತೋ। ತತೋ ಏವ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತೋ। ಬಾಹುಸಚ್ಚಞ್ಹಿ ನಾಮ ಯಾವದೇವ ಉಪಸಮತ್ಥಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ, ತದಭಾವತೋ ಅಮ್ಬಟ್ಠೋ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತೋ ಅಸಿಕ್ಖಿತೋ ‘‘ಅವುಸಿತೋ’’ತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ಏತಸ್ಸ ಹೀ’’ತಿಆದಿ।

    ‘‘Yāyeva kho panatthāyā’’ti itthiliṅgavasena vuttanti vadanti, taṃ parato ‘‘purisaliṅgavasenevā’’ti vakkhamānattā yuttaṃ. Yāya atthāyāti vā pulliṅgavaseneva tadatthe sampadānavacanaṃ, yassa atthassa atthāyāti attho. Assāti ambaṭṭhassa dassetvāti sambandho. Aññesanti aññesaṃ sādhurūpānaṃ. Santikaṃ āgatānanti guruṭṭhāniyānaṃ santikaṃ upagatānaṃ. Vattanti tehi caritabbaācāraṃ. Asikkhitoti ācāraṃ asikkhito. Tato eva appassuto. Bāhusaccañhi nāma yāvadeva upasamatthaṃ icchitabbaṃ, tadabhāvato ambaṭṭho appassuto asikkhito ‘‘avusito’’ti viññāyati, tenāha ‘‘etassa hī’’tiādi.

    ೨೬೪. ಕೋಧವಸಚಿತ್ತತಾಯ ಅಸಕಮನೋ। ಮಾನನಿಮ್ಮದನತ್ಥನ್ತಿ ಮಾನಸ್ಸ ನಿಮ್ಮದನತ್ಥಂ। ಉಗ್ಗಿಲೇತ್ವಾತಿ ಸಿನೇಹಪಾನೇನ ಕಿಲಿನ್ನಂ ಉಬ್ಬಮನಂ ಕತ್ವಾ। ಗೋತ್ತೇನ ಗೋತ್ತನ್ತಿ ತೇನ ವುತ್ತೇನ ಪುರಾತನಗೋತ್ತೇನ ಇದಾನಿ ತಂ ತಂ ಅನವಜ್ಜಸಞ್ಞಿತಂ ಗೋತ್ತಂ ಸಾವಜ್ಜತೋ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತತ್ಥ ಗೋತ್ತಂ ಆದಿಪುರಿಸವಸೇನ, ಕುಲಾಪದೋಸೋ, ತದನ್ವಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನಅಭಿಞ್ಞಾತಪುರಿಸವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ ಯಥಾ ‘‘ಆದಿಚ್ಚೋ, ಮಘದೇವೋ’’ತಿ। ಗೋತ್ತಮೂಲಸ್ಸ ಗಾರಯ್ಹತಾಯ ಅಮಾನವತ್ಥುಭಾವಪವೇದನತೋ ‘‘ಮಾನದ್ಧಜಂ ಮೂಲೇ ಛೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಘಟ್ಟೇನ್ತೋತಿ ಓಮಸನ್ತೋ।

    264. Kodhavasacittatāya asakamano. Mānanimmadanatthanti mānassa nimmadanatthaṃ. Uggiletvāti sinehapānena kilinnaṃ ubbamanaṃ katvā. Gottena gottanti tena vuttena purātanagottena idāni taṃ taṃ anavajjasaññitaṃ gottaṃ sāvajjato uṭṭhāpetvā uddharitvā. Sesapadesupi eseva nayo. Tattha gottaṃ ādipurisavasena, kulāpadoso, tadanvaye uppannaabhiññātapurisavasena veditabbo yathā ‘‘ādicco, maghadevo’’ti. Gottamūlassa gārayhatāya amānavatthubhāvapavedanato ‘‘mānaddhajaṃ mūle chetvā’’ti vuttaṃ. Ghaṭṭentoti omasanto.

    ಯಸ್ಮಿಂ ಮಾನುಸ್ಸಯಕೋಧುಸ್ಸಯಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೂಪತ್ಥದ್ಧಾ, ಸೋ ‘‘ಚಣ್ಡೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಚಣ್ಡಾತಿ ಮಾನನಿಸ್ಸಿತಕೋಧಯುತ್ತಾ’’ತಿ। ಖರಾತಿ ಚಿತ್ತೇನ, ವಾಚಾಯ ಚ ಕಕ್ಖಳಾ। ಲಹುಕಾತಿ ತರುಣಾ। ಭಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಸಾಹಸಿಕಾ’’ತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ, ‘‘ಸಾರಮ್ಭಕಾ’’ತಿ ಅಪರೇ। ಸಮಾನಾತಿ ಹೋನ್ತಾ, ಭವಮಾನಾತಿ ಅತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸನ್ತಾತಿ ಪುರಿಮಪದಸ್ಸೇವ ವೇವಚನ’’ನ್ತಿ। ನ ಸಕ್ಕರೋನ್ತೀತಿ ಸಕ್ಕಾರಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ। ಅಪಚಿತಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪಣಿಪಾತಕಮ್ಮ ನಾನುಲೋಮನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಜಾತಿಯಾ ನ ಅನುಚ್ಛವಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Yasmiṃ mānussayakodhussayā aññamaññūpatthaddhā, so ‘‘caṇḍo’’ti vuccatīti āha ‘‘caṇḍāti mānanissitakodhayuttā’’ti. Kharāti cittena, vācāya ca kakkhaḷā. Lahukāti taruṇā. Bhassāti ‘‘sāhasikā’’ti keci vadanti, ‘‘sārambhakā’’ti apare. Samānāti hontā, bhavamānāti atthoti āha ‘‘santāti purimapadasseva vevacana’’nti. Na sakkarontīti sakkāraṃ na karonti. Apacitikammanti paṇipātakamma nānulomanti attano jātiyā na anucchavikanti attho.

    ದುತಿಯಇಬ್ಭವಾದವಣ್ಣನಾ

    Dutiyaibbhavādavaṇṇanā

    ೨೬೫. ಕಾಮಂ ಸಕ್ಯರಾಜಕುಲೇ ಯೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಬುದ್ಧತರೋ ಸಮತ್ಥೋ ಚ, ಸೋ ಏವ ಅಭಿಸೇಕಂ ಲಭತಿ, ಏಕಚ್ಚೋ ಪನ ಅಭಿಸಿತ್ತೋ ಸಮಾನೋ ‘‘ಇದಂ ರಜ್ಜಂ ನಾಮ ಬಹುಕಿಚ್ಚಂ ಬಹುಬ್ಯಾಪಾರ’’ನ್ತಿ ತತೋ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಜ ರಜ್ಜಂ ವಯಸಾ ಅನನ್ತರಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾತೇತಿ, ಕದಾಚಿ ಸೋಪಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ ತಾದಿಸೇ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಸಕ್ಯಾತಿ ಅಭಿಸಿತ್ತರಾಜಾನೋ’’ತಿ। ಕುಲವಂಸಂ ಜಾನನ್ತೀತಿ ಕಣ್ಹಾಯನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಮ್ಪರಾಗತಂ ಅನುಸ್ಸವವಸೇನ ಜಾನನ್ತಿ। ಕುಲಾಭಿಮಾನಿನೋ ಹಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪರೇಸಂ ಉಚ್ಚಾವಚಂ ಕುಲಂ ತಥಾ ತಥಾ ಉದಾಹರನ್ತಿ, ಅತ್ತನೋ ಚ ಕುಲವಂಸಂ ಜಾನನ್ತಿ, ಏವಂ ಅಮ್ಬಟ್ಠೋಪಿ। ತಥಾ ಹಿ ಸೋ ಪರತೋ ಭಗವತಾ ಪುಚ್ಛಿತೋ ವಜಿರಪಾಣಿಭಯೇನ ಯಾಥಾವತೋ ಕಥೇಸಿ।

    265. Kāmaṃ sakyarājakule yo sabbesaṃ buddhataro samattho ca, so eva abhisekaṃ labhati, ekacco pana abhisitto samāno ‘‘idaṃ rajjaṃ nāma bahukiccaṃ bahubyāpāra’’nti tato nibbijja rajjaṃ vayasā anantarassa niyyāteti, kadāci sopi aññassāti tādise sandhāyāha ‘‘sakyāti abhisittarājāno’’ti. Kulavaṃsaṃ jānantīti kaṇhāyanato paṭṭhāya paramparāgataṃ anussavavasena jānanti. Kulābhimānino hi yebhuyyena paresaṃ uccāvacaṃ kulaṃ tathā tathā udāharanti, attano ca kulavaṃsaṃ jānanti, evaṃ ambaṭṭhopi. Tathā hi so parato bhagavatā pucchito vajirapāṇibhayena yāthāvato kathesi.

    ತತಿಯಇಬ್ಭವಾದವಣ್ಣನಾ

    Tatiyaibbhavādavaṇṇanā

    ೨೬೬. ಖೇತ್ತಲೇಡ್ಡೂನನ್ತಿ ಖೇತ್ತೇ ಕಸನವಸೇನ ನಙ್ಗಲೇನ ಉಟ್ಠಾಪಿತಲೇಡ್ಡೂನಂ। ‘‘ಲಟುಕಿಕಾ’’ ಇಚ್ಚೇವ ಪಞ್ಞಾತಾ ಖುದ್ದಕಸಕುಣಿಕಾ ಲಟುಕಿಕೋಪಮವಣ್ಣನಾಯಂ ‘‘ಚಾತಕಸಕುಣಿಕಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೧೫೦) ವುತ್ತಾ। ಕೋಧವಸೇನ ಲಗ್ಗಿತುನ್ತಿ ಉಪನಯ್ಹಿತುಂ, ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಅಮ್ಹೇ ಹಂಸಕೋಞ್ಚಮೋರಸಮೇ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ನ ತಂ ಕೋಚಿ ಹಂಸೋ ವಾ’’ತಿಆದಿವಚನಂ ಸಙ್ಗೀತಿಂ ಅನಾರುಳ್ಹಂ ತದಾ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಏವಂ ನು ತೇ’’ತಿಆದಿವಚನಂ, ‘‘ಅವುಸಿತವಾಯೇವಾ’’ತಿಆದಿವಚನಞ್ಚ ಮಾನವಸೇನ ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಮಞ್ಞತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನಾಹ ‘‘ನಿಮ್ಮಾನೋ ದಾನಿ ಜಾತೋತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ’’ತಿ।

    266.Khettaleḍḍūnanti khette kasanavasena naṅgalena uṭṭhāpitaleḍḍūnaṃ. ‘‘Laṭukikā’’ icceva paññātā khuddakasakuṇikā laṭukikopamavaṇṇanāyaṃ ‘‘cātakasakuṇikā’’ti (ma. ni. aṭṭha. 3.150) vuttā. Kodhavasena laggitunti upanayhituṃ, āghātaṃ bandhitunti attho. ‘‘Amhe haṃsakoñcamorasame karotī’’ti iminā ‘‘na taṃ koci haṃso vā’’tiādivacanaṃ saṅgītiṃ anāruḷhaṃ tadā bhagavatā vuttamevāti dasseti. ‘‘Evaṃ nu te’’tiādivacanaṃ, ‘‘avusitavāyevā’’tiādivacanañca mānavasena samaṇena gotamena vuttanti maññatīti adhippāyenāha ‘‘nimmāno dāni jātoti maññamāno’’ti.

    ದಾಸಿಪುತ್ತವಾದವಣ್ಣನಾ

    Dāsiputtavādavaṇṇanā

    ೨೬೭. ನಿಮ್ಮಾದೇತೀತಿ ಅ-ಕಾರಸ್ಸ ಆ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ನಿದ್ದೇಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಿಮ್ಮದೇತೀ’’ತಿ। ಕಾಮಂ ಗೋತ್ತಂ ನಾಮೇತಂ ಪಿತಿತೋ ಲದ್ಧಬ್ಬಂ, ನ ಮಾತಿತೋ ನ ಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಸಗೋತ್ತಾಯ ಆವಾಹವಿವಾಹೋ ಇಚ್ಛಿತೋ, ಗೋತ್ತನಾಮಂ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಜಾತಿಸಿದ್ಧಂ, ನ ಕಿತ್ತಿಮಂ, ಜಾತಿ ಚ ಉಭಯಸಮ್ಬನ್ಧಿನೀ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಕನ್ತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಸನ್ತಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ನಾಮಗೋತ್ತನ್ತಿ ಗೋತ್ತನಾಮಂ, ನ ಕಿತ್ತಿಮನಾಮಂ, ನ ಗುಣನಾಮಂ ವಾ। ತತ್ಥ ‘‘ಕಣ್ಹಾಯನೋ’’ತಿ ನಿರುಳ್ಹಾ ಯಾ ನಾಮಪಣ್ಣತ್ತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಪಣ್ಣತ್ತಿವಸೇನ ನಾಮನ್ತಿ। ತಂ ಪನ ಕಣ್ಹಇಸಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಸ್ಮಿಂ ಕುಲಪರಮ್ಪರಾವಸೇನ ಆಗತಂ, ನ ಏತಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಿರುಳ್ಹಂ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪವೇಣೀವಸೇನ ಗೋತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಗೋತ್ತ-ಪದಸ್ಸ ಪನ ಅತ್ಥೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೋಯೇವ। ಅನುಸ್ಸರತೋತಿ ಏತ್ಥ ನ ಕೇವಲಂ ಅನುಸ್ಸರಣಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ಅಥ ಖೋ ಕುಲಸುದ್ಧಿವೀಮಂಸನವಸೇನಾತಿ ಆಹ ‘‘ಕುಲಕೋಟಿಂ ಸೋಧೇನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಅಯ್ಯಪುತ್ತಾತಿ ಅಯ್ಯಿಕಪುತ್ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸಾಮಿನೋ ಪುತ್ತಾ’’ತಿ। ದಿಸಾ ಓಕ್ಕಾಕರಞ್ಞೋ ಅನ್ತೋಜಾತಾ ದಾಸೀತಿ ಆಹ ‘‘ಘರದಾಸಿಯಾ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಯಸ್ಮಾ ಅಮ್ಬಟ್ಠೋ ಜಾತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಾನತ್ಥದ್ಧೋ, ನ ಚಸ್ಸ ಯಾಥಾವತೋ ಜಾತಿಯಾ ಅವಿಭಾವಿತಾಯ ಮಾನನಿಗ್ಗಹೋ ಹೋತಿ, ಮಾನನಿಗ್ಗಹೇ ಚ ಕತೇ ಅಪರಭಾಗೇ ರತನತ್ತಯೇ ಪಸೀದಿಸ್ಸತಿ , ನ ‘‘ದಾಸೀ’’ತಿ ವಾಚಾ ಫರುಸವಾಚಾ ನಾಮ ಹೋತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಣ್ಹಭಾವತೋ। ಅಭಯಸುತ್ತಞ್ಚೇತ್ಥ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೮೩; ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೧೮೪) ನಿದಸ್ಸನಂ। ಕೇಚಿ ಚ ಸತ್ತಾ ಅಗ್ಗಿನಾ ವಿಯ ಲೋಹಾದಯೋ ಕಕ್ಖಳಾಯ ವಾಚಾಯ ಮುದುಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಅಮ್ಬಟ್ಠಂ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನಂ ಕಾತುಕಾಮೋ ‘‘ಅಯ್ಯಪುತ್ತಾ ಸಕ್ಯಾ ಭವನ್ತಿ, ದಾಸಿಪುತ್ತೋ ತ್ವಮಸಿ ಸಕ್ಯಾನ’’ನ್ತಿ ಅವೋಚ।

    267.Nimmādetīti a-kārassa ā-kāraṃ katvā niddesoti āha ‘‘nimmadetī’’ti. Kāmaṃ gottaṃ nāmetaṃ pitito laddhabbaṃ, na mātito na hi brāhmaṇānaṃ sagottāya āvāhavivāho icchito, gottanāmaṃ pana yasmā jātisiddhaṃ, na kittimaṃ, jāti ca ubhayasambandhinī, tasmā ‘‘mātāpettikanti mātāpitūnaṃ santaka’’nti vuttaṃ. Nāmagottanti gottanāmaṃ, na kittimanāmaṃ, na guṇanāmaṃ vā. Tattha ‘‘kaṇhāyano’’ti niruḷhā yā nāmapaṇṇatti, taṃ sandhāyāha ‘‘paṇṇattivasena nāmanti. Taṃ pana kaṇhaisito paṭṭhāya tasmiṃ kulaparamparāvasena āgataṃ, na etasmiṃyeva niruḷhaṃ, tena vuttaṃ ‘‘paveṇīvasena gotta’’nti. Gotta-padassa pana attho heṭṭhā vuttoyeva. Anussaratoti ettha na kevalaṃ anussaraṇaṃ adhippetaṃ, atha kho kulasuddhivīmaṃsanavasenāti āha ‘‘kulakoṭiṃ sodhentassā’’ti. Ayyaputtāti ayyikaputtāti āha ‘‘sāmino puttā’’ti. Disā okkākarañño antojātā dāsīti āha ‘‘gharadāsiyā putto’’ti. Ettha ca yasmā ambaṭṭho jātiṃ nissāya mānatthaddho, na cassa yāthāvato jātiyā avibhāvitāya mānaniggaho hoti, mānaniggahe ca kate aparabhāge ratanattaye pasīdissati , na ‘‘dāsī’’ti vācā pharusavācā nāma hoti cittassa saṇhabhāvato. Abhayasuttañcettha (ma. ni. 2.83; a. ni. 4.184) nidassanaṃ. Keci ca sattā agginā viya lohādayo kakkhaḷāya vācāya mudubhāvaṃ gacchanti, tasmā bhagavā ambaṭṭhaṃ nibbisevanaṃ kātukāmo ‘‘ayyaputtā sakyā bhavanti, dāsiputto tvamasi sakyāna’’nti avoca.

    ಠಪೇನ್ತೀತಿ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ಓಕ್ಕಾಕೋ’’ತಿಆದಿ। ಪಭಾ ನಿಚ್ಛರತಿ ದನ್ತಾನಂ ಅತಿವಿಯ ಪಭಸ್ಸರಭಾವತೋ।

    Ṭhapentīti paññapenti, tenāha ‘‘okkāko’’tiādi. Pabhā niccharati dantānaṃ ativiya pabhassarabhāvato.

    ಪಠಮಕಪ್ಪಿಕಾನನ್ತಿ ಪಠಮಕಪ್ಪಸ್ಸ ಆದಿಕಾಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ। ಕಿರ-ಸದ್ದೋ ಅನುಸ್ಸವತ್ಥೇ, ತೇನ ಯೋ ವುಚ್ಚಮಾನಾಯ ರಾಜಪರಮ್ಪರಾಯ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಮತಿಭೇದೋ, ತಂ ಉಲ್ಲಿಙ್ಗೇತಿ। ಮಹಾಸಮ್ಮತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಅಯಂ ನೋ ರಾಜಾ’’ತಿ ಮಹಾಜನೇನ ಸಮ್ಮನ್ನಿತ್ವಾ ಠಪಿತತ್ತಾ ‘‘ಮಹಾಸಮ್ಮತೋ’’ತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಮತಸ್ಸ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದನ್ತಿ –

    Paṭhamakappikānanti paṭhamakappassa ādikāle nibbattānaṃ. Kira-saddo anussavatthe, tena yo vuccamānāya rājaparamparāya kesañci matibhedo, taṃ ulliṅgeti. Mahāsammatassāti ‘‘ayaṃ no rājā’’ti mahājanena sammannitvā ṭhapitattā ‘‘mahāsammato’’ti evaṃ sammatassa. Yaṃ sandhāya vadanti –

    ‘‘ಆದಿಚ್ಚಕುಲಸಮ್ಭೂತೋ , ಸುವಿಸುದ್ಧಗುಣಾಕರೋ।

    ‘‘Ādiccakulasambhūto , suvisuddhaguṇākaro;

    ಮಹಾನುಭಾವೋ ರಾಜಾಸಿ, ಮಹಾಸಮ್ಮತನಾಮಕೋ॥

    Mahānubhāvo rājāsi, mahāsammatanāmako.

    ಯೋ ಚಕ್ಖುಭೂತೋ ಲೋಕಸ್ಸ, ಗುಣರಂಸಿಸಮುಜ್ಜಲೋ।

    Yo cakkhubhūto lokassa, guṇaraṃsisamujjalo;

    ತಮೋನುದೋ ವಿರೋಚಿತ್ಥ, ದುತಿಯೋ ವಿಯ ಭಾಣುಮಾ॥

    Tamonudo virocittha, dutiyo viya bhāṇumā.

    ಠಪಿತಾ ಯೇನ ಮರಿಯಾದಾ, ಲೋಕೇ ಲೋಕಹಿತೇಸಿನಾ।

    Ṭhapitā yena mariyādā, loke lokahitesinā;

    ವವತ್ಥಿತಾ ಸಕ್ಕುಣನ್ತಿ, ನ ವಿಲಙ್ಘಯಿತುಂ ಜನಾ॥

    Vavatthitā sakkuṇanti, na vilaṅghayituṃ janā.

    ಯಸಸ್ಸಿನಂ ತೇಜಸ್ಸಿನಂ, ಲೋಕಸೀಮಾನುರಕ್ಖಕಂ।

    Yasassinaṃ tejassinaṃ, lokasīmānurakkhakaṃ;

    ಆದಿಭೂತಂ ಮಹಾವೀರಂ, ಕಥಯನ್ತಿ ‘ಮನೂ’ತಿ ಯ’’ನ್ತಿ॥

    Ādibhūtaṃ mahāvīraṃ, kathayanti ‘manū’ti ya’’nti.

    ತಸ್ಸ ಚ ಪುತ್ತಪಪುತ್ತಪರಮ್ಪರಂ ಸನ್ಧಾಯ –

    Tassa ca puttapaputtaparamparaṃ sandhāya –

    ‘‘ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಮಹಾತೇಜೋ, ರೋಜೋ ನಾಮ ಮಹೀಪತಿ।

    ‘‘Tassa putto mahātejo, rojo nāma mahīpati;

    ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ವರರೋಜೋ, ಪವರೋ ರಾಜಮಣ್ಡಲೇ॥

    Tassa putto vararojo, pavaro rājamaṇḍale.

    ತಸ್ಸಾಸಿ ಕಲ್ಯಾಣಗುಣೋ, ಕಲ್ಯಾಣೋ ನಾಮ ಅತ್ರಜೋ।

    Tassāsi kalyāṇaguṇo, kalyāṇo nāma atrajo;

    ರಾಜಾ ತಸ್ಸಾಸಿ ತನಯೋ, ವರಕಲ್ಯಾಣನಾಮಕೋ॥

    Rājā tassāsi tanayo, varakalyāṇanāmako.

    ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಮನ್ಧಾತಾ ಕಾಮಭೋಗಿನಂ।

    Tassa putto mahāvīro, mandhātā kāmabhoginaṃ;

    ಅಗ್ಗಭೂತೋ ಮಹಿನ್ದೇನ, ಅಡ್ಢರಜ್ಜೇನ ಪೂಜಿತೋ॥

    Aggabhūto mahindena, aḍḍharajjena pūjito.

    ತಸ್ಸ ಸೂನು ಮಹಾತೇಜೋ, ವರಮನ್ಧಾತುನಾಮಕೋ।

    Tassa sūnu mahātejo, varamandhātunāmako;

    ‘ಉಪೋಸಥೋ’ತಿ ನಾಮೇನ, ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಮಹಾಯಸೋ॥

    ‘Uposatho’ti nāmena, tassa putto mahāyaso.

    ವರೋ ನಾಮ ಮಹಾತೇಜೋ, ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಮಹಾವರೋ।

    Varo nāma mahātejo, tassa putto mahāvaro;

    ತಸ್ಸಾಸಿ ಉಪವರೋತಿ, ಪುತ್ತೋ ರಾಜಾ ಮಹಾಬಲೋ॥

    Tassāsi upavaroti, putto rājā mahābalo.

    ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಮಘದೇವೋ, ದೇವತುಲ್ಯೋ ಮಹೀಪತಿ।

    Tassa putto maghadevo, devatulyo mahīpati;

    ಚತುರಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ, ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಪರಮ್ಪರಾ॥

    Caturāsītisahassāni, tassa puttaparamparā.

    ತೇಸಂ ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ರಾಜಾ, ‘ಓಕ್ಕಾಕೋ’ ಇತಿ ವಿಸ್ಸುತೋ।

    Tesaṃ pacchimako rājā, ‘okkāko’ iti vissuto;

    ಮಹಾಯಸೋ ಮಹಾತೇಜೋ, ಅಖುದ್ದೋ ರಾಜಮಣ್ಡಲೇ’’ತಿ॥

    Mahāyaso mahātejo, akhuddo rājamaṇḍale’’ti.

    ಆದಿ ತೇಸಂ ಪಚ್ಛತೋತಿ ತೇಸಂ ಮಘದೇವ ಪರಮ್ಪರಭೂತಾನಂ ಕಳಾರಜನಕಪರಿಯೋಸಾನಾನಂ ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ರಾಜೂನಂ ಅಪರಭಾಗೇ ಓಕ್ಕಾಕೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಸ ಪರಮ್ಪರಾಭೂತಾನಂ ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ರಾಜೂನಂ ಅಪರಭಾಗೇ ಅಪರೋ ಓಕ್ಕಾಕೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಸ ಪರಮ್ಪರಭೂತಾನಂ ಅನೇಕಸತಸಹಸ್ಸಾನಂ ರಾಜೂನಂ ಅಪರಭಾಗೇ ಪುನಾಪರೋ ಓಕ್ಕಾಕೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ತಯೋ ಓಕ್ಕಾಕವಂಸಾ ಅಹೇಸುಂ। ತೇಸು ತತಿಯಓಕ್ಕಾಕಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ।

    Ādi tesaṃ pacchatoti tesaṃ maghadeva paramparabhūtānaṃ kaḷārajanakapariyosānānaṃ anekasatasahassānaṃ rājūnaṃ aparabhāge okkāko nāma rājā ahosi, tassa paramparābhūtānaṃ anekasatasahassānaṃ rājūnaṃ aparabhāge aparo okkāko nāma rājā ahosi, tassa paramparabhūtānaṃ anekasatasahassānaṃ rājūnaṃ aparabhāge punāparo okkāko nāma rājā ahosi, taṃ sandhāyāha ‘‘tayo okkākavaṃsā ahesuṃ. Tesu tatiyaokkākassā’’tiādi.

    ಸಹಸಾ ವರಂ ಅದಾಸಿನ್ತಿ ಪುತ್ತದಸ್ಸನೇನ ಸೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತೋ ಸಹಸಾ ಅವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ತುಟ್ಠಿಯಾ ವಸೇನ ವರಂ ಅದಾಸಿಂ, ‘‘ಯಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ತಂ ಗಣ್ಹಾ’’ತಿ। ರಜ್ಜಂ ಪರಿಣಾಮೇತುಂ ಇಚ್ಛತೀತಿ ಸಾ ಜನ್ತುಕುಮಾರಸ್ಸ ಮಾತಾ ಮಮ ತಂ ವರದಾನಂ ಅನ್ತರಂ ಕತ್ವಾ ಇಮಂ ರಜ್ಜಂ ಪರಿಣಾಮೇತುಂ ಇಚ್ಛತೀತಿ।

    Sahasā varaṃ adāsinti puttadassanena somanassappatto sahasā avīmaṃsitvā tuṭṭhiyā vasena varaṃ adāsiṃ, ‘‘yaṃ icchasi, taṃ gaṇhā’’ti. Rajjaṃ pariṇāmetuṃ icchatīti sā jantukumārassa mātā mama taṃ varadānaṃ antaraṃ katvā imaṃ rajjaṃ pariṇāmetuṃ icchatīti.

    ನಪ್ಪಸಹೇಯ್ಯಾತಿ ನ ಪರಿಯತ್ತೋ ಭವೇಯ್ಯ।

    Nappasaheyyāti na pariyatto bhaveyya.

    ನಿಕ್ಖಮ್ಮಾತಿ ಘರಾವಾಸತೋ, ಕಾಮೇಹಿ ಚ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ। ಹೇಟ್ಠಾ ಚಾತಿ ಚ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಅಸೀತಿಹತ್ಥೇ’’ತಿ ಇದಂ ಅನುಕಡ್ಢತಿ। ತೇಹೀತಿ ಮಿಗಸೂಕರೇಹಿ, ಮಣ್ಡೂಕಮೂಸಿಕೇಹಿ ಚ। ತೇತಿ ಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಾದಯೋ, ಸಪ್ಪಬಿಳಾರಾ ಚ।

    Nikkhammāti gharāvāsato, kāmehi ca nikkhamitvā. Heṭṭhā cāti ca-saddena ‘‘asītihatthe’’ti idaṃ anukaḍḍhati. Tehīti migasūkarehi, maṇḍūkamūsikehi ca. Teti sīhabyagghādayo, sappabiḷārā ca.

    ಅವಸೇಸಾಹಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಕನಿಟ್ಠಾಹಿ।

    Avasesāhi attano attano kaniṭṭhāhi.

    ವಡ್ಢಮಾನಾನನ್ತಿ ಅನಾದರೇ ಸಾಮಿವಚನಂ। ಕುಟ್ಠರೋಗೋ ನಾಮ ಸಾಸಮಸೂರೀರೋಗಾ ವಿಯ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಸಙ್ಕಮನಸಭಾವೋತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಯಂ ರೋಗೋ ಸಙ್ಕಮತೀತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ’’ತಿ।

    Vaḍḍhamānānanti anādare sāmivacanaṃ. Kuṭṭharogo nāma sāsamasūrīrogā viya yebhuyyena saṅkamanasabhāvoti vuttaṃ ‘‘ayaṃ rogo saṅkamatīti cintetvā’’ti.

    ಮಿಗಸೂಕರಾದೀನನ್ತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವನಚರಸೋಣಾದಿಕೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ।

    Migasūkarādīnanti ādi-saddena vanacarasoṇādike saṅgaṇhāti.

    ತಸ್ಮಿಂ ನಿಸಿನ್ನೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಖತ್ತಿಯಮಾಯಾರೋಚನೇನ ಅತ್ತನೋ ಖತ್ತಿಯಭಾವಂ ಜಾನಾಪೇತ್ವಾ।

    Tasmiṃ nisinneti sambandho. Khattiyamāyārocanena attano khattiyabhāvaṃ jānāpetvā.

    ನಗರಂ ಮಾಪೇಹೀತಿ ಸಾಹಾರಂ ನಗರಂ ಮಾಪೇಹೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।

    Nagaraṃmāpehīti sāhāraṃ nagaraṃ māpehīti adhippāyo.

    ಕೇಸಗ್ಗಹಣನ್ತಿ ಕೇಸವೇಣಿಬನ್ಧನಂ। ದುಸ್ಸಗ್ಗಹಣನ್ತಿ ವತ್ಥಸ್ಸ ನಿವಾಸನಾಕಾರೋ।

    Kesaggahaṇanti kesaveṇibandhanaṃ. Dussaggahaṇanti vatthassa nivāsanākāro.

    ೨೬೮. ಅತ್ತನೋ ಉಪಾರಮ್ಭಮೋಚನತ್ಥಾಯಾತಿ ಆಚರಿಯೇನ ಅಮ್ಬಟ್ಠೇನ ಚ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಉಪರಿ ಪಾಪೇತಬ್ಬಉಪವಾದಸ್ಸ ಅಪನಯನತ್ಥಂ। ಅಸ್ಮಿಂ ವಚನೇತಿ ‘‘ಚತ್ತಾರೋಮೇ ಭೋ ಗೋತಮ ವಣ್ಣಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅತ್ತನಾ ವುತ್ತೇ, ಭೋತಾ ಚ ಗೋತಮೇನ ವುತ್ತೇ ‘‘ಜಾತಿವಾದೇ’’ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಯಥಾಧಿಕತೇ ವಚನೇ। ತತ್ಥ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ವೇದೇ ವುತ್ತವಿಧಿನಾವ ತೇನ ಪಟಿಮನ್ತೇತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ , ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ವೇದತ್ತಯವಚನೇ’’ತಿ, ‘‘ಏತಸ್ಮಿಂ ವಾ ದಾಸಿಪುತ್ತವಚನೇ’’ತಿ ಚ।

    268.Attano upārambhamocanatthāyāti ācariyena ambaṭṭhena ca attano attano upari pāpetabbaupavādassa apanayanatthaṃ. Asmiṃ vacaneti ‘‘cattārome bho gotama vaṇṇā’’tiādinā attanā vutte, bhotā ca gotamena vutte ‘‘jātivāde’’ti imasmiṃ yathādhikate vacane. Tattha pana yasmā vede vuttavidhināva tena paṭimantetabbaṃ hoti , tasmā vuttaṃ ‘‘vedattayavacane’’ti, ‘‘etasmiṃ vā dāsiputtavacane’’ti ca.

    ೨೭೦. ಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಕಾರಣಂ ‘‘ಧಮ್ಮಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ’’ತಿಆದೀಸು (ವಿಭ॰ ೭೧೮) ವಿಯ, ಸಹ ಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಸಹಧಮ್ಮೋ, ಸಹಧಮ್ಮೋ ಏವ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಹೇತುಕೋ’’ತಿ।

    270.Dhammo nāma kāraṇaṃ ‘‘dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu (vibha. 718) viya, saha dhammenāti sahadhammo, sahadhammo eva sahadhammikoti āha ‘‘sahetuko’’ti.

    ೨೭೧. ತಸ್ಮಾ ತದಾ ಪಟಿಞ್ಞಾತತ್ತಾ। ತಾಸೇತ್ವಾ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಆಗತೋ ಯಥಾ ತಂ ಸಚ್ಚಕಸಮಾಗಮೇ। ‘‘ಭಗವಾ ಚೇವ ಪಸ್ಸತಿ ಅಮ್ಬಟ್ಠೋ ಚಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಇತರೇಸಂ ಅದಸ್ಸನೇ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯದಿ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಆವಾಹೇತ್ವಾತಿ ಮನ್ತಬಲೇನ ಆನೇತ್ವಾ। ತಸ್ಸಾತಿ ಅಮ್ಬಟ್ಠಸ್ಸ। ವಾದಸಙ್ಘಟ್ಟೇತಿ ವಾಚಾಸಙ್ಘಟ್ಟೇ।

    271.Tasmā tadā paṭiññātattā. Tāsetvā pañhaṃ vissajjāpessāmīti āgato yathā taṃ saccakasamāgame. ‘‘Bhagavā ceva passati ambaṭṭho cā’’ti ettha itaresaṃ adassane kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘yadi hī’’tiādi vuttaṃ. Āvāhetvāti mantabalena ānetvā. Tassāti ambaṭṭhassa. Vādasaṅghaṭṭeti vācāsaṅghaṭṭe.

    ೨೭೨. ತಾಣನ್ತಿ ಗವೇಸಮಾನೋತಿ, ‘‘ಅಯಮೇವ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಇತೋ ಭಯತೋ ಮಮ ತಾಯಕೋ’’ತಿ ಭಗವನ್ತಂಯೇವ ‘‘ತಾಣ’’ನ್ತಿ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೋ। ಸೇಸಪದದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತಾಯತೀತಿ ಯಥಾಉಪಟ್ಠಿತಭಯತೋ ಪಾಲೇತಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ರಕ್ಖತೀ’’ತಿ, ಏತೇನ ತಾಣ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಕತ್ತುಸಾಧನತಮಾಹ। ಯಥುಪಟ್ಠಿತೇನ ಭಯೇನ ಉಪದ್ದುತೋ ನಿಲೀಯತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಲೇಣಂ, ಉಪಲಯನಂ, ಏತೇನ ಲೇಣ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸಾಧನತಮಾಹ। ‘‘ಸರತೀ’’ತಿ ಏತೇನ ಸರಣ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಕತ್ತುಸಾಧನತಮಾಹ।

    272.Tāṇanti gavesamānoti, ‘‘ayameva samaṇo gotamo ito bhayato mama tāyako’’ti bhagavantaṃyeva ‘‘tāṇa’’nti pariyesanto upagacchanto. Sesapadadvayepi eseva nayo. Tāyatīti yathāupaṭṭhitabhayato pāleti, tenāha ‘‘rakkhatī’’ti, etena tāṇa-saddassa kattusādhanatamāha. Yathupaṭṭhitena bhayena upadduto nilīyati etthāti leṇaṃ, upalayanaṃ, etena leṇa-saddassa adhikaraṇasādhanatamāha. ‘‘Saratī’’ti etena saraṇa-saddassa kattusādhanatamāha.

    ಅಮ್ಬಟ್ಠವಂಸಕಥಾವಣ್ಣನಾ

    Ambaṭṭhavaṃsakathāvaṇṇanā

    ೨೭೪. ಗಙ್ಗಾಯ ದಕ್ಖಿಣತೋತಿ ಗಙ್ಗಾಯ ನದಿಯಾ ದಕ್ಖಿಣದಿಸಾಯ। ಆವುಧಂ ನ ಪರಿವತ್ತತೀತಿ ಸರಂ ವಾಸತ್ತಿಆದಿಂ ವಾ ಪರಸ್ಸ ಉಪರಿ ಖಿಪಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಹತ್ಥಂ ನ ಪರಿವತ್ತತಿ, ಹತ್ಥೇ ಪನ ಅಪರಿವತ್ತೇನ್ತೇ ಕುತೋ ಆವುಧಪರಿವತ್ತನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಆವುಧಂ ನ ಪರಿವತ್ತತೀ’’ತಿ। ಸೋ ಕಿರ ‘‘ಕಥಂ ನಾಮಾಹಂ ದಿಸಾಯ ದಾಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ತಂ ಹೀನಂ ಜಾತಿಂ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತೋ ‘‘ಹನ್ದಾಹಂ ಯಥಾ ತಥಾ ಇಮಂ ಜಾತಿಂ ಸೋಧೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಗ್ಗತೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ಇದಾನಿ ಮೇ ಮನೋರಥಂ ಪೂರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿ। ವಿಜ್ಜಾಬಲೇನ ರಾಜಾನಂ ತಾಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಧೀತುಯಾ ಲದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮ್ಯಾಯಂ ಜಾತಿಸೋಧಿತಾ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ತಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅಮ್ಬಟ್ಠಂ ನಾಮ ವಿಜ್ಜನ್ತಿ ಸತ್ತಾನಂ ಸರೀರೇ ಅಬ್ಭಙ್ಗಂ ಠಪೇತೀತಿ ಅಮ್ಬಟ್ಠಾತಿ ಏವಂ ಲದ್ಧನಾಮಂ ವಿಜ್ಜಂ, ಮನ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯತೋ ಅಮ್ಬಟ್ಠಾ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಮ್ಬಟ್ಠೋತಿ ಕಣ್ಹೋ ಇಸಿ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ, ತಂಬಂಸಜಾತತಾಯ ಅಯಂ ಮಾಣವೋ ‘‘ಅಮ್ಬಟ್ಠೋ’’ತಿ ವೋಹರೀಯತಿ।

    274.Gaṅgāya dakkhiṇatoti gaṅgāya nadiyā dakkhiṇadisāya. Āvudhaṃ na parivattatīti saraṃ vāsattiādiṃ vā parassa upari khipitukāmassa hatthaṃ na parivattati, hatthe pana aparivattente kuto āvudhaparivattananti āha ‘‘āvudhaṃ na parivattatī’’ti. So kira ‘‘kathaṃ nāmāhaṃ disāya dāsiyā kucchimhi nibbatto’’ti taṃ hīnaṃ jātiṃ jigucchanto ‘‘handāhaṃ yathā tathā imaṃ jātiṃ sodhessāmī’’ti niggato, tenāha ‘‘idāni me manorathaṃ pūressāmī’’tiādi. Vijjābalena rājānaṃ tāsetvā tassa dhītuyā laddhakālato paṭṭhāya myāyaṃ jātisodhitā bhavissatīti tassa adhippāyo. Ambaṭṭhaṃ nāma vijjanti sattānaṃ sarīre abbhaṅgaṃ ṭhapetīti ambaṭṭhāti evaṃ laddhanāmaṃ vijjaṃ, mantanti attho. Yato ambaṭṭhā etasmiṃ atthīti ambaṭṭhoti kaṇho isi paññāyittha, taṃbaṃsajātatāya ayaṃ māṇavo ‘‘ambaṭṭho’’ti voharīyati.

    ಸೇಟ್ಠಮನ್ತೇ ವೇದಮನ್ತೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಮನ್ತಾನುಭಾವೇನ ರಞ್ಞೋ ಬಾಹುಕ್ಖಮ್ಭಮತ್ತಂ ಜಾತಂ ತೇನ ಪನಸ್ಸ ಬಾಹುಕ್ಖಮ್ಭೇನ ರಾಜಾ, ‘‘ಕೋ ಜಾನಾತಿ, ಕಿಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಭೀತೋ ಉಸ್ಸಙ್ಕೀ ಉತ್ರಾಸೋ ಅಹೋಸಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ಭಯೇನ ವೇಧಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸೀ’’ತಿ। ಸೋತ್ಥಿ ಭದ್ದನ್ತೇತಿ ಆದಿವಚನಂ ಅವೋಚುಂ। ‘‘ಅಯಂ ಮಹಾನುಭಾವೋ ಇಸೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ।

    Seṭṭhamante vedamanteti adhippāyo. Mantānubhāvena rañño bāhukkhambhamattaṃ jātaṃ tena panassa bāhukkhambhena rājā, ‘‘ko jānāti, kiṃ bhavissatī’’ti bhīto ussaṅkī utrāso ahosi, tenāha ‘‘bhayena vedhamāno aṭṭhāsī’’ti. Sotthi bhaddanteti ādivacanaṃ avocuṃ. ‘‘Ayaṃ mahānubhāvo isī’’ti maññamānā.

    ಉನ್ದ್ರಿಯಿಸ್ಸತೀತಿ ವಿಪ್ಪಕಿರಿಯಿಸ್ಸತಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ಭಿಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಮನ್ತೇ ಪರಿವತ್ತಿತೇತಿ ಬಾಹುಕ್ಖಮ್ಭಕಮನ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭಕವಿಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾತೇ ಮನ್ತೇ ‘‘ಸರೋ ಓತರತೂ’’ತಿ ಪರಿವತ್ತಿತೇ। ಏವರೂಪಾನಞ್ಹಿ ಮನ್ತಾನಂ ಏಕಂಸೇನೇವ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭಕವಿಜ್ಜಾ ಹೋನ್ತಿಯೇವ ಯಥಾ ತಂ ಕುಸುಮಾರಕವಿಜ್ಜಾನಂ। ಅತ್ತನೋ ಧೀತು ಅಪವಾದಮೋಚನತ್ಥಂ ತಸ್ಸ ಭುಜಿಸ್ಸಕರಣಂ। ತಸ್ಸಾನುರೂಪೇ ಇಸ್ಸರಿಯೇ ಠಪನತ್ಥಂ ಉಳಾರೇ ಚ ನಂ ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ।

    Undriyissatīti vippakiriyissati, tenāha ‘‘bhijjissatī’’ti. Mante parivattiteti bāhukkhambhakamantassa paṭippassambhakavijjāsaṅkhāte mante ‘‘saro otaratū’’ti parivattite. Evarūpānañhi mantānaṃ ekaṃseneva paṭippassambhakavijjā hontiyeva yathā taṃ kusumārakavijjānaṃ. Attano dhītu apavādamocanatthaṃ tassa bhujissakaraṇaṃ. Tassānurūpe issariye ṭhapanatthaṃ uḷāre ca naṃ ṭhāne ṭhapesi.

    ಖತ್ತಿಯಸೇಟ್ಠಭಾವವಣ್ಣನಾ

    Khattiyaseṭṭhabhāvavaṇṇanā

    ೨೭೫. ಸಮಸ್ಸಾಸನತ್ಥಮಾಹ ಕರುಣಾಯನ್ತೋ, ನ ಕುಲೀನಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ, ತೇನಾಹ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಸೂತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಸಮೀಪೇ, ತತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ಲದ್ಧಬ್ಬಂ ಆಸನಾದಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಅನ್ತರೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕೇವಲಂ ಸದ್ಧಾಯ ಕಾತಬ್ಬಂ ಸದ್ಧಂ, ಪರಲೋಕಗತೇ ಸನ್ಧಾಯ ನ ತತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಪತ್ಥೇನ್ತೇನ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ಮತಕೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಭತ್ತೇ’’ತಿ। ಮಙ್ಗಲಾದಿಭತ್ತೇತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಉಸ್ಸವದೇವತಾರಾಧನಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಯಞ್ಞಭತ್ತೇತಿ ಪಾಪಸಞ್ಞಮಾದಿವಸೇನ ಕತಭತ್ತೇ। ಪಾಹುನಕಾನನ್ತಿ ಅತಿಥೀನಂ। ಖತ್ತಿಯಭಾವಂ ಅಪ್ಪತ್ತೋ ಉಭತೋ ಸುಜಾತತಾಭಾವತೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ಅಪರಿಸುದ್ಧೋತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ।

    275. Samassāsanatthamāha karuṇāyanto, na kulīnabhāvadassanatthaṃ, tenāha ‘‘atha kho bhagavā’’tiādi. Brāhmaṇesūti brāhmaṇānaṃ samīpe, tato brāhmaṇehi laddhabbaṃ āsanādiṃ sandhāya ‘‘brāhmaṇānaṃ antare’’ti vuttaṃ. Kevalaṃ saddhāya kātabbaṃ saddhaṃ, paralokagate sandhāya na tato kiñci apatthentena kātabbanti attho, tenāha ‘‘matake uddissa katabhatte’’ti. Maṅgalādibhatteti ādi-saddena ussavadevatārādhanādiṃ saṅgaṇhāti. Yaññabhatteti pāpasaññamādivasena katabhatte. Pāhunakānanti atithīnaṃ. Khattiyabhāvaṃ appatto ubhato sujātatābhāvato, tenāha ‘‘aparisuddhoti attho’’ti.

    ೨೭೬. ಇತ್ಥಿಂ ಕರಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಕರಣಂ ಕಿರಿಯಾಸಾಮಞ್ಞವಿಸಯನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಇತ್ಥಿಂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ’’ತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕಞ್ಞಂ ಇತ್ಥಿಂ ಖತ್ತಿಯಕುಮಾರಸ್ಸ ಭರಿಯಾಭೂತಂ ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಖತ್ತಿಯಾವ ಸೇಟ್ಠಾ, ಹೀನಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಪುರಿಸೇನ ವಾ ಪುರಿಸಂ ಕರಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಪಕರಣೇತಿ ರಾಗಾದಿವಸೇನ ಪದುಟ್ಠೇ ಪಕ್ಖಲಿತೇ ಕಾರಣೇ, ತೇನಾಹ ‘‘ದೋಸೇ’’ತಿ। ಭಸ್ಸತಿ ನಿರತ್ಥಕಭಾವೇನ ಖಿಪೀಯತೀತಿ ಭಸ್ಸಂ, ಛಾರಿಕಾ।

    276.Itthiṃ karitvāti ettha karaṇaṃ kiriyāsāmaññavisayanti āha ‘‘itthiṃ pariyesitvā’’ti. Brāhmaṇakaññaṃ itthiṃ khattiyakumārassa bhariyābhūtaṃ gahetvāpi khattiyāva seṭṭhā, hīnā brāhmaṇāti yojanā. Purisena vā purisaṃ karitvāti etthāpi eseva nayo. Pakaraṇeti rāgādivasena paduṭṭhe pakkhalite kāraṇe, tenāha ‘‘dose’’ti. Bhassati niratthakabhāvena khipīyatīti bhassaṃ, chārikā.

    ೨೭೭. ಜನಿತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಕಮ್ಮಕಿಲೇಸೇಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೇ। ಜನೇ ಏತಸ್ಮಿನ್ತಿ ವಾ ಜನೇತಸ್ಮಿಂ, ಮನುಸ್ಸೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ಗೋತ್ತಪಟಿಸಾರಿನೋ’’ತಿ। ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಘಟೇತ್ವಾ, ಅವಿರುದ್ಧಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    277.Janitasminti kammakilesehi nibbatte. Jane etasminti vā janetasmiṃ, manussesūti attho, tenāha ‘‘gottapaṭisārino’’ti. Saṃsanditvāti ghaṭetvā, aviruddhaṃ katvāti attho.

    ಪಠಮಭಾಣವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Paṭhamabhāṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ವಿಜ್ಜಾಚರಣಕಥಾವಣ್ಣನಾ

    Vijjācaraṇakathāvaṇṇanā

    ೨೭೮. ಇದಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಇದಂ ಅಜ್ಝೇನಾದಿ ಕತ್ತುಂ ಲಬ್ಭತಿ। ಜಾತಿವಾದವಿನಿಬದ್ಧಾತಿ ಜಾತಿಸನ್ನಿಸ್ಸಿತವಾದೇ ವಿನಿಬದ್ಧಾ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸೇವ ಅಜ್ಝೇನಜ್ಝಾಪನಯಜನಯಾಜನಾದಯೋತಿ ಏವಂ ಯೇ ಅತ್ತುಕ್ಕಂಸನಪರವಮ್ಭನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ, ತತೋ ಏವ ತೇ ಮಾನವಾದಪಟಿಬದ್ಧಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ। ಯೇ ಪನ ಆವಾಹವಿವಾಹವಿನಿಬದ್ಧಾ, ತೇ ಏವ ಸಮ್ಬನ್ಧತ್ತಯವಸೇನ ‘‘ಅರಹಸಿ ವಾ ಮಂ ತ್ವಂ, ನ ವಾ ಮಂ ತ್ವಂ ಅರಹಸೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತನಕಾ।

    278.Idaṃ vaṭṭatīti idaṃ ajjhenādi kattuṃ labbhati. Jātivādavinibaddhāti jātisannissitavāde vinibaddhā. Brāhmaṇasseva ajjhenajjhāpanayajanayājanādayoti evaṃ ye attukkaṃsanaparavambhanavasena pavattā, tato eva te mānavādapaṭibaddhā ca honti. Ye pana āvāhavivāhavinibaddhā, te eva sambandhattayavasena ‘‘arahasi vā maṃ tvaṃ, na vā maṃ tvaṃ arahasī’’ti evaṃ pavattanakā.

    ಯತ್ಥಾತಿ ಯಸ್ಸಂ ವಿಜ್ಜಾಚರಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ। ಲಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಓಲಗ್ಗಾ ಅನ್ತೋಗಧಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಚಿನ್ತಯಿಮ್ಹ। ಪರಮತ್ಥತೋ ಅವಿಜ್ಜಾಚರಣಾನಿಯೇವ ‘‘ವಿಜ್ಜಾಚರಣಾನೀ’’ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತೋ ಪರಮತ್ಥತೋ ವಿಜ್ಜಾಚರಣೇಸು ವಿಭಜಿಯಮಾನೇಸು ಸೋ ತತೋ ದೂರತೋ ಅಪನೀತೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ದೂರಮೇವ ಅವಕ್ಖಿಪೀ’’ತಿ। ಸಮುದಾಗಮತೋ ಪಭುತೀತಿಆದಿಸಮುಟ್ಠಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ।

    Yatthāti yassaṃ vijjācaraṇasampattiyaṃ. Laggissāmāti olaggā antogadhā bhavissāmāti cintayimha. Paramatthato avijjācaraṇāniyeva ‘‘vijjācaraṇānī’’ti gahetvā ṭhito paramatthato vijjācaraṇesu vibhajiyamānesu so tato dūrato apanīto nāma hotīti āha ‘‘dūrameva avakkhipī’’ti. Samudāgamato pabhutītiādisamuṭṭhānato paṭṭhāya.

    ೨೭೯. ತಿವಿಧಂ ಸೀಲನ್ತಿ ಖುದ್ದಕಾದಿಭೇದಂ ತಿವಿಧಂ ಸೀಲಂ। ಸೀಲವಸೇನೇವಾತಿ ಸೀಲಪರಿಯಾಯೇನೇವ। ಕಿಞ್ಚಿ ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಅಹಿಂಸನಾದಿಯಮನಿಯಮಲಕ್ಖಣಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಸೀಲಂ ಅತ್ಥಿ। ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ಲಗ್ಗೇಯ್ಯಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸಮಯಸಿದ್ಧೇ ಸೀಲಮತ್ತೇ ‘‘ಚರಣ’’ನ್ತಿ ಲಗ್ಗೇಯ್ಯ। ಅಟ್ಠಪಿ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚರಣನ್ತಿ ನಿಯ್ಯಾತಿತಾ ಹೋನ್ತಿ ರೂಪಾವಚರಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನನಿದ್ದೇಸೇನೇವ ಅರೂಪಜ್ಝಾನಾನಮ್ಪಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಭಾವಾಪತ್ತಿತೋ ನಿಯ್ಯಾತಿತಾ ನಿದಸ್ಸಿತಾ।

    279. Tividhaṃ sīlanti khuddakādibhedaṃ tividhaṃ sīlaṃ. Sīlavasenevāti sīlapariyāyeneva. Kiñci kiñcīti ahiṃsanādiyamaniyamalakkhaṇaṃ kiñci kiñci sīlaṃ atthi. Tattha tattheva laggeyyāti tasmiṃ tasmiṃyeva brāhmaṇasamayasiddhe sīlamatte ‘‘caraṇa’’nti laggeyya. Aṭṭhapi samāpattiyo caraṇanti niyyātitā honti rūpāvacaracatutthajjhānaniddeseneva arūpajjhānānampi niddiṭṭhabhāvāpattito niyyātitā nidassitā.

    ಚತುಅಪಾಯಮುಖಕಥಾವಣ್ಣನಾ

    Catuapāyamukhakathāvaṇṇanā

    ೨೮೦. ಅಸಮ್ಪಾಪುಣನ್ತೋತಿ ಆರಭಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ। ಅವಿಸಹಮಾನೋತಿ ಆರಭಿತುಮೇವ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ। ಖಾರಿನ್ತಿ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ। ತಂ ಪನ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅರಣೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅರಣೀತಿ ಅಗ್ಗಿಧಮನಕಂ ಅರಣೀದ್ವಯಂ। ಸುಜಾತಿ ದಬ್ಬಿ। ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ತಿದಣ್ಡತಿಘಟಿಕಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಖಾರಿಭರಿತನ್ತಿ ಖಾರೀಹಿ ಪುಣ್ಣಂ। ನನು ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸಾಸನಿಕೋಪಿ ಯೋ ಕೋಚಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅತ್ಥತೋ ಪರಿಚಾರಕೋವ, ಕಿಂ ಅಙ್ಗಂ ಪನ ಬಾಹಿರಕಪಬ್ಬಜಿತೇತಿ ತತ್ಥ ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಾಮಞ್ಚಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ವುತ್ತನಯೇನಾತಿ ‘‘ಕಪ್ಪಿಯಕರಣ…ಪೇ॰… ವತ್ತಕರಣವಸೇನಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೇನ ನಯೇನ। ಪರಿಚಾರಕೋ ಹೋತಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಭಾವಸ್ಸ ವಿಸಿಟ್ಠಭಾವತೋ। ‘‘ನವಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೨೦; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೭) ವುತ್ತಪ್ಪಭೇದಾನಂ ಅನೇಕಸಹಸ್ಸಾನಂ ಸಂವರವಿನಯಾನಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ವತ್ತನೇನ ಉಪರಿಭೂತಾ ಅಗ್ಗಭೂತಾ ಸಮ್ಪದಾತಿ ಹಿ ‘‘ಉಪಸಮ್ಪದಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ। ಗುಣಾಧಿಕೋಪೀತಿ ಗುಣೇಹಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠೋಪಿ। ಅಯಂ ಪನಾತಿ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೋ ತಾಪಸೋ।

    280.Asampāpuṇantoti ārabhitvā sampattuṃ asakkonto. Avisahamānoti ārabhitumeva asakkonto. Khārinti parikkhāraṃ. Taṃ pana vibhajitvā dassetuṃ ‘‘araṇī’’tiādi vuttaṃ. Tattha araṇīti aggidhamanakaṃ araṇīdvayaṃ. Sujāti dabbi. Ādi-saddena tidaṇḍatighaṭikādiṃ saṅgaṇhāti khāribharitanti khārīhi puṇṇaṃ. Nanu upasampannassa bhikkhuno sāsanikopi yo koci anupasampanno atthato paricārakova, kiṃ aṅgaṃ pana bāhirakapabbajiteti tattha visesaṃ dassetuṃ ‘‘kāmañcā’’tiādi vuttaṃ. Vuttanayenāti ‘‘kappiyakaraṇa…pe… vattakaraṇavasenā’’ti evaṃ vuttena nayena. Paricārako hoti upasampannabhāvassa visiṭṭhabhāvato. ‘‘Navakoṭisahassānī’’tiādinā (visuddhi. 1.20; paṭi. ma. aṭṭha. 37) vuttappabhedānaṃ anekasahassānaṃ saṃvaravinayānaṃ samādiyitvā vattanena uparibhūtā aggabhūtā sampadāti hi ‘‘upasampadā’’ti vuccatīti. Guṇādhikopīti guṇehi ukkaṭṭhopi. Ayaṃ panāti vuttalakkhaṇo tāpaso.

    ತಾಪಸಾ ನಾಮ ಕಮ್ಮವಾದಿಕಿರಿಯಾವಾದಿನೋ, ನ ಸಾಸನಸ್ಸ ಪಟಾಣೀಭೂತಾ, ಯತೋ ನೇಸಂ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ಆಗತಾನಂ ತಿತ್ಥಿಯಪರಿವಾಸೇನ ವಿನಾವ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಪನಾ’’ತಿ ಚೋದನಂ ಸಮುಟ್ಠಪೇತಿ ಚೋದಕೋ। ಆಚರಿಯೋ ‘‘ಯಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಚೋದನಂ ಪರಿಹರತಿ। ‘‘ಓಸಕ್ಕಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿವರಿತುಂ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಖುರಧಾರೂಪಮನ್ತಿ ಖುರಧಾರಾನಂ ಮತ್ಥಕೇನೇವ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗಮನೂಪಮಂ। ಅಞ್ಞೇತಿ ಅಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ। ಅಗ್ಗಿಸಾಲನ್ತಿ ಅಗ್ಗಿಹುತ್ತಸಾಲಂ। ನಾನಾದಾರೂಹೀತಿ ಪಲಾಸದಣ್ಡಾದಿನಾನಾವಿಧಸಮಿಧಾದಾರೂಹಿ।

    Tāpasā nāma kammavādikiriyāvādino, na sāsanassa paṭāṇībhūtā, yato nesaṃ pabbajituṃ āgatānaṃ titthiyaparivāsena vināva pabbajjā anuññātāti katvā ‘‘kasmā panā’’ti codanaṃ samuṭṭhapeti codako. Ācariyo ‘‘yasmā’’tiādinā codanaṃ pariharati. ‘‘Osakkissatī’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘imasmiñhī’’tiādi vuttaṃ. Khuradhārūpamanti khuradhārānaṃ matthakeneva akkamitvā gamanūpamaṃ. Aññeti aññe bhikkhū. Aggisālanti aggihuttasālaṃ. Nānādārūhīti palāsadaṇḍādinānāvidhasamidhādārūhi.

    ಇದನ್ತಿ ‘‘ಚತುದ್ವಾರಂ ಆಗಾರಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಂ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಅಸ್ಸ ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ। ಪಟಿಪತ್ತಿಮುಖನ್ತಿ ಕೋಹಞ್ಞಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಮುಖಮತ್ತಂ। ಸೋ ಹಿ ನಾನಾವಿಧೇನ ಕೋಹಞ್ಞೇನ ಲೋಕಂ ವಿಮ್ಹಾಪೇನ್ತೋ ತತ್ಥ ಅಚ್ಛತಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ಇಮಿನಾ ಹಿ ಮುಖೇನ ಸೋ ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ।

    Idanti ‘‘catudvāraṃ āgāraṃ katvā’’tiādinā vuttaṃ. Assāti assa catutthassa puggalassa. Paṭipattimukhanti kohaññapaṭipattiyā mukhamattaṃ. So hi nānāvidhena kohaññena lokaṃ vimhāpento tattha acchati, tenāha ‘‘iminā hi mukhena so evaṃ paṭipajjatī’’ti.

    ಖಲಾದೀಸು ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಪತಿಟ್ಠಿತ್ವಾ ವೀಹಿಮುಗ್ಗತಿಲಮಾಸಾದೀನಿ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಾನಿಯಾಮೇನ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಉಞ್ಛನಂ ಉಞ್ಛಾ, ಸಾ ಏವ ಚರಿಯಾ ವುತ್ತಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ಉಞ್ಛಾಚರಿಯಾ। ಅಗ್ಗಿಪಕ್ಕೇನ ಜೀವನ್ತೀತಿ ಅಗ್ಗಿಪಕ್ಕಿಕಾ, ನ ಅಗ್ಗಿಪಕ್ಕಿಕಾ ಅನಗ್ಗಿಪಕ್ಕಿಕಾ । ಉಞ್ಛಾಚರಿಯಾ ಹಿ ಖಲೇಸು ಗನ್ತ್ವಾ ಖಲಗ್ಗಂ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ಧಞ್ಞಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತಂ ಇಮೇ ನ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ಅನಗ್ಗಿಪಕ್ಕಿಕಾ ನಾಮ ಜಾತಾ। ಅಸಾಮಪಾಕಾತಿ ಅಸಯಂಪಾಚಕಾ। ಅಸ್ಮಮುಟ್ಠಿನಾ ಮುಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೇನ ವತ್ತನ್ತೀತಿ ಅಸ್ಮಮುಟ್ಠಿಕಾ। ದನ್ತೇನ ಉಪ್ಪಾಟಿತಂ ವಕ್ಕಲಂ ರುಕ್ಖತ್ತಚೋ ದನ್ತವಕ್ಕಲಂ, ತೇನ ವತ್ತನ್ತೀತಿ ದನ್ತವಕ್ಕಲಿಕಾ। ಪವತ್ತಂ ರುಕ್ಖಾದಿತೋ ಪಾತಿತಂ ಫಲಂ ಭುಞ್ಜನ್ತೀತಿ ಪವತ್ತಫಲಭೋಜಿನೋ। ಜಿಣ್ಣಪಕ್ಕತಾಯ ಪಣ್ಡುಭೂತಂ ಪಲಾಸಂ, ತಂಸದಿಸಞ್ಚ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸಂ, ತೇನ ವತ್ತನ್ತೀತಿ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸಿಕಾ, ಸಯಂಪತಿತಪುಪ್ಫಫಲಪತ್ತಭೋಜಿನೋ।

    Khalādīsu manussānaṃ santike upatiṭṭhitvā vīhimuggatilamāsādīni bhikkhācariyāniyāmena saṅkaḍḍhitvā uñchanaṃ uñchā, sā eva cariyā vutti etesanti uñchācariyā. Aggipakkena jīvantīti aggipakkikā, na aggipakkikā anaggipakkikā. Uñchācariyā hi khalesu gantvā khalaggaṃ nāma manussehi diyyamānaṃ dhaññaṃ gaṇhanti, taṃ ime na gaṇhantīti anaggipakkikā nāma jātā. Asāmapākāti asayaṃpācakā. Asmamuṭṭhinā muṭṭhipāsāṇena vattantīti asmamuṭṭhikā. Dantena uppāṭitaṃ vakkalaṃ rukkhattaco dantavakkalaṃ, tena vattantīti dantavakkalikā. Pavattaṃ rukkhādito pātitaṃ phalaṃ bhuñjantīti pavattaphalabhojino. Jiṇṇapakkatāya paṇḍubhūtaṃ palāsaṃ, taṃsadisañca paṇḍupalāsaṃ, tena vattantīti paṇḍupalāsikā, sayaṃpatitapupphaphalapattabhojino.

    ಇದಾನಿ ತೇ ಅಟ್ಠವಿಧೇಪಿ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾತಿ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಾವಸೇನ ಲದ್ಧಧಞ್ಞಂ ಏಕಜ್ಝಂ ಕತ್ವಾ।

    Idāni te aṭṭhavidhepi sarūpato dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ. Saṅkaḍḍhitvāti bhikkhācariyāvasena laddhadhaññaṃ ekajjhaṃ katvā.

    ಪರಿಯೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ದುಕ್ಖಾತಿ ಪರೇಸಂ ಗೇಹತೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಯೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ದೀನವುತ್ತಿಭಾವೇನ ದುಕ್ಖಾ। ಪಾಸಾಣಸ್ಸ ಪರಿಗ್ಗಹೋ ದುಕ್ಖೋ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸಾತಿ ವಾ ದನ್ತೇಹೇವ ಉಪ್ಪಾಟೇತ್ವಾ ಖಾದನ್ತಿ।

    Pariyeṭṭhi nāma dukkhāti paresaṃ gehato gehaṃ gantvā pariyeṭṭhi nāma dīnavuttibhāvena dukkhā. Pāsāṇassa pariggaho dukkho pabbajitassāti vā danteheva uppāṭetvā khādanti.

    ಇಮಾಹಿ ಚತೂಹಿಯೇವಾತಿ ‘‘ಖಾರಿವಿಧಂ ಆದಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಾಹಿ ಚತೂಹಿ ಏವ ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಾಹೀತಿ।

    Imāhi catūhiyevāti ‘‘khārividhaṃ ādāyā’’tiādinā vuttāhi catūhi eva tāpasapabbajjāhīti.

    ೨೮೨. ಅಪಾಯೇ ವಿನಾಸೇ ನಿಯುತ್ತೋ ಆಪಾಯಿಕೋ। ತಬ್ಭಾವಂ ಪರಿಪೂರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತೇನ ಅಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಅಪರಿಪೂರಮಾನೋ , ಕರಣೇ ಚೇತಂ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ, ತೇನಾಹ ‘‘ಆಪಾಯಿಕೇನಾಪಿ ಅಪರಿಪೂರಮಾನೇನಾ’’ತಿ।

    282. Apāye vināse niyutto āpāyiko. Tabbhāvaṃ paripūretuṃ asakkonto tena aparipuṇṇo aparipūramāno, karaṇe cetaṃ paccattavacanaṃ, tenāha ‘‘āpāyikenāpi aparipūramānenā’’ti.

    ಪುಬ್ಬಕಇಸಿಭಾವಾನುಯೋಗವಣ್ಣನಾ

    Pubbakaisibhāvānuyogavaṇṇanā

    ೨೮೩. ದೀಯತೀತಿ ದತ್ತಿ, ದತ್ತಿಯೇವ ದತ್ತಿಕನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ದಿನ್ನಕ’’ನ್ತಿ। ಯದಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವೋ ರಞ್ಞೋ ನ ದಾತಬ್ಬೋ, ಕಸ್ಮಾಸ್ಸ ಉಪಸಙ್ಕಮನಂ ನ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಖೇತ್ತವಿಜ್ಜಾಯಾತಿ ನೀತಿಸತ್ಥೇ। ಪಯಾತನ್ತಿ ಸದ್ಧಂ, ಸಸ್ಸತಿಕಂ ವಾ, ತೇನಾಹ ‘‘ಅಭಿಹರಿತ್ವಾ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ‘‘ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ದತ್ತಿಕಂ ಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಮಮ್ಮವಚನಂ ಅವೋಚಾತಿ ತತ್ಥ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇದಂ ಪನ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।

    283. Dīyatīti datti, dattiyeva dattikanti āha ‘‘dinnaka’’nti. Yadi brāhmaṇassa sammukhībhāvo rañño na dātabbo, kasmāssa upasaṅkamanaṃ na paṭikkhittanti āha ‘‘yasmā panā’’tiādi. Khettavijjāyāti nītisatthe. Payātanti saddhaṃ, sassatikaṃ vā, tenāha ‘‘abhiharitvā dinna’’nti. Kasmā bhagavā ‘‘rañño pasenadissa kosalassa dattikaṃ bhuñjatī’’tiādinā brāhmaṇassa mammavacanaṃ avocāti tattha kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘idaṃ pana kāraṇa’’ntiādi vuttaṃ.

    ೨೮೪. ರಥೂಪತ್ಥರೇತಿ ರಥಸ್ಸ ಉಪರಿ ಅತ್ಥರಿತಪದೇಸೇ। ಪಾಕಟಮನ್ತನನ್ತಿ ಪಕಾಸಭೂತಂ ಮನ್ತನಂ। ತಞ್ಹಿ ಸುದ್ದಾದೀಹಿ ಞಾಯತೀತಿ ನ ರಹಸ್ಸಮನ್ತನಂ। ಭಣತೀತಿ ಅಪಿ ನು ಭಣತಿ।

    284.Rathūpatthareti rathassa upari attharitapadese. Pākaṭamantananti pakāsabhūtaṃ mantanaṃ. Tañhi suddādīhi ñāyatīti na rahassamantanaṃ. Bhaṇatīti api nu bhaṇati.

    ೨೮೫. ಪವತ್ತಾರೋತಿ ಪಾವಚನಭಾವೇನ ವತ್ತಾರೋ, ಯಸ್ಮಾ ತೇ ತೇಸಂ ಮನ್ತಾನಂ ಪವತ್ತಕಾ, ತಸ್ಮಾ ಆಹ ‘‘ಪವತ್ತಯಿತಾರೋ’’ತಿ। ಸುದ್ದೇ ಬಹಿ ಕತ್ವಾ ರಹೋ ಭಾಸಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ಮನ್ತಾ ಏವ, ತಂತಂಅತ್ಥಪಟಿಪತ್ತಿಹೇತುತಾಯ ಪದನ್ತಿ ಮನ್ತಪದಂ, ಅನುಪನೀತಾಸಾಧಾರಣತಾಯ ವಾ ರಹಸ್ಸಭಾವೇನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಹಿತಕಿರಿಯಾಯ ಅಧಿಗಮುಪಾಯಂ। ಸಜ್ಝಾಯಿತನ್ತಿ ಗಾಯನವಸೇನ ಸಜ್ಝಾಯಿತಂ, ತಂ ಪನ ಉದತ್ತಾನುದತ್ತಾದೀನಂ ಸರಾನಂ ಸಮ್ಪಾದನವಸೇನೇವ ಇಚ್ಛಿತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸರಸಮ್ಪತ್ತಿವಸೇನಾ’’ತಿ। ಅಞ್ಞೇಸಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಪಾವಚನಭಾವೇನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವುತ್ತಂ। ಸಮುಪಬ್ಯೂಳ್ಹನ್ತಿ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪರೂಪರಿ ಸಞ್ಞೂಳ್ಹಂ। ರಾಸಿಕತನ್ತಿ ಇರುವೇದಯಜುವೇದಸಾಮವೇದಾದಿವಸೇನ , ತತ್ಥಾಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಮನ್ತಬ್ರಹ್ಮಾದಿವಸೇನ, ಅಜ್ಝಾಯಾನುವಾಕಾದಿವಸೇನ ಚ ರಾಸಿಕತಂ।

    285.Pavattāroti pāvacanabhāvena vattāro, yasmā te tesaṃ mantānaṃ pavattakā, tasmā āha ‘‘pavattayitāro’’ti. Sudde bahi katvā raho bhāsitabbaṭṭhena mantā eva, taṃtaṃatthapaṭipattihetutāya padanti mantapadaṃ, anupanītāsādhāraṇatāya vā rahassabhāvena vattabbaṃ hitakiriyāya adhigamupāyaṃ. Sajjhāyitanti gāyanavasena sajjhāyitaṃ, taṃ pana udattānudattādīnaṃ sarānaṃ sampādanavaseneva icchitanti āha ‘‘sarasampattivasenā’’ti. Aññesaṃ vuttanti pāvacanabhāvena aññesaṃ vuttaṃ. Samupabyūḷhanti saṅgahetvā uparūpari saññūḷhaṃ. Rāsikatanti iruvedayajuvedasāmavedādivasena , tatthāpi paccekaṃ mantabrahmādivasena, ajjhāyānuvākādivasena ca rāsikataṃ.

    ತೇಸನ್ತಿ ಮನ್ತಾನಂ ಕತ್ತೂನಂ। ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಪರಿಭಣ್ಡೇನ ಯಥಾಕಮ್ಮೂಪಗಞಾಣೇನ ಸತ್ತಾನಂ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಾದಿಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ದಸ್ಸನಟ್ಠೇನ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಸದಿಸೇನ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣೇನ ಅತೀತಕಪ್ಪೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಮನ್ತಜ್ಝೇನವಿಧಿಞ್ಚ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ। ಪಾವಚನೇನ ಸಹ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಯಂ ವಚನಂ ವಟ್ಟಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ, ತೇನ ಸಹ ಅವಿರುದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ। ನ ಹಿ ತೇಸಂ ವಿವಟ್ಟಸನ್ನಿಸ್ಸಿತೋ ಅತ್ಥೋ ಪಚ್ಚಕ್ಖೋ ಹೋತಿ। ಅಪರಾಪರೇ ಪನಾತಿ ಅಟ್ಠಕಾದೀಹಿ ಅಪರಾ ಪರೇ ಪಚ್ಛಿಮಾ ಓಕ್ಕಾಕರಾಜಕಾಲಾದೀಸು ಉಪ್ಪನ್ನಾ। ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಅಟ್ಠಕಾದೀಹಿ ಗನ್ಥಿತಮನ್ತಪದೇಸು ಕಿಲೇಸಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಪದಾನಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪದೇ ಪಕ್ಖಿಪನಂ ಕತ್ವಾ। ವಿರುದ್ಧೇ ಅಕಂಸೂತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಧಮ್ಮಿಕಸುತ್ತಾದೀಸು ಆಗತನಯೇನ ಸಂಕಿಲೇಸಿಕತ್ಥದೀಪನತೋ ಪಚ್ಚನೀಕಭೂತೇ ಅಕಂಸು। ಇಧಾತಿ ‘‘ತ್ಯಾಹಂ ಮನ್ತೇ ಅಧೀಯಾಮೀ’’ತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ। ಪಟಿಞ್ಞಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿ ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾವ।

    Tesanti mantānaṃ kattūnaṃ. Dibbena cakkhunā oloketvāti dibbacakkhuparibhaṇḍena yathākammūpagañāṇena sattānaṃ kammassakatādiṃ paccakkhato dassanaṭṭhena dibbacakkhusadisena pubbenivāsañāṇena atītakappe brāhmaṇānaṃ mantajjhenavidhiñca oloketvā. Pāvacanena saha saṃsanditvāti kassapasammāsambuddhassa yaṃ vacanaṃ vaṭṭasannissitaṃ, tena saha aviruddhaṃ katvā. Na hi tesaṃ vivaṭṭasannissito attho paccakkho hoti. Aparāpare panāti aṭṭhakādīhi aparā pare pacchimā okkākarājakālādīsu uppannā. Pakkhipitvāti aṭṭhakādīhi ganthitamantapadesu kilesasannissitapadānaṃ tattha tattha pade pakkhipanaṃ katvā. Viruddhe akaṃsūti brāhmaṇadhammikasuttādīsu āgatanayena saṃkilesikatthadīpanato paccanīkabhūte akaṃsu. Idhāti ‘‘tyāhaṃ mante adhīyāmī’’ti etasmiṃ ṭhāne. Paṭiññaṃ aggahetvāti ‘‘taṃ kiṃ maññasī’’ti evaṃ paṭiññaṃ aggahetvāva.

    ೨೮೬. ನಿರಾಮಗನ್ಧಾತಿ ಕಿಲೇಸಾಸುಚಿವಸೇನ ವಿಸ್ಸಗನ್ಧರಹಿತಾ। ಅನಿತ್ಥಿಗನ್ಧಾತಿ ಇತ್ಥೀನಂ ಗನ್ಧಮತ್ತಸ್ಸಪಿ ಅವಿಸಹನೇನ ಇತ್ಥಿಗನ್ಧರಹಿತಾ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ನಿರಾಮಗನ್ಧಾ’’ತಿ ಏತೇನ ತೇಸಂ ಪೋರಾಣಾನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಕಿಲೇಸತಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ‘‘ಅನಿತ್ಥಿಗನ್ಧಾ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿನೋ’’ತಿ ಏತೇನ ಏಕವಿಹಾರಿತಂ, ‘‘ರಜೋಜಲ್ಲಧರಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಮಣ್ಡನವಿಭೂಸನಾನುಯೋಗಾಭಾವಂ, ‘‘ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ಪಬ್ಬತಪಾದೇಸು ವಸಿಂಸೂ’’ತಿ ಏತೇನ ಮನುಸ್ಸೂಪಚಾರಂ ಪಹಾಯ ವಿವಿತ್ತವಾಸಂ, ‘‘ವನಮೂಲಫಲಾಹಾರಾ ವಸಿಂಸೂ’’ತಿ ಏತೇನ ಸಾಲಿಮಂಸೋದನಾದಿಪಣೀತಾಹಾರಪಟಿಕ್ಖೇಪಂ, ‘‘ಯದಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಯಾನವಾಹನಪಟಿಕ್ಖೇಪಂ, ‘‘ಸಬ್ಬದಿಸಾಸೂ’’ತಿಆದಿನಾ ರಕ್ಖಾವರಣಪಟಿಕ್ಖೇಪಂ, ಏವಞ್ಚ ವದನ್ತೋ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪದಾಪಕ್ಖಿಕಂ ಸಾಚರಿಯಸ್ಸ ಅಮ್ಬಟ್ಠಸ್ಸ ವುತ್ತಿಂ ಉಪಾದಾಯ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪದಾಪಕ್ಖಿಕಾಪಿ ತೇಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ವುತ್ತಿ ಅರಿಯವಿನಯೇ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಉಪಾದಾಯ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪದಾಯೇವ। ಕುತಸ್ಸ ಸಲ್ಲೇಖಪಟಿಪತ್ತಿಯುತ್ತತಾತಿ। ‘‘ಏವಂ ಸುತೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಭಗವಾ ಅಮ್ಬಟ್ಠಂ ಸನ್ತಜ್ಜೇನ್ತೋ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।

    286.Nirāmagandhāti kilesāsucivasena vissagandharahitā. Anitthigandhāti itthīnaṃ gandhamattassapi avisahanena itthigandharahitā. Ettha ca ‘‘nirāmagandhā’’ti etena tesaṃ porāṇānaṃ brāhmaṇānaṃ vikkhambhitakilesataṃ dasseti, ‘‘anitthigandhā brahmacārino’’ti etena ekavihāritaṃ, ‘‘rajojalladharā’’ti etena maṇḍanavibhūsanānuyogābhāvaṃ, ‘‘araññāyatane pabbatapādesu vasiṃsū’’ti etena manussūpacāraṃ pahāya vivittavāsaṃ, ‘‘vanamūlaphalāhārā vasiṃsū’’ti etena sālimaṃsodanādipaṇītāhārapaṭikkhepaṃ, ‘‘yadā’’tiādinā yānavāhanapaṭikkhepaṃ, ‘‘sabbadisāsū’’tiādinā rakkhāvaraṇapaṭikkhepaṃ, evañca vadanto micchāpaṭipadāpakkhikaṃ sācariyassa ambaṭṭhassa vuttiṃ upādāya sammāpaṭipadāpakkhikāpi tesaṃ brāhmaṇānaṃ vutti ariyavinaye sammāpaṭipattiṃ upādāya micchāpaṭipadāyeva. Kutassa sallekhapaṭipattiyuttatāti. ‘‘Evaṃ sute’’tiādinā bhagavā ambaṭṭhaṃ santajjento niggaṇhātīti dasseti.

    ವೇಠಕೇಹೀತಿ ವೇಠಕಪಟ್ಟಕಾಹಿ। ಸಮನ್ತಾನಗರನ್ತಿ ನಗರಸ್ಸ ಸಮನ್ತತೋ। ಕತಸುಧಾಕಮ್ಮಂ ಪಾಕಾರಸ್ಸ ಅಧೋಭಾಗೇ ಠಾನಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।

    Veṭhakehīti veṭhakapaṭṭakāhi. Samantānagaranti nagarassa samantato. Katasudhākammaṃ pākārassa adhobhāge ṭhānaṃ vuccatīti adhippāyo.

    ದ್ವೇಲಕ್ಖಣದಸ್ಸನವಣ್ಣನಾ

    Dvelakkhaṇadassanavaṇṇanā

    ೨೮೭. ನ ಸಕ್ಕೋತಿಸಙ್ಕುಚಿತೇ ಇರಿಯಾಪಥೇ ಅನವಸೇಸತೋ ತೇಸಂ ದುಬ್ಬಿಭಾವನತೋ। ಗವೇಸೀತಿ ಞಾಣೇನ ಪರಿಯೇಸನಮಕಾಸಿ। ಸಮಾನಯೀತಿ ಞಾಣೇನ ಸಙ್ಕಲೇನ್ತೋ ಸಮ್ಮಾ ಆನಯಿ ಸಮಾಹರಿ। ‘‘ಕಙ್ಖತೀ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಆಕಙ್ಖತೀತಿ ಅಯಮತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತೀ’’ತಿ। ಕಿಚ್ಛತೀತಿ ಕಿಲಮತಿ। ‘‘ಕಙ್ಖತೀ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇ ಆಸಿಸನತ್ಥತಂ ವತ್ವಾ ಇದಾನಿಸ್ಸ ಸಂಸಯತ್ಥತಮೇವ ವಿಕಪ್ಪನ್ತರವಸೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಕಙ್ಖಾಯ ವಾ ದುಬ್ಬಲಾ ವಿಮತಿ ವುತ್ತಾ’’ತಿ ಆಹ। ತೀಹಿ ಧಮ್ಮೇಹೀತಿ ತಿಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಸಂಸಯಧಮ್ಮೇಹಿ। ಕಾಲುಸಿಯಭಾವೋತಿ ಅಪ್ಪಸನ್ನತಾಯ ಹೇತುಭೂತೋ ಆವಿಲಭಾವೋ।

    287.Na sakkotisaṅkucite iriyāpathe anavasesato tesaṃ dubbibhāvanato. Gavesīti ñāṇena pariyesanamakāsi. Samānayīti ñāṇena saṅkalento sammā ānayi samāhari. ‘‘Kaṅkhatī’’ti padassa ākaṅkhatīti ayamatthoti āha ‘‘aho vata passeyyanti patthanaṃ uppādetī’’ti. Kicchatīti kilamati. ‘‘Kaṅkhatī’’ti padassa pubbe āsisanatthataṃ vatvā idānissa saṃsayatthatameva vikappantaravasena dassento ‘‘kaṅkhāya vā dubbalā vimati vuttā’’ti āha. Tīhi dhammehīti tippakārehi saṃsayadhammehi. Kālusiyabhāvoti appasannatāya hetubhūto āvilabhāvo.

    ಯಸ್ಮಾ ಭಗವತೋ ಕೋಸೋಹಿತಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಆವೇಣಿಕಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅಸಾಧಾರಣಂ ವತ್ಥಗುಯ್ಹಂ ಸುವಿಸುದ್ಧಕಞ್ಚನಮಣ್ಡಲಸನ್ನಿಕಾಸಂ, ಅತ್ತನೋ ಸಣ್ಠಾನಸನ್ನಿವೇಸಸುನ್ದರತಾಯ ಆಜಾನೇಯ್ಯಗನ್ಧಹತ್ಥಿನೋ ವರಙ್ಗಪರಮಚಾರುಭಾವಂ, ವಿಕಸಮಾನತಪನಿಯಾರವಿನ್ದಸಮುಜ್ಜಲಕೇಸರಾವತ್ತವಿಲಾಸಂ, ಸಞ್ಝಾಪಭಾನುರಞ್ಜಿತಜಲವನನ್ತರಾಭಿಲಕ್ಖಿತಸಮ್ಪುಣ್ಣಚನ್ದಮಣ್ಡಲಸೋಭಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ಸಿರಿಯಾ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ವಿರಾಜತಿ, ಯಂ ಬಾಹಿರಬ್ಭನ್ತರಮಲೇಹಿ ಅನುಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠತಾಯ, ಚಿರಕಾಲಂ ಸುಪರಿಚಿತಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾಧಿಕಾರತಾಯ, ಸುಸಣ್ಠಿತಸಣ್ಠಾನಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ , ಕೋಪೀನಮ್ಪಿ ಸನ್ತಂ ಅಕೋಪೀನಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭಗವತೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಪಹೂತಭಾವನ್ತಿ ಪುಥುಲಭಾವಂ। ಏತ್ಥೇವ ಹಿ ತಸ್ಸ ಸಂಸಯೋ, ತನುಮುದುಸುಕುಮಾರತಾದೀಸು ಪನಸ್ಸ ಗುಣೇಸು ವಿಚಾರಣಾ ಏವ ನಾಹೋಸಿ।

    Yasmā bhagavato kosohitaṃ sabbabuddhānaṃ āveṇikaṃ aññehi asādhāraṇaṃ vatthaguyhaṃ suvisuddhakañcanamaṇḍalasannikāsaṃ, attano saṇṭhānasannivesasundaratāya ājāneyyagandhahatthino varaṅgaparamacārubhāvaṃ, vikasamānatapaniyāravindasamujjalakesarāvattavilāsaṃ, sañjhāpabhānurañjitajalavanantarābhilakkhitasampuṇṇacandamaṇḍalasobhañca attano siriyā abhibhuyya virājati, yaṃ bāhirabbhantaramalehi anupakkiliṭṭhatāya, cirakālaṃ suparicitabrahmacariyādhikāratāya, susaṇṭhitasaṇṭhānasampattiyā ca , kopīnampi santaṃ akopīnameva, tasmā vuttaṃ ‘‘bhagavato hī’’tiādi. Pahūtabhāvanti puthulabhāvaṃ. Ettheva hi tassa saṃsayo, tanumudusukumāratādīsu panassa guṇesu vicāraṇā eva nāhosi.

    ೨೮೮. ಹಿರಿಕರಣೋಕಾಸನ್ತಿ ಹಿರಿಯಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ। ಛಾಯನ್ತಿ ಪಟಿಬಿಮ್ಬಂ। ಕಥಂ ಕೀದಿಸನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಇದ್ಧಿಯಾ’’ತಿಆದಿ। ಛಾಯಾರೂಪಕಮತ್ತನ್ತಿ ಭಗವತೋ ಪಟಿಬಿಮ್ಬರೂಪಂ। ತಞ್ಚ ಖೋ ಬುದ್ಧಸನ್ತಾನತೋ ವಿನಿಮುತ್ತತ್ತಾ ರೂಪಕಮತ್ತಂ ಭಗವತೋ ಸರೀರವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಾವಯವಂ ಇದ್ಧಿಮಯಂ ಬಿಮ್ಬಕಮತ್ತಂ। ತಂ ಪನ ರೂಪಕಮತ್ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಭಗವಾ ಯಥಾ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧರೂಪಂ ನ ದಿಸ್ಸತಿ, ತಥಾ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಿ। ನಿನ್ನೇತ್ವಾತಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ। ಕಲ್ಲೋಸೀತಿ ಪುಚ್ಛಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಕುಸಲೋ ಛೇಕೋ ಅಸಿ। ತಥಾಕರಣೇನಾತಿ ಕಥಿನಸೂಚಿಂ ವಿಯ ಕರಣೇನ। ಏತ್ಥಾತಿ ಪಹೂತಜಿವ್ಹಾಯ। ಮುದುಭಾವೋ ಪಕಾಸಿತೋ ಅಮುದುನೋ ಘನಸುಖುಮಭಾವಾಪಾದನತ್ಥಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ ದೀಘಭಾವೋ, ತನುಭಾವೋ ಚಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।

    288.Hirikaraṇokāsanti hiriyitabbaṭṭhānaṃ. Chāyanti paṭibimbaṃ. Kathaṃ kīdisanti āha ‘‘iddhiyā’’tiādi. Chāyārūpakamattanti bhagavato paṭibimbarūpaṃ. Tañca kho buddhasantānato vinimuttattā rūpakamattaṃ bhagavato sarīravaṇṇasaṇṭhānāvayavaṃ iddhimayaṃ bimbakamattaṃ. Taṃ pana rūpakamattaṃ dassento bhagavā yathā attano buddharūpaṃ na dissati, tathā katvā dasseti. Ninnetvāti nīharitvā. Kallosīti pucchāvissajjane kusalo cheko asi. Tathākaraṇenāti kathinasūciṃ viya karaṇena. Etthāti pahūtajivhāya. Mudubhāvo pakāsito amuduno ghanasukhumabhāvāpādanatthaṃ asakkuṇeyyattā dīghabhāvo, tanubhāvo cāti daṭṭhabbaṃ.

    ೨೯೧. ‘‘ಅತ್ಥಚರಕೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಬ್ಯತಿರೇಕಮುಖೇನ ಅನತ್ಥಚರಕತಂಯೇವ ವಿಭಾವೇತಿ। ನ ಅಞ್ಞತ್ರಾತಿ ನ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಸುಗತಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಪನೇತ್ವಾ ಉಪನೇತ್ವಾತಿ ತಂ ತಂ ದೋಸಂ ಉಪನೇತ್ವಾ ಉಪನೇತ್ವಾ, ತೇನಾಹ ‘‘ಸುಟ್ಠುದಾಸಾದಿಭಾವಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ’’ತಿ। ಪಾತೇಸೀತಿ ಪವಟ್ಟನವಸೇನ ಪಾತೇಸಿ।

    291.‘‘Atthacarakenā’’ti iminā byatirekamukhena anatthacarakataṃyeva vibhāveti. Na aññatrāti na aññasmiṃ sugatiyanti attho. Upanetvāupanetvāti taṃ taṃ dosaṃ upanetvā upanetvā, tenāha ‘‘suṭṭhudāsādibhāvaṃ āropetvā’’ti. Pātesīti pavaṭṭanavasena pātesi.

    ಪೋಕ್ಖರಸಾತಿಬುದ್ಧೂಪಸಙ್ಕಮನವಣ್ಣನಾ

    Pokkharasātibuddhūpasaṅkamanavaṇṇanā

    ೨೯೩-೬. ಆಗಮಾ ನೂತಿ ಆಗತೋ ನು। ಖೋತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಇಧಾತಿ ಏತ್ಥ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಧಿವಾಸೇತೂತಿ ಸಾದಿಯತು, ತಂ ಪನ ಸಾದಿಯನಂ ಮನಸಾ ಸಮ್ಪಟಿಗ್ಗಹೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತೂ’’ತಿ।

    293-6.Āgamā nūti āgato nu. Khoti nipātamattaṃ. Idhāti ettha, tumhākaṃ santikanti attho. Adhivāsetūti sādiyatu, taṃ pana sādiyanaṃ manasā sampaṭiggaho hotīti āha ‘‘sampaṭicchatū’’ti.

    ೨೯೭. ಯಾವದತ್ಥನ್ತಿ ಯಾವ ಅತ್ಥೋ, ತಾವ ಭೋಜನೇನ ತದಾ ಕತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಓಣಿತ್ತನ್ತಿ ಆಮಿಸಾಪನಯನೇನ ಸುಚಿಕತಂ, ತೇನಾಹ ‘‘ಹತ್ಥೇ ಚ ಪತ್ತಞ್ಚ ಧೋವಿತ್ವಾ’’ತಿ।

    297.Yāvadatthanti yāva attho, tāva bhojanena tadā katanti attho. Oṇittanti āmisāpanayanena sucikataṃ, tenāha ‘‘hatthe ca pattañca dhovitvā’’ti.

    ೨೯೮. ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥನ್ತಿ ಅನುಪುಬ್ಬಂ ಕಥೇತಬ್ಬಕಥಂ, ತೇನಾಹ ‘‘ಅನುಪಟಿಪಾಟಿಕಥ’’ನ್ತಿ। ಕಾ ಪನ ಸಾ? ದಾನಾದಿಕಥಾತಿ ಆಹ ‘‘ದಾನಾನನ್ತರಂ ಸೀಲ’’ನ್ತಿಆದಿ। ತೇನ ದಾನಕಥಾ ತಾವ ಪಚುರಜನೇಸುಪಿ ಪವತ್ತಿಯಾ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣತ್ತಾ, ಸುಕರತ್ತಾ, ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಉಪಾಯಭಾವತೋ ಚ ಆದಿತೋ ಕಥೇತಬ್ಬಾ। ಪರಿಚ್ಚಾಗಸೀಲೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪರಿಗ್ಗಹಿತವತ್ಥೂಸು ನಿಸ್ಸಙ್ಗಭಾವತೋ ಸುಖೇನೇವ ಸೀಲಾನಿ ಸಮಾದಿಯತಿ, ತತ್ಥ ಚ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ। ಸೀಲೇನ ದಾಯಕಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸುದ್ಧಿತೋ ಪರಾನುಗ್ಗಹಂ ವತ್ವಾ ಪರಪೀಳಾನಿವತ್ತಿವಚನತೋ, ಕಿರಿಯಧಮ್ಮಂ ವತ್ವಾ ಅಕಿರಿಯಧಮ್ಮವಚನತೋ, ಭೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಹೇತುಂ ವತ್ವಾ ಭವಸಮ್ಪತ್ತಿಹೇತುವಚನತೋ ಚ ದಾನಕಥಾನನ್ತರಂ ಸೀಲಕಥಾ ಕಥೇತಬ್ಬಾ, ತಞ್ಚೇ ದಾನಸೀಲಂ ವಟ್ಟನಿಸ್ಸಿತಂ, ಅಯಂ ಭವಸಮ್ಪತ್ತಿ ತಸ್ಸ ಫಲನ್ತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಇಮೇಹಿ ಚ ದಾನಸೀಲಮಯೇಹಿ ಪಣೀತಪಣೀತತರಾದಿಭೇದಭಿನ್ನೇಹಿ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥೂಹಿ ಏತಾ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾದೀಸು ಪಣೀತಪಣೀತತರಾದಿಭೇದಭಿನ್ನಾ ಅಪರಿಮೇಯ್ಯಾ ದಿಬ್ಬಭೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಲದ್ಧಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ತದನನ್ತರಂ ಸಗ್ಗಕಥಾ। ಸ್ವಾಯಂ ಸಗ್ಗೋ ರಾಗಾದೀಹಿ ಉಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠೋ, ಸಬ್ಬಥಾನುಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಸಗ್ಗಾನನ್ತರಂ ಮಗ್ಗೋ ಕಥೇತಬ್ಬೋ। ಮಗ್ಗಞ್ಚ ಕಥೇನ್ತೇನ ತದಧಿಗಮುಪಾಯಸನ್ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಸಗ್ಗಪರಿಯಾಪನ್ನಾಪಿ, ಪಗೇವ ಇತರೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕಾಮಾ ನಾಮ ಬಹ್ವಾದೀನವಾ ಅನಿಚ್ಚಾ ಅದ್ಧುವಾ ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮಾತಿ ಕಾಮಾನಂ ಆದೀನವೋ, ಹೀನಾ ಗಮ್ಮಾ ಪೋಥುಜ್ಜನಿಕಾ ಅನರಿಯಾ ಅನತ್ಥಸಞ್ಹಿತಾತಿ ತೇಸಂ ಓಕಾರೋ ಲಾಮಕಭಾವೋ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ಭವಾ ಕಿಲೇಸಾನಂ ವತ್ಥುಭೂತಾತಿ ತತ್ಥ ಸಂಕಿಲೇಸೋ, ಸಬ್ಬಸಂಕಿಲೇಸವಿಪ್ಪಮುತ್ತಂ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಆನಿಸಂಸೋ ಚ ಕಥೇತಬ್ಬೋತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಬೋಧಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಮಗ್ಗೋತಿ ಚೇತ್ಥ ಇತಿ-ಸದ್ದೇನ ಆದಿಅತ್ಥದೀಪನತೋ ‘‘ಕಾಮಾನಂ ಆದೀನವೋ’’ತಿ ಏವಮಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋತಿ ಏವಮಯಂ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ ಕತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ‘‘ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿಆಕಾರದಸ್ಸನತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ, ನನು ಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಅಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಂ, ನ ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣನ್ತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ತಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತನ್ತಿ ಅಸಮ್ಮೋಹಪಟಿವೇಧವಸೇನ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಂ, ತೇನಾಹ ‘‘ಕಿಚ್ಚವಸೇನಾ’’ತಿ।

    298.Anupubbiṃ kathanti anupubbaṃ kathetabbakathaṃ, tenāha ‘‘anupaṭipāṭikatha’’nti. Kā pana sā? Dānādikathāti āha ‘‘dānānantaraṃ sīla’’ntiādi. Tena dānakathā tāva pacurajanesupi pavattiyā sabbasādhāraṇattā, sukarattā, sīle patiṭṭhānassa upāyabhāvato ca ādito kathetabbā. Pariccāgasīlo hi puggalo pariggahitavatthūsu nissaṅgabhāvato sukheneva sīlāni samādiyati, tattha ca suppatiṭṭhito hoti. Sīlena dāyakapaṭiggāhakasuddhito parānuggahaṃ vatvā parapīḷānivattivacanato, kiriyadhammaṃ vatvā akiriyadhammavacanato, bhogasampattihetuṃ vatvā bhavasampattihetuvacanato ca dānakathānantaraṃ sīlakathā kathetabbā, tañce dānasīlaṃ vaṭṭanissitaṃ, ayaṃ bhavasampatti tassa phalanti dassanatthaṃ imehi ca dānasīlamayehi paṇītapaṇītatarādibhedabhinnehi puññakiriyavatthūhi etā cātumahārājikādīsu paṇītapaṇītatarādibhedabhinnā aparimeyyā dibbabhogasampattiyo laddhabbāti dassanatthaṃ tadanantaraṃ saggakathā. Svāyaṃ saggo rāgādīhi upakkiliṭṭho, sabbathānupakkiliṭṭho ariyamaggoti dassanatthaṃ saggānantaraṃ maggo kathetabbo. Maggañca kathentena tadadhigamupāyasandassanatthaṃ saggapariyāpannāpi, pageva itare sabbepi kāmā nāma bahvādīnavā aniccā addhuvā vipariṇāmadhammāti kāmānaṃ ādīnavo, hīnā gammā pothujjanikā anariyā anatthasañhitāti tesaṃ okāro lāmakabhāvo, sabbepi bhavā kilesānaṃ vatthubhūtāti tattha saṃkileso, sabbasaṃkilesavippamuttaṃ nibbānanti nekkhamme ānisaṃso ca kathetabboti ayamattho bodhitoti veditabbo. Maggoti cettha iti-saddena ādiatthadīpanato ‘‘kāmānaṃ ādīnavo’’ti evamādīnaṃ saṅgahoti evamayaṃ atthavaṇṇanā katāti veditabbā. ‘‘Tassa uppattiākāradassanattha’’nti kasmā vuttaṃ, nanu maggañāṇaṃ asaṅkhatadhammārammaṇaṃ, na saṅkhatadhammārammaṇanti codanaṃ sandhāyāha ‘‘tañhī’’tiādi. Tattha paṭivijjhantanti asammohapaṭivedhavasena paṭivijjhantaṃ, tenāha ‘‘kiccavasenā’’ti.

    ಪೋಕ್ಖರಸಾತಿಉಪಾಸಕತ್ತಪಟಿವೇದನಾಕಥಾವಣ್ಣನಾ

    Pokkharasātiupāsakattapaṭivedanākathāvaṇṇanā

    ೨೯೯. ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೋ’’ತಿಆದಿ ಪಾಳಿಯಂ ದಸ್ಸನಂ ನಾಮ ಞಾಣದಸ್ಸನತೋ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಿ, ತನ್ನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ‘‘ಪತ್ತಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪತ್ತಿ ಚ ಞಾಣಸಮ್ಪತ್ತಿತೋ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ತತೋ ವಿಸೇಸದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ವಿದಿತಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಾ ಪನೇಸಾ ವಿದಿತಧಮ್ಮತಾ ಏಕದೇಸತೋಪಿ ಹೋತೀತಿ ನಿಪ್ಪದೇಸತೋ ವಿದಿತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪರಿಯೋಗಾಳ್ಹಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನಸ್ಸ ಸಚ್ಚಾಭಿಸಮ್ಬೋಧಂಯೇವ ದೀಪೇತಿ। ಮಗ್ಗಞಾಣಞ್ಹಿ ಏಕಾಭಿಸಮಯವಸೇನ ಪರಿಞ್ಞಾದಿಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇನ್ತಂ ನಿಪ್ಪದೇಸೇನ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಂ ಸಮನ್ತತೋ ಓಗಾಳ್ಹಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ದಿಟ್ಠೋ ಅರಿಯಸಚ್ಚಧಮ್ಮೋ ಏತೇನಾತಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೋ’’ತಿ। ತಿಣ್ಣಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾತಿ ಸಪ್ಪಟಿಭಯಕನ್ತಾರಸದಿಸಾ ಸೋಳಸವತ್ಥುಕಾ, ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕಾ ಚ ತಿಣ್ಣಾ ವಿತಿಣ್ಣಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ। ವಿಗತಾ ಕಥಙ್ಕಥಾತಿ ಪವತ್ತಿಆದೀಸು। ‘‘ಏವಂ ನು ಖೋ, ನ ನು ಖೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಿಕಾ ವಿಗತಾ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಾ ಕಥಙ್ಕಥಾ। ವೇಸಾರಜ್ಜಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಸಾರಜ್ಜಕರಾನಂ ಪಾಪಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹೀನತ್ತಾ, ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೇಸು ಚ ಸೀಲಾದಿಗುಣೇಸು ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ವೇಸಾರಜ್ಜಂ ವಿಸಾರದಭಾವಂ ವೇಯ್ಯತ್ತಿಯಂ ಪತ್ತೋ ಅಧಿಗತೋ। ಸಾಯಂ ವೇಸಾರಜ್ಜಪ್ಪತ್ತಿ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವೋತಿ ಕತ್ವಾ ಆಹ ‘‘ಸತ್ಥುಸಾಸನೇ’’ತಿ। ಅತ್ತನಾ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಅಧಿಗತತ್ತಾ ನ ಪರಂ ಪಚ್ಚೇತಿ, ನ ತಸ್ಸ ಪರೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬೋ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಪರಪ್ಪಚ್ಚಯೋ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಅವುತ್ತಂ, ತಂ ಪರತೋ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ। ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।

    299. Ettha ca ‘‘diṭṭhadhammo’’tiādi pāḷiyaṃ dassanaṃ nāma ñāṇadassanato aññampi atthi, tannivattanatthaṃ ‘‘pattadhammo’’ti vuttaṃ. Patti ca ñāṇasampattito aññampi vijjatīti tato visesadassanatthaṃ ‘‘viditadhammo’’ti vuttaṃ. Sā panesā viditadhammatā ekadesatopi hotīti nippadesato viditabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘pariyogāḷhadhammo’’ti vuttaṃ. Tenassa saccābhisambodhaṃyeva dīpeti. Maggañāṇañhi ekābhisamayavasena pariññādikiccaṃ sādhentaṃ nippadesena catusaccadhammaṃ samantato ogāḷhaṃ nāma hoti, tenāha ‘‘diṭṭho ariyasaccadhammo etenāti diṭṭhadhammo’’ti. Tiṇṇā vicikicchāti sappaṭibhayakantārasadisā soḷasavatthukā, aṭṭhavatthukā ca tiṇṇā vitiṇṇā vicikicchā. Vigatā kathaṅkathāti pavattiādīsu. ‘‘Evaṃ nu kho, na nu kho’’ti evaṃ pavattikā vigatā samucchinnā kathaṅkathā. Vesārajjappattoti sārajjakarānaṃ pāpadhammānaṃ pahīnattā, tappaṭipakkhesu ca sīlādiguṇesu suppatiṭṭhitattā vesārajjaṃ visāradabhāvaṃ veyyattiyaṃ patto adhigato. Sāyaṃ vesārajjappatti suppatiṭṭhitabhāvoti katvā āha ‘‘satthusāsane’’ti. Attanā paccakkhato diṭṭhattā adhigatattā na paraṃ pacceti, na tassa paro paccetabbo atthīti aparappaccayo. Yaṃ panettha vattabbaṃ avuttaṃ, taṃ parato āgamissati. Sesaṃ suviññeyyameva.

    ಅಮ್ಬಟ್ಠಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ।

    Ambaṭṭhasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.




    Next: ೪. ಸೋಣದಣ್ಡಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 4. Soṇadaṇḍasuttavaṇṇanā




    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ • Dīghanikāya / ೩. ಅಮ್ಬಟ್ಠಸುತ್ತಂ • 3. Ambaṭṭhasuttaṃ

    ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ೩. ಅಮ್ಬಟ್ಠಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 3. Ambaṭṭhasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact