Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਦੀਘ ਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā)

    ੩. ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ

    3. Ambaṭṭhasuttavaṇṇanā

    ਅਦ੍ਧਾਨਗਮਨવਣ੍ਣਨਾ

    Addhānagamanavaṇṇanā

    ੨੫੪. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ…ਪੇ॰… ਕੋਸਲੇਸੂਤਿ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਅਪੁਬ੍ਬਪਦવਣ੍ਣਨਾ। ਕੋਸਲੇਸੂਤਿ ਕੋਸਲਾ ਨਾਮ ਜਾਨਪਦਿਨੋ ਰਾਜਕੁਮਾਰਾ। ਤੇਸਂ ਨਿવਾਸੋ ਏਕੋਪਿ ਜਨਪਦੋ ਰੂਲ਼੍ਹੀਸਦ੍ਦੇਨ ਕੋਸਲਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਕੋਸਲੇਸੁ ਜਨਪਦੇ। ਪੋਰਾਣਾ ਪਨਾਹੁ – ਯਸ੍ਮਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਮਹਾਪਨਾਦਂ ਰਾਜਕੁਮਾਰਂ ਨਾਨਾਨਾਟਕਾਦੀਨਿ ਦਿਸ੍વਾ ਸਿਤਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਕਰੋਨ੍ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਆਹ – ‘‘ਯੋ ਮਮ ਪੁਤ੍ਤਂ ਹਸਾਪੇਤਿ, ਸਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰੇਨ ਨਂ ਅਲਙ੍ਕਰੋਮੀ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਨਙ੍ਗਲਾਨਿਪਿ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਕਾਯੇ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਸਾਤਿਰੇਕਾਨਿ ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਾਨਿ ਨਾਨਾਕੀਲ਼ਾਯੋ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾਪਿ ਤਂ ਹਸਾਪੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿਂਸੁ, ਤਤੋ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾ ਨਾਟਕਂ ਪੇਸੇਸਿ, ਸੋ ਦਿਬ੍ਬਨਾਟਕਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਹਸਾਪੇਸਿ। ਅਥ ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨੋਕਾਸਾਭਿਮੁਖਾ ਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ। ਤੇ ਪਟਿਪਥੇ ਮਿਤ੍ਤਸੁਹਜ੍ਜਾਦਯੋ ਦਿਸ੍વਾ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ – ‘‘ਕਚ੍ਚਿ ਭੋ ਕੁਸਲਂ, ਕਚ੍ਚਿ ਭੋ ਕੁਸਲ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ‘‘ਕੁਸਲ’’ਨ੍ਤਿ વਚਨਂ ਉਪਾਦਾਯ ਸੋ ਪਦੇਸੋ ਕੋਸਲਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ।

    254. Evaṃ me sutaṃ…pe… kosalesūti ambaṭṭhasuttaṃ. Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā. Kosalesūti kosalā nāma jānapadino rājakumārā. Tesaṃ nivāso ekopi janapado rūḷhīsaddena kosalāti vuccati, tasmiṃ kosalesu janapade. Porāṇā panāhu – yasmā pubbe mahāpanādaṃ rājakumāraṃ nānānāṭakādīni disvā sitamattampi akarontaṃ sutvā rājā āha – ‘‘yo mama puttaṃ hasāpeti, sabbālaṅkārena naṃ alaṅkaromī’’ti. Tato naṅgalānipi chaḍḍetvā mahājanakāye sannipatite manussā sātirekāni sattavassāni nānākīḷāyo dassetvāpi taṃ hasāpetuṃ nāsakkhiṃsu, tato sakko devarājā nāṭakaṃ pesesi, so dibbanāṭakaṃ dassetvā hasāpesi. Atha te manussā attano attano vasanokāsābhimukhā pakkamiṃsu. Te paṭipathe mittasuhajjādayo disvā paṭisanthāraṃ karontā – ‘‘kacci bho kusalaṃ, kacci bho kusala’’nti āhaṃsu. Tasmā taṃ ‘‘kusala’’nti vacanaṃ upādāya so padeso kosalāti vuccatīti.

    ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋਤਿ ਅਦ੍ਧਾਨਗਮਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ। ਚਾਰਿਕਾ ਚ ਨਾਮੇਸਾ ਭਗવਤੋ ਦੁવਿਧਾ ਹੋਤਿ – ਤੁਰਿਤਚਾਰਿਕਾ ਚ, ਅਤੁਰਿਤਚਾਰਿਕਾ ਚ। ਤਤ੍ਥ ਦੂਰੇਪਿ ਬੋਧਨੇਯ੍ਯਪੁਗ੍ਗਲਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਬੋਧਨਤ੍ਥਾਯ ਸਹਸਾ ਗਮਨਂ ਤੁਰਿਤਚਾਰਿਕਾ ਨਾਮ, ਸਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਾਦੀਸੁ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਭਗવਾ ਹਿ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰਂ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਮੁਹੁਤ੍ਤੇਨ ਤਿਗਾવੁਤਂ ਮਗ੍ਗਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਆਲ਼વਕਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਤਿਂਸਯੋਜਨਂ, ਤਥਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਸ੍ਸ। ਪਕ੍ਕੁਸਾਤਿਸ੍ਸ ਪਨ ਪਞ੍ਚਚਤ੍ਤਾਲੀਸਯੋਜਨਂ। ਮਹਾਕਪ੍ਪਿਨਸ੍ਸ વੀਸਯੋਜਨਸਤਂ। ਧਨਿਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਸਤ੍ਤਯੋਜਨਸਤਾਨਿ ਅਗਮਾਸਿ। ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਨੋ ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕਸ੍ਸ વਨવਾਸੀਤਿਸ੍ਸਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਤਿਗਾવੁਤਾਧਿਕਂ વੀਸਯੋਜਨਸਤਂ।

    Cārikaṃ caramānoti addhānagamanaṃ gacchanto. Cārikā ca nāmesā bhagavato duvidhā hoti – turitacārikā ca, aturitacārikā ca. Tattha dūrepi bodhaneyyapuggalaṃ disvā tassa bodhanatthāya sahasā gamanaṃ turitacārikā nāma, sā mahākassapassa paccuggamanādīsu daṭṭhabbā. Bhagavā hi mahākassapattheraṃ paccuggacchanto muhuttena tigāvutaṃ maggaṃ agamāsi. Āḷavakassatthāya tiṃsayojanaṃ, tathā aṅgulimālassa. Pakkusātissa pana pañcacattālīsayojanaṃ. Mahākappinassa vīsayojanasataṃ. Dhaniyassatthāya sattayojanasatāni agamāsi. Dhammasenāpatino saddhivihārikassa vanavāsītissasāmaṇerassa tigāvutādhikaṃ vīsayojanasataṃ.

    ਏਕਦਿવਸਂ ਕਿਰ ਥੇਰੋ – ‘‘ਤਿਸ੍ਸਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਭਗવਾ – ‘‘ਅਹਮ੍ਪਿ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਆਨਨ੍ਦ, વੀਸਤਿਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾਨਂ ਆਰੋਚੇਹਿ, ਭਗવਾ ਕਿਰ વਨવਾਸਿਸ੍ਸ ਤਿਸ੍ਸਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਮਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਦੁਤਿਯਦਿવਸੇ વੀਸਤਿਸਹਸ੍ਸਖੀਣਾਸવਪਰਿવਾਰੋ ਆਕਾਸੇ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ વੀਸਤਿਯੋਜਨਸਤਮਤ੍ਥਕੇ ਤਸ੍ਸ ਗੋਚਰਗਾਮਦ੍વਾਰੇ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਚੀવਰਂ ਪਾਰੁਪਿ। ਤਂ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਂ ਗਚ੍ਛਮਾਨਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਦਿਸ੍વਾ – ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਨੋ ਆਗਤੋ, ਮਾ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਂ ਅਗਮਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਆਸਨਾਨਿ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ ਯਾਗੁਂ ਦਤ੍વਾ ਪਾਤਰਾਸਭਤ੍ਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ – ‘‘ਕੁਹਿਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਦਹਰਭਿਕ੍ਖੂ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ। ਉਪਾਸਕਾ ਨ ਭਗવਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਇਧੇવ ਤਿਸ੍ਸਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਾਯਾਗਤੋਤਿ। ਤੇ – ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਕੁਲੂਪਕਸ੍ਸ ਕਿਰ ਥੇਰਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਾਯ ਸਤ੍ਥਾ ਆਗਤੋ, ਨੋ વਤ ਨੋ ਥੇਰੋ ਓਰਮਤ੍ਤਕੋ’’ਤਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤਾ ਅਹੇਸੁਂ।

    Ekadivasaṃ kira thero – ‘‘tissasāmaṇerassa santikaṃ, bhante, gacchāmī’’ti āha. Bhagavā – ‘‘ahampi gamissāmī’’ti vatvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘ānanda, vīsatisahassānaṃ chaḷabhiññānaṃ ārocehi, bhagavā kira vanavāsissa tissasāmaṇerassa santikaṃ gamissatī’’ti. Tato dutiyadivase vīsatisahassakhīṇāsavaparivāro ākāse uppatitvā vīsatiyojanasatamatthake tassa gocaragāmadvāre otaritvā cīvaraṃ pārupi. Taṃ kammantaṃ gacchamānā manussā disvā – ‘‘satthā no āgato, mā kammantaṃ agamitthā’’ti vatvā āsanāni paññapetvā yāguṃ datvā pātarāsabhattaṃ karontā – ‘‘kuhiṃ, bhante, bhagavā gacchatī’’ti daharabhikkhū pucchiṃsu. Upāsakā na bhagavā aññattha gacchati, idheva tissasāmaṇerassa dassanatthāyāgatoti. Te – ‘‘amhākaṃ kulūpakassa kira therassa dassanatthāya satthā āgato, no vata no thero oramattako’’ti somanassajātā ahesuṃ.

    ਅਥ ਖੋ ਭਗવਤੋ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਸਾਮਣੇਰੋ ਗਾਮੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ – ‘‘ਉਪਾਸਕਾ, ਮਹਾਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਤੇ ‘‘ਸਤ੍ਥਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਸੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇਨ ਆਪੁਚ੍ਛਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਂ ਹਤ੍ਥੇਨ ਗਹੇਤ੍વਾ – ‘‘ਅਲਂ, ਤਿਸ੍ਸ, ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਤਤੋ ਉਪਜ੍ਝਾਯਂ ਆਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤ੍ਤਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਮਕਾਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਸਤ੍ਥਾ ਮਙ੍ਗਲਂ વਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਗਾਮਦ੍વਾਰੇ ਠਤ੍વਾ – ‘‘ਕਤਰੋ ਤੇ, ਤਿਸ੍ਸ, વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਗਤਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਅਯਂ ਭਗવਾਤਿ। ਮਗ੍ਗਂ ਦੇਸਯਮਾਨੋ ਪੁਰਤੋ ਯਾਹਿ ਤਿਸ੍ਸਾਤਿ। ਭਗવਾ ਕਿਰ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਦੇਸਕੋਪਿ ਸਮਾਨੋ ਸਕਲੇ ਤਿਗਾવੁਤੇ ਮਗ੍ਗੇ ‘ਸਾਮਣੇਰਂ ਦਟ੍ਠੁਂ ਲਚ੍ਛਾਮੀ’ਤਿ ਤਂ ਮਗ੍ਗਦੇਸਕਂ ਅਕਾਸਿ।

    Atha kho bhagavato bhattakiccapariyosāne sāmaṇero gāme piṇḍāya caritvā – ‘‘upāsakā, mahābhikkhusaṅgho’’ti pucchi. Athassa te ‘‘satthā, bhante, āgato’’ti ārocesuṃ. So bhagavantaṃ upasaṅkamitvā piṇḍapātena āpucchi. Satthā tassa pattaṃ hatthena gahetvā – ‘‘alaṃ, tissa, niṭṭhitaṃ bhattakicca’’nti āha. Tato upajjhāyaṃ āpucchitvā attano pattāsane nisīditvā bhattakiccamakāsi. Athassa bhattakiccapariyosāne satthā maṅgalaṃ vatvā nikkhamitvā gāmadvāre ṭhatvā – ‘‘kataro te, tissa, vasanaṭṭhānaṃ gatamaggo’’ti āha. Ayaṃ bhagavāti. Maggaṃ desayamāno purato yāhi tissāti. Bhagavā kira sadevakassa lokassa maggadesakopi samāno sakale tigāvute magge ‘sāmaṇeraṃ daṭṭhuṃ lacchāmī’ti taṃ maggadesakaṃ akāsi.

    ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ વਤ੍ਤਮਕਾਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਭਗવਾ – ‘‘ਕਤਰੋ ਤੇ, ਤਿਸ੍ਸ, ਚਙ੍ਕਮੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਨਿਸੀਦਨਪਾਸਾਣੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ – ‘‘ਤਿਸ੍ਸ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਸੁਖਂ વਸੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਸੋ ਆਹ – ‘‘ਆਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ વਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸੀਹਬ੍ਯਗ੍ਘਹਤ੍ਥਿਮਿਗਮੋਰਾਦੀਨਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਣਤੋ ਅਰਞ੍ਞਸਞ੍ਞਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਾਯ ਸੁਖਂ વਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਭਗવਾ – ‘‘ਤਿਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਹਿ, ਬੁਦ੍ਧਦਾਯਜ੍ਜਂ ਤੇ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤੇ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇ ਉਪਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਅਗਮਾਸੀਤਿ। ਅਯਂ ਤੁਰਿਤਚਾਰਿਕਾ ਨਾਮ। ਯਂ ਪਨ ਗਾਮਨਿਗਮਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਦੇવਸਿਕਂ ਯੋਜਨਦ੍વਿਯੋਜਨવਸੇਨ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਚਰਿਯਾਦੀਹਿ ਲੋਕਂ ਅਨੁਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਗਮਨਂ, ਅਯਂ ਅਤੁਰਿਤਚਾਰਿਕਾ ਨਾਮ।

    So attano vasanaṭṭhānaṃ gantvā bhagavato vattamakāsi. Atha naṃ bhagavā – ‘‘kataro te, tissa, caṅkamo’’ti pucchitvā tattha gantvā sāmaṇerassa nisīdanapāsāṇe nisīditvā – ‘‘tissa, imasmiṃ ṭhāne sukhaṃ vasī’’ti pucchi. So āha – ‘‘āma, bhante, imasmiṃ ṭhāne vasantassa sīhabyagghahatthimigamorādīnaṃ saddaṃ suṇato araññasaññā uppajjati, tāya sukhaṃ vasāmī’’ti. Atha naṃ bhagavā – ‘‘tissa, bhikkhusaṅghaṃ sannipātehi, buddhadāyajjaṃ te dassāmī’’ti vatvā sannipatite bhikkhusaṅghe upasampādetvā attano vasanaṭṭhānameva agamāsīti. Ayaṃ turitacārikā nāma. Yaṃ pana gāmanigamapaṭipāṭiyā devasikaṃ yojanadviyojanavasena piṇḍapātacariyādīhi lokaṃ anuggaṇhantassa gamanaṃ, ayaṃ aturitacārikā nāma.

    ਇਮਂ ਪਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਨ੍ਤੋ ਭਗવਾ ਮਹਾਮਣ੍ਡਲਂ, ਮਜ੍ਝਿਮਮਣ੍ਡਲਂ, ਅਨ੍ਤੋਮਣ੍ਡਲਨ੍ਤਿ ਇਮੇਸਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਣ੍ਡਲਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਚਰਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਮਹਾਮਣ੍ਡਲਂ ਨવਯੋਜਨਸਤਿਕਂ, ਮਜ੍ਝਿਮਮਣ੍ਡਲਂ ਛਯੋਜਨਸਤਿਕਂ , ਅਨ੍ਤੋਮਣ੍ਡਲਂ ਤਿਯੋਜਨਸਤਿਕਂ। ਯਦਾ ਮਹਾਮਣ੍ਡਲੇ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਿਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਮਹਾਪવਾਰਣਾਯ ਪવਾਰੇਤ੍વਾ ਪਾਟਿਪਦਦਿવਸੇ ਮਹਾਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવਾਰੋ ਨਿਕ੍ਖਮਤਿ। ਸਮਨ੍ਤਾ ਯੋਜਨਸਤਂ ਏਕਕੋਲਾਹਲਂ ਹੋਤਿ। ਪੁਰਿਮਂ ਪੁਰਿਮਂ ਆਗਤਾ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤੁਂ ਲਭਨ੍ਤਿ। ਇਤਰੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਮਣ੍ਡਲੇਸੁ ਸਕ੍ਕਾਰੋ ਮਹਾਮਣ੍ਡਲੇ ਓਸਰਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਭਗવਾ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਗਾਮਨਿਗਮੇਸੁ ਏਕਾਹਂ ਦ੍વੀਹਂ વਸਨ੍ਤੋ ਮਹਾਜਨਂ ਆਮਿਸਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਨ ਅਨੁਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਦਾਨੇਨ ਚਸ੍ਸ વਿવਟ੍ਟਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਕੁਸਲਂ વਡ੍ਢੇਨ੍ਤੋ ਨવਹਿ ਮਾਸੇਹਿ ਚਾਰਿਕਂ ਪਰਿਯੋਸਾਪੇਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਅਨ੍ਤੋવਸ੍ਸੇ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਤਰੁਣਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਮਹਾਪવਾਰਣਾਯ ਅਪવਾਰੇਤ੍વਾ ਪવਾਰਣਾਸਙ੍ਗਹਂ ਦਤ੍વਾ ਕਤ੍ਤਿਕਪੁਣ੍ਣਮਾਯਂ ਪવਾਰੇਤ੍વਾ ਮਿਗਸਿਰਸ੍ਸ ਪਠਮਪਾਟਿਪਦਦਿવਸੇ ਮਹਾਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવਾਰੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝਿਮਮਣ੍ਡਲੇ ਓਸਰਤਿ। ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ ਕਾਰਣੇਨ ਮਜ੍ਝਿਮਮਣ੍ਡਲੇ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਿਤੁਕਾਮੋ ਚਤੁਮਾਸਂ વਸਿਤ੍વਾવ ਨਿਕ੍ਖਮਤਿ। વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਇਤਰੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਮਣ੍ਡਲੇਸੁ ਸਕ੍ਕਾਰੋ ਮਜ੍ਝਿਮਮਣ੍ਡਲੇ ਓਸਰਤਿ। ਭਗવਾ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਲੋਕਂ ਅਨੁਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠਹਿ ਮਾਸੇਹਿ ਚਾਰਿਕਂ ਪਰਿਯੋਸਾਪੇਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਚਤੁਮਾਸਂ વੁਤ੍ਥવਸ੍ਸਸ੍ਸਾਪਿ ਭਗવਤੋ વੇਨੇਯ੍ਯਸਤ੍ਤਾ ਅਪਰਿਪਕ੍ਕਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰਿਪਾਕਂ ਆਗਮਯਮਾਨੋ ਅਪਰਮ੍ਪਿ ਏਕਮਾਸਂ વਾ ਦ੍વਿਤਿਚਤੁਮਾਸਂ વਾ ਤਤ੍ਥੇવ વਸਿਤ੍વਾ ਮਹਾਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવਾਰੋ ਨਿਕ੍ਖਮਤਿ। વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਇਤਰੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਮਣ੍ਡਲੇਸੁ ਸਕ੍ਕਾਰੋ ਅਨ੍ਤੋਮਣ੍ਡਲੇ ਓਸਰਤਿ। ਭਗવਾ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਲੋਕਂ ਅਨੁਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਹਿ વਾ ਛਹਿ વਾ ਪਞ੍ਚਹਿ વਾ ਚਤੂਹਿ વਾ ਮਾਸੇਹਿ ਚਾਰਿਕਂ ਪਰਿਯੋਸਾਪੇਤਿ। ਇਤਿ ਇਮੇਸੁ ਤੀਸੁ ਮਣ੍ਡਲੇਸੁ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਨ੍ਤੋ ਨ ਚੀવਰਾਦਿਹੇਤੁ ਚਰਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਯੇ ਦੁਗ੍ਗਤਬਾਲਜਿਣ੍ਣਬ੍ਯਾਧਿਤਾ, ਤੇ ਕਦਾ ਤਥਾਗਤਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਮਯਿ ਪਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਨ੍ਤੇ ਮਹਾਜਨੋ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਂ ਲਭਿਸ੍ਸਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕੇਚਿ ਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਪਸਾਦੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ , ਕੇਚਿ ਮਾਲਾਦੀਹਿ ਪੂਜੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਕੇਚਿ ਕਟਚ੍ਛੁਭਿਕ੍ਖਂ ਦਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਕੇਚਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਂ ਪਹਾਯ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਨੇਸਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯਾਤਿ। ਏવਂ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਕਾਯ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਤਿ।

    Imaṃ pana cārikaṃ caranto bhagavā mahāmaṇḍalaṃ, majjhimamaṇḍalaṃ, antomaṇḍalanti imesaṃ tiṇṇaṃ maṇḍalānaṃ aññatarasmiṃ carati. Tattha mahāmaṇḍalaṃ navayojanasatikaṃ, majjhimamaṇḍalaṃ chayojanasatikaṃ , antomaṇḍalaṃ tiyojanasatikaṃ. Yadā mahāmaṇḍale cārikaṃ caritukāmo hoti, mahāpavāraṇāya pavāretvā pāṭipadadivase mahābhikkhusaṅghaparivāro nikkhamati. Samantā yojanasataṃ ekakolāhalaṃ hoti. Purimaṃ purimaṃ āgatā nimantetuṃ labhanti. Itaresu dvīsu maṇḍalesu sakkāro mahāmaṇḍale osarati. Tattha bhagavā tesu tesu gāmanigamesu ekāhaṃ dvīhaṃ vasanto mahājanaṃ āmisappaṭiggahena anuggaṇhanto dhammadānena cassa vivaṭṭasannissitaṃ kusalaṃ vaḍḍhento navahi māsehi cārikaṃ pariyosāpeti. Sace pana antovasse bhikkhūnaṃ samathavipassanā taruṇā honti, mahāpavāraṇāya apavāretvā pavāraṇāsaṅgahaṃ datvā kattikapuṇṇamāyaṃ pavāretvā migasirassa paṭhamapāṭipadadivase mahābhikkhusaṅghaparivāro nikkhamitvā majjhimamaṇḍale osarati. Aññenapi kāraṇena majjhimamaṇḍale cārikaṃ caritukāmo catumāsaṃ vasitvāva nikkhamati. Vuttanayeneva itaresu dvīsu maṇḍalesu sakkāro majjhimamaṇḍale osarati. Bhagavā purimanayeneva lokaṃ anuggaṇhanto aṭṭhahi māsehi cārikaṃ pariyosāpeti. Sace pana catumāsaṃ vutthavassassāpi bhagavato veneyyasattā aparipakkindriyā honti, tesaṃ indriyaparipākaṃ āgamayamāno aparampi ekamāsaṃ vā dviticatumāsaṃ vā tattheva vasitvā mahābhikkhusaṅghaparivāro nikkhamati. Vuttanayeneva itaresu dvīsu maṇḍalesu sakkāro antomaṇḍale osarati. Bhagavā purimanayeneva lokaṃ anuggaṇhanto sattahi vā chahi vā pañcahi vā catūhi vā māsehi cārikaṃ pariyosāpeti. Iti imesu tīsu maṇḍalesu yattha katthaci cārikaṃ caranto na cīvarādihetu carati. Atha kho ye duggatabālajiṇṇabyādhitā, te kadā tathāgataṃ āgantvā passissanti. Mayi pana cārikaṃ carante mahājano tathāgatassa dassanaṃ labhissati. Tattha keci cittāni pasādessanti , keci mālādīhi pūjessanti, keci kaṭacchubhikkhaṃ dassanti, keci micchādassanaṃ pahāya sammādiṭṭhikā bhavissanti. Taṃ nesaṃ bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyāti. Evaṃ lokānukampakāya cārikaṃ carati.

    ਅਪਿ ਚ ਚਤੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਨ੍ਤਿ, ਜਙ੍ਘવਿਹਾਰવਸੇਨ ਸਰੀਰਫਾਸੁਕਤ੍ਥਾਯ, ਅਤ੍ਥੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਲਾਭਿਕਙ੍ਖਨਤ੍ਥਾਯ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਾਪਨਤ੍ਥਾਯ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਪਾਕਗਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਬੋਧਨੇਯ੍ਯਸਤ੍ਤੇ ਬੋਧਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ। ਅਪਰੇਹਿਪਿ ਚਤੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਨ੍ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ વਾ, ਧਮ੍ਮਂ, ਸਙ੍ਘਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ વਾ, ਮਹਤਾ ਧਮ੍ਮવਸ੍ਸੇਨ ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਰਿਸਾ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ વਾ। ਅਪਰੇਹਿਪਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਨ੍ਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ વਿਰਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ વਾ, ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ , ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ, ਮੁਸਾવਾਦਾ, ਸੁਰਾਮੇਰਯਮਜ੍ਜਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨਾ વਿਰਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ વਾ। ਅਪਰੇਹਿਪਿ ਅਟ੍ਠਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਨ੍ਤਿ – ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਪਟਿਲਭਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ વਾ, ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ…ਪੇ॰… ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਪਟਿਲਭਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ વਾ। ਅਪਰੇਹਿਪਿ ਅਟ੍ਠਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਨ੍ਤਿ – ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਂ ਅਧਿਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ વਾ, ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ…ਪੇ॰… ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਂ ਸਚ੍ਛਿਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ વਾਤਿ। ਅਯਂ ਅਤੁਰਿਤਚਾਰਿਕਾ, ਇਧ ਚਾਰਿਕਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਸਾ ਪਨੇਸਾ ਦੁવਿਧਾ ਹੋਤਿ – ਅਨਿਬਦ੍ਧਚਾਰਿਕਾ ਚ ਨਿਬਦ੍ਧਚਾਰਿਕਾ ਚ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਗਾਮਨਿਗਮਨਗਰਪਟਿਪਾਟਿવਸੇਨ ਚਰਤਿ, ਅਯਂ ਅਨਿਬਦ੍ਧਚਾਰਿਕਾ ਨਾਮ। ਯਂ ਪਨੇਕਸ੍ਸੇવ ਬੋਧਨੇਯ੍ਯਸਤ੍ਤਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਅਯਂ ਨਿਬਦ੍ਧਚਾਰਿਕਾ ਨਾਮ। ਏਸਾ ਇਧ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ।

    Api ca catūhi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti, jaṅghavihāravasena sarīraphāsukatthāya, atthuppattikālābhikaṅkhanatthāya, bhikkhūnaṃ sikkhāpadapaññāpanatthāya, tattha tattha paripākagatindriye bodhaneyyasatte bodhanatthāyāti. Aparehipi catūhi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti buddhaṃ saraṇaṃ gacchissantīti vā, dhammaṃ, saṅghaṃ saraṇaṃ gacchissantīti vā, mahatā dhammavassena catasso parisā santappessāmīti vā. Aparehipi pañcahi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti pāṇātipātā viramissantīti vā, adinnādānā , kāmesumicchācārā, musāvādā, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā viramissantīti vā. Aparehipi aṭṭhahi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti – paṭhamaṃ jhānaṃ paṭilabhissantīti vā, dutiyaṃ jhānaṃ…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ paṭilabhissantīti vā. Aparehipi aṭṭhahi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti – sotāpattimaggaṃ adhigamissantīti vā, sotāpattiphalaṃ…pe… arahattaphalaṃ sacchikarissantīti vāti. Ayaṃ aturitacārikā, idha cārikāti adhippetā. Sā panesā duvidhā hoti – anibaddhacārikā ca nibaddhacārikā ca. Tattha yaṃ gāmanigamanagarapaṭipāṭivasena carati, ayaṃ anibaddhacārikā nāma. Yaṃ panekasseva bodhaneyyasattassatthāya gacchati, ayaṃ nibaddhacārikā nāma. Esā idha adhippetā.

    ਤਦਾ ਕਿਰ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮਕਿਚ੍ਚਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਯਾ ਞਾਣਜਾਲਂ ਪਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਬੋਧਨੇਯ੍ਯਬਨ੍ਧવੇ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤਿਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਜਾਲਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਪવਿਟ੍ਠੋ। ਅਥ ਭਗવਾ ਅਯਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਮਯ੍ਹਂ ਞਾਣਜਾਲੇ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਨੁ ਖ੍વਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ’’ਤਿ વੀਮਂਸਨ੍ਤੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਦਿਸ੍વਾ – ‘‘ਏਸੋ ਮਯਿ ਏਤਂ ਜਨਪਦਂ ਗਤੇ ਲਕ੍ਖਣਪਰਿਯੇਸਨਤ੍ਥਂ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਂ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਂ ਪਹਿਣਿਸ੍ਸਤਿ, ਸੋ ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ વਾਦਪਟਿવਾਦਂ ਕਤ੍વਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਂ ਅਸਬ੍ਭਿવਾਕ੍ਯਂ વਕ੍ਖਤਿ, ਤਮਹਂ ਦਮੇਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਸੋ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਕਥੇਸ੍ਸਤਿ, ਅਥਸ੍ਸਾਚਰਿਯੋ ਤਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਆਗਮ੍ਮ ਮਮ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਰਿਯੇਸਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਸਾਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ। ਸੋ ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਤਿ। ਦੇਸਨਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਸਫਲਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਪਞ੍ਚਭਿਕ੍ਖੁਸਤਪਰਿવਾਰੋ ਤਂ ਜਨਪਦਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਕੋਸਲੇਸੁ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤੇਹੀ’’ਤਿ।

    Tadā kira bhagavato pacchimayāmakiccapariyosāne dasasahassilokadhātuyā ñāṇajālaṃ pattharitvā bodhaneyyabandhave olokentassa pokkharasātibrāhmaṇo sabbaññutaññāṇajālassa anto paviṭṭho. Atha bhagavā ayaṃ brāhmaṇo mayhaṃ ñāṇajāle paññāyati, ‘‘atthi nu khvassa upanissayo’’ti vīmaṃsanto sotāpattimaggassa upanissayaṃ disvā – ‘‘eso mayi etaṃ janapadaṃ gate lakkhaṇapariyesanatthaṃ ambaṭṭhaṃ antevāsiṃ pahiṇissati, so mayā saddhiṃ vādapaṭivādaṃ katvā nānappakāraṃ asabbhivākyaṃ vakkhati, tamahaṃ dametvā nibbisevanaṃ karissāmi. So ācariyassa kathessati, athassācariyo taṃ kathaṃ sutvā āgamma mama lakkhaṇāni pariyesissati, tassāhaṃ dhammaṃ desessāmi. So desanāpariyosāne sotāpattiphale patiṭṭhahissati. Desanā mahājanassa saphalā bhavissatī’’ti pañcabhikkhusataparivāro taṃ janapadaṃ paṭipanno. Tena vuttaṃ – ‘‘kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehī’’ti.

    ਯੇਨ ਇਚ੍ਛਾਨਙ੍ਗਲਨ੍ਤਿ ਯੇਨ ਦਿਸਾਭਾਗੇਨ ਇਚ੍ਛਾਨਙ੍ਗਲਂ ਅવਸਰਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਸ੍ਮਿਂ વਾ ਪਦੇਸੇ ਇਚ੍ਛਾਨਙ੍ਗਲਂ। ਇਜ੍ਝਾਨਙ੍ਗਲਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਤਦવਸਰੀਤਿ ਤੇਨ ਅવਸਰਿ, ਤਂ વਾ ਅવਸਰਿ। ਤੇਨ ਦਿਸਾਭਾਗੇਨ ਗਤੋ, ਤਂ વਾ ਪਦੇਸਂ ਗਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਚ੍ਛਾਨਙ੍ਗਲੇ વਿਹਰਤਿ ਇਚ੍ਛਾਨਙ੍ਗਲવਨਸਣ੍ਡੇਤਿ ਇਚ੍ਛਾਨਙ੍ਗਲਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਇਚ੍ਛਾਨਙ੍ਗਲવਨਸਣ੍ਡੇ ਸੀਲਖਨ੍ਧਾવਾਰਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਸਮਾਧਿਕੋਨ੍ਤਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਸਰਂ ਪਰਿવਤ੍ਤਯਮਾਨੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਯਥਾਭਿਰੁਚਿਤੇਨ વਿਹਾਰੇਨ વਿਹਰਤਿ।

    Yena icchānaṅgalanti yena disābhāgena icchānaṅgalaṃ avasaritabbaṃ. Yasmiṃ vā padese icchānaṅgalaṃ. Ijjhānaṅgalantipi pāṭho. Tadavasarīti tena avasari, taṃ vā avasari. Tena disābhāgena gato, taṃ vā padesaṃ gatoti attho. Icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍeti icchānaṅgalaṃ upanissāya icchānaṅgalavanasaṇḍe sīlakhandhāvāraṃ bandhitvā samādhikontaṃ ussāpetvā sabbaññutaññāṇasaraṃ parivattayamāno dhammarājā yathābhirucitena vihārena viharati.

    ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤਿવਤ੍ਥੁવਣ੍ਣਨਾ

    Pokkharasātivatthuvaṇṇanā

    ੨੫੫. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨਾਤਿ ਯੇਨ ਸਮਯੇਨ ਭਗવਾ ਤਤ੍ਥ વਿਹਰਤਿ, ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਂ ਅਣਤੀਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ, ਮਨ੍ਤੇ ਸਜ੍ਝਾਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਮੇવ ਹਿ ਜਾਤਿਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿવਚਨਂ। ਅਰਿਯਾ ਪਨ ਬਾਹਿਤਪਾਪਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤੀਤਿ ਇਦਂ ਤਸ੍ਸ ਨਾਮਂ। ਕਸ੍ਮਾ ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਕਿਰ ਕਾਯੋ ਸੇਤਪੋਕ੍ਖਰਸਦਿਸੋ, ਦੇવਨਗਰੇ ਉਸ੍ਸਾਪਿਤਰਜਤਤੋਰਣਂ વਿਯ ਸੋਭਤਿ। ਸੀਸਂ ਪਨਸ੍ਸ ਕਾਲ਼વਣ੍ਣਂ ਇਨ੍ਦਨੀਲਮਣਿਮਯਂ વਿਯ। ਮਸ੍ਸੁਪਿ ਚਨ੍ਦਮਣ੍ਡਲੇ ਕਾਲ਼ਮੇਘਰਾਜਿ વਿਯ ਖਾਯਤਿ। ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਨੀਲੁਪ੍ਪਲਸਦਿਸਾਨਿ। ਨਾਸਾ ਰਜਤਪਨਾਲ਼ਿਕਾ વਿਯ ਸੁવਟ੍ਟਿਤਾ ਸੁਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ। ਹਤ੍ਥਪਾਦਤਲਾਨਿ ਚੇવ ਮੁਖਦ੍વਾਰਞ੍ਚ ਕਤਲਾਖਾਰਸਪਰਿਕਮ੍ਮਂ વਿਯ ਸੋਭਤਿ, ਅਤਿવਿਯ ਸੋਭਗ੍ਗਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ। ਅਰਾਜਕੇ ਠਾਨੇ ਰਾਜਾਨਂ ਕਾਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਮਿਮਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ। ਏવਮੇਸ ਸਸ੍ਸਿਰਿਕੋ। ਇਤਿ ਨਂ ਪੋਕ੍ਖਰਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤੀਤਿ ਸਞ੍ਜਾਨਨ੍ਤਿ।

    255.Tena kho pana samayenāti yena samayena bhagavā tattha viharati, tena samayena, tasmiṃ samayeti ayamattho. Brahmaṃ aṇatīti brāhmaṇo, mante sajjhāyatīti attho. Idameva hi jātibrāhmaṇānaṃ niruttivacanaṃ. Ariyā pana bāhitapāpattā brāhmaṇāti vuccanti. Pokkharasātīti idaṃ tassa nāmaṃ. Kasmā pokkharasātīti vuccati. Tassa kira kāyo setapokkharasadiso, devanagare ussāpitarajatatoraṇaṃ viya sobhati. Sīsaṃ panassa kāḷavaṇṇaṃ indanīlamaṇimayaṃ viya. Massupi candamaṇḍale kāḷamegharāji viya khāyati. Akkhīni nīluppalasadisāni. Nāsā rajatapanāḷikā viya suvaṭṭitā suparisuddhā. Hatthapādatalāni ceva mukhadvārañca katalākhārasaparikammaṃ viya sobhati, ativiya sobhaggappatto brāhmaṇassa attabhāvo. Arājake ṭhāne rājānaṃ kātuṃ yuttamimaṃ brāhmaṇaṃ. Evamesa sassiriko. Iti naṃ pokkharasadisattā pokkharasātīti sañjānanti.

    ਅਯਂ ਪਨ ਕਸ੍ਸਪਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਕਾਲੇ ਤਿਣ੍ਣਂ વੇਦਾਨਂ ਪਾਰਗੂ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਸੋ ਤਤੋ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕਮਾਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿવਾਸਂ ਜਿਗੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਹਿਮવਨ੍ਤਪਦੇਸੇ ਮਹਾਸਰੇ ਪਦੁਮਗਬ੍ਭੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਚ ਸਰਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਤਾਪਸੋ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯ વਸਤਿ। ਸੋ ਤੀਰੇ ਠਿਤੋ ਤਂ ਪਦੁਮਂ ਦਿਸ੍વਾ – ‘‘ਇਦਂ ਪਦੁਮਂ ਅવਸੇਸਪਦੁਮੇਹਿ ਮਹਨ੍ਤਤਰਂ। ਪੁਪ੍ਫਿਤਕਾਲੇ ਨਂ ਗਹੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਤਂ ਸਤ੍ਤਾਹੇਨਾਪਿ ਨ ਪੁਪ੍ਫਤਿ। ਤਾਪਸੋ ਕਸ੍ਮਾ ਨੁ ਖੋ ਇਦਂ ਸਤ੍ਤਾਹੇਨਾਪਿ ਨ ਪੁਪ੍ਫਤਿ। ਹਨ੍ਦ ਨਂ ਗਹੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਿ। ਤਂ ਤੇਨ ਨਾਲ਼ਤੋ ਛਿਨ੍ਨਮਤ੍ਤਂਯੇવ ਪੁਪ੍ਫਿਤਂ। ਅਥਸ੍ਸਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਸੁવਣ੍ਣਚੁਣ੍ਣਪਿਞ੍ਜਰਂ વਿਯ ਰਜਤਬਿਮ੍ਬਕਂ ਪਦੁਮਰੇਣੁਪਿਞ੍ਜਰਂ ਸੇਤવਣ੍ਣਂ ਦਾਰਕਂ ਅਦ੍ਦਸ। ਸੋ ਮਹਾਪੁਞ੍ਞੋ ਏਸ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਹਨ੍ਦ ਨਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਾਮੀਤਿ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਨੇਤ੍વਾ ਪਟਿਜਗ੍ਗਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤਯੋ વੇਦੇ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਪੇਸਿ। ਦਾਰਕੋ ਤਿਣ੍ਣਂ વੇਦਾਨਂ ਪਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਬ੍ਯਤ੍ਤੋ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਅਗ੍ਗਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਰਞ੍ਞੋ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਸਿਪ੍ਪਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਸਿਪ੍ਪੇ ਪਸਨ੍ਨੋ ਰਾਜਾ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਂ ਨਾਮ ਮਹਾਨਗਰਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦੇਯ੍ਯਂ ਅਦਾਸਿ। ਇਤਿ ਨਂ ਪੋਕ੍ਖਰੇ ਸਯਿਤਤ੍ਤਾ ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤੀਤਿ ਸਞ੍ਜਾਨਨ੍ਤਿ।

    Ayaṃ pana kassapasammāsambuddhakāle tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū dasabalassa dānaṃ datvā dhammadesanaṃ sutvā devaloke nibbatti. So tato manussalokamāgacchanto mātukucchivāsaṃ jigucchitvā himavantapadese mahāsare padumagabbhe nibbatti. Tassa ca sarassa avidūre tāpaso paṇṇasālāya vasati. So tīre ṭhito taṃ padumaṃ disvā – ‘‘idaṃ padumaṃ avasesapadumehi mahantataraṃ. Pupphitakāle naṃ gahessāmī’’ti cintesi. Taṃ sattāhenāpi na pupphati. Tāpaso kasmā nu kho idaṃ sattāhenāpi na pupphati. Handa naṃ gahessāmīti otaritvā gaṇhi. Taṃ tena nāḷato chinnamattaṃyeva pupphitaṃ. Athassabbhantare suvaṇṇacuṇṇapiñjaraṃ viya rajatabimbakaṃ padumareṇupiñjaraṃ setavaṇṇaṃ dārakaṃ addasa. So mahāpuñño esa bhavissati. Handa naṃ paṭijaggāmīti paṇṇasālaṃ netvā paṭijaggitvā sattavassakālato paṭṭhāya tayo vede uggaṇhāpesi. Dārako tiṇṇaṃ vedānaṃ pāraṃ gantvā paṇḍito byatto jambudīpe aggabrāhmaṇo ahosi. So aparena samayena rañño kosalassa sippaṃ dassesi. Athassa sippe pasanno rājā ukkaṭṭhaṃ nāma mahānagaraṃ brahmadeyyaṃ adāsi. Iti naṃ pokkhare sayitattā pokkharasātīti sañjānanti.

    ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਤੀਤਿ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਨਾਮਕੇ ਨਗਰੇ વਸਤਿ। ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ વਾ ਆવਸਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਨਗਰਸ੍ਸ ਸਾਮਿਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਯਾਯ ਮਰਿਯਾਦਾਯ ਤਤ੍ਥ વਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਾਯ ਮਰਿਯਾਦਾਯ વਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਕਿਰ ਨਗਰਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਂ ਉਕ੍ਕਾ ਠਪੇਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕਾਸੁ ਜਲਮਾਨਾਸੁ ਅਗ੍ਗਹੇਸੁਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਓਕ੍ਕਟ੍ਠਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਸੋਯੇવਤ੍ਥੋ। ਉਪਸਗ੍ਗવਸੇਨ ਪਨੇਤ੍ਥ ਭੁਮ੍ਮਤ੍ਥੇ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਪਯੋਗਤ੍ਤਾ ਚ ਸੇਸਪਦੇਸੁ। ਤਤ੍ਥ ਲਕ੍ਖਣਂ ਸਦ੍ਦਸਤ੍ਥਤੋ ਪਰਿਯੇਸਿਤਬ੍ਬਂ।

    Ukkaṭṭhaṃ ajjhāvasatīti ukkaṭṭhanāmake nagare vasati. Abhibhavitvā vā āvasati. Tassa nagarassa sāmiko hutvā yāya mariyādāya tattha vasitabbaṃ, tāya mariyādāya vasi. Tassa kira nagarassa vatthuṃ ukkā ṭhapetvā ukkāsu jalamānāsu aggahesuṃ, tasmā taṃ ukkaṭṭhanti vuccati. Okkaṭṭhantipi pāṭho, soyevattho. Upasaggavasena panettha bhummatthe upayogavacanaṃ veditabbaṃ. Tassa anupayogattā ca sesapadesu. Tattha lakkhaṇaṃ saddasatthato pariyesitabbaṃ.

    ਸਤ੍ਤੁਸ੍ਸਦਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤੇਹਿ ਉਸ੍ਸਦਂ, ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਬਹੁਜਨਂ ਆਕਿਣ੍ਣਮਨੁਸ੍ਸਂ। ਪੋਸਾવਨਿਯਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਮੋਰਮਿਗਾਦਿਅਨੇਕਸਤ੍ਤਸਮਾਕਿਣ੍ਣਞ੍ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤਂ ਨਗਰਂ ਬਹਿ ਆવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਜਾਤੇਨ ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਾਦੀਨਂ ਘਾਸਤਿਣੇਨ ਚੇવ ਗੇਹਚ੍ਛਾਦਨਤਿਣੇਨ ਚ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਤਥਾ ਦਾਰੁਕਟ੍ਠੇਹਿ ਚੇવ ਗੇਹਸਮ੍ਭਾਰਕਟ੍ਠੇਹਿ ਚ। ਯਸ੍ਮਾ ਚਸ੍ਸਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ વਟ੍ਟਚਤੁਰਸ੍ਸਾਦਿਸਣ੍ਠਾਨਾ ਬਹੂ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਯੋ ਜਲਜਕੁਸੁਮવਿਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਚ ਬਹੂਨਿ ਅਨੇਕਾਨਿ ਤਲ਼ਾਕਾਨਿ ਉਦਕਸ੍ਸ ਨਿਚ੍ਚਭਰਿਤਾਨੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਤਿਣਕਟ੍ਠੋਦਕਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਹ ਧਞ੍ਞੇਨਾਤਿ ਸਧਞ੍ਞਂ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾਪਰਣ੍ਣਾਦਿਭੇਦਂ ਬਹੁਧਞ੍ਞਸਨ੍ਨਿਚਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ । ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਯਸ੍ਮਿਂ ਨਗਰੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਰਾਜਲੀਲਾਯ વਸਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਮਿਦ੍ਧਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਦੀਪਿਤਾ ਹੋਤਿ।

    Sattussadanti sattehi ussadaṃ, ussannaṃ bahujanaṃ ākiṇṇamanussaṃ. Posāvaniyahatthiassamoramigādianekasattasamākiṇṇañcāti attho. Yasmā panetaṃ nagaraṃ bahi āvijjhitvā jātena hatthiassādīnaṃ ghāsatiṇena ceva gehacchādanatiṇena ca sampannaṃ. Tathā dārukaṭṭhehi ceva gehasambhārakaṭṭhehi ca. Yasmā cassabbhantare vaṭṭacaturassādisaṇṭhānā bahū pokkharaṇiyo jalajakusumavicittāni ca bahūni anekāni taḷākāni udakassa niccabharitāneva honti, tasmā satiṇakaṭṭhodakanti vuttaṃ. Saha dhaññenāti sadhaññaṃ pubbaṇṇāparaṇṇādibhedaṃ bahudhaññasannicayanti attho . Ettāvatā yasmiṃ nagare brāhmaṇo setacchattaṃ ussāpetvā rājalīlāya vasati, tassa samiddhisampatti dīpitā hoti.

    ਰਾਜਤੋ ਲਦ੍ਧਂ ਭੋਗ੍ਗਂ ਰਾਜਭੋਗ੍ਗਂ। ਕੇਨ ਦਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਚੇ? ਰਞ੍ਞਾ ਪਸੇਨਦਿਨਾ ਕੋਸਲੇਨ ਦਿਨ੍ਨਂ। ਰਾਜਦਾਯਨ੍ਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਦਾਯਭੂਤਂ, ਦਾਯਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਦੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਸੇਟ੍ਠਦੇਯ੍ਯਂ, ਛਤ੍ਤਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਰਾਜਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਥ વਾ ਰਾਜਭੋਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਛੇਜ੍ਜਭੇਜ੍ਜਂ ਅਨੁਸਾਸਨ੍ਤੇਨ ਨਦੀਤਿਤ੍ਥਪਬ੍ਬਤਾਦੀਸੁ ਸੁਙ੍ਕਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੇਨ ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞਾ ਹੁਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ। ਰਞ੍ਞਾ ਪਸੇਨਦਿਨਾ ਕੋਸਲੇਨ ਦਿਨ੍ਨਂ ਰਾਜਦਾਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਂ ਨਗਰਂ ਰਞ੍ਞਾ ਦਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਰਾਜਦਾਯਂ ਦਾਯਕਰਾਜਦੀਪਨਤ੍ਥਂ ਪਨਸ੍ਸ ‘‘ਰਞ੍ਞਾ ਪਸੇਨਦਿਨਾ ਕੋਸਲੇਨ ਦਿਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਦੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਸੇਟ੍ਠਦੇਯ੍ਯਂ। ਯਥਾ ਦਿਨ੍ਨਂ ਨ ਪੁਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਟ੍ਠਂ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਂ। ਏવਂ ਦਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Rājato laddhaṃ bhoggaṃ rājabhoggaṃ. Kena dinnanti ce? Raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ. Rājadāyanti rañño dāyabhūtaṃ, dāyajjanti attho. Brahmadeyyanti seṭṭhadeyyaṃ, chattaṃ ussāpetvā rājasaṅkhepena bhuñjitabbanti attho. Atha vā rājabhogganti sabbaṃ chejjabhejjaṃ anusāsantena nadītitthapabbatādīsu suṅkaṃ gaṇhantena setacchattaṃ ussāpetvā raññā hutvā bhuñjitabbaṃ. Raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ rājadāyanti ettha taṃ nagaraṃ raññā dinnattā rājadāyaṃ dāyakarājadīpanatthaṃ panassa ‘‘raññā pasenadinā kosalena dinna’’nti idaṃ vuttaṃ. Brahmadeyyanti seṭṭhadeyyaṃ. Yathā dinnaṃ na puna gahetabbaṃ hoti, nissaṭṭhaṃ pariccattaṃ. Evaṃ dinnanti attho.

    ਅਸ੍ਸੋਸੀਤਿ ਸੁਣਿ ਉਪਲਭਿ, ਸੋਤਦ੍વਾਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤવਚਨਨਿਗ੍ਘੋਸਾਨੁਸਾਰੇਨ ਅਞ੍ਞਾਸਿ। ਖੋਤਿ ਅવਧਾਰਣਤ੍ਥੇ ਪਦਪੂਰਣਮਤ੍ਤੇ વਾ ਨਿਪਾਤੋ। ਤਤ੍ਥ ਅવਧਾਰਣਤ੍ਥੇਨ ਅਸ੍ਸੋਸਿ ਏવ, ਨਾਸ੍ਸ ਕੋਚਿ ਸવਨਨ੍ਤਰਾਯੋ ਅਹੋਸੀਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਪਦਪੂਰਣੇਨ ਪਨ ਪਦਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਿਲਿਟ੍ਠਤਾਮਤ੍ਤਮੇવ।

    Assosīti suṇi upalabhi, sotadvārasampattavacananigghosānusārena aññāsi. Khoti avadhāraṇatthe padapūraṇamatte vā nipāto. Tattha avadhāraṇatthena assosi eva, nāssa koci savanantarāyo ahosīti ayamattho veditabbo. Padapūraṇena pana padabyañjanasiliṭṭhatāmattameva.

    ਇਦਾਨਿ ਯਮਤ੍ਥਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤਿ ਅਸ੍ਸੋਸਿ, ਤਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ – ‘‘ਸਮਣੋ ਖਲੁ ਭੋ ਗੋਤਮੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਮਿਤਪਾਪਤ੍ਤਾ ਸਮਣੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ – ‘‘ਸਮਿਤਾਸ੍ਸ ਹੋਨ੍ਤਿ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੩੪)। ਭਗવਾ ਚ ਅਨੁਤ੍ਤਰੇਨ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਸਮਿਤਪਾਪੋ। ਤੇਨਸ੍ਸ ਯਥਾਭੂਤਗੁਣਾਧਿਗਤਮੇਤਂ ਨਾਮਂ, ਯਦਿਦਂ ਸਮਣੋਤਿ। ਖਲੂਤਿ ਅਨੁਸ੍ਸવਨਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਭੋਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਜਾਤਿਸਮੁਦਾਗਤਂ ਆਲਪਨਮਤ੍ਤਂ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ – ‘‘ਭੋવਾਦੀ ਨਾਮ ਸੋ ਹੋਤਿ, ਸਚੇ ਹੋਤਿ ਸਕਿਞ੍ਚਨੋ’’ਤਿ (ਧ॰ ਪ॰ ੫੫)। ਗੋਤਮੋਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਗੋਤ੍ਤવਸੇਨ ਪਰਿਕਿਤ੍ਤੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਮਣੋ ਖਲੁ ਭੋ ਗੋਤਮੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਮਣੋ ਕਿਰ ਭੋ ਗੋਤਮਗੋਤ੍ਤੋਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।

    Idāni yamatthaṃ brāhmaṇo pokkharasāti assosi, taṃ pakāsento – ‘‘samaṇo khalu bho gotamo’’tiādimāha. Tattha samitapāpattā samaṇoti veditabbo. Vuttañhetaṃ – ‘‘samitāssa honti pāpakā akusalā dhammā’’tiādi (ma. ni. 1.434). Bhagavā ca anuttarena ariyamaggena samitapāpo. Tenassa yathābhūtaguṇādhigatametaṃ nāmaṃ, yadidaṃ samaṇoti. Khalūti anussavanatthe nipāto. Bhoti brāhmaṇajātisamudāgataṃ ālapanamattaṃ. Vuttampi cetaṃ – ‘‘bhovādī nāma so hoti, sace hoti sakiñcano’’ti (dha. pa. 55). Gotamoti bhagavantaṃ gottavasena parikitteti. Tasmā samaṇo khalu bho gotamoti ettha samaṇo kira bho gotamagottoti evamattho daṭṭhabbo.

    ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤੋਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਉਚ੍ਚਾਕੁਲਪਰਿਦੀਪਨਂ । ਸਕ੍ਯਕੁਲਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋਤਿ ਸਦ੍ਧਾਪਬ੍ਬਜਿਤਭਾવਪਰਿਦੀਪਨਂ। ਕੇਨਚਿ ਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞੇਨ ਅਨਭਿਭੂਤੋ ਅਪਰਿਕ੍ਖੀਣਂਯੇવ ਤਂ ਕੁਲਂ ਪਹਾਯ ਸਦ੍ਧਾਯ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਤੋ ਪਰਂ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਮੇવ। ਤਂ ਖੋ ਪਨਾਤਿਆਦਿ ਸਾਮਞ੍ਞਫਲੇ વੁਤ੍ਤਮੇવ। ਸਾਧੁ ਖੋ ਪਨਾਤਿ ਸੁਨ੍ਦਰਂ ਖੋ ਪਨ। ਅਤ੍ਥਾવਹਂ ਸੁਖਾવਹਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਥਾਰੂਪਾਨਂ ਅਰਹਤਨ੍ਤਿ ਯਥਾਰੂਪੋ ਸੋ ਭવਂ ਗੋਤਮੋ, ਏવਰੂਪਾਨਂ ਯਥਾਭੂਤਗੁਣਾਧਿਗਮੇਨ ਲੋਕੇ ਅਰਹਨ੍ਤੋਤਿ ਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧਾਨਂ ਅਰਹਤਂ। ਦਸ੍ਸਨਂ ਹੋਤੀਤਿ ਪਸਾਦਸੋਮ੍ਮਾਨਿ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਮ੍ਮੀਲੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਾਧੁ ਹੋਤੀਤਿ, ਏવਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਕਤ੍વਾ।

    Sakyaputtoti idaṃ pana bhagavato uccākulaparidīpanaṃ . Sakyakulā pabbajitoti saddhāpabbajitabhāvaparidīpanaṃ. Kenaci pārijuññena anabhibhūto aparikkhīṇaṃyeva taṃ kulaṃ pahāya saddhāya pabbajitoti vuttaṃ hoti. Tato paraṃ vuttatthameva. Taṃ kho panātiādi sāmaññaphale vuttameva. Sādhu kho panāti sundaraṃ kho pana. Atthāvahaṃ sukhāvahanti vuttaṃ hoti. Tathārūpānaṃ arahatanti yathārūpo so bhavaṃ gotamo, evarūpānaṃ yathābhūtaguṇādhigamena loke arahantoti laddhasaddhānaṃ arahataṃ. Dassanaṃ hotīti pasādasommāni akkhīni ummīletvā dassanamattampi sādhu hotīti, evaṃ ajjhāsayaṃ katvā.

    ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਮਾਣવਕਥਾ

    Ambaṭṭhamāṇavakathā

    ੨੫੬. ਅਜ੍ਝਾਯਕੋਤਿ ਇਦਂ – ‘‘ਨ ਦਾਨਿਮੇ ਝਾਯਨ੍ਤਿ, ਨ ਦਾਨਿਮੇ ਝਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਖੋ, વਾਸੇਟ੍ਠ, ਅਜ੍ਝਾਯਕਾ ਅਜ੍ਝਾਯਕਾ ਤ੍વੇવ ਤਤਿਯਂ ਅਕ੍ਖਰਂ ਉਪਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਪਠਮਕਪ੍ਪਿਕਕਾਲੇ ਝਾਨવਿਰਹਿਤਾਨਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਗਰਹવਚਨਂ। ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਤਂ ਅਜ੍ਝਾਯਤੀਤਿ ਅਜ੍ਝਾਯਕੋ। ਮਨ੍ਤੇ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਤ੍ਥੇਨ ਪਸਂਸਾવਚਨਂ ਕਤ੍વਾ વੋਹਰਨ੍ਤਿ। ਮਨ੍ਤੇ ਧਾਰੇਤੀਤਿ ਮਨ੍ਤਧਰੋ।

    256.Ajjhāyakoti idaṃ – ‘‘na dānime jhāyanti, na dānime jhāyantīti kho, vāseṭṭha, ajjhāyakā ajjhāyakā tveva tatiyaṃ akkharaṃ upanibbatta’’nti, evaṃ paṭhamakappikakāle jhānavirahitānaṃ brāhmaṇānaṃ garahavacanaṃ. Idāni pana taṃ ajjhāyatīti ajjhāyako. Mante parivattetīti iminā atthena pasaṃsāvacanaṃ katvā voharanti. Mante dhāretīti mantadharo.

    ਤਿਣ੍ਣਂ વੇਦਾਨਨ੍ਤਿ ਇਰੁવੇਦਯਜੁવੇਦਸਾਮવੇਦਾਨਂ। ਓਟ੍ਠਪਹਤਕਰਣવਸੇਨ ਪਾਰਂ ਗਤੋਤਿ ਪਾਰਗੂ। ਸਹ ਨਿਘਣ੍ਡੁਨਾ ਚ ਕੇਟੁਭੇਨ ਚ ਸਨਿਘਣ੍ਡੁਕੇਟੁਭਾਨਂ। ਨਿਘਣ੍ਡੂਤਿ ਨਿਘਣ੍ਡੁਰੁਕ੍ਖਾਦੀਨਂ વੇવਚਨਪਕਾਸਕਂ ਸਤ੍ਥਂ। ਕੇਟੁਭਨ੍ਤਿ ਕਿਰਿਯਾਕਪ੍ਪવਿਕਪ੍ਪੋ ਕવੀਨਂ ਉਪਕਾਰਾવਹਂ ਸਤ੍ਥਂ। ਸਹ ਅਕ੍ਖਰਪ੍ਪਭੇਦੇਨ ਸਾਕ੍ਖਰਪ੍ਪਭੇਦਾਨਂ। ਅਕ੍ਖਰਪ੍ਪਭੇਦੋਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾ ਚ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਚ। ਇਤਿਹਾਸਪਞ੍ਚਮਾਨਨ੍ਤਿ ਆਥਬ੍ਬਣવੇਦਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਕਤ੍વਾ ਇਤਿਹ ਆਸ, ਇਤਿਹ ਆਸਾਤਿ ਈਦਿਸવਚਨਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਪੁਰਾਣਕਥਾਸਙ੍ਖਾਤੋ ਇਤਿਹਾਸੋ ਪਞ੍ਚਮੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਇਤਿਹਾਸਪਞ੍ਚਮਾ, ਤੇਸਂ ਇਤਿਹਾਸਪਞ੍ਚਮਾਨਂ વੇਦਾਨਂ।

    Tiṇṇaṃ vedānanti iruvedayajuvedasāmavedānaṃ. Oṭṭhapahatakaraṇavasena pāraṃ gatoti pāragū. Saha nighaṇḍunā ca keṭubhena ca sanighaṇḍukeṭubhānaṃ. Nighaṇḍūti nighaṇḍurukkhādīnaṃ vevacanapakāsakaṃ satthaṃ. Keṭubhanti kiriyākappavikappo kavīnaṃ upakārāvahaṃ satthaṃ. Saha akkharappabhedena sākkharappabhedānaṃ. Akkharappabhedoti sikkhā ca nirutti ca. Itihāsapañcamānanti āthabbaṇavedaṃ catutthaṃ katvā itiha āsa, itiha āsāti īdisavacanapaṭisaṃyutto purāṇakathāsaṅkhāto itihāso pañcamo etesanti itihāsapañcamā, tesaṃ itihāsapañcamānaṃ vedānaṃ.

    ਪਦਂ ਤਦવਸੇਸਞ੍ਚ ਬ੍ਯਾਕਰਣਂ ਅਧੀਯਤਿ વੇਦੇਤਿ ਚਾਤਿ ਪਦਕੋ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣੋ। ਲੋਕਾਯਤਂ વੁਚ੍ਚਤਿ વਿਤਣ੍ਡવਾਦਸਤ੍ਥਂ। ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ ਮਹਾਪੁਰਿਸਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਲਕ੍ਖਣਦੀਪਕਂ ਦ੍વਾਦਸਸਹਸ੍ਸਗਨ੍ਥਪਮਾਣਂ ਸਤ੍ਥਂ। ਯਤ੍ਥ ਸੋਲ਼ਸਸਹਸ੍ਸਗਾਥਾਪਰਿਮਾਣਾ ਬੁਦ੍ਧਮਨ੍ਤਾ ਨਾਮ ਅਹੇਸੁਂ, ਯੇਸਂ વਸੇਨ ਇਮਿਨਾ ਲਕ੍ਖਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾ, ਇਮਿਨਾ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਅਸੀਤਿ ਮਹਾਸਾવਕਾ , ਬੁਦ੍ਧਮਾਤਾ, ਬੁਦ੍ਧਪਿਤਾ, ਅਗ੍ਗੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਅਗ੍ਗੁਪਟ੍ਠਾਯਿਕਾ, ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀਤਿ ਅਯਂ વਿਸੇਸੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ।

    Padaṃ tadavasesañca byākaraṇaṃ adhīyati vedeti cāti padako veyyākaraṇo. Lokāyataṃ vuccati vitaṇḍavādasatthaṃ. Mahāpurisalakkhaṇanti mahāpurisānaṃ buddhādīnaṃ lakkhaṇadīpakaṃ dvādasasahassaganthapamāṇaṃ satthaṃ. Yattha soḷasasahassagāthāparimāṇā buddhamantā nāma ahesuṃ, yesaṃ vasena iminā lakkhaṇena samannāgatā buddhā nāma honti, iminā paccekabuddhā, iminā dve aggasāvakā, asīti mahāsāvakā , buddhamātā, buddhapitā, aggupaṭṭhāko, aggupaṭṭhāyikā, rājā cakkavattīti ayaṃ viseso paññāyati.

    ਅਨવਯੋਤਿ ਇਮੇਸੁ ਲੋਕਾਯਤਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣੇਸੁ ਅਨੂਨੋ ਪਰਿਪੂਰਕਾਰੀ, ਅવਯੋ ਨ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅવਯੋ ਨਾਮ ਯੋ ਤਾਨਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਚ ਗਨ੍ਥਤੋ ਚ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਪਟਿਞ੍ਞਾਤੋਤਿ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੋ ਚੇવ ਪਟਿਞ੍ਞਾਤੋ ਚ। ਆਚਰਿਯੇਨਸ੍ਸ ‘‘ਯਂ ਅਹਂ ਜਾਨਾਮਿ, ਤਂ ਤ੍વਂ ਜਾਨਾਸੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੋ। ‘‘ਆਮ ਆਚਰਿਯਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿવਚਨਦਾਨਪਟਿਞ੍ਞਾਯ ਪਟਿਞ੍ਞਾਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਤਰਸ੍ਮਿਂ ਅਧਿਕਾਰੇ? ਸਕੇ ਆਚਰਿਯਕੇ ਤੇવਿਜ੍ਜਕੇ ਪਾવਚਨੇ। ਏਸ ਕਿਰ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ‘ਅਹਂ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਅਹਂ ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ ਉਗ੍ਗਤਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਬਹੂ ਜਨਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਮੇ ਅਨੁਸ੍ਸવਮਤ੍ਤੇਨੇવ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਂ। ਏਕਚ੍ਚਞ੍ਹਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਪਕ੍ਕਮਨਮ੍ਪਿ ਗਰੁ ਹੋਤਿ, ਅਨਤ੍ਥੋਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਮਮ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾ – ‘ਬੁਦ੍ਧੋ વਾ, ਨੋ વਾ’ਤਿ ਜਾਨਿਤ੍વਾવ ਉਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਾਣવਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਯਂ ਤਾਤਾਤਿਆਦਿਮਾਹ।

    Anavayoti imesu lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anūno paripūrakārī, avayo na hotīti vuttaṃ hoti. Avayo nāma yo tāni atthato ca ganthato ca sandhāretuṃ na sakkoti. Anuññātapaṭiññātoti anuññāto ceva paṭiññāto ca. Ācariyenassa ‘‘yaṃ ahaṃ jānāmi, taṃ tvaṃ jānāsī’’tiādinā anuññāto. ‘‘Āma ācariyā’’ti attanā tassa paṭivacanadānapaṭiññāya paṭiññātoti attho. Katarasmiṃ adhikāre? Sake ācariyake tevijjake pāvacane. Esa kira brāhmaṇo cintesi ‘‘imasmiṃ loke ‘ahaṃ buddho, ahaṃ buddho’ti uggatassa nāmaṃ gahetvā bahū janā vicaranti. Tasmā na me anussavamatteneva upasaṅkamituṃ yuttaṃ. Ekaccañhi upasaṅkamantassa apakkamanampi garu hoti, anatthopi uppajjati. Yaṃnūnāhaṃ mama antevāsikaṃ pesetvā – ‘buddho vā, no vā’ti jānitvāva upasaṅkameyya’’nti, tasmā māṇavaṃ āmantetvā ayaṃ tātātiādimāha.

    ੨੫੭. ਤਂ ਭવਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਭੋਤੋ ਗੋਤਮਸ੍ਸ। ਤਥਾ ਸਨ੍ਤਂ ਯੇવਾਤਿ ਤਥਾ ਸਤੋਯੇવ। ਇਧਾਪਿ ਹਿ ਇਤ੍ਥਮ੍ਭੂਤਾਖ੍ਯਾਨਤ੍ਥવਸੇਨੇવ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ।

    257.Taṃ bhavantanti tassa bhoto gotamassa. Tathā santaṃ yevāti tathā satoyeva. Idhāpi hi itthambhūtākhyānatthavaseneva upayogavacanaṃ.

    ੨੫੮. ਯਥਾ ਕਥਂ ਪਨਾਹਂ, ਭੋ, ਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਥਂ ਪਨਾਹਂ ਭੋ ਤਂ ਭવਨ੍ਤਂ ਗੋਤਮਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਥਾ ਸਕ੍ਕਾ ਸੋ ਞਾਤੁਂ, ਤਥਾ ਮੇ ਆਚਿਕ੍ਖਾਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾਤਿ વਾ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਮੇવੇਤਂ। ਕਥਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਆਕਾਰਪੁਚ੍ਛਾ। ਕੇਨਾਕਾਰੇਨਾਹਂ ਤਂ ਭવਨ੍ਤਂ ਗੋਤਮਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਕਿਰ ਨਂ ਉਪਜ੍ਝਾਯੋ ‘‘ਕਿਂ ਤ੍વਂ, ਤਾਤ, ਪਥવਿਯਂ ਠਿਤੋ, ਪਥવਿਂ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮੀਤਿ વਿਯ; ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾਨਂ ਓਭਾਸੇ ਠਿਤੋ, ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯੇ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮੀਤਿ વਿਯ વਦਸੀ’’ਤਿਆਦੀਨਿ વਤ੍વਾ ਜਾਨਨਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਗਤਾਨਿ ਖੋ, ਤਾਤਾਤਿਆਦਿਮਾਹ।

    258.Yathā kathaṃ panāhaṃ, bho, tanti ettha kathaṃ panāhaṃ bho taṃ bhavantaṃ gotamaṃ jānissāmi, yathā sakkā so ñātuṃ, tathā me ācikkhāhīti attho. Yathāti vā nipātamattamevetaṃ. Kathanti ayaṃ ākārapucchā. Kenākārenāhaṃ taṃ bhavantaṃ gotamaṃ jānissāmīti attho. Evaṃ vutte kira naṃ upajjhāyo ‘‘kiṃ tvaṃ, tāta, pathaviyaṃ ṭhito, pathaviṃ na passāmīti viya; candimasūriyānaṃ obhāse ṭhito, candimasūriye na passāmīti viya vadasī’’tiādīni vatvā jānanākāraṃ dassento āgatāni kho, tātātiādimāha.

    ਤਤ੍ਥ ਮਨ੍ਤੇਸੂਤਿ વੇਦੇਸੁ। ਤਥਾਗਤੋ ਕਿਰ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਪਟਿਕਚ੍ਚੇવ ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸਾ ਦੇવਾ વੇਦੇਸੁ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਮਨ੍ਤਾ ਨਾਮੇਤੇਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવੇਸੇਨੇવ વੇਦੇ વਾਚੇਨ੍ਤਿ। ਤਦਨੁਸਾਰੇਨ ਮਹੇਸਕ੍ਖਾ ਸਤ੍ਤਾ ਤਥਾਗਤਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ। ਤੇਨ ਪੁਬ੍ਬੇ વੇਦੇਸੁ ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਪਨ ਤਥਾਗਤੇ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਨ੍ਤਿ। ਤੇਨੇਤਰਹਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ। ਮਹਾਪੁਰਿਸਸ੍ਸਾਤਿ ਪਣਿਧਿਸਮਾਦਾਨਞਾਣਕਰੁਣਾਦਿਗੁਣਮਹਤੋ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ। ਦ੍વੇਯੇવ ਗਤਿਯੋਤਿ ਦ੍વੇਯੇવ ਨਿਟ੍ਠਾ। ਕਾਮਞ੍ਚਾਯਂ ਗਤਿਸਦ੍ਦੋ ‘‘ਪਞ੍ਚ ਖੋ ਇਮਾ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਗਤਿਯੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੫੩) ਭવਭੇਦੇ વਤ੍ਤਤਿ। ‘‘ਗਤਿ ਮਿਗਾਨਂ ਪવਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਪਰਿ॰ ੩੯੯) ਨਿવਾਸਟ੍ਠਾਨੇ। ‘‘ਏવਂ ਅਧਿਮਤ੍ਤਗਤਿਮਨ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਪਞ੍ਞਾਯਂ। ‘‘ਗਤਿਗਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਸਟਭਾવੇ। ਇਧ ਪਨ ਨਿਟ੍ਠਾਯਂ વਤ੍ਤਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Tattha mantesūti vedesu. Tathāgato kira uppajjissatīti paṭikacceva suddhāvāsā devā vedesu lakkhaṇāni pakkhipitvā buddhamantā nāmeteti brāhmaṇaveseneva vede vācenti. Tadanusārena mahesakkhā sattā tathāgataṃ jānissantīti. Tena pubbe vedesu mahāpurisalakkhaṇāni āgacchanti. Parinibbute pana tathāgate anukkamena antaradhāyanti. Tenetarahi natthīti. Mahāpurisassāti paṇidhisamādānañāṇakaruṇādiguṇamahato purisassa. Dveyeva gatiyoti dveyeva niṭṭhā. Kāmañcāyaṃ gatisaddo ‘‘pañca kho imā, sāriputta, gatiyo’’tiādīsu (ma. ni. 1.153) bhavabhede vattati. ‘‘Gati migānaṃ pavana’’ntiādīsu (pari. 399) nivāsaṭṭhāne. ‘‘Evaṃ adhimattagatimanto’’tiādīsu paññāyaṃ. ‘‘Gatigata’’ntiādīsu visaṭabhāve. Idha pana niṭṭhāyaṃ vattatīti veditabbo.

    ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਯੇਹਿ ਲਕ੍ਖਣੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਹੋਤਿ, ਨ ਤੇਹੇવ ਬੁਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ; ਜਾਤਿਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਪਨ ਤਾਨਿਯੇવ ਤਾਨੀਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਯੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਸਚੇ ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਤੀਤਿ ਯਦਿ ਅਗਾਰੇ વਸਤਿ। ਰਾਜਾ ਹੋਤਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀਤਿ ਚਤੂਹਿ ਅਚ੍ਛਰਿਯਧਮ੍ਮੇਹਿ, ਸਙ੍ਗਹવਤ੍ਥੂਹਿ ਚ ਲੋਕਂ ਰਞ੍ਜਨਤੋ ਰਾਜਾ, ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ વਤ੍ਤੇਤਿ, ਚਤੂਹਿ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਚਕ੍ਕੇਹਿ વਤ੍ਤਤਿ, ਤੇਹਿ ਚ ਪਰਂ વਤ੍ਤੇਤਿ, ਪਰਹਿਤਾਯ ਚ ਇਰਿਯਾਪਥਚਕ੍ਕਾਨਂ વਤ੍ਤੋ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਰਾਜਾਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞਂ। ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀਤਿ વਿਸੇਸਂ। ਧਮ੍ਮੇਨ ਚਰਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮਿਕੋ। ਞਾਯੇਨ ਸਮੇਨ વਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧਮ੍ਮੇਨ ਰਜ੍ਜਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਜਾਤੋਤਿ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ। ਪਰਹਿਤਧਮ੍ਮਕਰਣੇਨ વਾ ਧਮ੍ਮਿਕੋ। ਅਤ੍ਤਹਿਤਧਮ੍ਮਕਰਣੇਨ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ। ਚਤੁਰਨ੍ਤਾਯ ਇਸ੍ਸਰੋਤਿ ਚਾਤੁਰਨ੍ਤੋ, ਚਤੁਸਮੁਦ੍ਦਅਨ੍ਤਾਯ, ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਦੀਪવਿਭੂਸਿਤਾਯ ਪਥવਿਯਾ ਇਸ੍ਸਰੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਕੋਪਾਦਿਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੇ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ ਸਬ੍ਬਰਾਜਾਨੋ વਿਜੇਤੀਤਿ વਿਜਿਤਾવੀ। ਜਨਪਦਤ੍ਥਾવਰਿਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਜਨਪਦੇ ਧੁવਭਾવਂ ਥਾવਰਭਾવਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਕੇਨਚਿ ਚਾਲੇਤੁਂ। ਜਨਪਦੋ વਾ ਤਮ੍ਹਿ ਥਾવਰਿਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਸਕਮ੍ਮਨਿਰਤੋ ਅਚਲੋ ਅਸਮ੍ਪવੇਧੀਤਿ ਜਨਪਦਤ੍ਥਾવਰਿਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ।

    Tattha kiñcāpi yehi lakkhaṇehi samannāgato rājā cakkavattī hoti, na teheva buddho hoti; jātisāmaññato pana tāniyeva tānīti vuccanti. Tena vuttaṃ – ‘‘yehi samannāgatassā’’ti. Sace agāraṃ ajjhāvasatīti yadi agāre vasati. Rājā hoti cakkavattīti catūhi acchariyadhammehi, saṅgahavatthūhi ca lokaṃ rañjanato rājā, cakkaratanaṃ vatteti, catūhi sampatticakkehi vattati, tehi ca paraṃ vatteti, parahitāya ca iriyāpathacakkānaṃ vatto etasmiṃ atthīti cakkavattī. Ettha ca rājāti sāmaññaṃ. Cakkavattīti visesaṃ. Dhammena caratīti dhammiko. Ñāyena samena vattatīti attho. Dhammena rajjaṃ labhitvā rājā jātoti dhammarājā. Parahitadhammakaraṇena vā dhammiko. Attahitadhammakaraṇena dhammarājā. Caturantāya issaroti cāturanto, catusamuddaantāya, catubbidhadīpavibhūsitāya pathaviyā issaroti attho. Ajjhattaṃ kopādipaccatthike bahiddhā ca sabbarājāno vijetīti vijitāvī. Janapadatthāvariyappattoti janapade dhuvabhāvaṃ thāvarabhāvaṃ patto, na sakkā kenaci cāletuṃ. Janapado vā tamhi thāvariyappatto anuyutto sakammanirato acalo asampavedhīti janapadatthāvariyappatto.

    ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਚੇਤਾਨਿ ਕਤਮਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਚਕ੍ਕਰਤਨਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਚਕ੍ਕਞ੍ਚ, ਤਂ ਰਤਿਜਨਨਟ੍ਠੇਨ ਰਤਨਞ੍ਚਾਤਿ ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ। ਏਸ ਨਯੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ। ਇਮੇਸੁ ਪਨ ਰਤਨੇਸੁ ਅਯਂ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕਰਤਨੇਨ ਅਜਿਤਂ ਜਿਨਾਤਿ, ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਰਤਨੇਹਿ વਿਜਿਤੇ ਯਥਾਸੁਖਂ ਅਨੁਚਰਤਿ, ਪਰਿਣਾਯਕਰਤਨੇਨ વਿਜਿਤਮਨੁਰਕ੍ਖਤਿ, ਅવਸੇਸੇਹਿ ਉਪਭੋਗਸੁਖਮਨੁਭવਤਿ। ਪਠਮੇਨ ਚਸ੍ਸ ਉਸ੍ਸਾਹਸਤ੍ਤਿਯੋਗੋ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਮਨ੍ਤਸਤ੍ਤਿਯੋਗੋ, ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਗਹਪਤਿਰਤਨੇਹਿ ਪਭੁਸਤ੍ਤਿਯੋਗੋ ਸੁਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਹੋਤਿ, ਇਤ੍ਥਿਮਣਿਰਤਨੇਹਿ ਤਿવਿਧਸਤ੍ਤਿਯੋਗਫਲਂ। ਸੋ ਇਤ੍ਥਿਮਣਿਰਤਨੇਹਿ ਭੋਗਸੁਖਮਨੁਭવਤਿ, ਸੇਸੇਹਿ ਇਸ੍ਸਰਿਯਸੁਖਂ। વਿਸੇਸਤੋ ਚਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਅਦੋਸਕੁਸਲਮੂਲਜਨਿਤਕਮ੍ਮਾਨੁਭਾવੇਨ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਮਜ੍ਝਿਮਾਨਿ ਅਲੋਭਕੁਸਲਮੂਲਜਨਿਤਕਮ੍ਮਾਨੁਭਾવੇਨ, ਪਚ੍ਛਿਮਮੇਕਂ ਅਮੋਹਕੁਸਲਮੂਲਜਨਿਤਕਮ੍ਮਾਨੁਭਾવੇਨਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ। વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਪਨ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸਂਯੁਤ੍ਤੇ ਰਤਨਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪਦੇਸਤੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ।

    Seyyathidanti nipāto, tassa cetāni katamānīti attho. Cakkaratanantiādīsu cakkañca, taṃ ratijananaṭṭhena ratanañcāti cakkaratanaṃ. Esa nayo sabbattha. Imesu pana ratanesu ayaṃ cakkavattirājā cakkaratanena ajitaṃ jināti, hatthiassaratanehi vijite yathāsukhaṃ anucarati, pariṇāyakaratanena vijitamanurakkhati, avasesehi upabhogasukhamanubhavati. Paṭhamena cassa ussāhasattiyogo, pacchimena mantasattiyogo, hatthiassagahapatiratanehi pabhusattiyogo suparipuṇṇo hoti, itthimaṇiratanehi tividhasattiyogaphalaṃ. So itthimaṇiratanehi bhogasukhamanubhavati, sesehi issariyasukhaṃ. Visesato cassa purimāni tīṇi adosakusalamūlajanitakammānubhāvena sampajjanti, majjhimāni alobhakusalamūlajanitakammānubhāvena, pacchimamekaṃ amohakusalamūlajanitakammānubhāvenāti veditabbaṃ. Ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana bojjhaṅgasaṃyutte ratanasuttassa upadesato gahetabbo.

    ਪਰੋਸਹਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਤਿਰੇਕਸਹਸ੍ਸਂ। ਸੂਰਾਤਿ ਅਭੀਰੁਕਜਾਤਿਕਾ। વੀਰਙ੍ਗਰੂਪਾਤਿ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਸਦਿਸਕਾਯਾ। ਏવਂ ਤਾવ ਏਕੇ વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਬ੍ਭਾવੋ। વੀਰਾਤਿ ਉਤ੍ਤਮਸੂਰਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, વੀਰਾਨਂ ਅਙ੍ਗਂ વੀਰਙ੍ਗਂ, વੀਰਕਾਰਣਂ વੀਰਿਯਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। વੀਰਙ੍ਗਰੂਪਂ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ વੀਰਙ੍ਗਰੂਪਾ, વੀਰਿਯਮਯਸਰੀਰਾ વਿਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਪਰਸੇਨਪ੍ਪਮਦ੍ਦਨਾਤਿ ਸਚੇ ਪਟਿਮੁਖਂ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਪਰਸੇਨਾ ਤਂ ਪਰਿਮਦ੍ਦਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਧਮ੍ਮੇਨਾਤਿ ‘‘ਪਾਣੋ ਨ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਞ੍ਚਸੀਲਧਮ੍ਮੇਨ । ਅਰਹਂ ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ વਿવਟ੍ਟਚ੍ਛਦੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਮਾਨਦਿਟ੍ਠਿਅવਿਜ੍ਜਾਦੁਚ੍ਚਰਿਤਛਦਨੇਹਿ ਸਤ੍ਤਹਿ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਕਿਲੇਸਨ੍ਧਕਾਰੇ ਲੋਕੇ ਤਂ ਛਦਨਂ વਿવਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਸਞ੍ਜਾਤਾਲੋਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਠਿਤੋਤਿ વਿવਟ੍ਟਚ੍ਛਦੋ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇਨ ਪਦੇਨ ਪੂਜਾਰਹਤਾ। ਦੁਤਿਯੇਨ ਤਸ੍ਸਾ ਹੇਤੁ, ਯਸ੍ਮਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ, ਤਤਿਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਹੇਤੁਭੂਤਾ વਿવਟ੍ਟਚ੍ਛਦਤਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਥ વਾ વਿવਟ੍ਟੋ ਚ વਿਚ੍ਛਦੋ ਚਾਤਿ વਿવਟ੍ਟਚ੍ਛਦੋ, વਟ੍ਟਰਹਿਤੋ ਛਦਨਰਹਿਤੋ ਚਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ ਅਰਹਂ વਟ੍ਟਾਭਾવੇਨ, ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਛਦਨਾਭਾવੇਨਾਤਿ ਏવਂ ਪੁਰਿਮਪਦਦ੍વਯਸ੍ਸੇવ ਹੇਤੁਦ੍વਯਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਦੁਤਿਯੇਨ વੇਸਾਰਜ੍ਜੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਪੁਰਿਮਸਿਦ੍ਧਿ, ਪਠਮੇਨ ਦੁਤਿਯਸਿਦ੍ਧਿ, ਤਤਿਯਚਤੁਤ੍ਥੇਹਿ ਤਤਿਯਸਿਦ੍ਧਿ ਹੋਤਿ। ਪੁਰਿਮਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਖੁਂ, ਦੁਤਿਯਂ ਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਖੁਂ, ਤਤਿਯਂ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁਂ ਸਾਧੇਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤ੍વਂ ਮਨ੍ਤਾਨਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤਾਤਿ ਇਮਿਨਾ’ਸ੍ਸ ਮਨ੍ਤੇਸੁ ਸੂਰਭਾવਂ ਜਨੇਤਿ।

    Parosahassanti atirekasahassaṃ. Sūrāti abhīrukajātikā. Vīraṅgarūpāti devaputtasadisakāyā. Evaṃ tāva eke vaṇṇayanti. Ayaṃ panettha sabbhāvo. Vīrāti uttamasūrā vuccanti, vīrānaṃ aṅgaṃ vīraṅgaṃ, vīrakāraṇaṃ vīriyanti vuttaṃ hoti. Vīraṅgarūpaṃ etesanti vīraṅgarūpā, vīriyamayasarīrā viyāti vuttaṃ hoti. Parasenappamaddanāti sace paṭimukhaṃ tiṭṭheyya parasenā taṃ parimaddituṃ samatthāti adhippāyo. Dhammenāti ‘‘pāṇo na hantabbo’’tiādinā pañcasīladhammena . Arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchadoti ettha rāgadosamohamānadiṭṭhiavijjāduccaritachadanehi sattahi paṭicchanne kilesandhakāre loke taṃ chadanaṃ vivaṭṭetvā samantato sañjātāloko hutvā ṭhitoti vivaṭṭacchado. Tattha paṭhamena padena pūjārahatā. Dutiyena tassā hetu, yasmā sammāsambuddhoti, tatiyena buddhattahetubhūtā vivaṭṭacchadatā vuttāti veditabbā. Atha vā vivaṭṭo ca vicchado cāti vivaṭṭacchado, vaṭṭarahito chadanarahito cāti vuttaṃ hoti. Tena arahaṃ vaṭṭābhāvena, sammāsambuddho chadanābhāvenāti evaṃ purimapadadvayasseva hetudvayaṃ vuttaṃ hoti, dutiyena vesārajjena cettha purimasiddhi, paṭhamena dutiyasiddhi, tatiyacatutthehi tatiyasiddhi hoti. Purimañca dhammacakkhuṃ, dutiyaṃ buddhacakkhuṃ, tatiyaṃ samantacakkhuṃ sādhetīti veditabbaṃ. Tvaṃ mantānaṃ paṭiggahetāti iminā’ssa mantesu sūrabhāvaṃ janeti.

    ੨੫੯. ਸੋਪਿ ਤਾਯ ਆਚਰਿਯਕਥਾਯ ਲਕ੍ਖਣੇਸੁ વਿਗਤਸਮ੍ਮੋਹੋ ਏਕੋਭਾਸਜਾਤੇ વਿਯ ਬੁਦ੍ਧਮਨ੍ਤੇ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਮਾਨੋ ਏવਂ ਭੋਤਿ ਆਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ‘ਯਥਾ, ਭੋ, ਤ੍વਂ વਦਸਿ, ਏવਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। વਲ਼વਾਰਥਮਾਰੁਯ੍ਹਾਤਿ વਲ਼વਾਯੁਤ੍ਤਂ ਰਥਂ ਅਭਿਰੂਹਿਤ੍વਾ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਕਿਰ ਯੇਨ ਰਥੇਨ ਸਯਂ વਿਚਰਤਿ, ਤਮੇવ ਰਥਂ ਦਤ੍વਾ ਮਾਣવਂ ਪੇਸੇਸਿ। ਮਾਣવਾਪਿ ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤਿਸ੍ਸੇવ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਾ। ਸੋ ਕਿਰ ਤੇਸਂ – ‘‘ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਚ੍ਛਥਾ’’ਤਿ ਸਞ੍ਞਂ ਅਦਾਸਿ।

    259. Sopi tāya ācariyakathāya lakkhaṇesu vigatasammoho ekobhāsajāte viya buddhamante sampassamāno evaṃ bhoti āha. Tassattho – ‘yathā, bho, tvaṃ vadasi, evaṃ karissāmī’ti. Vaḷavārathamāruyhāti vaḷavāyuttaṃ rathaṃ abhirūhitvā. Brāhmaṇo kira yena rathena sayaṃ vicarati, tameva rathaṃ datvā māṇavaṃ pesesi. Māṇavāpi pokkharasātisseva antevāsikā. So kira tesaṃ – ‘‘ambaṭṭhena saddhiṃ gacchathā’’ti saññaṃ adāsi.

    ਯਾવਤਿਕਾ ਯਾਨਸ੍ਸ ਭੂਮੀਤਿ ਯਤ੍ਤਕਂ ਸਕ੍ਕਾ ਹੋਤਿ ਯਾਨੇਨ ਗਨ੍ਤੁਂ, ਅਯਂ ਯਾਨਸ੍ਸ ਭੂਮਿ ਨਾਮ। ਯਾਨਾ ਪਚ੍ਚੋਰੋਹਿਤ੍વਾਤਿ ਅਯਾਨਭੂਮਿਂ, ਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕਸਮੀਪਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਯਾਨਤੋ ਪਟਿਓਰੋਹਿਤ੍વਾ।

    Yāvatikā yānassa bhūmīti yattakaṃ sakkā hoti yānena gantuṃ, ayaṃ yānassa bhūmi nāma. Yānā paccorohitvāti ayānabhūmiṃ, dvārakoṭṭhakasamīpaṃ gantvā yānato paṭiorohitvā.

    ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨਾਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ ਆਰਾਮਂ ਪਾવਿਸਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਸਮਯੇ, ਠਿਤਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕਸਮਯੇ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤੀਤਿ? ਪਣੀਤਭੋਜਨਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਸ੍ਸ વਿਨੋਦਨਤ੍ਥਂ, ਦਿવਾਪਧਾਨਿਕਾ વਾ ਤੇ। ਤਾਦਿਸਾਨਞ੍ਹਿ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਚਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਨ੍ਹਾਯਿਤ੍વਾ ਸਰੀਰਂ ਉਤੁਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਨਿਸਜ੍ਜ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਏਕਗ੍ਗਂ ਹੋਤਿ। ਯੇਨ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਸੋ ਕਿਰ – ‘‘ਕੁਹਿਂ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ’’ਤਿ ਪਰਿવੇਣਤੋ ਪਰਿવੇਣਂ ਅਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾવ ਪવਿਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਿਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਅਰਞ੍ਞਹਤ੍ਥੀ વਿਯ ਮਹਾਚਙ੍ਕਮੇ ਚਙ੍ਕਮਮਾਨੇ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਦਿਸ੍વਾ ਤੇਸਂ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਯੇਨ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਸ੍ਸਨਾਯਾਤਿ ਦਟ੍ਠੁਂ, ਪਸ੍ਸਿਤੁਕਾਮਾ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tena kho pana samayenāti yasmiṃ samaye ambaṭṭho ārāmaṃ pāvisi. Tasmiṃ pana samaye, ṭhitamajjhanhikasamaye. Kasmā pana tasmiṃ samaye caṅkamantīti? Paṇītabhojanapaccayassa thinamiddhassa vinodanatthaṃ, divāpadhānikā vā te. Tādisānañhi pacchābhattaṃ caṅkamitvā nhāyitvā sarīraṃ utuṃ gāhāpetvā nisajja samaṇadhammaṃ karontānaṃ cittaṃ ekaggaṃ hoti. Yena te bhikkhūti so kira – ‘‘kuhiṃ samaṇo gotamo’’ti pariveṇato pariveṇaṃ anāgantvā ‘‘pucchitvāva pavisissāmī’’ti vilokento araññahatthī viya mahācaṅkame caṅkamamāne paṃsukūlike bhikkhū disvā tesaṃ santikaṃ agamāsi. Taṃ sandhāya yena te bhikkhūtiādi vuttaṃ. Dassanāyāti daṭṭhuṃ, passitukāmā hutvāti attho.

    ੨੬੦. ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਕੋਲਞ੍ਞੋਤਿ ਪਾਕਟਕੁਲਜੋ। ਤਦਾ ਕਿਰ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਕੁਲਂ ਨਾਮ ਪਾਕਟਕੁਲਮਹੋਸਿ । ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਸ੍ਸਾਤਿ ਰੂਪਜਾਤਿਮਨ੍ਤਕੁਲਾਪਦੇਸੇਹਿ ਪਾਕਟਸ੍ਸ। ਅਗਰੂਤਿ ਅਭਾਰਿਕੋ। ਯੋ ਹਿ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਂ ਞਾਪੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਸ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ ਗਰੁ ਭવੇਯ੍ਯ। ਭਗવਤੋ ਪਨ ਤਾਦਿਸਾਨਂ ਮਾਣવਾਨਂ ਸਤੇਨਾਪਿ ਸਹਸ੍ਸੇਨਾਪਿ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਦਨ੍ਧਾਯਿਤਤ੍ਤਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨਾ – ‘‘ਅਗਰੁ ਖੋ ਪਨਾ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤਯਿਂਸੁ। વਿਹਾਰੋਤਿ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਆਹਂਸੁ।

    260.Abhiññātakolaññoti pākaṭakulajo. Tadā kira jambudīpe ambaṭṭhakulaṃ nāma pākaṭakulamahosi . Abhiññātassāti rūpajātimantakulāpadesehi pākaṭassa. Agarūti abhāriko. Yo hi ambaṭṭhaṃ ñāpetuṃ na sakkuṇeyya, tassa tena saddhiṃ kathāsallāpo garu bhaveyya. Bhagavato pana tādisānaṃ māṇavānaṃ satenāpi sahassenāpi pañhaṃ puṭṭhassa vissajjane dandhāyitattaṃ natthīti maññamānā – ‘‘agaru kho panā’’ti cintayiṃsu. Vihāroti gandhakuṭiṃ sandhāya āhaṃsu.

    ਅਤਰਮਾਨੋਤਿ ਅਤੁਰਿਤੋ, ਸਣਿਕਂ ਪਦਪ੍ਪਮਾਣਟ੍ਠਾਨੇ ਪਦਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੋ વਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਸੁਸਮ੍ਮਟ੍ਠਂ ਮੁਤ੍ਤਾਦਲਸਿਨ੍ਦੁવਾਰਸਨ੍ਥਰਸਦਿਸਂ વਾਲਿਕਂ ਅવਿਨਾਸੇਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਆਲ਼ਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਪਮੁਖਂ। ਉਕ੍ਕਾਸਿਤ੍વਾਤਿ ਉਕ੍ਕਾਸਿਤਸਦ੍ਦਂ ਕਤ੍વਾ। ਅਗ੍ਗਲ਼ਨ੍ਤਿ ਦ੍વਾਰਕવਾਟਂ। ਆਕੋਟੇਹੀਤਿ ਅਗ੍ਗਨਖੇਹਿ ਸਣਿਕਂ ਕੁਞ੍ਚਿਕਚ੍ਛਿਦ੍ਦਸਮੀਪੇ ਆਕੋਟੇਹੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਦ੍વਾਰਂ ਕਿਰ ਅਤਿਉਪਰਿ ਅਮਨੁਸ੍ਸਾ, ਅਤਿਹੇਟ੍ਠਾ ਦੀਘਜਾਤਿਕਾ ਕੋਟੇਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ਅਨਾਕੋਟੇਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝੇ ਛਿਦ੍ਦਸਮੀਪੇ ਕੋਟੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਦ੍વਾਰਾਕੋਟਨવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਾ વਦਨ੍ਤਿ।

    Ataramānoti aturito, saṇikaṃ padappamāṇaṭṭhāne padaṃ nikkhipanto vattaṃ katvā susammaṭṭhaṃ muttādalasinduvārasantharasadisaṃ vālikaṃ avināsentoti attho. Āḷindanti pamukhaṃ. Ukkāsitvāti ukkāsitasaddaṃ katvā. Aggaḷanti dvārakavāṭaṃ. Ākoṭehīti agganakhehi saṇikaṃ kuñcikacchiddasamīpe ākoṭehīti vuttaṃ hoti. Dvāraṃ kira atiupari amanussā, atiheṭṭhā dīghajātikā koṭenti. Tathā anākoṭetvā majjhe chiddasamīpe koṭetabbanti idaṃ dvārākoṭanavattanti dīpentā vadanti.

    ੨੬੧. વਿવਰਿ ਭਗવਾ ਦ੍વਾਰਨ੍ਤਿ ਨ ਭਗવਾ ਉਟ੍ਠਾਯ ਦ੍વਾਰਂ વਿવਰਿ। વਿવਰਿਯਤੂਤਿ ਪਨ ਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਸਿ। ਤਤੋ ‘‘ਭਗવਾ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਅਨੇਕਾਸੁ ਕਪ੍ਪਕੋਟੀਸੁ ਦਾਨਂ ਦਦਮਾਨੇਹਿ ਨ ਸਹਤ੍ਥਾ ਦ੍વਾਰવਿવਰਣਕਮ੍ਮਂ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ ਸਯਮੇવ ਦ੍વਾਰਂ વਿવਟਂ। ਤਂ ਪਨ ਯਸ੍ਮਾ ਭਗવਤੋ ਮਨੇਨ વਿવਟਂ, ਤਸ੍ਮਾ વਿવਰਿ ਭਗવਾ ਦ੍વਾਰਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ।

    261.Vivari bhagavā dvāranti na bhagavā uṭṭhāya dvāraṃ vivari. Vivariyatūti pana hatthaṃ pasāresi. Tato ‘‘bhagavā tumhehi anekāsu kappakoṭīsu dānaṃ dadamānehi na sahatthā dvāravivaraṇakammaṃ kata’’nti sayameva dvāraṃ vivaṭaṃ. Taṃ pana yasmā bhagavato manena vivaṭaṃ, tasmā vivari bhagavā dvāranti vattuṃ vaṭṭati.

    ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿਂਸੂਤਿ ਯਥਾ ਖਮਨੀਯਾਦੀਨਿ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਭਗવਾ ਤੇਹਿ, ਏવਂ ਤੇਪਿ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮਪ੍ਪવਤ੍ਤਮੋਦਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਸੀਤੋਦਕਂ વਿਯ ਉਣ੍ਹੋਦਕੇਨ ਸਮ੍ਮੋਦਿਤਂ ਏਕੀਭਾવਂ ਅਗਮਂਸੁ। ਯਾਯ ਚ ‘‘ਕਚ੍ਚਿ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਖਮਨੀਯਂ; ਕਚ੍ਚਿ ਯਾਪਨੀਯਂ, ਕਚ੍ਚਿ ਭੋਤੋ ਚ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕਾਨਞ੍ਚ ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ, ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ, ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ, ਬਲਂ, ਫਾਸੁવਿਹਾਰੋ’’ਤਿਆਦਿਕਾਯ ਕਥਾਯ ਸਮ੍ਮੋਦਿਂਸੁ, ਤਂ ਪੀਤਿਪਾਮੋਜ੍ਜਸਙ੍ਖਾਤਸਮ੍ਮੋਦਜਨਨਤੋ ਸਮ੍ਮੋਦਿਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਭਾવਤੋ ਚ ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ, ਅਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨਮਧੁਰਤਾਯ ਸੁਚਿਰਮ੍ਪਿ ਕਾਲਂ ਸਾਰੇਤੁਂ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਪવਤ੍ਤੇਤੁਂ ਅਰਹਭਾવਤੋ ਸਰਿਤਬ੍ਬਭਾવਤੋ ਚ ਸਾਰਣੀਯਂ। ਸੁਯ੍ਯਮਾਨਸੁਖਤੋ ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ, ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਯਮਾਨਸੁਖਤੋ ਚ ਸਾਰਣੀਯਂ। ਤਥਾ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤਾਯ ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ, ਅਤ੍ਥਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤਾਯ ਸਾਰਣੀਯਂ। ਏવਂ ਅਨੇਕੇਹਿ ਪਰਿਯਾਯੇਹਿ ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਪਰਿਯੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਨਿਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ।

    Bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsūti yathā khamanīyādīni pucchanto bhagavā tehi, evaṃ tepi bhagavatā saddhiṃ samappavattamodā ahesuṃ. Sītodakaṃ viya uṇhodakena sammoditaṃ ekībhāvaṃ agamaṃsu. Yāya ca ‘‘kacci, bho gotama, khamanīyaṃ; kacci yāpanīyaṃ, kacci bhoto ca gotamassa sāvakānañca appābādhaṃ, appātaṅkaṃ, lahuṭṭhānaṃ, balaṃ, phāsuvihāro’’tiādikāya kathāya sammodiṃsu, taṃ pītipāmojjasaṅkhātasammodajananato sammodituṃ yuttabhāvato ca sammodanīyaṃ, atthabyañjanamadhuratāya sucirampi kālaṃ sāretuṃ nirantaraṃ pavattetuṃ arahabhāvato saritabbabhāvato ca sāraṇīyaṃ. Suyyamānasukhato sammodanīyaṃ, anussariyamānasukhato ca sāraṇīyaṃ. Tathā byañjanaparisuddhatāya sammodanīyaṃ, atthaparisuddhatāya sāraṇīyaṃ. Evaṃ anekehi pariyāyehi sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā pariyosāpetvā niṭṭhapetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.

    ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ ਪਨ ਮਾਣવੋਤਿ ਸੋ ਕਿਰ ਭਗવਤੋ ਰੂਪਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪਸਾਦਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਕਤ੍વਾ ‘‘ਦਸਬਲਂ ਅਪਸਾਦੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਉਦਰੇ ਬਦ੍ਧਸਾਟਕਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਕਣ੍ਠੇ ਓਲਮ੍ਬੇਤ੍વਾ ਏਕੇਨ ਹਤ੍ਥੇਨ ਦੁਸ੍ਸਕਣ੍ਣਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਚਙ੍ਕਮਂ ਅਭਿਰੂਹਿਤ੍વਾ ਕਾਲੇਨ ਬਾਹੁਂ, ਕਾਲੇਨ ਉਦਰਂ, ਕਾਲੇਨ ਪਿਟ੍ਠਿਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ, ਕਾਲੇਨ ਹਤ੍ਥવਿਕਾਰਂ, ਕਾਲੇਨ ਭਮੁਕવਿਕਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ, ‘‘ਕਚ੍ਚਿ ਤੇ ਭੋ, ਗੋਤਮ, ਧਾਤੁਸਮਤਾ, ਕਚ੍ਚਿ ਭਿਕ੍ਖਾਹਾਰੇਨ ਨ ਕਿਲਮਥ, ਅਕਿਲਮਥਾਕਾਰੋਯੇવ ਪਨ ਤੇ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ; ਥੂਲਾਨਿ ਹਿ ਤੇ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਾਨਿ, ਪਾਸਾਦਿਕਤ੍ਥ ਗਤਗਤਟ੍ਠਾਨੇ. ‘ਤੇ ਬਹੁਜਨਾ ਰਾਜਪਬ੍ਬਜਿਤੋਤਿ ਚ ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਬਹੁਮਾਨਾ ਪਣੀਤਂ ਓਜવਨ੍ਤਮਾਹਾਰਂ ਦੇਨ੍ਤਿ। ਪਸ੍ਸਥ, ਭੋ, ਗੇਹਂ, ਚਿਤ੍ਤਸਾਲਾ વਿਯ, ਦਿਬ੍ਬਪਾਸਾਦੋ વਿਯ। ਇਮਂ ਮਞ੍ਚਂ ਪਸ੍ਸਥ, ਬਿਮ੍ਬੋਹਨਂ ਪਸ੍ਸਥ, ਕਿਂ ਏવਰੂਪੇ ਠਾਨੇ વਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਂ ਦੁਕ੍ਕਰ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਰੂਪਂ ਉਪ੍ਪਣ੍ਡਨਕਥਂ ਅਨਾਚਾਰਭਾવਸਾਰਣੀਯਂ ਕਥੇਤਿ, ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ ਪਨ ਮਾਣવੋ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤੋਪਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇਨ ਭਗવਤਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤਿ, ਠਿਤੋਪਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇਨ ਭਗવਤਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤੀ’’ਤਿ।

    Ambaṭṭhopana māṇavoti so kira bhagavato rūpasampattiyaṃ cittappasādamattampi akatvā ‘‘dasabalaṃ apasādessāmī’’ti udare baddhasāṭakaṃ muñcitvā kaṇṭhe olambetvā ekena hatthena dussakaṇṇaṃ gahetvā caṅkamaṃ abhirūhitvā kālena bāhuṃ, kālena udaraṃ, kālena piṭṭhiṃ dassento, kālena hatthavikāraṃ, kālena bhamukavikāraṃ karonto, ‘‘kacci te bho, gotama, dhātusamatā, kacci bhikkhāhārena na kilamatha, akilamathākāroyeva pana te paññāyati; thūlāni hi te aṅgapaccaṅgāni, pāsādikattha gatagataṭṭhāne. ‘te bahujanā rājapabbajitoti ca buddho’ti ca uppannabahumānā paṇītaṃ ojavantamāhāraṃ denti. Passatha, bho, gehaṃ, cittasālā viya, dibbapāsādo viya. Imaṃ mañcaṃ passatha, bimbohanaṃ passatha, kiṃ evarūpe ṭhāne vasantassa samaṇadhammaṃ kātuṃ dukkara’’nti evarūpaṃ uppaṇḍanakathaṃ anācārabhāvasāraṇīyaṃ katheti, tena vuttaṃ – ‘‘ambaṭṭho pana māṇavo caṅkamantopi nisinnena bhagavatā kiñci kiñci kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāreti, ṭhitopi nisinnena bhagavatā kiñci kiñci kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretī’’ti.

    ੨੬੨. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾਤਿ ਅਥ ਭਗવਾ – ‘‘ਅਯਂ ਮਾਣવੋ ਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਭવਗ੍ਗਂ ਗਹੇਤੁਕਾਮੋ વਿਯ, ਪਾਦਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਅવੀਚਿਂ વਿਚਰਿਤੁਕਾਮੋ વਿਯ, ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ ਤਰਿਤੁਕਾਮੋ વਿਯ, ਸਿਨੇਰੁਂ ਆਰੋਹਿਤੁਕਾਮੋ વਿਯ ਚ ਅਟ੍ਠਾਨੇ વਾਯਮਤਿ, ਹਨ੍ਦ, ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਨ੍ਤੇਮੀ’’ਤਿ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਂ ਮਾਣવਂ ਏਤਦવੋਚ। ਆਚਰਿਯਪਾਚਰਿਯੇਹੀਤਿ ਆਚਰਿਯੇਹਿ ਚ ਤੇਸਂ ਆਚਰਿਯੇਹਿ ਚ।

    262.Atha kho bhagavāti atha bhagavā – ‘‘ayaṃ māṇavo hatthaṃ pasāretvā bhavaggaṃ gahetukāmo viya, pādaṃ pasāretvā avīciṃ vicaritukāmo viya, mahāsamuddaṃ taritukāmo viya, sineruṃ ārohitukāmo viya ca aṭṭhāne vāyamati, handa, tena saddhiṃ mantemī’’ti ambaṭṭhaṃ māṇavaṃ etadavoca. Ācariyapācariyehīti ācariyehi ca tesaṃ ācariyehi ca.

    ਪਠਮਇਬ੍ਭવਾਦવਣ੍ਣਨਾ

    Paṭhamaibbhavādavaṇṇanā

    ੨੬੩. ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਾਮਂ ਤੀਸੁ ਇਰਿਯਾਪਥੇਸੁ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਆਚਰਿਯਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਲ੍ਲਪਿਤੁਮਰਹਤਿ। ਅਯਂ ਪਨ ਮਾਣવੋ ਮਾਨਥਦ੍ਧਤਾਯ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਇਰਿਯਾਪਥੇ ਯੋਜੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ‘‘ਸਯਾਨੋ વਾ ਹਿ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਸਯਾਨੇਨਾ’’ਤਿ ਆਹ।

    263.Gacchanto vāti ettha kāmaṃ tīsu iriyāpathesu brāhmaṇo ācariyabrāhmaṇena saddhiṃ sallapitumarahati. Ayaṃ pana māṇavo mānathaddhatāya kathāsallāpaṃ karonto cattāropi iriyāpathe yojessāmīti ‘‘sayāno vā hi, bho gotama, sayānenā’’ti āha.

    ਤਤੋ ਕਿਰ ਤਂ ਭਗવਾ – ‘‘ਅਮ੍ਬਟ੍ਠ, ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਨ, ਠਿਤਸ੍ਸ વਾ ਠਿਤੇਨ, ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇਨਾਚਰਿਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥਾ ਨਾਮ ਸਬ੍ਬਾਚਰਿਯੇਸੁ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਤ੍વਂ ਪਨ ਸਯਾਨੋ ਸਯਾਨੇਨਾਚਰਿਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥੇਸਿ, ਕਿਂ ਤੇ ਆਚਰਿਯੋ ਗੋਰੂਪਂ, ਉਦਾਹੁ ਤ੍વ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ – ‘‘ਯੇ ਚ ਖੋ ਤੇ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਮੁਣ੍ਡਕਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਮੁਣ੍ਡੇ ਮੁਣ੍ਡਾਤਿ ਸਮਣੇ ਚ ਸਮਣਾਤਿ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟੇਯ੍ਯ। ਅਯਂ ਪਨ ਹੀਲ਼ੇਨ੍ਤੋ ਮੁਣ੍ਡਕਾ ਸਮਣਕਾਤਿ ਆਹ। ਇਬ੍ਭਾਤਿ ਗਹਪਤਿਕਾ। ਕਣ੍ਹਾਤਿ ਕਣ੍ਹਾ, ਕਾਲ਼ਕਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਬਨ੍ਧੁਪਾਦਾਪਚ੍ਚਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਬਨ੍ਧੂਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਤਞ੍ਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਪਿਤਾਮਹੋਤਿ વੋਹਰਨ੍ਤਿ। ਪਾਦਾਨਂ ਅਪਚ੍ਚਾ ਪਾਦਾਪਚ੍ਚਾ, ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਪਿਟ੍ਠਿਪਾਦਤੋ ਜਾਤਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤਸ੍ਸ ਕਿਰ ਅਯਂ ਲਦ੍ਧਿ – ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਮੁਖਤੋ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾ, ਖਤ੍ਤਿਯਾ ਉਰਤੋ, વੇਸ੍ਸਾ ਨਾਭਿਤੋ, ਸੁਦ੍ਦਾ ਜਾਣੁਤੋ, ਸਮਣਾ ਪਿਟ੍ਠਿਪਾਦਤੋਤਿ। ਏવਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਚ ਪਨੇਸ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਅਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਕਥੇਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਨ੍ਤਮੇવ વਦਾਮੀਤਿ ਕਥੇਤਿ।

    Tato kira taṃ bhagavā – ‘‘ambaṭṭha, gacchantassa vā gacchantena, ṭhitassa vā ṭhitena, nisinnassa vā nisinnenācariyena saddhiṃ kathā nāma sabbācariyesu labbhati. Tvaṃ pana sayāno sayānenācariyena saddhiṃ kathesi, kiṃ te ācariyo gorūpaṃ, udāhu tva’’nti āha. So kujjhitvā – ‘‘ye ca kho te, bho gotama, muṇḍakā’’tiādimāha. Tattha muṇḍe muṇḍāti samaṇe ca samaṇāti vattuṃ vaṭṭeyya. Ayaṃ pana hīḷento muṇḍakā samaṇakāti āha. Ibbhāti gahapatikā. Kaṇhāti kaṇhā, kāḷakāti attho. Bandhupādāpaccāti ettha bandhūti brahmā adhippeto. Tañhi brāhmaṇā pitāmahoti voharanti. Pādānaṃ apaccā pādāpaccā, brahmuno piṭṭhipādato jātāti adhippāyo. Tassa kira ayaṃ laddhi – brāhmaṇā brahmuno mukhato nikkhantā, khattiyā urato, vessā nābhito, suddā jāṇuto, samaṇā piṭṭhipādatoti. Evaṃ kathento ca panesa kiñcāpi aniyametvā katheti. Atha kho bhagavantameva vadāmīti katheti.

    ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ – ‘‘ਅਯਂ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ ਆਗਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥਯਮਾਨੋ ਮਾਨਮੇવ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਕਥੇਸਿ, ਆਸੀવਿਸਂ ਗੀવਾਯਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ વਿਯ, ਅਗ੍ਗਿਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਆਲਿਙ੍ਗਨ੍ਤੋ વਿਯ, ਮਤ੍ਤવਾਰਣਂ ਸੋਣ੍ਡਾਯ ਪਰਾਮਸਨ੍ਤੋ વਿਯ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਮਾਣਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ। ਹਨ੍ਦ ਨਂ ਜਾਨਾਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਤ੍ਥਿਕવਤੋ ਖੋ ਪਨ ਤੇ, ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਸਙ੍ਖਾਤੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਅਤ੍ਥਿਕਂ, ਤਸ੍ਸ ਮਾਣવਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਥਿਕਮਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਅਤ੍ਥਿਕવਾ, ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਕવਤੋ ਤવ ਇਧਾਗਮਨਂ ਅਹੋਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Atha kho bhagavā – ‘‘ayaṃ ambaṭṭho āgatakālato paṭṭhāya mayā saddhiṃ kathayamāno mānameva nissāya kathesi, āsīvisaṃ gīvāyaṃ gaṇhanto viya, aggikkhandhaṃ āliṅganto viya, mattavāraṇaṃ soṇḍāya parāmasanto viya, attano pamāṇaṃ na jānāti. Handa naṃ jānāpessāmī’’ti cintetvā ‘‘atthikavato kho pana te, ambaṭṭhā’’tiādimāha. Tattha āgantvā kattabbakiccasaṅkhāto attho, etassa atthīti atthikaṃ, tassa māṇavassa cittaṃ. Atthikamassa atthīti atthikavā, tassa atthikavato tava idhāgamanaṃ ahosīti attho.

    ਖੋ ਪਨਾਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ। ਯਾਯੇવ ਖੋ ਪਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਯੇਨੇવ ਖੋ ਪਨਤ੍ਥੇਨ। ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਥਾਤਿ ਮਮ વਾ ਅਞ੍ਞੇਸਂ વਾ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਯਦਾ ਕਦਾਚਿ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਥ। ਤਮੇવ ਅਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਪੁਰਿਸਲਿਙ੍ਗવਸੇਨੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਮਨਸਿ ਕਰੇਯ੍ਯਾਥਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤੇ ਕਰੇਯ੍ਯਾਥ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਤ੍વਂ ਆਚਰਿਯੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਰਣੀਯੇਨ ਪੇਸਿਤੋ, ਨ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪਰਿਭવਨਤ੍ਥਾਯ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਮੇવ ਕਿਚ੍ਚਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਹੀਤਿ। ਏવਮਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਤਾਨਂ વਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਮਾਨਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਅવੁਸਿਤવਾਯੇવ ਖੋ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ਪਸ੍ਸਥ ਭੋ ਅਯਂ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ ਮਾਣવੋ ਆਚਰਿਯਕੁਲੇ ਅવੁਸਿਤવਾ ਅਸਿਕ੍ਖਿਤੋ ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤੋવ ਸਮਾਨੋ। વੁਸਿਤਮਾਨੀਤਿ ‘‘ਅਹਂ વੁਸਿਤવਾ ਸਿਕ੍ਖਿਤੋ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਮਞ੍ਞਤਿ। ਏਤਸ੍ਸ ਹਿ ਏવਂ ਫਰੁਸવਚਨਸਮੁਦਾਚਾਰੇ ਕਾਰਣਂ ਕਿਮਞ੍ਞਤ੍ਰ ਅવੁਸਿਤਤ੍ਤਾਤਿ ਆਚਰਿਯਕੁਲੇ ਅਸਂવੁਦ੍ਧਾ ਅਸਿਕ੍ਖਿਤਾ ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤਾਯੇવ ਹਿ ਏવਂ વਦਨ੍ਤੀਤਿ।

    Kho panāti nipātamattaṃ. Yāyeva kho panatthāyāti yeneva kho panatthena. Āgaccheyyāthāti mama vā aññesaṃ vā santikaṃ yadā kadāci āgaccheyyātha. Tameva atthanti idaṃ purisaliṅgavaseneva vuttaṃ. Manasi kareyyāthāti citte kareyyātha. Idaṃ vuttaṃ hoti – tvaṃ ācariyena attano karaṇīyena pesito, na amhākaṃ paribhavanatthāya, tasmā tameva kiccaṃ manasi karohīti. Evamassa aññesaṃ santikaṃ āgatānaṃ vattaṃ dassetvā mānaniggaṇhanatthaṃ ‘‘avusitavāyeva kho panā’’tiādimāha. Tassattho passatha bho ayaṃ ambaṭṭho māṇavo ācariyakule avusitavā asikkhito appassutova samāno. Vusitamānīti ‘‘ahaṃ vusitavā sikkhito bahussuto’’ti attānaṃ maññati. Etassa hi evaṃ pharusavacanasamudācāre kāraṇaṃ kimaññatra avusitattāti ācariyakule asaṃvuddhā asikkhitā appassutāyeva hi evaṃ vadantīti.

    ੨੬੪. ਕੁਪਿਤੋਤਿ ਕੁਦ੍ਧੋ। ਅਨਤ੍ਤਮਨੋਤਿ ਅਸਕਮਨੋ, ਕਿਂ ਪਨ ਭਗવਾ ਤਸ੍ਸ ਕੁਜ੍ਝਨਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ ਉਦਾਹੁ ਅਞਤ੍વਾਤਿ? ਞਤ੍વਾ ਆਹਾਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ ਞਤ੍વਾ ਆਹਾਤਿ? ਤਸ੍ਸ ਮਾਨਨਿਮ੍ਮਦਨਤ੍ਥਂ। ਭਗવਾ ਹਿ ਅਞ੍ਞਾਸਿ – ‘‘ਅਯਂ ਮਯਾ ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਮਮ ਞਾਤਕੇ ਅਕ੍ਕੋਸਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਥਸ੍ਸਾਹਂ ਯਥਾ ਨਾਮ ਕੁਸਲੋ ਭਿਸਕ੍ਕੋ ਦੋਸਂ ਉਗ੍ਗਿਲੇਤ੍વਾ ਨੀਹਰਤਿ, ਏવਮੇવ ਗੋਤ੍ਤੇਨ ਗੋਤ੍ਤਂ, ਕੁਲਾਪਦੇਸੇਨ ਕੁਲਾਪਦੇਸਂ , ਉਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਭવਗ੍ਗਪ੍ਪਮਾਣੇਨ વਿਯ ਉਟ੍ਠਿਤਂ ਮਾਨਦ੍ਧਜਂ ਮੂਲੇ ਛੇਤ੍વਾ ਨਿਪਾਤੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਖੁਂਸੇਨ੍ਤੋਤਿ ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤੋ। વਮ੍ਭੇਨ੍ਤੋਤਿ ਹੀਲ਼ੇਨ੍ਤੋ। ਪਾਪਿਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਚਣ੍ਡਭਾવਾਦਿਦੋਸਂ ਪਾਪਿਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ।

    264.Kupitoti kuddho. Anattamanoti asakamano, kiṃ pana bhagavā tassa kujjhanabhāvaṃ ñatvā evamāha udāhu añatvāti? Ñatvā āhāti. Kasmā ñatvā āhāti? Tassa mānanimmadanatthaṃ. Bhagavā hi aññāsi – ‘‘ayaṃ mayā evaṃ vutte kujjhitvā mama ñātake akkosissati. Athassāhaṃ yathā nāma kusalo bhisakko dosaṃ uggiletvā nīharati, evameva gottena gottaṃ, kulāpadesena kulāpadesaṃ , uṭṭhāpetvā bhavaggappamāṇena viya uṭṭhitaṃ mānaddhajaṃ mūle chetvā nipātessāmī’’ti. Khuṃsentoti ghaṭṭento. Vambhentoti hīḷento. Pāpito bhavissatīti caṇḍabhāvādidosaṃ pāpito bhavissati.

    ਚਣ੍ਡਾਤਿ ਮਾਨਨਿਸ੍ਸਿਤਕੋਧਯੁਤ੍ਤਾ। ਫਰੁਸਾਤਿ ਖਰਾ। ਲਹੁਸਾਤਿ ਲਹੁਕਾ। ਅਪ੍ਪਕੇਨੇવ ਤੁਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਾ ਦੁਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਾ ਉਦਕਪਿਟ੍ਠੇ ਅਲਾਬੁਕਟਾਹਂ વਿਯ ਅਪ੍ਪਕੇਨੇવ ਉਪ੍ਲવਨ੍ਤਿ। ਭਸ੍ਸਾਤਿ ਬਹੁਭਾਣਿਨੋ। ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਮੁਖੇ વਿવਟੇ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ વਚਨੋਕਾਸੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨੇવ વਦਤਿ। ਸਮਾਨਾਤਿ ਇਦਂ ਸਨ੍ਤਾਤਿ ਪੁਰਿਮਪਦਸ੍ਸ વੇવਚਨਂ। ਨ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਸੁਨ੍ਦਰੇਨਾਕਾਰੇਨ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਨ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਸੁ ਗਾਰવਂ ਨ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਨ ਮਾਨੇਨ੍ਤੀਤਿ ਨ ਮਨੇਨ ਪਿਯਾਯਨ੍ਤਿ। ਨ ਪੂਜੇਨ੍ਤੀਤਿ ਮਾਲਾਦੀਹਿ ਨੇਸਂ ਪੂਜਂ ਨ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਨ ਅਪਚਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਅਭਿવਾਦਨਾਦੀਹਿ ਨੇਸਂ ਅਪਚਿਤਿਕਮ੍ਮਂ ਨੀਚવੁਤ੍ਤਿਂ ਨ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਿ ਤਯਿਦਨ੍ਤਿ ਤਂ ਇਦਂ। ਯਦਿਮੇ ਸਕ੍ਯਾਤਿ ਯਂ ਇਮੇ ਸਕ੍ਯਾ ਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਨ ਅਪਚਾਯਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਤੇਸਂ ਅਸਕ੍ਕਾਰਕਰਣਾਦਿ ਸਬ੍ਬਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤਂ, ਨਾਨੁਲੋਮਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Caṇḍāti mānanissitakodhayuttā. Pharusāti kharā. Lahusāti lahukā. Appakeneva tussanti vā dussanti vā udakapiṭṭhe alābukaṭāhaṃ viya appakeneva uplavanti. Bhassāti bahubhāṇino. Sakyānaṃ mukhe vivaṭe aññassa vacanokāso natthīti adhippāyeneva vadati. Samānāti idaṃ santāti purimapadassa vevacanaṃ. Na sakkarontīti na brāhmaṇānaṃ sundarenākārena karonti. Na garuṃ karontīti brāhmaṇesu gāravaṃ na karonti. Na mānentīti na manena piyāyanti. Na pūjentīti mālādīhi nesaṃ pūjaṃ na karonti. Na apacāyantīti abhivādanādīhi nesaṃ apacitikammaṃ nīcavuttiṃ na dassenti tayidanti taṃ idaṃ. Yadime sakyāti yaṃ ime sakyā na brāhmaṇe sakkaronti…pe… na apacāyanti, taṃ tesaṃ asakkārakaraṇādi sabbaṃ na yuttaṃ, nānulomanti attho.

    ਦੁਤਿਯਇਬ੍ਭવਾਦવਣ੍ਣਨਾ

    Dutiyaibbhavādavaṇṇanā

    ੨੬੫. ਅਪਰਦ੍ਧੁਨ੍ਤਿ ਅਪਰਜ੍ਝਿਂਸੁ। ਏਕਮਿਦਾਹਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਦਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ। ਏਕਂ ਅਹਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਨ੍ਧਾਗਾਰਨ੍ਤਿ ਰਜ੍ਜਅਨੁਸਾਸਨਸਾਲਾ। ਸਕ੍ਯਾਤਿ ਅਭਿਸਿਤ੍ਤਰਾਜਾਨੋ । ਸਕ੍ਯਕੁਮਾਰਾਤਿ ਅਨਭਿਸਿਤ੍ਤਾ। ਉਚ੍ਚੇਸੂਤਿ ਯਥਾਨੁਰੂਪੇਸੁ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਪੀਠਕવੇਤ੍ਤਾਸਨਫਲਕਚਿਤ੍ਤਤ੍ਥਰਣਾਦਿਭੇਦੇਸੁ। ਸਞ੍ਜਗ੍ਘਨ੍ਤਾਤਿ ਉਪ੍ਪਣ੍ਡਨવਸੇਨ ਮਹਾਹਸਿਤਂ ਹਸਨ੍ਤਾ। ਸਂਕੀਲ਼ਨ੍ਤਾਤਿ ਹਸਿਤਮਤ੍ਤ ਕਰਣਅਙ੍ਗੁਲਿਸਙ੍ਘਟ੍ਟਨਪਾਣਿਪ੍ਪਹਾਰਦਾਨਾਦੀਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤਾ। ਮਮਞ੍ਞੇવ ਮਞ੍ਞੇਤਿ ਏવਮਹਂ ਮਞ੍ਞਾਮਿ, ਮਮਞ੍ਞੇવ ਅਨੁਹਸਨ੍ਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਨ੍ਤਿ।

    265.Aparaddhunti aparajjhiṃsu. Ekamidāhanti ettha idanti nipātamattaṃ. Ekaṃ ahanti attho. Sandhāgāranti rajjaanusāsanasālā. Sakyāti abhisittarājāno . Sakyakumārāti anabhisittā. Uccesūti yathānurūpesu pallaṅkapīṭhakavettāsanaphalakacittattharaṇādibhedesu. Sañjagghantāti uppaṇḍanavasena mahāhasitaṃ hasantā. Saṃkīḷantāti hasitamatta karaṇaaṅgulisaṅghaṭṭanapāṇippahāradānādīni karontā. Mamaññeva maññeti evamahaṃ maññāmi, mamaññeva anuhasanti, na aññanti.

    ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਤੇ ਏવਮਕਂਸੂਤਿ? ਤੇ ਕਿਰ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਸ੍ਸ ਕੁਲવਂਸਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਅਯਞ੍ਚ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਯਾવ ਪਾਦਨ੍ਤਾ ਓਲਮ੍ਬੇਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਥਸਾਟਕਸ੍ਸ ਏਕੇਨ ਹਤ੍ਥੇਨ ਦੁਸ੍ਸਕਣ੍ਣਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਖਨ੍ਧਟ੍ਠਿਕਂ ਨਾਮੇਤ੍વਾ ਮਾਨਮਦੇਨ ਮਤ੍ਤੋ વਿਯ ਆਗਚ੍ਛਤਿ। ਤਤੋ – ‘‘ਪਸ੍ਸਥ ਭੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਦਾਸਸ੍ਸ ਕਣ੍ਹਾਯਨਗੋਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਸ੍ਸ ਆਗਮਨਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਾ ਏવਮਕਂਸੁ। ਸੋਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕੁਲવਂਸਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਮਮਞ੍ਞੇવ ਮਞ੍ਞੇ’’ਤਿ ਤਕ੍ਕਯਿਤ੍ਥ।

    Kasmā pana te evamakaṃsūti? Te kira ambaṭṭhassa kulavaṃsaṃ jānanti. Ayañca tasmiṃ samaye yāva pādantā olambetvā nivatthasāṭakassa ekena hatthena dussakaṇṇaṃ gahetvā khandhaṭṭhikaṃ nāmetvā mānamadena matto viya āgacchati. Tato – ‘‘passatha bho amhākaṃ dāsassa kaṇhāyanagottassa ambaṭṭhassa āgamanakāraṇa’’nti vadantā evamakaṃsu. Sopi attano kulavaṃsaṃ jānāti. Tasmā ‘‘mamaññeva maññe’’ti takkayittha.

    ਆਸਨੇਨਾਤਿ ‘‘ਇਦਮਾਸਨਂ, ਏਤ੍ਥ ਨਿਸੀਦਾਹੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਆਸਨੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤਨਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ਨ ਕੋਚਿ ਅਕਾਸਿ।

    Āsanenāti ‘‘idamāsanaṃ, ettha nisīdāhī’’ti evaṃ āsanena nimantanaṃ nāma hoti, tathā na koci akāsi.

    ਤਤਿਯਇਬ੍ਭવਾਦવਣ੍ਣਨਾ

    Tatiyaibbhavādavaṇṇanā

    ੨੬੬. ਲਟੁਕਿਕਾਤਿ ਖੇਤ੍ਤਲੇਡ੍ਡੂਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇਨਿવਾਸਿਨੀ ਖੁਦ੍ਦਕਸਕੁਣਿਕਾ। ਕੁਲਾવਕੇਤਿ ਨਿવਾਸਨਟ੍ਠਾਨੇ। ਕਾਮਲਾਪਿਨੀਤਿ ਯਦਿਚ੍ਛਕਭਾਣਿਨੀ, ਯਂ ਯਂ ਇਚ੍ਛਤਿ ਤਂ ਤਂ ਲਪਤਿ, ਨ ਤਂ ਕੋਚਿ ਹਂਸੋ વਾ ਕੋਞ੍ਚੋ વਾ ਮੋਰੋ વਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਤ੍વਂ ਲਪਸੀ’ਤਿ ਨਿਸੇਧੇਤਿ। ਅਭਿਸਜ੍ਜਿਤੁਨ੍ਤਿ ਕੋਧવਸੇਨ ਲਗ੍ਗਿਤੁਂ।

    266.Laṭukikāti khettaleḍḍūnaṃ antarenivāsinī khuddakasakuṇikā. Kulāvaketi nivāsanaṭṭhāne. Kāmalāpinīti yadicchakabhāṇinī, yaṃ yaṃ icchati taṃ taṃ lapati, na taṃ koci haṃso vā koñco vā moro vā āgantvā ‘‘kiṃ tvaṃ lapasī’ti nisedheti. Abhisajjitunti kodhavasena laggituṃ.

    ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਮਾਣવੋ – ‘‘ਅਯਂ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਤਕੇ ਲਟੁਕਿਕਸਦਿਸੇ ਕਤ੍વਾ ਅਮ੍ਹੇ ਹਂਸਕੋਞ੍ਚਮੋਰਸਦਿਸੇ ਕਰੋਤਿ, ਨਿਮ੍ਮਾਨੋ ਦਾਨਿ ਜਾਤੋ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਉਤ੍ਤਰਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਣ੍ਣੇ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।

    Evaṃ vutte māṇavo – ‘‘ayaṃ samaṇo gotamo attano ñātake laṭukikasadise katvā amhe haṃsakoñcamorasadise karoti, nimmāno dāni jāto’’ti maññamāno uttari cattāro vaṇṇe dasseti.

    ਦਾਸਿਪੁਤ੍ਤવਾਦવਣ੍ਣਨਾ

    Dāsiputtavādavaṇṇanā

    ੨੬੭. ਨਿਮ੍ਮਾਦੇਤੀਤਿ ਨਿਮ੍ਮਦੇਤਿ ਨਿਮ੍ਮਾਨੇ ਕਰੋਤਿ। ਯਂਨੂਨਾਹਨ੍ਤਿ ਯਦਿ ਪਨਾਹਂ। ‘‘ਕਣ੍ਹਾਯਨੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਭੋ ਗੋਤਮਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਕਿਰ વਚਨਂ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਮਹਾਸਦ੍ਦੇਨ ਅવੋਚ। ਕਸ੍ਮਾ ਅવੋਚ? ਕਿਂ ਅਸੁਦ੍ਧਭਾવਂ ਨ ਜਾਨਾਤੀਤਿ? ਆਮ ਜਾਨਾਤਿ। ਜਾਨਨ੍ਤੋਪਿ ਭવਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਮੇਤਂ ਕਾਰਣਂ, ਤਂ ਅਨੇਨ ਨ ਦਿਟ੍ਠਂ। ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਮਹਾਸਮਣੋ ਕਿਂ વਕ੍ਖਤੀਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਮਾਨਥਦ੍ਧਤਾਯ ਅવੋਚ। ਮਾਤਾਪੇਤ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਸਨ੍ਤਕਂ। ਨਾਮਗੋਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਨਾਮਂ, ਪવੇਣੀવਸੇਨ ਗੋਤ੍ਤਂ। ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋਤਿ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕੁਲਕੋਟਿਂ ਸੋਧੇਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਾਤਿ ਸਾਮਿਨੋ ਪੁਤ੍ਤਾ। ਦਾਸਿਪੁਤ੍ਤੋਤਿ ਘਰਦਾਸਿਯਾવ ਪੁਤ੍ਤੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾ ਦਾਸੇਨ ਸਾਮਿਨੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬਾ, ਏવਂ ਅਨੁਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਂ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਕ੍ਯਾ ਅਨੁਜਗ੍ਘਿਂਸੂਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।

    267.Nimmādetīti nimmadeti nimmāne karoti. Yaṃnūnāhanti yadi panāhaṃ. ‘‘Kaṇhāyanohamasmi, bho gotamā’’ti idaṃ kira vacanaṃ ambaṭṭho tikkhattuṃ mahāsaddena avoca. Kasmā avoca? Kiṃ asuddhabhāvaṃ na jānātīti? Āma jānāti. Jānantopi bhavapaṭicchannametaṃ kāraṇaṃ, taṃ anena na diṭṭhaṃ. Apassanto mahāsamaṇo kiṃ vakkhatīti maññamāno mānathaddhatāya avoca. Mātāpettikanti mātāpitūnaṃ santakaṃ. Nāmagottanti paṇṇattivasena nāmaṃ, paveṇīvasena gottaṃ. Anussaratoti anussarantassa kulakoṭiṃ sodhentassa. Ayyaputtāti sāmino puttā. Dāsiputtoti gharadāsiyāva putto. Tasmā yathā dāsena sāmino upasaṅkamitabbā, evaṃ anupasaṅkamantaṃ taṃ disvā sakyā anujagghiṃsūti dasseti.

    ਇਤੋ ਪਰਂ ਤਸ੍ਸ ਦਾਸਭਾવਂ ਸਕ੍ਯਾਨਞ੍ਚ ਸਾਮਿਭਾવਂ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਸ੍ਸ ਚ ਕੁਲવਂਸਂ ਆਹਰਨ੍ਤੋ ਸਕ੍ਯਾ ਖੋ ਪਨਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਦਹਨ੍ਤੀਤਿ ਠਪੇਨ੍ਤਿ, ਓਕ੍ਕਾਕੋ ਨੋ ਪੁਬ੍ਬਪੁਰਿਸੋਤਿ, ਏવਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਸ੍ਸ ਕਿਰ ਰਞ੍ਞੋ ਕਥਨਕਾਲੇ ਉਕ੍ਕਾ વਿਯ ਮੁਖਤੋ ਪਭਾ ਨਿਚ੍ਛਰਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ‘‘ਓਕ੍ਕਾਕੋ’’ਤਿ ਸਞ੍ਜਾਨਿਂਸੂਤਿ। ਪਬ੍ਬਾਜੇਸੀਤਿ ਨੀਹਰਿ।

    Ito paraṃ tassa dāsabhāvaṃ sakyānañca sāmibhāvaṃ pakāsetvā attano ca ambaṭṭhassa ca kulavaṃsaṃ āharanto sakyā kho panātiādimāha. Tattha dahantīti ṭhapenti, okkāko no pubbapurisoti, evaṃ karontīti attho. Tassa kira rañño kathanakāle ukkā viya mukhato pabhā niccharati, tasmā taṃ ‘‘okkāko’’ti sañjāniṃsūti. Pabbājesīti nīhari.

    ਇਦਾਨਿ ਤੇ ਨਾਮવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ – ‘‘ਓਕ੍ਕਾਮੁਖ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੀ ਕਥਾ – ਪਠਮਕਪ੍ਪਿਕਾਨਂ ਕਿਰ ਰਞ੍ਞੋ ਮਹਾਸਮ੍ਮਤਸ੍ਸ ਰੋਜੋ ਨਾਮ ਪੁਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਰੋਜਸ੍ਸ વਰਰੋਜੋ, વਰਰੋਜਸ੍ਸ ਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਕਲ੍ਯਾਣਸ੍ਸ વਰਕਲ੍ਯਾਣੋ, વਰਕਲ੍ਯਾਣਸ੍ਸ ਮਨ੍ਧਾਤਾ, ਮਨ੍ਧਾਤੁਸ੍ਸ વਰਮਨ੍ਧਾਤਾ , વਰਮਨ੍ਧਾਤੁਸ੍ਸ ਉਪੋਸਥੋ, ਉਪੋਸਥਸ੍ਸ વਰੋ, વਰਸ੍ਸ ਉਪવਰੋ, ਉਪવਰਸ੍ਸ ਮਘਦੇવੋ, ਮਘਦੇવਸ੍ਸ ਪਰਮ੍ਪਰਾਯ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਖਤ੍ਤਿਯਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਤੇਸਂ ਪਚ੍ਛਤੋ ਤਯੋ ਓਕ੍ਕਾਕવਂਸਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਤੇਸੁ ਤਤਿਯਓਕ੍ਕਾਕਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚ ਮਹੇਸਿਯੋ ਅਹੇਸੁਂ – ਹਤ੍ਥਾ, ਚਿਤ੍ਤਾ, ਜਨ੍ਤੁ, ਜਾਲਿਨੀ, વਿਸਾਖਾਤਿ। ਏਕੇਕਿਸ੍ਸਾ ਪਞ੍ਚਪਞ੍ਚਇਤ੍ਥਿਸਤਪਰਿવਾਰਾ। ਸਬ੍ਬਜੇਟ੍ਠਾਯ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਤ੍ਤਾ – ਓਕ੍ਕਾਮੁਖੋ, ਕਰਕਣ੍ਡੁ, ਹਤ੍ਥਿਨਿਕੋ, ਸਿਨਿਸੂਰੋਤਿ। ਪਞ੍ਚ ਧੀਤਰੋ – ਪਿਯਾ, ਸੁਪ੍ਪਿਯਾ, ਆਨਨ੍ਦਾ, વਿਜਿਤਾ, વਿਜਿਤਸੇਨਾਤਿ। ਇਤਿ ਸਾ ਨવ ਪੁਤ੍ਤੇ વਿਜਾਯਿਤ੍વਾ ਕਾਲਮਕਾਸਿ।

    Idāni te nāmavasena dassento – ‘‘okkāmukha’’ntiādimāha. Tatrāyaṃ anupubbī kathā – paṭhamakappikānaṃ kira rañño mahāsammatassa rojo nāma putto ahosi. Rojassa vararojo, vararojassa kalyāṇo, kalyāṇassa varakalyāṇo, varakalyāṇassa mandhātā, mandhātussa varamandhātā , varamandhātussa uposatho, uposathassa varo, varassa upavaro, upavarassa maghadevo, maghadevassa paramparāya caturāsītikhattiyasahassāni ahesuṃ. Tesaṃ pacchato tayo okkākavaṃsā ahesuṃ. Tesu tatiyaokkākassa pañca mahesiyo ahesuṃ – hatthā, cittā, jantu, jālinī, visākhāti. Ekekissā pañcapañcaitthisataparivārā. Sabbajeṭṭhāya cattāro puttā – okkāmukho, karakaṇḍu, hatthiniko, sinisūroti. Pañca dhītaro – piyā, suppiyā, ānandā, vijitā, vijitasenāti. Iti sā nava putte vijāyitvā kālamakāsi.

    ਅਥ ਰਾਜਾ ਅਞ੍ਞਂ ਦਹਰਿਂ ਅਭਿਰੂਪਂ ਰਾਜਧੀਤਰਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸਿਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਸਿ। ਸਾ ਜਨ੍ਤੁਂ ਨਾਮ ਪੁਤ੍ਤਂ વਿਜਾਯਿ। ਅਥ ਨਂ ਪਞ੍ਚਮਦਿવਸੇ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਰਾਜਾ ਤੁਟ੍ਠੋ ਤਸ੍ਸਾ વਰਂ ਅਦਾਸਿ। ਸਾ ਞਾਤਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰਜ੍ਜਂ ਯਾਚਿ। ਰਾਜਾ – ‘‘ਨਸ੍ਸ, વਸਲਿ, ਮਮ ਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰਾਯਂ ਇਚ੍ਛਸੀ’’ਤਿ ਤਜ੍ਜੇਸਿ। ਸਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਰਹੋ ਰਾਜਾਨਂ ਪਰਿਤੋਸੇਤ੍વਾ – ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਮੁਸਾવਾਦੋ ਨਾਮ ਨ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿਆਦੀਨਿ વਤ੍વਾ ਯਾਚਤਿਯੇવ। ਅਥ ਰਾਜਾ ਪੁਤ੍ਤੇ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਹਂ ਤਾਤਾ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਕਨਿਟ੍ਠਂ ਜਨ੍ਤੁਕੁਮਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਮਾਤੁਯਾ ਸਹਸਾ વਰਂ ਅਦਾਸਿਂ , ਸਾ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰਜ੍ਜਂ ਪਰਿਣਾਮੇਤੁਂ ਇਚ੍ਛਤਿ। ਤੁਮ੍ਹੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਮਙ੍ਗਲਹਤ੍ਥਿਂ ਮਙ੍ਗਲਅਸ੍ਸਂ ਮਙ੍ਗਲਰਥਞ੍ਚ ਯਤ੍ਤਕੇ ਇਚ੍ਛਥ, ਤਤ੍ਤਕੇ ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਰਥੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਥ। ਮਮਚ੍ਚਯੇਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਜ੍ਜਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਥਾ’’ਤਿ, ਅਟ੍ਠਹਿ ਅਮਚ੍ਚੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ।

    Atha rājā aññaṃ dahariṃ abhirūpaṃ rājadhītaraṃ ānetvā aggamahesiṭṭhāne ṭhapesi. Sā jantuṃ nāma puttaṃ vijāyi. Atha naṃ pañcamadivase alaṅkaritvā rañño dassesi. Rājā tuṭṭho tassā varaṃ adāsi. Sā ñātakehi saddhiṃ mantetvā puttassa rajjaṃ yāci. Rājā – ‘‘nassa, vasali, mama puttānaṃ antarāyaṃ icchasī’’ti tajjesi. Sā punappunaṃ raho rājānaṃ paritosetvā – ‘‘mahārāja, musāvādo nāma na vaṭṭatī’’tiādīni vatvā yācatiyeva. Atha rājā putte āmantesi – ‘‘ahaṃ tātā, tumhākaṃ kaniṭṭhaṃ jantukumāraṃ disvā tassa mātuyā sahasā varaṃ adāsiṃ , sā puttassa rajjaṃ pariṇāmetuṃ icchati. Tumhe ṭhapetvā maṅgalahatthiṃ maṅgalaassaṃ maṅgalarathañca yattake icchatha, tattake hatthiassarathe gahetvā gacchatha. Mamaccayena āgantvā rajjaṃ kareyyāthā’’ti, aṭṭhahi amaccehi saddhiṃ uyyojesi.

    ਤੇ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਂ ਰੋਦਿਤ੍વਾ ਕਨ੍ਦਿਤ੍વਾ – ‘‘ਤਾਤ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਦੋਸਂ ਖਮਥਾ’’ਤਿ ਰਾਜਾਨਞ੍ਚੇવ ਰਾਜੋਰੋਧੇ ਚ ਖਮਾਪੇਤ੍વਾ, ‘‘ਮਯਮ੍ਪਿ ਭਾਤੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਚ੍ਛਾਮਾ’’ਤਿ ਰਾਜਾਨਂ ਆਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾ ਭਗਿਨਿਯੋ ਆਦਾਯ ਚਤੁਰਙ੍ਗਿਨਿਯਾ ਸੇਨਾਯ ਪਰਿવੁਤਾ ਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਂਸੁ। ‘‘ਕੁਮਾਰਾ ਪਿਤੁਅਚ੍ਚਯੇਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਗਚ੍ਛਾਮ ਨੇ ਉਪਟ੍ਠਹਾਮਾ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਬਹੂ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿਂਸੁ। ਪਠਮਦਿવਸੇ ਯੋਜਨਮਤ੍ਤਾ ਸੇਨਾ ਅਹੋਸਿ, ਦੁਤਿਯੇ ਦ੍વਿਯੋਜਨਮਤ੍ਤਾ, ਤਤਿਯੇ ਤਿਯੋਜਨਮਤ੍ਤਾ। ਕੁਮਾਰਾ ਮਨ੍ਤਯਿਂਸੁ – ‘‘ਮਹਾ ਬਲਕਾਯੋ, ਸਚੇ ਮਯਂ ਕਞ੍ਚਿ ਸਾਮਨ੍ਤਰਾਜਾਨਂ ਮਦ੍ਦਿਤ੍વਾ ਜਨਪਦਂ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯਾਮ, ਸੋਪਿ ਨੋ ਨਪ੍ਪਸਹੇਯ੍ਯ। ਕਿਂ ਪਰੇਸਂ ਪੀਲ਼ਾਯ ਕਤਾਯ, ਮਹਾ ਅਯਂ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੋ, ਅਰਞ੍ਞੇ ਨਗਰਂ ਮਾਪੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਹਿਮવਨ੍ਤਾਭਿਮੁਖਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਗਰવਤ੍ਥੁਂ ਪਰਿਯੇਸਿਂਸੁ।

    Te nānappakāraṃ roditvā kanditvā – ‘‘tāta, amhākaṃ dosaṃ khamathā’’ti rājānañceva rājorodhe ca khamāpetvā, ‘‘mayampi bhātūhi saddhiṃ gacchāmā’’ti rājānaṃ āpucchitvā nagarā nikkhantā bhaginiyo ādāya caturaṅginiyā senāya parivutā nagarā nikkhamiṃsu. ‘‘Kumārā pituaccayena āgantvā rajjaṃ kāressanti, gacchāma ne upaṭṭhahāmā’’ti cintetvā bahū manussā anubandhiṃsu. Paṭhamadivase yojanamattā senā ahosi, dutiye dviyojanamattā, tatiye tiyojanamattā. Kumārā mantayiṃsu – ‘‘mahā balakāyo, sace mayaṃ kañci sāmantarājānaṃ madditvā janapadaṃ gaṇheyyāma, sopi no nappasaheyya. Kiṃ paresaṃ pīḷāya katāya, mahā ayaṃ jambudīpo, araññe nagaraṃ māpessāmā’’ti himavantābhimukhā gantvā nagaravatthuṃ pariyesiṃsu.

    ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਸਮਯੇ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਹਾਸਾਲਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਕਪਿਲਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਨਾਮ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਮ੍ਮ ਇਸਿਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਹਿਮવਨ੍ਤਪਸ੍ਸੇ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਯਾ ਤੀਰੇ ਸਾਕવਨਸਣ੍ਡੇ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ વਸਤਿ। ਸੋ ਕਿਰ ਭੁਮ੍ਮਜਾਲਂ ਨਾਮ વਿਜ੍ਜਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਯਾਯ ਉਦ੍ਧਂ ਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥੇ ਆਕਾਸੇ, ਹੇਟ੍ਠਾ ਚ ਭੂਮਿਯਮ੍ਪਿ ਗੁਣਦੋਸਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਤਿਣਗੁਮ੍ਬਲਤਾ ਦਕ੍ਖਿਣਾવਟ੍ਟਾ ਪਾਚੀਨਾਭਿਮੁਖਾ ਜਾਯਨ੍ਤਿ। ਸੀਹਬ੍ਯਗ੍ਘਾਦਯੋ ਮਿਗਸੂਕਰੇ ਸਪ੍ਪਬਿਲ਼ਾਰਾ ਚ ਮਣ੍ਡੂਕਮੂਸਿਕੇ ਅਨੁਬਨ੍ਧਮਾਨਾ ਤਂ ਪਦੇਸਂ ਪਤ੍વਾ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ ਤੇ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿਤੁਂ। ਤੇਹਿ ਤੇ ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਜ੍ਜਿਤਾ ਨਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਿਯੇવ। ਸੋ – ‘‘ਅਯਂ ਪਥવਿਯਾ ਅਗ੍ਗਪਦੇਸੋ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਮਾਪੇਸਿ।

    Tasmiñca samaye amhākaṃ bodhisatto brāhmaṇamahāsālakule nibbattitvā kapilabrāhmaṇo nāma hutvā nikkhamma isipabbajjaṃ pabbajitvā himavantapasse pokkharaṇiyā tīre sākavanasaṇḍe paṇṇasālaṃ māpetvā vasati. So kira bhummajālaṃ nāma vijjaṃ jānāti, yāya uddhaṃ asītihatthe ākāse, heṭṭhā ca bhūmiyampi guṇadosaṃ passati. Etasmiṃ padese tiṇagumbalatā dakkhiṇāvaṭṭā pācīnābhimukhā jāyanti. Sīhabyagghādayo migasūkare sappabiḷārā ca maṇḍūkamūsike anubandhamānā taṃ padesaṃ patvā na sakkonti te anubandhituṃ. Tehi te aññadatthu santajjitā nivattantiyeva. So – ‘‘ayaṃ pathaviyā aggapadeso’’ti ñatvā tattha attano paṇṇasālaṃ māpesi.

    ਅਥ ਤੇ ਕੁਮਾਰੇ ਨਗਰવਤ੍ਥੁਂ ਪਰਿਯੇਸਮਾਨੇ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨੋਕਾਸਂ ਆਗਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਞਤ੍વਾ ਤੇਸੁ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਜਨੇਤ੍વਾ ਅવੋਚ – ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਟ੍ਠਾਨੇ ਮਾਪਿਤਂ ਨਗਰਂ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਅਗ੍ਗਨਗਰਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਜਾਤਪੁਰਿਸੇਸੁ ਏਕੇਕੋ ਪੁਰਿਸਸਤਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਸਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਅਭਿਭવਿਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਨਗਰਂ ਮਾਪੇਥ, ਪਣ੍ਣਸਾਲਟ੍ਠਾਨੇ ਰਞ੍ਞੋ ਘਰਂ ਕਰੋਥ। ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਓਕਾਸੇ ਠਤ੍વਾ ਚਣ੍ਡਾਲਪੁਤ੍ਤੋਪਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਬਲੇਨ ਅਤਿਸੇਯ੍ਯੋ’’ਤਿ। ਨਨੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਯ੍ਯਸ੍ਸ વਸਨੋਕਾਸੋਤਿ? ‘‘ਮਮ વਸਨੋਕਾਸੋ’’ਤਿ ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਤ੍ਥ। ਮਯ੍ਹਂ ਏਕਪਸ੍ਸੇ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਨਗਰਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਨ੍ਤਿ ਨਾਮਂ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ। ਤੇ ਤਥਾ ਕਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਨਿવਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਸੁਂ।

    Atha te kumāre nagaravatthuṃ pariyesamāne attano vasanokāsaṃ āgate disvā pucchitvā taṃ pavattiṃ ñatvā tesu anukampaṃ janetvā avoca – ‘‘imasmiṃ paṇṇasālaṭṭhāne māpitaṃ nagaraṃ jambudīpe agganagaraṃ bhavissati. Ettha jātapurisesu ekeko purisasatampi purisasahassampi abhibhavituṃ sakkhissati. Ettha nagaraṃ māpetha, paṇṇasālaṭṭhāne rañño gharaṃ karotha. Imasmiñhi okāse ṭhatvā caṇḍālaputtopi cakkavattibalena atiseyyo’’ti. Nanu, bhante, ayyassa vasanokāsoti? ‘‘Mama vasanokāso’’ti mā cintayittha. Mayhaṃ ekapasse paṇṇasālaṃ katvā nagaraṃ māpetvā kapilavatthunti nāmaṃ karothā’’ti. Te tathā katvā tattha nivāsaṃ kappesuṃ.

    ਅਥਾਮਚ੍ਚਾ – ‘‘ਇਮੇ ਦਾਰਕਾ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤਾ, ਸਚੇ ਨੇਸਂ ਪਿਤਾ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਭવੇਯ੍ਯ, ਸੋ ਆવਾਹવਿવਾਹਂ ਕਰੇਯ੍ਯ। ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਾਰੋ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਕੁਮਾਰੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਨ੍ਤਯਿਂਸੁ। ਕੁਮਾਰਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਦਿਸਾ ਖਤ੍ਤਿਯਧੀਤਰੋ ਨਾਮ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮ, ਨਾਪਿ ਭਗਿਨੀਨਂ ਸਦਿਸੇ ਖਤ੍ਤਿਯਕੁਮਾਰਕੇ, ਅਸਦਿਸਸਂਯੋਗੇ ਚ ਨੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਪੁਤ੍ਤਾ ਮਾਤਿਤੋ વਾ ਪਿਤਿਤੋ વਾ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ ਜਾਤਿਸਮ੍ਭੇਦਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਮਯਂ ਭਗਿਨੀਹਿਯੇવ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂવਾਸਂ ਰੋਚੇਮਾਤਿ। ਤੇ ਜਾਤਿਸਮ੍ਭੇਦਭਯੇਨ ਜੇਟ੍ਠਕਭਗਿਨਿਂ ਮਾਤੁਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸਾਹਿ ਸਂવਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਸੁਂ।

    Athāmaccā – ‘‘ime dārakā vayappattā, sace nesaṃ pitā santike bhaveyya, so āvāhavivāhaṃ kareyya. Idāni pana amhākaṃ bhāro’’ti cintetvā kumārehi saddhiṃ mantayiṃsu. Kumārā amhākaṃ sadisā khattiyadhītaro nāma na passāma, nāpi bhaginīnaṃ sadise khattiyakumārake, asadisasaṃyoge ca no uppannā puttā mātito vā pitito vā aparisuddhā jātisambhedaṃ pāpuṇissanti. Tasmā mayaṃ bhaginīhiyeva saddhiṃ saṃvāsaṃ rocemāti. Te jātisambhedabhayena jeṭṭhakabhaginiṃ mātuṭṭhāne ṭhapetvā avasesāhi saṃvāsaṃ kappesuṃ.

    ਤੇਸਂ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਚ ਧੀਤਾਹਿ ਚ વਡ੍ਢਮਾਨਾਨਂ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਜੇਟ੍ਠਕਭਗਿਨਿਯਾ ਕੁਟ੍ਠਰੋਗੋ ਉਦਪਾਦਿ, ਕੋવਿਲ਼ਾਰਪੁਪ੍ਫਸਦਿਸਾਨਿ ਗਤ੍ਤਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਰਾਜਕੁਮਾਰਾ ਇਮਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਤੋ ਨਿਸਜ੍ਜਟ੍ਠਾਨਭੋਜਨਾਦੀਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਉਪਰਿ ਅਯਂ ਰੋਗੋ ਸਙ੍ਕਮਤੀਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਏਕਦਿવਸਂ ਉਯ੍ਯਾਨਕੀਲ਼ਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ વਿਯ ਤਂ ਯਾਨੇ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਭੂਮਿਯਂ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ ਖਣਾਪੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਖਾਦਨੀਯਭੋਜਨੀਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਘਰਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਉਪਰਿ ਪਦਰਂ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਪਂਸੁਂ ਦਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ।

    Tesaṃ puttehi ca dhītāhi ca vaḍḍhamānānaṃ aparena samayena jeṭṭhakabhaginiyā kuṭṭharogo udapādi, koviḷārapupphasadisāni gattāni ahesuṃ. Rājakumārā imāya saddhiṃ ekato nisajjaṭṭhānabhojanādīni karontānampi upari ayaṃ rogo saṅkamatīti cintetvā ekadivasaṃ uyyānakīḷaṃ gacchantā viya taṃ yāne āropetvā araññaṃ pavisitvā bhūmiyaṃ pokkharaṇiṃ khaṇāpetvā tattha khādanīyabhojanīyena saddhiṃ taṃ pakkhipitvā gharasaṅkhepena upari padaraṃ paṭicchādetvā paṃsuṃ datvā pakkamiṃsu.

    ਤੇਨ ਚ ਸਮਯੇਨ ਰਾਮੋ ਨਾਮ ਬਾਰਾਣਸਿਰਾਜਾ ਕੁਟ੍ਠਰੋਗੋ ਨਾਟਕਿਤ੍ਥੀਹਿ ਚ ਓਰੋਧੇਹਿ ਚ ਜਿਗੁਚ੍ਛਿਯਮਾਨੋ ਤੇਨ ਸਂવੇਗੇਨ ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰਜ੍ਜਂ ਦਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਮੂਲਫਲਾਨਿ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਅਰੋਗੋ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣੋ ਹੁਤ੍વਾ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ વਿਚਰਨ੍ਤੋ ਮਹਨ੍ਤਂ ਸੁਸਿਰਰੁਕ੍ਖਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਸ੍ਸਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਸੋਲ਼ਸਹਤ੍ਥਪ੍ਪਮਾਣਂ ਓਕਾਸਂ ਸੋਧੇਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਞ੍ਚ વਾਤਪਾਨਞ੍ਚ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਨਿਸ੍ਸੇਣਿਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ વਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ। ਸੋ ਅਙ੍ਗਾਰਕਟਾਹੇ ਅਗ੍ਗਿਂ ਕਤ੍વਾ ਰਤ੍ਤਿਂ ਮਿਗਸੂਕਰਾਦੀਨਂ ਸਦ੍ਦੇ ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਸਯਤਿ। ਸੋ – ‘‘ਅਸੁਕਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਸੀਹੋ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ, ਅਸੁਕਸ੍ਮਿਂ ਬ੍ਯਗ੍ਘੋ’’ਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਪਭਾਤੇ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਘਾਸਮਂਸਂ ਆਦਾਯ ਪਚਿਤ੍વਾ ਖਾਦਤਿ।

    Tena ca samayena rāmo nāma bārāṇasirājā kuṭṭharogo nāṭakitthīhi ca orodhehi ca jigucchiyamāno tena saṃvegena jeṭṭhaputtassa rajjaṃ datvā araññaṃ pavisitvā tattha paṇṇasālaṃ māpetvā mūlaphalāni paribhuñjanto nacirasseva arogo suvaṇṇavaṇṇo hutvā ito cito ca vicaranto mahantaṃ susirarukkhaṃ disvā tassabbhantare soḷasahatthappamāṇaṃ okāsaṃ sodhetvā dvārañca vātapānañca yojetvā nisseṇiṃ bandhitvā tattha vāsaṃ kappesi. So aṅgārakaṭāhe aggiṃ katvā rattiṃ migasūkarādīnaṃ sadde suṇanto sayati. So – ‘‘asukasmiṃ padese sīho saddamakāsi, asukasmiṃ byaggho’’ti sallakkhetvā pabhāte tattha gantvā vighāsamaṃsaṃ ādāya pacitvā khādati.

    ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯੇ ਅਗ੍ਗਿਂ ਜਾਲੇਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ ਰਾਜਧੀਤਾਯ ਸਰੀਰਗਨ੍ਧੇਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬ੍ਯਗ੍ਘੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਪਂਸੁਂ વਿਯੂਹਨ੍ਤੋ ਪਦਰੇ વਿવਰਮਕਾਸਿ, ਤੇਨ ਚ વਿવਰੇਨ ਸਾ ਬ੍ਯਗ੍ਘਂ ਦਿਸ੍વਾ ਭੀਤਾ વਿਸ੍ਸਰਮਕਾਸਿ। ਸੋ ਤਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ – ‘‘ਇਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦੋ ਏਸੋ’’ਤਿ ਚ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਪਾਤੋવ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ – ‘‘ਕੋ ਏਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਮਾਤੁਗਾਮੋ ਸਾਮੀਤਿ। ਕਿਂ ਜਾਤਿਕਾਸੀਤਿ? ਓਕ੍ਕਾਕਮਹਾਰਾਜਸ੍ਸ ਧੀਤਾ ਸਾਮੀਤਿ। ਨਿਕ੍ਖਮਾਤਿ? ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਸਾਮੀਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾਤਿ? ਛવਿਰੋਗੋ ਮੇ ਅਤ੍ਥੀਤਿ। ਸੋ ਸਬ੍ਬਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਖਤ੍ਤਿਯਮਾਨੇਨ ਅਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿਂ – ‘‘ਅਹਮ੍ਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਖਤ੍ਤਿਯਭਾવਂ ਜਾਨਾਪੇਤ੍વਾ ਨਿਸ੍ਸੇਣਿਂ ਦਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨੋਕਾਸਂ ਨੇਤ੍વਾ ਸਯਂ ਪਰਿਭੁਤ੍ਤਭੇਸਜ੍ਜਾਨਿਯੇવ ਦਤ੍વਾ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਅਰੋਗਂ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਂ ਕਤ੍વਾ ਤਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂવਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ। ਸਾ ਪਠਮਸਂવਾਸੇਨੇવ ਗਬ੍ਭਂ ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਦ੍વੇ ਪੁਤ੍ਤੇ વਿਜਾਯਿ, ਪੁਨਪਿ ਦ੍વੇਤਿ, ਏવਂ ਸੋਲ਼ਸਕ੍ਖਤ੍ਤੁਮ੍ਪਿ વਿਜਾਯਿ। ਏવਂ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ ਭਾਤਰੋ ਅਹੇਸੁਂ। ਤੇ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ વੁਡ੍ਢਿਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਪਿਤਾ ਸਬ੍ਬਸਿਪ੍ਪਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪੇਸਿ।

    Athekadivasaṃ tasmiṃ paccūsasamaye aggiṃ jāletvā nisinne rājadhītāya sarīragandhena āgantvā byaggho tasmiṃ padese paṃsuṃ viyūhanto padare vivaramakāsi, tena ca vivarena sā byagghaṃ disvā bhītā vissaramakāsi. So taṃ saddaṃ sutvā – ‘‘itthisaddo eso’’ti ca sallakkhetvā pātova tattha gantvā – ‘‘ko etthā’’ti āha. Mātugāmo sāmīti. Kiṃ jātikāsīti? Okkākamahārājassa dhītā sāmīti. Nikkhamāti? Na sakkā sāmīti. Kiṃ kāraṇāti? Chavirogo me atthīti. So sabbaṃ pavattiṃ pucchitvā khattiyamānena anikkhamantiṃ – ‘‘ahampi khattiyo’’ti attano khattiyabhāvaṃ jānāpetvā nisseṇiṃ datvā uddharitvā attano vasanokāsaṃ netvā sayaṃ paribhuttabhesajjāniyeva datvā nacirasseva arogaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ katvā tāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappesi. Sā paṭhamasaṃvāseneva gabbhaṃ gaṇhitvā dve putte vijāyi, punapi dveti, evaṃ soḷasakkhattumpi vijāyi. Evaṃ dvattiṃsa bhātaro ahesuṃ. Te anupubbena vuḍḍhippatte pitā sabbasippāni sikkhāpesi.

    ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਏਕੋ ਰਾਮਰਞ੍ਞੋ ਨਗਰવਾਸੀ વਨਚਰਕੋ ਪਬ੍ਬਤੇ ਰਤਨਾਨਿ ਗવੇਸਨ੍ਤੋ ਰਾਜਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਞ੍ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਜਾਨਾਮਹਂ, ਦੇવ, ਤੁਮ੍ਹੇ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਨਂ ਰਾਜਾ ਸਬ੍ਬਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਚ ਖਣੇ ਤੇ ਦਾਰਕਾ ਆਗਮਿਂਸੁ। ਸੋ ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ – ‘‘ਕੇ ਇਮੇ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਪੁਤ੍ਤਾ ਮੇ’’ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤੇ ਤੇਸਂ ਮਾਤਿਕવਂਸਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ – ‘‘ਲਦ੍ਧਂ ਦਾਨਿ ਮੇ ਪਾਭਤ’’ਨ੍ਤਿ ਨਗਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਸੋ ‘ਪਿਤਰਂ ਆਨਯਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਚਤੁਰਙ੍ਗਿਨਿਯਾ ਸੇਨਾਯ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਿਤਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ – ‘‘ਰਜ੍ਜਂ, ਦੇવ, ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾ’’ਤਿ ਯਾਚਿ। ਸੋ – ‘‘ਅਲਂ, ਤਾਤ, ਨ ਤਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਇਧੇવ ਮੇ ਇਮਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਨਗਰਂ ਮਾਪੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ਤਥਾ ਕਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਨਗਰਸ੍ਸ ਕੋਲਰੁਕ੍ਖਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਕਤਤ੍ਤਾ ਕੋਲਨਗਰਨ੍ਤਿ ਚ ਬ੍ਯਗ੍ਘਪਥੇ ਕਤਤ੍ਤਾ ਬ੍ਯਗ੍ਘਪਥਨ੍ਤਿ ਚਾਤਿ ਦ੍વੇ ਨਾਮਾਨਿ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਪਿਤਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਗਰਂ ਅਗਮਾਸਿ।

    Athekadivasaṃ eko rāmarañño nagaravāsī vanacarako pabbate ratanāni gavesanto rājānaṃ disvā sañjānitvā āha – ‘‘jānāmahaṃ, deva, tumhe’’ti. Tato naṃ rājā sabbaṃ pavattiṃ pucchi. Tasmiṃyeva ca khaṇe te dārakā āgamiṃsu. So te disvā – ‘‘ke ime’’ti āha. ‘‘Puttā me’’ti ca vutte tesaṃ mātikavaṃsaṃ pucchitvā – ‘‘laddhaṃ dāni me pābhata’’nti nagaraṃ gantvā rañño ārocesi. So ‘pitaraṃ ānayissāmī’ti caturaṅginiyā senāya tattha gantvā pitaraṃ vanditvā – ‘‘rajjaṃ, deva, sampaṭicchā’’ti yāci. So – ‘‘alaṃ, tāta, na tattha gacchāmi, idheva me imaṃ rukkhaṃ apanetvā nagaraṃ māpehī’’ti āha. So tathā katvā tassa nagarassa kolarukkhaṃ apanetvā katattā kolanagaranti ca byagghapathe katattā byagghapathanti cāti dve nāmāni āropetvā pitaraṃ vanditvā attano nagaraṃ agamāsi.

    ਤਤੋ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਕੁਮਾਰੇ ਮਾਤਾ ਆਹ – ‘‘ਤਾਤਾ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁવਾਸਿਨੋ ਸਕ੍ਯਾ ਮਾਤੁਲਾ ਸਨ੍ਤਿ। ਮਾਤੁਲਧੀਤਾਨਂ ਪਨ વੋ ਏવਰੂਪਂ ਨਾਮ ਕੇਸਗ੍ਗਹਣਂ ਹੋਤਿ, ਏવਰੂਪਂ ਦੁਸ੍ਸਗਹਣਂ। ਯਦਾ ਤਾ ਨ੍ਹਾਨਤਿਤ੍ਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਦਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਯਸ੍ਸ ਯਾ ਰੁਚ੍ਚਤਿ, ਸੋ ਤਂ ਗਣ੍ਹਤੂ’’ਤਿ। ਤੇ ਤਥੇવ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਾਸੁ ਨ੍ਹਤ੍વਾ ਸੀਸਂ ਸੁਕ੍ਖਾਪਯਮਾਨਾਸੁ ਯਂ ਯਂ ਇਚ੍ਛਿਂਸੁ, ਤਂ ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਾਮਂ ਸਾવੇਤ੍વਾ ਅਗਮਿਂਸੁ। ਸਕ੍ਯਰਾਜਾਨੋ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਹੋਤੁ, ਭਣੇ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਞਾਤਕਾ ਏવ ਤੇ’’ਤਿ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੇਸੁਂ। ਅਯਂ ਸਕ੍ਯਕੋਲਿਯਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ। ਏવਂ ਤੇਸਂ ਸਕ੍ਯਕੋਲਿਯਾਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਆવਾਹવਿવਾਹਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾਨਂ ਯਾવ ਬੁਦ੍ਧਕਾਲਾ ਅਨੁਪਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋવ વਂਸੋ ਆਗਤੋ। ਤਤ੍ਥ ਭਗવਾ ਸਕ੍ਯવਂਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ – ‘‘ਤੇ ਰਟ੍ਠਸ੍ਮਾ ਪਬ੍ਬਾਜਿਤਾ ਹਿਮવਨ੍ਤਪਸ੍ਸੇ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਯਾ ਤੀਰੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਮਨ੍ਤੀਤਿ વਸਨ੍ਤਿ। ਸਕ੍ਯਾ વਤ ਭੋਤਿ ਰਟ੍ਠਸ੍ਮਾ ਪਬ੍ਬਾਜਿਤਾ ਅਰਞ੍ਞੇ વਸਨ੍ਤਾਪਿ ਜਾਤਿਸਮ੍ਭੇਦਮਕਤ੍વਾ ਕੁਲવਂਸਂ ਅਨੁਰਕ੍ਖਿਤੁਂ ਸਕ੍ਯਾ, ਸਮਤ੍ਥਾ, ਪਟਿਬਲਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਦਗ੍ਗੇਤਿ ਤਂ ਅਗ੍ਗਂ ਕਤ੍વਾ, ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੋ ਚ ਨੇਸਂ ਪੁਬ੍ਬਪੁਰਿਸੋਤਿ ਸੋ ਓਕ੍ਕਾਕੋ ਰਾਜਾ ਏਤੇਸਂ ਪੁਬ੍ਬਪੁਰਿਸੋ। ਨਤ੍ਥਿ ਏਤੇਸਂ ਗਹਪਤਿવਂਸੇਨ ਸਮ੍ਭੇਦਮਤ੍ਤਮ੍ਪੀਤਿ।

    Tato vayappatte kumāre mātā āha – ‘‘tātā, tumhākaṃ kapilavatthuvāsino sakyā mātulā santi. Mātuladhītānaṃ pana vo evarūpaṃ nāma kesaggahaṇaṃ hoti, evarūpaṃ dussagahaṇaṃ. Yadā tā nhānatitthaṃ āgacchanti, tadā gantvā yassa yā ruccati, so taṃ gaṇhatū’’ti. Te tatheva gantvā tāsu nhatvā sīsaṃ sukkhāpayamānāsu yaṃ yaṃ icchiṃsu, taṃ taṃ gahetvā nāmaṃ sāvetvā agamiṃsu. Sakyarājāno sutvā ‘‘hotu, bhaṇe, amhākaṃ ñātakā eva te’’ti tuṇhī ahesuṃ. Ayaṃ sakyakoliyānaṃ uppatti. Evaṃ tesaṃ sakyakoliyānaṃ aññamaññaṃ āvāhavivāhaṃ karontānaṃ yāva buddhakālā anupacchinnova vaṃso āgato. Tattha bhagavā sakyavaṃsaṃ dassetuṃ – ‘‘te raṭṭhasmā pabbājitā himavantapasse pokkharaṇiyā tīre’’tiādimāha. Tattha sammantīti vasanti. Sakyā vata bhoti raṭṭhasmā pabbājitā araññe vasantāpi jātisambhedamakatvā kulavaṃsaṃ anurakkhituṃ sakyā, samatthā, paṭibalāti attho. Tadaggeti taṃ aggaṃ katvā, tato paṭṭhāyāti attho. So ca nesaṃ pubbapurisoti so okkāko rājā etesaṃ pubbapuriso. Natthi etesaṃ gahapativaṃsena sambhedamattampīti.

    ਏવਂ ਸਕ੍ਯવਂਸਂ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠવਂਸਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ – ‘‘ਰਞ੍ਞੋ ਖੋ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਕਣ੍ਹਂ ਨਾਮ ਜਨੇਸੀਤਿ ਕਾਲ਼વਣ੍ਣਂ ਅਨ੍ਤੋਕੁਚ੍ਛਿਯਂਯੇવ ਸਞ੍ਜਾਤਦਨ੍ਤਂ ਪਰੂਲ਼੍ਹਮਸ੍ਸੁਦਾਠਿਕਂ ਪੁਤ੍ਤਂ વਿਜਾਯਿ। ਪਬ੍ਯਾਹਾਸੀਤਿ ਯਕ੍ਖੋ ਜਾਤੋਤਿ ਭਯੇਨ ਪਲਾਯਿਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਂ ਪਿਧਾਯ ਠਿਤੇਸੁ ਘਰਮਾਨੁਸਕੇਸੁ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ વਿਚਰਨ੍ਤੋ ਧੋવਥ ਮਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ વਦਨ੍ਤੋ ਉਚ੍ਚਾਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ।

    Evaṃ sakyavaṃsaṃ pakāsetvā idāni ambaṭṭhavaṃsaṃ pakāsento – ‘‘rañño kho panā’’tiādimāha. Kaṇhaṃnāma janesīti kāḷavaṇṇaṃ antokucchiyaṃyeva sañjātadantaṃ parūḷhamassudāṭhikaṃ puttaṃ vijāyi. Pabyāhāsīti yakkho jātoti bhayena palāyitvā dvāraṃ pidhāya ṭhitesu gharamānusakesu ito cito ca vicaranto dhovatha mantiādīni vadanto uccāsaddamakāsi.

    ੨੬੮. ਤੇ ਮਾਣવਕਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਾਰਮ੍ਭਮੋਚਨਤ੍ਥਾਯ – ‘‘ਏਤਂ ਮਾ ਭવ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿવਚਨਂ ਅવੋਚੁਂ। ਤੇਸਂ ਕਿਰ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਜੇਟ੍ਠਨ੍ਤੇવਾਸੀ, ਸਚੇ ਮਯਂ ਏવਰੂਪੇ ਠਾਨੇ ਏਕਦ੍વੇવਚਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ વਕ੍ਖਾਮ, ਅਯਂ ਨੋ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਅਮ੍ਹੇ ਪਰਿਭਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਉਪਾਰਮ੍ਭਮੋਚਨਤ੍ਥਂ ਏવਂ ਅવੋਚੁਂ। ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਨਸ੍ਸ ਨਿਮ੍ਮਦਭਾવਂ ਆਕਙ੍ਖਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਕਿਰ ਮਾਨਨਿਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਾ ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਅਪ੍ਪਿਯੋવ। ਕਲ੍ਯਾਣવਾਕ੍ਕਰਣੋਤਿ ਮਧੁਰવਚਨੋ। ਅਸ੍ਮਿਂ વਚਨੇਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਉਗ੍ਗਹਿਤੇ વੇਦਤ੍ਤਯવਚਨੇ। ਪਟਿਮਨ੍ਤੇਤੁਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪਟਿਕਥੇਤੁਂ, વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੁਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤਸ੍ਮਿਂ વਾ ਦਾਸਿਪੁਤ੍ਤવਚਨੇ। ਪਟਿਮਨ੍ਤੇਤੁਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਂ ਕਥੇਤੁਂ।

    268.Temāṇavakā bhagavantaṃ etadavocunti attano upārambhamocanatthāya – ‘‘etaṃ mā bhava’’ntiādivacanaṃ avocuṃ. Tesaṃ kira etadahosi – ‘‘ambaṭṭho amhākaṃ ācariyassa jeṭṭhantevāsī, sace mayaṃ evarūpe ṭhāne ekadvevacanamattampi na vakkhāma, ayaṃ no ācariyassa santike amhe paribhindissatī’’ti upārambhamocanatthaṃ evaṃ avocuṃ. Cittena panassa nimmadabhāvaṃ ākaṅkhanti. Ayaṃ kira mānanissitattā tesampi appiyova. Kalyāṇavākkaraṇoti madhuravacano. Asmiṃ vacaneti attanā uggahite vedattayavacane. Paṭimantetunti pucchitaṃ pañhaṃ paṭikathetuṃ, vissajjetunti attho. Etasmiṃ vā dāsiputtavacane. Paṭimantetunti uttaraṃ kathetuṃ.

    ੨੬੯. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾਤਿ ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ – ‘‘ਸਚੇ ਇਮੇ ਮਾਣવਕਾ ਏਤ੍ਥ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਏવਂ ਉਚ੍ਚਾਸਦ੍ਦਂ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਕਥਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਨ ਗਮਿਸ੍ਸਤਿ। ਹਨ੍ਦ, ਨੇ ਨਿਸ੍ਸਦ੍ਦੇ ਕਤ੍વਾ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੇਨੇવ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥੇਮੀ’’ਤਿ ਤੇ ਮਾਣવਕੇ ਏਤਦવੋਚ। ਤਤ੍ਥ ਮਨ੍ਤવ੍ਹੋਤਿ ਮਨ੍ਤਯਥ। ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਟਿਮਨ੍ਤੇਤੂਤਿ ਮਯਾ ਸਹ ਕਥੇਤੁ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਮਾਣવਕਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਂਸੁ – ‘‘ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ ਤਾવ ਦਾਸਿਪੁਤ੍ਤੋਸੀਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਪੁਨ ਸੀਸਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਅਯਂ ਖੋ ਜਾਤਿ ਨਾਮ ਦੁਜ੍ਜਾਨਾ, ਸਚੇ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ‘ਤ੍વਂ ਦਾਸੋ’ਤਿ વਕ੍ਖਤਿ, ਕੋ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਡ੍ਡਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ ਅਤ੍ਤਨਾ ਬਦ੍ਧਂ ਪੁਟਕਂ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਮੋਚੇਤੂ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਮੋਚੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸੇવ ਉਪਰਿ ਖਿਪਨ੍ਤਾ – ‘‘ਸੁਜਾਤੋ ਚ ਭੋ ਗੋਤਮਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹਂਸੁ।

    269.Atha kho bhagavāti atha kho bhagavā – ‘‘sace ime māṇavakā ettha nisinnā evaṃ uccāsaddaṃ karissanti, ayaṃ kathā pariyosānaṃ na gamissati. Handa, ne nissadde katvā ambaṭṭheneva saddhiṃ kathemī’’ti te māṇavake etadavoca. Tattha mantavhoti mantayatha. Mayā saddhiṃ paṭimantetūti mayā saha kathetu. Evaṃ vutte māṇavakā cintayiṃsu – ‘‘ambaṭṭho tāva dāsiputtosīti vutte puna sīsaṃ ukkhipituṃ nāsakkhi. Ayaṃ kho jāti nāma dujjānā, sace aññampi kiñci samaṇo gotamo ‘tvaṃ dāso’ti vakkhati, ko tena saddhiṃ aḍḍaṃ karissati. Ambaṭṭho attanā baddhaṃ puṭakaṃ attanāva mocetū’’ti attānaṃ parimocetvā tasseva upari khipantā – ‘‘sujāto ca bho gotamā’’tiādimāhaṃsu.

    ੨੭੦. ਸਹਧਮ੍ਮਿਕੋਤਿ ਸਹੇਤੁਕੋ ਸਕਾਰਣੋ। ਅਕਾਮਾ ਬ੍ਯਾਕਾਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਨਿਚ੍ਛਨ੍ਤੇਨਪਿ ਬ੍ਯਾਕਰਿਤਬ੍ਬੋ, ਅવਸ੍ਸਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਞ੍ਞੇਨ વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਪਟਿਚਰਿਸ੍ਸਸੀਤਿ ਅਞ੍ਞੇਨ વਚਨੇਨ ਅਞ੍ਞਂ વਚਨਂ ਪਟਿਚਰਿਸ੍ਸਸਿ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਿਸ੍ਸਸਿ, ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਸ੍ਸਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯੋ ਹਿ ‘‘ਕਿਂ ਗੋਤ੍ਤੋ ਤ੍વ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਪੁਟ੍ਠੋ – ‘‘ਅਹਂ ਤਯੋ વੇਦੇ ਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿਆਦੀਨਿ વਦਤਿ, ਅਯਂ ਅਞ੍ਞੇਨ ਅਞ੍ਞਂ ਪਟਿਚਰਤਿ ਨਾਮ। ਪਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਸਿ વਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਜਾਨਨ੍ਤੋવ ਅਕਥੇਤੁਕਾਮਤਾਯ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਸਿ વਾ।

    270.Sahadhammikoti sahetuko sakāraṇo. Akāmā byākātabboti attanā anicchantenapi byākaritabbo, avassaṃ vissajjetabboti attho. Aññenavā aññaṃ paṭicarissasīti aññena vacanena aññaṃ vacanaṃ paṭicarissasi ajjhottharissasi, paṭicchādessasīti attho. Yo hi ‘‘kiṃ gotto tva’’nti evaṃ puṭṭho – ‘‘ahaṃ tayo vede jānāmī’’tiādīni vadati, ayaṃ aññena aññaṃ paṭicarati nāma. Pakkamissasi vāti pucchitaṃ pañhaṃ jānantova akathetukāmatāya uṭṭhāyāsanā pakkamissasi vā.

    ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੋਸੀਤਿ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਮਂ ਸਾਮਂਯੇવ ਦਾਸਿਪੁਤ੍ਤਭਾવਂ ਕਥਾਪੇਤੁਕਾਮੋ, ਸਾਮਂ ਕਥਿਤੇ ਚ ਦਾਸੋ ਨਾਮ ਜਾਤੋਯੇવ ਹੋਤਿ। ਅਯਂ ਪਨ ਦ੍વਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਚੋਦੇਤ੍વਾ ਤੁਣ੍ਹੀ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਤੋ ਅਹਂ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੋਸਿ।

    Tuṇhīahosīti samaṇo gotamo maṃ sāmaṃyeva dāsiputtabhāvaṃ kathāpetukāmo, sāmaṃ kathite ca dāso nāma jātoyeva hoti. Ayaṃ pana dvatikkhattuṃ codetvā tuṇhī bhavissati, tato ahaṃ parivattitvā pakkamissāmīti cintetvā tuṇhī ahosi.

    ੨੭੧. વਜਿਰਂ ਪਾਣਿਮ੍ਹਿ ਅਸ੍ਸਾਤਿ વਜਿਰਪਾਣਿ। ਯਕ੍ਖੋਤਿ ਨ ਯੋ વਾ ਸੋ વਾ ਯਕ੍ਖੋ, ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਆਦਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਗ੍ਗਿવਣ੍ਣਂ। ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਲਿਤਨ੍ਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਜ੍ਜਲਿਤਂ। ਸਜੋਤਿਭੂਤਨ੍ਤਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਜੋਤਿਭੂਤਂ, ਏਕਗ੍ਗਿਜਾਲਭੂਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਠਿਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਮਹਨ੍ਤਂ ਸੀਸਂ, ਕਨ੍ਦਲਮਕੁਲ਼ਸਦਿਸਾ ਦਾਠਾ ਭਯਾਨਕਾਨਿ ਅਕ੍ਖਿਨਾਸਾਦੀਨਿ ਏવਂ વਿਰੂਪਰੂਪਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਠਿਤੋ।

    271. Vajiraṃ pāṇimhi assāti vajirapāṇi. Yakkhoti na yo vā so vā yakkho, sakko devarājāti veditabbo. Ādittanti aggivaṇṇaṃ. Sampajjalitanti suṭṭhu pajjalitaṃ. Sajotibhūtanti samantato jotibhūtaṃ, ekaggijālabhūtanti attho. Ṭhito hotīti mahantaṃ sīsaṃ, kandalamakuḷasadisā dāṭhā bhayānakāni akkhināsādīni evaṃ virūparūpaṃ māpetvā ṭhito.

    ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਸ ਆਗਤੋਤਿ? ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪਨਤ੍ਥਂ। ਅਪਿ ਚ – ‘‘ਅਹਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਯ੍ਯਂ, ਪਰੇ ਚ ਮੇ ਨ ਆਜਾਨੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕਭਾવਂ ਆਪਨ੍ਨੇ ਭਗવਤਿ ਸਕ੍ਕੋ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ – ‘‘ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਥ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਆਣਾਯ ਅવਤ੍ਤਮਾਨੇ ਮਯਂ વਤ੍ਤਾਪੇਸ੍ਸਾਮ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਹੋਤੁ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਆਣਾਚਕ੍ਕ’’ਨ੍ਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਅਕਾਸਿ। ਤਸ੍ਮਾ – ‘‘ਅਜ੍ਜ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਂ ਤਾਸੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਗਤੋ।

    Kasmā panesa āgatoti? Diṭṭhivissajjāpanatthaṃ. Api ca – ‘‘ahañceva kho pana dhammaṃ deseyyaṃ, pare ca me na ājāneyyu’’nti evaṃ dhammadesanāya appossukkabhāvaṃ āpanne bhagavati sakko mahābrahmunā saddhiṃ āgantvā – ‘‘bhagavā dhammaṃ desetha, tumhākaṃ āṇāya avattamāne mayaṃ vattāpessāma, tumhākaṃ dhammacakkaṃ hotu, amhākaṃ āṇācakka’’nti paṭiññaṃ akāsi. Tasmā – ‘‘ajja ambaṭṭhaṃ tāsetvā pañhaṃ vissajjāpessāmī’’ti āgato.

    ਭਗવਾ ਚੇવ ਪਸ੍ਸਤਿ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ ਚਾਤਿ ਯਦਿ ਹਿ ਤਂ ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਅਗਰੁ ਅਸ੍ਸ, ‘‘ਅਯਂ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾਦੇ ਅਨੋਤਰਨ੍ਤਂ ਞਤ੍વਾ ਯਕ੍ਖਂ ਆવਾਹੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਸਿ, ਤਤੋ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ ਭਯੇਨ ਕਥੇਸੀ’’ਤਿ વਦੇਯ੍ਯੁਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਭਗવਾ ਚੇવ ਪਸ੍ਸਤਿ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ ਚ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾવ ਸਕਲਸਰੀਰਤੋ ਸੇਦਾ ਮੁਚ੍ਚਿਂਸੁ। ਅਨ੍ਤੋਕੁਚ੍ਛਿ વਿਪਰਿવਤ੍ਤਮਾਨਾ ਮਹਾਰવਂ વਿਰવਿ । ਸੋ ‘‘ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਨੁ ਖੋ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਕਸ੍ਸਚਿ ਲੋਮਹਂਸਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨਾਦ੍ਦਸ। ਤਤੋ – ‘‘ਇਦਂ ਭਯਂ ਮਮੇવ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਸਚਾਹਂ ਯਕ੍ਖੋਤਿ વਕ੍ਖਾਮਿ, ‘ਕਿਂ ਤવਮੇવ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਤ੍વਮੇવ ਯਕ੍ਖਂ ਪਸ੍ਸਸਿ, ਪਠਮਂ ਯਕ੍ਖਂ ਅਦਿਸ੍વਾ ਸਮਣੇਨ ਗੋਤਮੇਨ વਾਦਸਙ੍ਘਟ੍ਟੇ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋવ ਯਕ੍ਖਂ ਪਸ੍ਸਸੀ’ਤਿ વਦੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਨ ਦਾਨਿ ਮੇ ਇਧ ਅਞ੍ਞਂ ਪਟਿਸਰਣਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਸਮਣਾ ਗੋਤਮਾ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਅਥ ਖੋ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ ਮਾਣવੋ…ਪੇ॰… ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ।

    Bhagavā ceva passati ambaṭṭho cāti yadi hi taṃ aññepi passeyyuṃ, taṃ kāraṇaṃ agaru assa, ‘‘ayaṃ samaṇo gotamo ambaṭṭhaṃ attano vāde anotarantaṃ ñatvā yakkhaṃ āvāhetvā dassesi, tato ambaṭṭho bhayena kathesī’’ti vadeyyuṃ. Tasmā bhagavā ceva passati ambaṭṭho ca. Tassa taṃ disvāva sakalasarīrato sedā mucciṃsu. Antokucchi viparivattamānā mahāravaṃ viravi . So ‘‘aññepi nu kho passantī’’ti olokento kassaci lomahaṃsamattampi nāddasa. Tato – ‘‘idaṃ bhayaṃ mameva uppannaṃ, sacāhaṃ yakkhoti vakkhāmi, ‘kiṃ tavameva akkhīni atthi, tvameva yakkhaṃ passasi, paṭhamaṃ yakkhaṃ adisvā samaṇena gotamena vādasaṅghaṭṭe pakkhittova yakkhaṃ passasī’ti vadeyyu’’nti cintetvā ‘‘na dāni me idha aññaṃ paṭisaraṇaṃ atthi, aññatra samaṇā gotamā’’ti maññamāno atha kho ambaṭṭho māṇavo…pe… bhagavantaṃ etadavoca.

    ੨੭੨. ਤਾਣਂ ਗવੇਸੀਤਿ ਤਾਣਂ ਗવੇਸਮਾਨੋ। ਲੇਣਂ ਗવੇਸੀਤਿ ਲੇਣਂ ਗવੇਸਮਾਨੋ। ਸਰਣਂ ਗવੇਸੀਤਿ ਸਰਣਂ ਗવੇਸਮਾਨੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਤਾਯਤਿ ਰਕ੍ਖਤੀਤਿ ਤਾਣਂ। ਨਿਲੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਲੇਣਂ। ਸਰਤੀਤਿ ਸਰਣਂ, ਭਯਂ ਹਿਂਸਤਿ, વਿਦ੍ਧਂਸੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਪਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾਤਿ ਉਪਗਮ੍ਮ ਹੇਟ੍ਠਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ। ਬ੍ਰવਿਤੂਤਿ વਦਤੁ।

    272.Tāṇaṃ gavesīti tāṇaṃ gavesamāno. Leṇaṃ gavesīti leṇaṃ gavesamāno. Saraṇaṃ gavesīti saraṇaṃ gavesamāno. Ettha ca tāyati rakkhatīti tāṇaṃ. Nilīyanti etthāti leṇaṃ. Saratīti saraṇaṃ, bhayaṃ hiṃsati, viddhaṃsetīti attho. Upanisīditvāti upagamma heṭṭhāsane nisīditvā. Bravitūti vadatu.

    ਅਮ੍ਬਟ੍ਠવਂਸਕਥਾ

    Ambaṭṭhavaṃsakathā

    ੨੭੩-੨੭੪. ਦਕ੍ਖਿਣਜਨਪਦਨ੍ਤਿ ਦਕ੍ਖਿਣਾਪਥੋਤਿ ਪਾਕਟਂ। ਗਙ੍ਗਾਯ ਦਕ੍ਖਿਣਤੋ ਪਾਕਟਜਨਪਦਂ। ਤਦਾ ਕਿਰ ਦਕ੍ਖਿਣਾਪਥੇ ਬਹੂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਤਾਪਸਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕਂ ਤਾਪਸਂ વਤ੍ਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਆਰਾਧੇਸਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਸ ਉਪਕਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਅਮ੍ਭੋ, ਪੁਰਿਸ, ਮਨ੍ਤਂ ਤੇ ਦੇਮਿ, ਯਂ ਇਚ੍ਛਸਿ, ਤਂ ਮਨ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਾਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਆਹ – ‘‘ਨ ਮੇ ਆਚਰਿਯ, ਅਞ੍ਞੇਨ ਮਨ੍ਤੇਨ, ਕਿਚ੍ਚਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਯਸ੍ਸਾਨੁਭਾવੇਨ ਆવੁਧਂ ਨ ਪਰਿવਤ੍ਤਤਿ, ਤਂ ਮੇ ਮਨ੍ਤਂ ਦੇਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ – ‘‘ਭਦ੍ਰਂ, ਭੋ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਧਨੁਅਗਮਨੀਯਂ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਂ ਨਾਮ વਿਜ੍ਜਂ ਅਦਾਸਿ, ਸੋ ਤਂ વਿਜ੍ਜਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ વੀਮਂਸਿਤ੍વਾ – ‘‘ਇਦਾਨਿ ਮੇ ਮਨੋਰਥਂ ਪੂਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਇਸਿવੇਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਓਕ੍ਕਾਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਤੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਦਕ੍ਖਿਣਜਨਪਦਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਮਨ੍ਤੇ ਅਧੀਯਿਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਓਕ੍ਕਾਕਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ’’ਤਿ।

    273-274.Dakkhiṇajanapadanti dakkhiṇāpathoti pākaṭaṃ. Gaṅgāya dakkhiṇato pākaṭajanapadaṃ. Tadā kira dakkhiṇāpathe bahū brāhmaṇatāpasā honti, so tattha gantvā ekaṃ tāpasaṃ vattapaṭipattiyā ārādhesi. So tassa upakāraṃ disvā āha – ‘‘ambho, purisa, mantaṃ te demi, yaṃ icchasi, taṃ mantaṃ gaṇhāhī’’ti. So āha – ‘‘na me ācariya, aññena mantena, kiccaṃ atthi, yassānubhāvena āvudhaṃ na parivattati, taṃ me mantaṃ dehī’’ti. So – ‘‘bhadraṃ, bho’’ti tassa dhanuagamanīyaṃ ambaṭṭhaṃ nāma vijjaṃ adāsi, so taṃ vijjaṃ gahetvā tattheva vīmaṃsitvā – ‘‘idāni me manorathaṃ pūressāmī’’ti isivesaṃ gahetvā okkākassa santikaṃ gato. Tena vuttaṃ – ‘‘dakkhiṇajanapadaṃ gantvā brahmamante adhīyitvā rājānaṃ okkākaṃ upasaṅkamitvā’’ti.

    ਏਤ੍ਥ ਬ੍ਰਹ੍ਮਮਨ੍ਤੇਤਿ ਆਨੁਭਾવਸਮ੍ਪਨ੍ਨਤਾਯ ਸੇਟ੍ਠਮਨ੍ਤੇ। ਕੋ ਨੇવਂ’ਰੇ ਅਯਂ ਮਯ੍ਹਂ ਦਾਸਿਪੁਤ੍ਤੋਤਿ ਕੋ ਨੁ ਏવਂ ਅਰੇ ਅਯਂ ਮਮ ਦਾਸਿਪੁਤ੍ਤੋ। ਸੋ ਤਂ ਖੁਰਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਸੋ ਰਾਜਾ ਤਂ ਮਾਰੇਤੁਕਾਮਤਾਯ ਸਨ੍ਨਹਿਤਂ ਸਰਂ ਤਸ੍ਸ ਮਨ੍ਤਾਨੁਭਾવੇਨ ਨੇવ ਖਿਪਿਤੁਂ ਨ ਅਪਨੇਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿ, ਤਾવਦੇવ ਸਕਲਸਰੀਰੇ ਸਞ੍ਜਾਤਸੇਦੋ ਭਯੇਨ વੇਧਮਾਨੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ।

    Ettha brahmamanteti ānubhāvasampannatāya seṭṭhamante. Ko nevaṃ’re ayaṃ mayhaṃ dāsiputtoti ko nu evaṃ are ayaṃ mama dāsiputto. Sotaṃ khurappanti so rājā taṃ māretukāmatāya sannahitaṃ saraṃ tassa mantānubhāvena neva khipituṃ na apanetuṃ sakkhi, tāvadeva sakalasarīre sañjātasedo bhayena vedhamāno aṭṭhāsi.

    ਅਮਚ੍ਚਾਤਿ ਮਹਾਮਚ੍ਚਾ। ਪਾਰਿਸਜ੍ਜਾਤਿ ਇਤਰੇ ਪਰਿਸਾવਚਰਾ। ਏਤਦવੋਚੁਨ੍ਤਿ – ‘‘ਦਣ੍ਡਕੀਰਞ੍ਞੋ ਕਿਸવਚ੍ਛਤਾਪਸੇ ਅਪਰਦ੍ਧਸ੍ਸ ਆવੁਧવੁਟ੍ਠਿਯਾ ਸਕਲਰਟ੍ਠਂ વਿਨਟ੍ਠਂ । ਨਾਲ਼ਿਕੇਰੋ ਪਞ੍ਚਸੁ ਤਾਪਸਸਤੇਸੁ ਅਜ੍ਜੁਨੋ ਚ ਅਙ੍ਗੀਰਸੇ ਅਪਰਦ੍ਧੋ ਪਥવਿਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਰਯਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤਯਨ੍ਤਾ ਭਯੇਨ ਏਤਂ ਸੋਤ੍ਥਿ, ਭਦ੍ਦਨ੍ਤੇਤਿਆਦਿવਚਨਂ ਅવੋਚੁਂ।

    Amaccāti mahāmaccā. Pārisajjāti itare parisāvacarā. Etadavocunti – ‘‘daṇḍakīrañño kisavacchatāpase aparaddhassa āvudhavuṭṭhiyā sakalaraṭṭhaṃ vinaṭṭhaṃ . Nāḷikero pañcasu tāpasasatesu ajjuno ca aṅgīrase aparaddho pathaviṃ bhinditvā nirayaṃ paviṭṭho’’ti cintayantā bhayena etaṃ sotthi, bhaddantetiādivacanaṃ avocuṃ.

    ਸੋਤ੍ਥਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਰਞ੍ਞੋਤਿ ਇਦਂ વਚਨਂ ਕਣ੍ਹੋ ਚਿਰਂ ਤੁਣ੍ਹੀ ਹੁਤ੍વਾ ਤਤੋ ਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰਂ ਯਾਚੀਯਮਾਨੋ – ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਰਞ੍ਞਾ ਮਾਦਿਸਸ੍ਸ ਇਸਿਨੋ ਖੁਰਪ੍ਪਂ ਸਨ੍ਨਯ੍ਹਨ੍ਤੇਨ ਭਾਰਿਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ ਚ વਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਅਭਾਸਿ। ਉਨ੍ਦ੍ਰਿਯਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਭਿਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ, ਥੁਸਮੁਟ੍ਠਿ વਿਯ વਿਪ੍ਪਕਿਰਿਯਿਸ੍ਸਤੀਤਿ। ਇਦਂ ਸੋ ‘‘ਜਨਂ ਤਾਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਮੁਸਾ ਭਣਤਿ। ਸਰਸਨ੍ਥਮ੍ਭਨਮਤ੍ਤੇਯੇવ ਹਿਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਾਯ ਆਨੁਭਾવੋ, ਨ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ। ਇਤੋ ਪਰੇਸੁਪਿ વਚਨੇਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ।

    Sotthi bhavissati raññoti idaṃ vacanaṃ kaṇho ciraṃ tuṇhī hutvā tato anekappakāraṃ yācīyamāno – ‘‘tumhākaṃ raññā mādisassa isino khurappaṃ sannayhantena bhāriyaṃ kammaṃ kata’’ntiādīni ca vatvā pacchā abhāsi. Undriyissatīti bhijjissati, thusamuṭṭhi viya vippakiriyissatīti. Idaṃ so ‘‘janaṃ tāsessāmī’’ti musā bhaṇati. Sarasanthambhanamatteyeva hissa vijjāya ānubhāvo, na aññatra. Ito paresupi vacanesu eseva nayo.

    ਪਲ੍ਲੋਮੋਤਿ ਪਨ੍ਨਲੋਮੋ। ਲੋਮਹਂਸਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਇਦਂ ਕਿਰ ਸੋ ‘‘ਸਚੇ ਮੇ ਰਾਜਾ ਤਂ ਦਾਰਿਕਂ ਦਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਅવਚ। ਕੁਮਾਰੇ ਖੁਰਪ੍ਪਂ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਸੀਤਿ ਤੇਨ ‘‘ਸਰੋ ਓਤਰਤੂ’’ਤਿ ਮਨ੍ਤੇ ਪਰਿવਤ੍ਤਿ, ਤੇ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਨਾਭਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਸਿ। ਧੀਤਰਂ ਅਦਾਸੀਤਿ ਸੀਸਂ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਅਦਾਸਂ ਭੁਜਿਸ੍ਸਂ ਕਤ੍વਾ ਧੀਤਰਂ ਅਦਾਸਿ, ਉਲ਼ਾਰੇ ਚ ਤਂ ਠਾਨੇ ਠਪੇਸਿ। ਮਾ ਖੋ ਤੁਮ੍ਹੇ ਮਾਣવਕਾਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਭਗવਾ – ‘‘ਏਕੇਨ ਪਕ੍ਖੇਨ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਞਾਤਿ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਸਮਸ੍ਸਾਸਨਤ੍ਥਂ ਆਹ। ਤਤੋ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ ਘਟਸਤੇਨ ਅਭਿਸਿਤ੍ਤੋ વਿਯ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਦਰਥੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਮਸ੍ਸਾਸੇਤ੍વਾ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਮਂ ‘‘ਤੋਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਏਕੇਨ ਪਕ੍ਖੇਨ ਞਾਤਿਂ ਕਰੋਤਿ, ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਕਿਰਾਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ।

    Pallomoti pannalomo. Lomahaṃsanamattampissa na bhavissati. Idaṃ kira so ‘‘sace me rājā taṃ dārikaṃ dassatī’’ti paṭiññaṃ kāretvā avaca. Kumāre khurappaṃ patiṭṭhapesīti tena ‘‘saro otaratū’’ti mante parivatti, te kumārassa nābhiyaṃ patiṭṭhapesi. Dhītaraṃ adāsīti sīsaṃ dhovitvā adāsaṃ bhujissaṃ katvā dhītaraṃ adāsi, uḷāre ca taṃ ṭhāne ṭhapesi. Mā kho tumhe māṇavakāti idaṃ pana bhagavā – ‘‘ekena pakkhena ambaṭṭho sakyānaṃ ñāti hotī’’ti pakāsento tassa samassāsanatthaṃ āha. Tato ambaṭṭho ghaṭasatena abhisitto viya passaddhadaratho hutvā samassāsetvā samaṇo gotamo maṃ ‘‘tosessāmī’’ti ekena pakkhena ñātiṃ karoti, khattiyo kirāhamasmī’’ti cintesi.

    ਖਤ੍ਤਿਯਸੇਟ੍ਠਭਾવવਣ੍ਣਨਾ

    Khattiyaseṭṭhabhāvavaṇṇanā

    ੨੭੫. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ – ‘‘ਅਯਂ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ ਖਤ੍ਤਿਯੋਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਸਞ੍ਞਂ ਕਰੋਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਖਤ੍ਤਿਯਭਾવਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਹਨ੍ਦ ਨਂ ਜਾਨਾਪੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯવਂਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਉਤ੍ਤਰਿਦੇਸਨਂ વਡ੍ਢੇਨ੍ਤੋ – ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਇਧਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਸੂਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇ। ਆਸਨਂ વਾ ਉਦਕਂ વਾਤਿ ਅਗ੍ਗਾਸਨਂ વਾ ਅਗ੍ਗੋਦਕਂ વਾ। ਸਦ੍ਧੇਤਿ ਮਤਕੇ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਕਤਭਤ੍ਤੇ। ਥਾਲਿਪਾਕੇਤਿ ਮਙ੍ਗਲਾਦਿਭਤ੍ਤੇ। ਯਞ੍ਞੇਤਿ ਯਞ੍ਞਭਤ੍ਤੇ। ਪਾਹੁਨੇਤਿ ਪਾਹੁਨਕਾਨਂ ਕਤਭਤ੍ਤੇ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਭਤ੍ਤੇ વਾ। ਅਪਿ ਨੁਸ੍ਸਾਤਿ ਅਪਿ ਨੁ ਅਸ੍ਸ ਖਤ੍ਤਿਯਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਆવਟਂ વਾ ਅਸ੍ਸ ਅਨਾવਟਂ વਾਤਿ , ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕਞ੍ਞਾਸੁ ਨਿવਾਰਣਂ ਭવੇਯ੍ਯ વਾ ਨੋ વਾ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਦਾਰਿਕਂ ਲਭੇਯ੍ਯ વਾ ਨ વਾ ਲਭੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨੁਪਪਨ੍ਨੋਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਭਾવਂ ਅਪਤ੍ਤੋ, ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    275. Atha kho bhagavā – ‘‘ayaṃ ambaṭṭho khattiyosmī’’ti saññaṃ karoti, attano akhattiyabhāvaṃ na jānāti, handa naṃ jānāpessāmīti khattiyavaṃsaṃ dassetuṃ uttaridesanaṃ vaḍḍhento – ‘‘taṃ kiṃ maññasi ambaṭṭhā’’tiādimāha. Tattha idhāti imasmiṃ loke. Brāhmaṇesūti brāhmaṇānaṃ antare. Āsanaṃ vā udakaṃ vāti aggāsanaṃ vā aggodakaṃ vā. Saddheti matake uddissa katabhatte. Thālipāketi maṅgalādibhatte. Yaññeti yaññabhatte. Pāhuneti pāhunakānaṃ katabhatte paṇṇākārabhatte vā. Api nussāti api nu assa khattiyaputtassa. Āvaṭaṃ vā assa anāvaṭaṃ vāti , brāhmaṇakaññāsu nivāraṇaṃ bhaveyya vā no vā, brāhmaṇadārikaṃ labheyya vā na vā labheyyāti attho. Anupapannoti khattiyabhāvaṃ apatto, aparisuddhoti attho.

    ੨੭੬. ਇਤ੍ਥਿਯਾ વਾ ਇਤ੍ਥਿਂ ਕਰਿਤ੍વਾਤਿ ਇਤ੍ਥਿਯਾ વਾ ਇਤ੍ਥਿਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ। ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਪਕਰਣੇਤਿ ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਦੋਸੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਅਯੁਤ੍ਤੇ ਅਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਰਣੇ। ਭਸ੍ਸਪੁਟੇਨਾਤਿ ਭਸ੍ਮਪੁਟੇਨ, ਸੀਸੇ ਛਾਰਿਕਂ ਓਕਿਰਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    276.Itthiyāvā itthiṃ karitvāti itthiyā vā itthiṃ pariyesitvā. Kismiñcideva pakaraṇeti kismiñcideva dose brāhmaṇānaṃ ayutte akattabbakaraṇe. Bhassapuṭenāti bhasmapuṭena, sīse chārikaṃ okiritvāti attho.

    ੨੭੭. ਜਨੇਤਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਜਨਿਤਸ੍ਮਿਂ, ਪਜਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯੇ ਗੋਤ੍ਤਪਟਿਸਾਰਿਨੋਤਿ ਯੇ ਜਨੇਤਸ੍ਮਿਂ ਗੋਤ੍ਤਂ ਪਟਿਸਰਨ੍ਤਿ – ‘‘ਅਹਂ ਗੋਤਮੋ, ਅਹਂ ਕਸ੍ਸਪੋ’’ਤਿ, ਤੇਸੁ ਲੋਕੇ ਗੋਤ੍ਤਪਟਿਸਾਰੀਸੁ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਸੇਟ੍ਠੋ। ਅਨੁਮਤਾ ਮਯਾਤਿ ਮਮ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਦੇਸਿਤਾ ਮਯਾ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਾ।

    277.Janetasminti janitasmiṃ, pajāyāti attho. Ye gottapaṭisārinoti ye janetasmiṃ gottaṃ paṭisaranti – ‘‘ahaṃ gotamo, ahaṃ kassapo’’ti, tesu loke gottapaṭisārīsu khattiyo seṭṭho. Anumatā mayāti mama sabbaññutaññāṇena saddhiṃ saṃsanditvā desitā mayā anuññātā.

    ਪਠਮਭਾਣવਾਰવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Paṭhamabhāṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ

    Vijjācaraṇakathāvaṇṇanā

    ੨੭੮. ਇਮਾਯ ਪਨ ਗਾਥਾਯ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਇਦਂ ਪਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘વਿਜ੍ਜਾ ਨਾਮ ਤਯੋ વੇਦਾ, ਚਰਣਂ ਪਞ੍ਚ ਸੀਲਾਨਿ, ਤਯਿਦਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂਯੇવ ਅਤ੍ਥਿ, વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚੇ ਸੇਟ੍ਠੋ, ਮਯਮੇવ ਸੇਟ੍ਠਾ’’ਤਿ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ – ‘‘ਕਤਮਂ ਪਨ ਤਂ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਚਰਣਂ, ਕਤਮਾ ਚ ਪਨ ਸਾ વਿਜ੍ਜਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਅਥਸ੍ਸ ਭਗવਾ ਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸਮਯੇ ਸਿਦ੍ਧਂ ਜਾਤਿવਾਦਾਦਿਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਕਾਮੋ – ‘‘ਨ ਖੋ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਜਾਤਿવਾਦੋਤਿ ਜਾਤਿਂ ਆਰਬ੍ਭ વਾਦੋ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸੇવਿਦਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਨ ਸੁਦ੍ਦਸ੍ਸਾਤਿਆਦਿ વਚਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ। ਜਾਤਿવਾਦવਿਨਿਬਦ੍ਧਾਤਿ ਜਾਤਿવਾਦੇ વਿਨਿਬਦ੍ਧਾ। ਏਸ ਨਯੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ।

    278. Imāya pana gāthāya vijjācaraṇasampannoti idaṃ padaṃ sutvā ambaṭṭho cintesi – ‘‘vijjā nāma tayo vedā, caraṇaṃ pañca sīlāni, tayidaṃ amhākaṃyeva atthi, vijjācaraṇasampanno ce seṭṭho, mayameva seṭṭhā’’ti niṭṭhaṃ gantvā vijjācaraṇaṃ pucchanto – ‘‘katamaṃ pana taṃ, bho gotama, caraṇaṃ, katamā ca pana sā vijjā’’ti āha. Athassa bhagavā taṃ brāhmaṇasamaye siddhaṃ jātivādādipaṭisaṃyuttaṃ vijjācaraṇaṃ paṭikkhipitvā anuttaraṃ vijjācaraṇaṃ dassetukāmo – ‘‘na kho ambaṭṭhā’’tiādimāha. Tattha jātivādoti jātiṃ ārabbha vādo, brāhmaṇassevidaṃ vaṭṭati, na suddassātiādi vacananti attho. Esa nayo sabbattha. Jātivādavinibaddhāti jātivāde vinibaddhā. Esa nayo sabbattha.

    ਤਤੋ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ – ‘‘ਯਤ੍ਥ ਦਾਨਿ ਮਯਂ ਲਗ੍ਗਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਚਿਨ੍ਤਯਿਮ੍ਹ, ਤਤੋ ਨੋ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਮਹਾવਾਤੇ ਥੁਸਂ ਧੁਨਨ੍ਤੋ વਿਯ ਦੂਰਮੇવ ਅવਕ੍ਖਿਪਿ। ਯਤ੍ਥ ਪਨ ਮਯਂ ਨ ਲਗ੍ਗਾਮ, ਤਤ੍ਥ ਨੋ ਨਿਯੋਜੇਸਿ। ਅਯਂ ਨੋ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਦਾ ਞਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪੁਨ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਦਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਭਗવਾ ਸਮੁਦਾਗਮਤੋ ਪਭੁਤਿ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ – ‘‘ਇਧ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠ ਤਥਾਗਤੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।

    Tato ambaṭṭho – ‘‘yattha dāni mayaṃ laggissāmāti cintayimha, tato no samaṇo gotamo mahāvāte thusaṃ dhunanto viya dūrameva avakkhipi. Yattha pana mayaṃ na laggāma, tattha no niyojesi. Ayaṃ no vijjācaraṇasampadā ñātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā puna vijjācaraṇasampadaṃ pucchi. Athassa bhagavā samudāgamato pabhuti vijjācaraṇaṃ dassetuṃ – ‘‘idha ambaṭṭha tathāgato’’tiādimāha.

    ੨੭੯. ਏਤ੍ਥ ਚ ਭਗવਾ ਚਰਣਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਤਿવਿਧਂ ਸੀਲਂ વਿਭਜਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਦਮਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਚਰਣਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ ਅਨਿਯ੍ਯਾਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਇਦਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਸੀਲਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ ਸੀਲવਸੇਨੇવ ਨਿਯ੍ਯਾਤੇਸਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਤਸ੍ਸਪਿ ਹਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸੀਲਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਚਰਣવਸੇਨ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿਯਮਾਨੇ ‘‘ਮਯਮ੍ਪਿ ਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥੇવ ਲਗ੍ਗੇਯ੍ਯ। ਯਂ ਪਨ ਤੇਨ ਸੁਪਿਨੇਪਿ ਨ ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਸੇવ વਸੇਨ ਨਿਯ੍ਯਾਤੇਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਇਦਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਚਰਣਸ੍ਮਿਂ…ਪੇ॰… ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ, ਇਦਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਚਰਣਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਅਟ੍ਠਪਿ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਚਰਣਨ੍ਤਿ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਞਾਣਤੋ ਪਨ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਟ੍ਠવਿਧਾਪਿ ਪਞ੍ਞਾ વਿਜ੍ਜਾਤਿ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿਤਾ।

    279. Ettha ca bhagavā caraṇapariyāpannampi tividhaṃ sīlaṃ vibhajanto ‘‘idamassa hoti caraṇasmi’’nti aniyyātetvā ‘‘idampissa hoti sīlasmi’’nti sīlavaseneva niyyātesi. Kasmā? Tassapi hi kiñci kiñci sīlaṃ atthi, tasmā caraṇavasena niyyātiyamāne ‘‘mayampi caraṇasampannā’’ti tattha tattheva laggeyya. Yaṃ pana tena supinepi na diṭṭhapubbaṃ, tasseva vasena niyyātento paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Idampissa hoti caraṇasmiṃ…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, idampissa hoti caraṇasmintiādimāha. Ettāvatā aṭṭhapi samāpattiyo caraṇanti niyyātitā honti, vipassanā ñāṇato pana paṭṭhāya aṭṭhavidhāpi paññā vijjāti niyyātitā.

    ਚਤੁਅਪਾਯਮੁਖਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ

    Catuapāyamukhakathāvaṇṇanā

    ੨੮੦. ਅਪਾਯਮੁਖਾਨੀਤਿ વਿਨਾਸਮੁਖਾਨਿ। ਅਨਭਿਸਮ੍ਭੁਣਮਾਨੋਤਿ ਅਸਮ੍ਪਾਪੁਣਨ੍ਤੋ, ਅવਿਸਹਮਾਨੋ વਾ। ਖਾਰਿવਿਧਮਾਦਾਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਖਾਰੀਤਿ ਅਰਣੀ ਕਮਣ੍ਡਲੁ ਸੁਜਾਦਯੋ ਤਾਪਸਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾ। વਿਧੋਤਿ ਕਾਜੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਖਾਰਿਭਰਿਤਂ ਕਾਜਮਾਦਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯੇ ਪਨ ਖਾਰਿવਿવਿਧਨ੍ਤਿ ਪਠਨ੍ਤਿ, ਤੇ ‘‘ਖਾਰੀਤਿ ਕਾਜਸ੍ਸ ਨਾਮਂ, વਿવਿਧਨ੍ਤਿ ਬਹੁਕਮਣ੍ਡਲੁਆਦਿਪਰਿਕ੍ਖਾਰ’’ਨ੍ਤਿ વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਿ। ਪવਤ੍ਤਫਲਭੋਜਨੋਤਿ ਪਤਿਤਫਲਭੋਜਨੋ। ਪਰਿਚਾਰਕੋਤਿ ਕਪ੍ਪਿਯਕਰਣਪਤ੍ਤਪਟਿਗ੍ਗਹਣਪਾਦਧੋવਨਾਦਿવਤ੍ਤਕਰਣવਸੇਨ ਪਰਿਚਾਰਕੋ। ਕਾਮਞ੍ਚ ਗੁਣਾਧਿਕੋਪਿ ਖੀਣਾਸવਸਾਮਣੇਰੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਿਕ੍ਖੁਨੋ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਪਰਿਚਾਰਕੋ ਹੋਤਿ, ਅਯਂ ਪਨ ਨ ਤਾਦਿਸੋ ਗੁਣવਸੇਨਪਿ વੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਕਰਣવਸੇਨਪਿ ਲਾਮਕੋਯੇવ।

    280.Apāyamukhānīti vināsamukhāni. Anabhisambhuṇamānoti asampāpuṇanto, avisahamāno vā. Khārividhamādāyāti ettha khārīti araṇī kamaṇḍalu sujādayo tāpasaparikkhārā. Vidhoti kājo. Tasmā khāribharitaṃ kājamādāyāti attho. Ye pana khārivividhanti paṭhanti, te ‘‘khārīti kājassa nāmaṃ, vividhanti bahukamaṇḍaluādiparikkhāra’’nti vaṇṇayanti. Pavattaphalabhojanoti patitaphalabhojano. Paricārakoti kappiyakaraṇapattapaṭiggahaṇapādadhovanādivattakaraṇavasena paricārako. Kāmañca guṇādhikopi khīṇāsavasāmaṇero puthujjanabhikkhuno vuttanayena paricārako hoti, ayaṃ pana na tādiso guṇavasenapi veyyāvaccakaraṇavasenapi lāmakoyeva.

    ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਸਾਸਨਸ੍ਸ વਿਨਾਸਮੁਖਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾਤਿ? ਯਸ੍ਮਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਸਾਸਨਂ ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾવਸੇਨ ਓਸਕ੍ਕਿਸ੍ਸਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾ ਪੂਰੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਂ ਲਜ੍ਜਿਨੋ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮਾ – ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਤਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਉਪੋਸਥੋ વਾ ਪવਾਰਣਾ વਾ ਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮਂ વਾ’’ਤਿ ਜਿਗੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਨ੍ਤਿ। ਸੋ ‘‘ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਖੁਰਧਾਰੂਪਮਂ ਸਾਸਨੇ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਪੂਰਣਂ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਪਨ ਸੁਕਰਾ ਚੇવ ਬਹੁਜਨਸਮ੍ਮਤਾ ਚਾ’’ਤਿ વਿਬ੍ਭਮਿਤ੍વਾ ਤਾਪਸੋ ਹੋਤਿ। ਅਞ੍ਞੇ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ – ‘‘ਕਿਂ ਤਯਾ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਸੋ – ‘‘ਭਾਰਿਯਂ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਾਸਨੇ ਕਮ੍ਮਂ, ਇਧ ਪਨ ਸਛਨ੍ਦਚਾਰਿਨੋ ਮਯ’’ਨ੍ਤਿ વਦਤਿ। ਸੋਪਿ, ਯਦਿ ਏવਂ ਅਹਮ੍ਪਿ ਏਤ੍ਥੇવ ਪਬ੍ਬਜਾਮੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਸਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਤਾਪਸੋ ਹੋਤਿ। ਏવਮਞ੍ਞੇਪਿ ਅਞ੍ਞੇਪੀਤਿ ਕਮੇਨ ਤਾਪਸਾવ ਬਹੁਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਕਾਲੇ ਸਾਸਨਂ ਓਸਕ੍ਕਿਤਂ ਨਾਮ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਲੋਕੇ ਏવਰੂਪੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਤਸ੍ਸ ਈਦਿਸਂ ਨਾਮ ਸਾਸਨਂ ਅਹੋਸੀਤਿ ਸੁਤਮਤ੍ਤਮੇવ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਇਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਗવਾ ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਸਾਸਨਸ੍ਸ વਿਨਾਸਮੁਖਨ੍ਤਿ ਆਹ।

    Kasmā pana tāpasapabbajjā sāsanassa vināsamukhanti vuttāti? Yasmā gacchantaṃ gacchantaṃ sāsanaṃ tāpasapabbajjāvasena osakkissati. Imasmiñhi sāsane pabbajitvā tisso sikkhā pūretuṃ asakkontaṃ lajjino sikkhākāmā – ‘‘natthi tayā saddhiṃ uposatho vā pavāraṇā vā saṅghakammaṃ vā’’ti jigucchitvā parivajjenti. So ‘‘dukkaraṃ khuradhārūpamaṃ sāsane paṭipattipūraṇaṃ dukkhaṃ, tāpasapabbajjā pana sukarā ceva bahujanasammatā cā’’ti vibbhamitvā tāpaso hoti. Aññe taṃ disvā – ‘‘kiṃ tayā kata’’nti pucchanti. So – ‘‘bhāriyaṃ tumhākaṃ sāsane kammaṃ, idha pana sachandacārino maya’’nti vadati. Sopi, yadi evaṃ ahampi ettheva pabbajāmīti tassa anusikkhanto tāpaso hoti. Evamaññepi aññepīti kamena tāpasāva bahukā honti. Tesaṃ uppannakāle sāsanaṃ osakkitaṃ nāma bhavissati. Loke evarūpo buddho nāma uppajji, tassa īdisaṃ nāma sāsanaṃ ahosīti sutamattameva bhavissati. Idaṃ sandhāya bhagavā tāpasapabbajjaṃ sāsanassa vināsamukhanti āha.

    ਕੁਦਾਲਪਿਟਕਨ੍ਤਿ ਕਨ੍ਦਮੂਲਫਲਗ੍ਗਹਣਤ੍ਥਂ ਕੁਦਾਲਞ੍ਚੇવ ਪਿਟਕਞ੍ਚ। ਗਾਮਸਾਮਨ੍ਤਂ વਾਤਿ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਦਾਦੀਨਿ ਅਨਭਿਸਮ੍ਭੁਣਨ੍ਤੋ, ਕਸਿਕਮ੍ਮਾਦੀਹਿ ਚ ਜੀવਿਤਂ ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਤੁਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਬਹੁਜਨਕੁਹਾਪਨਤ੍ਥਂ ਗਾਮਸਾਮਨ੍ਤੇ વਾ ਨਿਗਮਸਾਮਨ੍ਤੇ વਾ ਅਗ੍ਗਿਸਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਿਤੇਲਦਧਿਮਧੁਫਾਣਿਤਤਿਲਤਣ੍ਡੁਲਾਦੀਹਿ ਚੇવ ਨਾਨਾਦਾਰੂਹਿ ਚ ਹੋਮਕਰਣવਸੇਨ ਅਗ੍ਗਿਂ ਪਰਿਚਰਨ੍ਤੋ ਅਚ੍ਛਤਿ।

    Kudālapiṭakanti kandamūlaphalaggahaṇatthaṃ kudālañceva piṭakañca. Gāmasāmantaṃ vāti vijjācaraṇasampadādīni anabhisambhuṇanto, kasikammādīhi ca jīvitaṃ nipphādetuṃ dukkhanti maññamāno bahujanakuhāpanatthaṃ gāmasāmante vā nigamasāmante vā aggisālaṃ katvā sappiteladadhimadhuphāṇitatilataṇḍulādīhi ceva nānādārūhi ca homakaraṇavasena aggiṃ paricaranto acchati.

    ਚਤੁਦ੍વਾਰਂ ਅਗਾਰਂ ਕਰਿਤ੍વਾਤਿ ਚਤੁਮੁਖਂ ਪਾਨਾਗਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰੇ ਮਣ੍ਡਪਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਪਾਨੀਯਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਆਗਤਾਗਤੇ ਪਾਨੀਯੇਨ ਆਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਯਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਅਦ੍ਧਿਕਾ ਕਿਲਨ੍ਤਾ ਪਾਨੀਯਂ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਪਰਿਤੁਟ੍ਠਾ ਭਤ੍ਤਪੁਟਂ વਾ ਤਣ੍ਡੁਲਾਦੀਨਿ વਾ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਮ੍ਬਿਲਯਾਗੁਆਦੀਨਿ ਕਤ੍વਾ ਬਹੁਤਰਂ ਆਮਿਸਗਹਣਤ੍ਥਂ ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਅਨ੍ਨਂ ਦੇਤਿ, ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਭਤ੍ਤਪਚਨਭਾਜਨਾਦੀਨਿ। ਤੇਹਿਪਿ ਦਿਨ੍ਨਂ ਆਮਿਸਂ વਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾਦੀਨਿ વਾ ਗਣ੍ਹਤਿ, ਤਾਨਿ વਡ੍ਢਿਯਾ ਪਯੋਜੇਤਿ। ਏવਂ વਡ੍ਢਮਾਨવਿਭવੋ ਗੋਮਹਿਂਸਦਾਸੀਦਾਸਪਰਿਗ੍ਗਹਂ ਕਰੋਤਿ, ਮਹਨ੍ਤਂ ਕੁਟੁਮ੍ਬਂ ਸਣ੍ਠਪੇਤਿ। ਇਮਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਚਤੁਦ੍વਾਰਂ ਅਗਾਰਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਅਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤਮਹਂ ਯਥਾਸਤ੍ਤਿ ਯਥਾਬਲਂ ਪਟਿਪੂਜੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਪਨਸ੍ਸ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਮੁਖਂ। ਇਮਿਨਾ ਹਿ ਮੁਖੇਨ ਸੋ ਏવਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤੀਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ ਭਗવਤਾ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।

    Catudvāraṃ agāraṃ karitvāti catumukhaṃ pānāgāraṃ katvā tassa dvāre maṇḍapaṃ katvā tattha pānīyaṃ upaṭṭhapetvā āgatāgate pānīyena āpucchati. Yampissa addhikā kilantā pānīyaṃ pivitvā parituṭṭhā bhattapuṭaṃ vā taṇḍulādīni vā denti, taṃ sabbaṃ gahetvā ambilayāguādīni katvā bahutaraṃ āmisagahaṇatthaṃ kesañci annaṃ deti, kesañci bhattapacanabhājanādīni. Tehipi dinnaṃ āmisaṃ vā pubbaṇṇādīni vā gaṇhati, tāni vaḍḍhiyā payojeti. Evaṃ vaḍḍhamānavibhavo gomahiṃsadāsīdāsapariggahaṃ karoti, mahantaṃ kuṭumbaṃ saṇṭhapeti. Imaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘catudvāraṃ agāraṃ karitvā acchatī’’ti. ‘‘Tamahaṃ yathāsatti yathābalaṃ paṭipūjessāmī’’ti idaṃ panassa paṭipattimukhaṃ. Iminā hi mukhena so evaṃ paṭipajjatīti. Ettāvatā ca bhagavatā sabbāpi tāpasapabbajjā niddiṭṭhā honti.

    ਕਥਂ? ਅਟ੍ਠવਿਧਾ ਹਿ ਤਾਪਸਾ – ਸਪੁਤ੍ਤਭਰਿਯਾ, ਉਞ੍ਛਾਚਰਿਯਾ, ਅਨਗ੍ਗਿਪਕ੍ਕਿਕਾ, ਅਸਾਮਪਾਕਾ, ਅਸ੍ਮਮੁਟ੍ਠਿਕਾ, ਦਨ੍ਤવਕ੍ਕਲਿਕਾ, ਪવਤ੍ਤਫਲਭੋਜਨਾ, ਪਣ੍ਡੁਪਲਾਸਿਕਾਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਕੇਣਿਯਜਟਿਲੋ વਿਯ ਕੁਟੁਮ੍ਬਂ ਸਣ੍ਠਪੇਤ੍વਾ વਸਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਸਪੁਤ੍ਤਭਰਿਯਾ ਨਾਮ।

    Kathaṃ? Aṭṭhavidhā hi tāpasā – saputtabhariyā, uñchācariyā, anaggipakkikā, asāmapākā, asmamuṭṭhikā, dantavakkalikā, pavattaphalabhojanā, paṇḍupalāsikāti. Tattha ye keṇiyajaṭilo viya kuṭumbaṃ saṇṭhapetvā vasanti, te saputtabhariyā nāma.

    ਯੇ ਪਨ ‘‘ਸਪੁਤ੍ਤਦਾਰਭਾવੋ ਨਾਮ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸ ਅਯੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਲਾਯਨਮਦ੍ਦਨਟ੍ਠਾਨੇਸੁ વੀਹਿਮੁਗ੍ਗਮਾਸਤਿਲਾਦੀਨਿ ਸਙ੍ਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਪਚਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਉਞ੍ਛਾਚਰਿਯਾ ਨਾਮ।

    Ye pana ‘‘saputtadārabhāvo nāma pabbajitassa ayutto’’ti lāyanamaddanaṭṭhānesu vīhimuggamāsatilādīni saṅkaḍḍhitvā pacitvā paribhuñjanti, te uñchācariyā nāma.

    ਯੇ ‘‘ਖਲੇਨ ਖਲਂ વਿਚਰਿਤ੍વਾ વੀਹਿਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨਂ ਨਾਮ ਅਯੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਮਨਿਗਮੇਸੁ ਤਣ੍ਡੁਲਭਿਕ੍ਖਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਚਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਅਨਗ੍ਗਿਪਕ੍ਕਿਕਾ ਨਾਮ।

    Ye ‘‘khalena khalaṃ vicaritvā vīhiṃ āharitvā koṭṭetvā paribhuñjanaṃ nāma ayutta’’nti gāmanigamesu taṇḍulabhikkhaṃ gahetvā pacitvā paribhuñjanti, te anaggipakkikā nāma.

    ਯੇ ਪਨ ‘‘ਕਿਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸ ਸਾਮਪਾਕੇਨਾ’’ਤਿ ਗਾਮਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਭਿਕ੍ਖਮੇવ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ , ਤੇ ਅਸਾਮਪਾਕਾ ਨਾਮ।

    Ye pana ‘‘kiṃ pabbajitassa sāmapākenā’’ti gāmaṃ pavisitvā pakkabhikkhameva gaṇhanti , te asāmapākā nāma.

    ਯੇ ‘‘ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ ਭਿਕ੍ਖਾਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿ ਨਾਮ ਦੁਕ੍ਖਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਮੁਟ੍ਠਿਪਾਸਾਣੇਨ ਅਮ੍ਬਾਟਕਾਦੀਨਂ ਰੁਕ੍ਖਾਨਂ ਤਚਂ ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਖਾਦਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਅਸ੍ਮਮੁਟ੍ਠਿਕਾ ਨਾਮ।

    Ye ‘‘divase divase bhikkhāpariyeṭṭhi nāma dukkhā pabbajitassā’’ti muṭṭhipāsāṇena ambāṭakādīnaṃ rukkhānaṃ tacaṃ koṭṭetvā khādanti, te asmamuṭṭhikā nāma.

    ਯੇ ਪਨ ‘‘ਪਾਸਾਣੇਨ ਤਚਂ ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ વਿਚਰਣਂ ਨਾਮ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਦਨ੍ਤੇਹੇવ ਉਬ੍ਬਾਟੇਤ੍વਾ ਖਾਦਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਦਨ੍ਤવਕ੍ਕਲਿਕਾ ਨਾਮ।

    Ye pana ‘‘pāsāṇena tacaṃ koṭṭetvā vicaraṇaṃ nāma dukkha’’nti danteheva ubbāṭetvā khādanti, te dantavakkalikā nāma.

    ਯੇ ‘‘ਦਨ੍ਤੇਹਿ ਉਬ੍ਬਾਟੇਤ੍વਾ ਖਾਦਨਂ ਨਾਮ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਲੇਡ੍ਡੁਦਣ੍ਡਾਦੀਹਿ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਪਤਿਤਾਨਿ ਫਲਾਨਿ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਪવਤ੍ਤਫਲਭੋਜਨਾ ਨਾਮ।

    Ye ‘‘dantehi ubbāṭetvā khādanaṃ nāma dukkhaṃ pabbajitassā’’ti leḍḍudaṇḍādīhi paharitvā patitāni phalāni paribhuñjanti, te pavattaphalabhojanā nāma.

    ਯੇ ਪਨ ‘‘ਲੇਡ੍ਡੁਦਣ੍ਡਾਦੀਹਿ ਪਾਤੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੋਗੋ ਨਾਮ ਅਸਾਰੁਪ੍ਪੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਸਯਂ ਪਤਿਤਾਨੇવ ਪੁਪ੍ਫਫਲਪਣ੍ਡੁਪਲਾਸਾਦੀਨਿ ਖਾਦਨ੍ਤਾ ਯਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਪਣ੍ਡੁਪਲਾਸਿਕਾ ਨਾਮ।

    Ye pana ‘‘leḍḍudaṇḍādīhi pātetvā paribhogo nāma asāruppo pabbajitassā’’ti sayaṃ patitāneva pupphaphalapaṇḍupalāsādīni khādantā yāpenti, te paṇḍupalāsikā nāma.

    ਤੇ ਤਿવਿਧਾ – ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਮਜ੍ਝਿਮਮੁਦੁਕવਸੇਨ। ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਤੋ ਅਨੁਟ੍ਠਾਯ ਹਤ੍ਥੇਨ ਪਾਪੁਣਨਟ੍ਠਾਨੇવ ਪਤਿਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਖਾਦਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਾ। ਯੇ ਏਕਰੁਕ੍ਖਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਮਜ੍ਝਿਮਾ। ਯੇ ਤਂ ਤਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਖਾਦਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਮੁਦੁਕਾ।

    Te tividhā – ukkaṭṭhamajjhimamudukavasena. Tattha ye nisinnaṭṭhānato anuṭṭhāya hatthena pāpuṇanaṭṭhāneva patitaṃ gahetvā khādanti, te ukkaṭṭhā. Ye ekarukkhato aññaṃ rukkhaṃ na gacchanti, te majjhimā. Ye taṃ taṃ rukkhamūlaṃ gantvā pariyesitvā khādanti, te mudukā.

    ਇਮਾ ਪਨ ਅਟ੍ਠਪਿ ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਇਮਾਹਿ ਚਤੂਹਿਯੇવ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਕਥਂ? ਏਤਾਸੁ ਹਿ ਸਪੁਤ੍ਤਭਰਿਯਾ ਚ ਉਞ੍ਛਾਚਰਿਯਾ ਚ ਅਗਾਰਂ ਭਜਨ੍ਤਿ। ਅਨਗ੍ਗਿਪਕ੍ਕਿਕਾ ਚ ਅਸਾਮਪਾਕਾ ਚ ਅਗ੍ਯਾਗਾਰਂ ਭਜਨ੍ਤਿ। ਅਸ੍ਮਮੁਟ੍ਠਿਕਾ ਚ ਦਨ੍ਤવਕ੍ਕਲਿਕਾ ਚ ਕਨ੍ਦਮੂਲਫਲਭੋਜਨਂ ਭਜਨ੍ਤਿ। ਪવਤ੍ਤਫਲਭੋਜਨਾ ਚ ਪਣ੍ਡੁਪਲਾਸਿਕਾ ਚ ਪવਤ੍ਤਫਲਭੋਜਨਂ ਭਜਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ ਭਗવਤਾ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।

    Imā pana aṭṭhapi tāpasapabbajjā imāhi catūhiyeva saṅgahaṃ gacchanti. Kathaṃ? Etāsu hi saputtabhariyā ca uñchācariyā ca agāraṃ bhajanti. Anaggipakkikā ca asāmapākā ca agyāgāraṃ bhajanti. Asmamuṭṭhikā ca dantavakkalikā ca kandamūlaphalabhojanaṃ bhajanti. Pavattaphalabhojanā ca paṇḍupalāsikā ca pavattaphalabhojanaṃ bhajanti. Tena vuttaṃ – ‘‘ettāvatā ca bhagavatā sabbāpi tāpasapabbajjā niddiṭṭhā hontī’’ti.

    ੨੮੧-੨੮੨. ਇਦਾਨਿ ਭਗવਾ ਸਾਚਰਿਯਕਸ੍ਸ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਦਾਯ ਅਪਾਯਮੁਖਮ੍ਪਿ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ। ਅਤ੍ਤਨਾ ਆਪਾਯਿਕੋਪਿ ਅਪਰਿਪੂਰਮਾਨੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਦਾਯ ਆਪਾਯਿਕੇਨਾਪਿ ਅਪਰਿਪੂਰਮਾਨੇਨ।

    281-282. Idāni bhagavā sācariyakassa ambaṭṭhassa vijjācaraṇasampadāya apāyamukhampi appattabhāvaṃ dassetuṃ taṃ kiṃ maññasi ambaṭṭhātiādimāha. Taṃ uttānatthameva. Attanā āpāyikopi aparipūramānoti attanā vijjācaraṇasampadāya āpāyikenāpi aparipūramānena.

    ਪੁਬ੍ਬਕਇਸਿਭਾવਾਨੁਯੋਗવਣ੍ਣਨਾ

    Pubbakaisibhāvānuyogavaṇṇanā

    ੨੮੩. ਦਤ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ ਦਿਨ੍ਨਕਂ। ਸਮ੍ਮੁਖੀਭਾવਮ੍ਪਿ ਨ ਦਦਾਤੀਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਦਦਾਤਿ? ਸੋ ਕਿਰ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਆવਟ੍ਟਨਿਂ ਨਾਮ વਿਜ੍ਜਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਯਦਾ ਰਾਜਾ ਮਹਾਰਹੇਨ ਅਲਙ੍ਕਾਰੇਨ ਅਲਙ੍ਕਤੋ ਹੋਤਿ, ਤਦਾ ਰਞ੍ਞੋ ਸਮੀਪੇ ਠਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਅਲਙ੍ਕਾਰਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਗਣ੍ਹਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਰਾਜਾ ਨਾਮੇ ਗਹਿਤੇ ਨ ਦੇਮੀਤਿ વਤ੍ਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਦਤ੍વਾ ਪੁਨ ਛਣਦਿવਸੇ ਅਲਙ੍ਕਾਰਂ ਆਹਰਥਾਤਿ વਤ੍વਾ, ਨਤ੍ਥਿ, ਦੇવ, ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਦਿਨ੍ਨੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋ, ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਮੇ ਦਿਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਤੇ ਅਮਚ੍ਚਾ ‘ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਆવਟ੍ਟਨਿਮਾਯਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਤਾਯ ਤੁਮ੍ਹੇ ਆવਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤੀ’ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਅਪਰੇ ਰਞ੍ਞਾ ਸਹ ਤਸ੍ਸ ਅਤਿਸਹਾਯਭਾવਂ ਅਸਹਨ੍ਤਾ ਆਹਂਸੁ – ‘‘ਦੇવ, ਏਤਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਸਙ੍ਖਫਲਿਤਕੁਟ੍ਠਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ। ਤੁਮ੍ਹੇ ਏਤਂ ਦਿਸ੍વਾવ ਆਲਿਙ੍ਗਥ ਪਰਾਮਸਥ, ਇਦਞ੍ਚ ਕੁਟ੍ਠਂ ਨਾਮ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗવਸੇਨ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤਿ, ਮਾ ਏવਂ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤਸ੍ਸ ਰਾਜਾ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭਾવਂ ਨ ਦੇਤਿ।

    283.Dattikanti dinnakaṃ. Sammukhībhāvampi na dadātīti kasmā na dadāti? So kira sammukhā āvaṭṭaniṃ nāma vijjaṃ jānāti. Yadā rājā mahārahena alaṅkārena alaṅkato hoti, tadā rañño samīpe ṭhatvā tassa alaṅkārassa nāmaṃ gaṇhati. Tassa rājā nāme gahite na demīti vattuṃ na sakkoti. Datvā puna chaṇadivase alaṅkāraṃ āharathāti vatvā, natthi, deva, tumhehi brāhmaṇassa dinnoti vutto, ‘‘kasmā me dinno’’ti pucchi. Te amaccā ‘so brāhmaṇo sammukhā āvaṭṭanimāyaṃ jānāti. Tāya tumhe āvaṭṭetvā gahetvā gacchatī’ti āhaṃsu. Apare raññā saha tassa atisahāyabhāvaṃ asahantā āhaṃsu – ‘‘deva, etassa brāhmaṇassa sarīre saṅkhaphalitakuṭṭhaṃ nāma atthi. Tumhe etaṃ disvāva āliṅgatha parāmasatha, idañca kuṭṭhaṃ nāma kāyasaṃsaggavasena anugacchati, mā evaṃ karothā’’ti. Tato paṭṭhāya tassa rājā sammukhībhāvaṃ na deti.

    ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਖਤ੍ਤવਿਜ੍ਜਾਯ ਕੁਸਲੋ, ਤੇਨ ਸਹ ਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਕਤਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਨ વਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਾਣਿਪਾਕਾਰਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਠਤ੍વਾ ਬਹਿ ਠਿਤੇਨ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਨ੍ਤੇਤਿ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤਿਰੋ ਦੁਸ੍ਸਨ੍ਤੇਨ ਮਨ੍ਤੇਤੀ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਿਰੋਦੁਸ੍ਸਨ੍ਤੇਨਾਤਿ ਤਿਰੋਦੁਸ੍ਸੇਨ। ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ। ਧਮ੍ਮਿਕਨ੍ਤਿ ਅਨવਜ੍ਜਂ। ਪਯਾਤਨ੍ਤਿ ਅਭਿਹਰਿਤ੍વਾ ਦਿਨ੍ਨਂ। ਕਥਂ ਤਸ੍ਸ ਰਾਜਾਤਿ ਯਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਈਦਿਸਂ ਭਿਕ੍ਖਂ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ, ਕਥਂ ਤਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਸੋ ਰਾਜਾ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭਾવਮ੍ਪਿ ਨ ਦਦੇਯ੍ਯ। ਅਯਂ ਪਨ ਅਦਿਨ੍ਨਕਂ ਮਾਯਾਯ ਗਣ੍ਹਤਿ, ਤੇਨਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭਾવਂ ਰਾਜਾ ਨ ਦੇਤੀਤਿ ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ‘‘ਇਦਂ ਪਨ ਕਾਰਣਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਞ੍ਚੇવ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਞ੍ਚ ਨ ਅਞ੍ਞੋ ਕੋਚਿ ਜਾਨਾਤਿ। ਤਦੇਤਂ ਏવਂ ਰਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਅਦ੍ਧਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋਤਿ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਮਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਪਕਾਸੇਸਿ।

    Yasmā pana so brāhmaṇo paṇḍito khattavijjāya kusalo, tena saha mantetvā katakammaṃ nāma na virujjhati, tasmā sāṇipākārassa anto ṭhatvā bahi ṭhitena tena saddhiṃ manteti. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘tiro dussantena mantetī’’ti. Tattha tirodussantenāti tirodussena. Ayameva vā pāṭho. Dhammikanti anavajjaṃ. Payātanti abhiharitvā dinnaṃ. Kathaṃ tassa rājāti yassa rañño brāhmaṇo īdisaṃ bhikkhaṃ paṭiggaṇheyya, kathaṃ tassa brāhmaṇassa so rājā sammukhībhāvampi na dadeyya. Ayaṃ pana adinnakaṃ māyāya gaṇhati, tenassa sammukhībhāvaṃ rājā na detīti niṭṭhamettha gantabbanti ayamettha adhippāyo. ‘‘Idaṃ pana kāraṇaṃ ṭhapetvā rājānañceva brāhmaṇañca na añño koci jānāti. Tadetaṃ evaṃ rahassampi paṭicchannampi addhā sabbaññū samaṇo gotamoti niṭṭhaṃ gamissatī’’ti bhagavā pakāsesi.

    ੨੮੪. ਇਦਾਨਿ ਅਯਞ੍ਚ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੋ, ਆਚਰਿਯੋ ਚਸ੍ਸ ਮਨ੍ਤੇ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤਿਮਾਨਿਨੋ। ਤੇਨ ਤੇਸਂ ਮਨ੍ਤਨਿਸ੍ਸਿਤਮਾਨਨਿਮ੍ਮਦਨਤ੍ਥਂ ਉਤ੍ਤਰਿ ਦੇਸਨਂ વਡ੍ਢੇਨ੍ਤੋ ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਅਮ੍ਬਟ੍ਠ, ਇਧ ਰਾਜਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਰਥੂਪਤ੍ਥਰੇਤਿ ਰਥਮ੍ਹਿ ਰਞ੍ਞੋ ਠਾਨਤ੍ਥਂ ਅਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਸਜ੍ਜਿਤਪਦੇਸੇ। ਉਗ੍ਗੇਹਿ વਾਤਿ ਉਗ੍ਗਤੁਗ੍ਗਤੇਹਿ વਾ ਅਮਚ੍ਚੇਹਿ। ਰਾਜਞ੍ਞੇਹੀਤਿ ਅਨਭਿਸਿਤ੍ਤਕੁਮਾਰੇਹਿ। ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਮਨ੍ਤਨਨ੍ਤਿ ਅਸੁਕਸ੍ਮਿਂ ਦੇਸੇ ਤਲ਼ਾਕਂ વਾ ਮਾਤਿਕਂ વਾ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਅਸੁਕਸ੍ਮਿਂ ਗਾਮਂ વਾ ਨਿਗਮਂ વਾ ਨਗਰਂ વਾ ਨਿવੇਸੇਤੁਨ੍ਤਿ ਏવਰੂਪਂ ਪਾਕਟਮਨ੍ਤਨਂ। ਤਦੇવ ਮਨ੍ਤਨਨ੍ਤਿ ਯਂ ਰਞ੍ਞਾ ਮਨ੍ਤਿਤਂ ਤਦੇવ। ਤਾਦਿਸੇਹਿਯੇવ ਸੀਸੁਕ੍ਖੇਪਭਮੁਕ੍ਖੇਪਾਦੀਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਮਨ੍ਤੇਯ੍ਯ। ਰਾਜਭਣਿਤਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਰਞ੍ਞਾ ਭਣਿਤਂ, ਤਸ੍ਸਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਾਧਨਸਮਤ੍ਥਂ। ਸੋਪਿ ਤਸ੍ਸਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਾਧਨਸਮਤ੍ਥਮੇવ ਭਣਿਤਂ ਭਣਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    284. Idāni ayañca ambaṭṭho, ācariyo cassa mante nissāya atimānino. Tena tesaṃ mantanissitamānanimmadanatthaṃ uttari desanaṃ vaḍḍhento taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭha, idha rājātiādimāha. Tattha rathūpatthareti rathamhi rañño ṭhānatthaṃ attharitvā sajjitapadese. Uggehi vāti uggatuggatehi vā amaccehi. Rājaññehīti anabhisittakumārehi. Kiñcideva mantananti asukasmiṃ dese taḷākaṃ vā mātikaṃ vā kātuṃ vaṭṭati, asukasmiṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā nagaraṃ vā nivesetunti evarūpaṃ pākaṭamantanaṃ. Tadeva mantananti yaṃ raññā mantitaṃ tadeva. Tādisehiyeva sīsukkhepabhamukkhepādīhi ākārehi manteyya. Rājabhaṇitanti yathā raññā bhaṇitaṃ, tassatthassa sādhanasamatthaṃ. Sopi tassatthassa sādhanasamatthameva bhaṇitaṃ bhaṇatīti attho.

    ੨੮੫. ਪવਤ੍ਤਾਰੋਤਿ ਪવਤ੍ਤਯਿਤਾਰੋ। ਯੇਸਨ੍ਤਿ ਯੇਸਂ ਸਨ੍ਤਕਂ। ਮਨ੍ਤਪਦਨ੍ਤਿ વੇਦਸਙ੍ਖਾਤਂ ਮਨ੍ਤਮੇવ । ਗੀਤਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਕਾਦੀਹਿ ਦਸਹਿ ਪੋਰਾਣਕਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ ਸਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਸਜ੍ਝਾਯਿਤਂ। ਪવੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞੇਸਂ વੁਤ੍ਤਂ, વਾਚਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਿਹਿਤਨ੍ਤਿ ਸਮੁਪਬ੍ਯੂਲ਼੍ਹਂ ਰਾਸਿਕਤਂ, ਪਿਣ੍ਡਂ ਕਤ੍વਾ ਠਪਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਦਨੁਗਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤਰਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਤਂ ਤੇਹਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਗੀਤਂ ਅਨੁਗਾਯਨ੍ਤਿ ਅਨੁਸਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਿ। ਤਦਨੁਭਾਸਨ੍ਤੀਤਿ ਤਂ ਅਨੁਭਾਸਨ੍ਤਿ, ਇਦਂ ਪੁਰਿਮਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ। ਭਾਸਿਤਮਨੁਭਾਸਨ੍ਤੀਤਿ ਤੇਹਿ ਭਾਸਿਤਂ ਸਜ੍ਝਾਯਿਤਂ ਅਨੁਸਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਿ। વਾਚਿਤਮਨੁવਾਚੇਨ੍ਤੀਤਿ ਤੇਹਿ ਅਞ੍ਞੇਸਂ વਾਚਿਤਂ ਅਨੁવਾਚੇਨ੍ਤਿ।

    285.Pavattāroti pavattayitāro. Yesanti yesaṃ santakaṃ. Mantapadanti vedasaṅkhātaṃ mantameva . Gītanti aṭṭhakādīhi dasahi porāṇakabrāhmaṇehi sarasampattivasena sajjhāyitaṃ. Pavuttanti aññesaṃ vuttaṃ, vācitanti attho. Samihitanti samupabyūḷhaṃ rāsikataṃ, piṇḍaṃ katvā ṭhapitanti attho. Tadanugāyantīti etarahi brāhmaṇā taṃ tehi pubbe gītaṃ anugāyanti anusajjhāyanti. Tadanubhāsantīti taṃ anubhāsanti, idaṃ purimasseva vevacanaṃ. Bhāsitamanubhāsantīti tehi bhāsitaṃ sajjhāyitaṃ anusajjhāyanti. Vācitamanuvācentīti tehi aññesaṃ vācitaṃ anuvācenti.

    ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਨ੍ਤਿ ਤੇ ਕਤਮੇਹਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਟ੍ਠਕੋਤਿਆਦੀਨਿ ਤੇਸਂ ਨਾਮਾਨਿ। ਤੇ ਕਿਰ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਪਰੂਪਘਾਤਂ ਅਕਤ੍વਾ ਕਸ੍ਸਪਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਪਾવਚਨੇਨ ਸਹ ਸਂਸਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਮਨ੍ਤੇ ਗਨ੍ਥਿਂਸੁ। ਅਪਰਾਪਰੇ ਪਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਨਿ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਯੋ વੇਦੇ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧવਚਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ વਿਰੁਦ੍ਧੇ ਅਕਂਸੁ। ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀਤਿ ਯੇਨ ਤ੍વਂ ਇਸਿ ਭવੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਏਤਂ ਕਾਰਣਂ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਇਧ ਭਗવਾ ਯਸ੍ਮਾ – ‘‘ਏਸ ਪੁਚ੍ਛਿਯਮਾਨੋਪਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਅવਤ੍ਥਰਣਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਪਟਿવਚਨਂ ਨ ਦਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਜਾਨਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਅਗਹੇਤ੍વਾવ ਤਂ ਇਸਿਭਾવਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿ।

    Seyyathidanti te katamehi attho. Aṭṭhakotiādīni tesaṃ nāmāni. Te kira dibbena cakkhunā oloketvā parūpaghātaṃ akatvā kassapasammāsambuddhassa bhagavato pāvacanena saha saṃsanditvā mante ganthiṃsu. Aparāpare pana brāhmaṇā pāṇātipātādīni pakkhipitvā tayo vede bhinditvā buddhavacanena saddhiṃ viruddhe akaṃsu. Netaṃṭhānaṃ vijjatīti yena tvaṃ isi bhaveyyāsi, etaṃ kāraṇaṃ na vijjati. Idha bhagavā yasmā – ‘‘esa pucchiyamānopi, attano avattharaṇabhāvaṃ ñatvā paṭivacanaṃ na dassatī’’ti jānāti, tasmā paṭiññaṃ agahetvāva taṃ isibhāvaṃ paṭikkhipi.

    ੨੮੬. ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਮਾ ਤੇ ਪੋਰਾਣਾ ਦਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਨਿਰਾਮਗਨ੍ਧਾ ਅਨਿਤ੍ਥਿਗਨ੍ਧਾ ਰਜੋਜਲ੍ਲਧਰਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਨੋ ਅਰਞ੍ਞਾਯਤਨੇ ਪਬ੍ਬਤਪਾਦੇਸੁ વਨਮੂਲਫਲਾਹਾਰਾ વਸਿਂਸੁ। ਯਦਾ ਕਤ੍ਥਚਿ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਆਕਾਸੇਨੇવ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਤੇਸਂ ਯਾਨੇਨ ਕਿਚ੍ਚਂ। ਸਬ੍ਬਦਿਸਾਸੁ ਚ ਨੇਸਂ ਮੇਤ੍ਤਾਦਿਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਭਾવਨਾવ ਆਰਕ੍ਖਾ ਹੋਤਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਤੇਸਂ ਪਾਕਾਰਪੁਰਿਸਗੁਤ੍ਤੀਹਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਮਿਨਾ ਚ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠੇਨ ਸੁਤਪੁਬ੍ਬਾ ਤੇਸਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿ; ਤਸ੍ਮਾ ਇਮਸ੍ਸ ਸਾਚਰਿਯਕਸ੍ਸ ਤੇਸਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਤੋ ਆਰਕਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ – ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।

    286. Idāni yasmā te porāṇā dasa brāhmaṇā nirāmagandhā anitthigandhā rajojalladharā brahmacārino araññāyatane pabbatapādesu vanamūlaphalāhārā vasiṃsu. Yadā katthaci gantukāmā honti, iddhiyā ākāseneva gacchanti, natthi tesaṃ yānena kiccaṃ. Sabbadisāsu ca nesaṃ mettādibrahmavihārabhāvanāva ārakkhā hoti, natthi tesaṃ pākārapurisaguttīhi attho. Iminā ca ambaṭṭhena sutapubbā tesaṃ paṭipatti; tasmā imassa sācariyakassa tesaṃ paṭipattito ārakabhāvaṃ dassetuṃ – ‘‘taṃ kiṃ maññasi, ambaṭṭhā’’tiādimāha.

    ਤਤ੍ਥ વਿਚਿਤਕਾਲ਼ਕਨ੍ਤਿ વਿਚਿਨਿਤ੍વਾ ਅਪਨੀਤਕਾਲ਼ਕਂ। વੇਠਕਨਤਪਸ੍ਸਾਹੀਤਿ ਦੁਸ੍ਸਪਟ੍ਟਦੁਸ੍ਸવੇਣਿ ਆਦੀਹਿ વੇਠਕੇਹਿ ਨਮਿਤਫਾਸੁਕਾਹਿ। ਕੁਤ੍ਤવਾਲੇਹੀਤਿ ਸੋਭਾਕਰਣਤ੍ਥਂ ਕਪ੍ਪੇਤੁਂ, ਯੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਕਪ੍ਪਿਤવਾਲੇਹਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ વਲ਼વਾਨਂਯੇવ વਾਲਾ ਕਪ੍ਪਿਤਾ, ਨ ਰਥਾਨਂ, વਲ਼વਪਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪਨ ਰਥਾਪਿ ‘‘ਕੁਤ੍ਤવਾਲਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਉਕ੍ਕਿਣ੍ਣਪਰਿਖਾਸੂਤਿ ਖਤਪਰਿਖਾਸੁ। ਓਕ੍ਖਿਤ੍ਤਪਲਿਘਾਸੂਤਿ ਠਪਿਤਪਲਿਘਾਸੁ। ਨਗਰੂਪਕਾਰਿਕਾਸੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਪਕਾਰਿਕਾਤਿ ਪਰੇਸਂ ਆਰੋਹਨਿવਾਰਣਤ੍ਥਂ ਸਮਨ੍ਤਾ ਨਗਰਂ ਪਾਕਾਰਸ੍ਸ ਅਧੋਭਾਗੇ ਕਤਸੁਧਾਕਮ੍ਮਂ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਧ ਪਨ ਤਾਹਿ ਉਪਕਾਰਿਕਾਹਿ ਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਨਗਰਾਨੇવ ‘‘ਨਗਰੂਪਕਾਰਿਕਾਯੋ’’ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾਨਿ। ਰਕ੍ਖਾਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਤਾਦਿਸੇਸੁ ਨਗਰੇਸੁ વਸਨ੍ਤਾਪਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਰਕ੍ਖਾਪੇਨ੍ਤਿ। ਕਙ੍ਖਾਤਿ ‘‘ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ, ਨ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ’’ਤਿ ਏવਂ ਸਂਸਯੋ। વਿਮਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ, વਿਰੂਪਾ ਮਤਿ, વਿਨਿਚ੍ਛਿਨਿਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਂ ਭਗવਾ ‘‘ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਸ੍ਸ ਇਮਿਨਾ ਅਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਮਗ੍ਗਪਾਤੁਭਾવੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਕੇવਲਂ ਦਿવਸੋ વੀਤਿવਤ੍ਤਤਿ, ਅਯਂ ਖੋ ਪਨ ਲਕ੍ਖਣਪਰਿਯੇਸਨਤ੍ਥਂ ਆਗਤੋ, ਤਮ੍ਪਿ ਕਿਚ੍ਚਂ ਨਸ੍ਸਰਤਿ। ਹਨ੍ਦਸ੍ਸ ਸਤਿਜਨਨਤ੍ਥਂ ਨਯਂ ਦੇਮੀ’’ਤਿ ਆਹ।

    Tattha vicitakāḷakanti vicinitvā apanītakāḷakaṃ. Veṭhakanatapassāhīti dussapaṭṭadussaveṇi ādīhi veṭhakehi namitaphāsukāhi. Kuttavālehīti sobhākaraṇatthaṃ kappetuṃ, yuttaṭṭhānesu kappitavālehi. Ettha ca vaḷavānaṃyeva vālā kappitā, na rathānaṃ, vaḷavapayuttattā pana rathāpi ‘‘kuttavālā’’ti vuttā. Ukkiṇṇaparikhāsūti khataparikhāsu. Okkhittapalighāsūti ṭhapitapalighāsu. Nagarūpakārikāsūti ettha upakārikāti paresaṃ ārohanivāraṇatthaṃ samantā nagaraṃ pākārassa adhobhāge katasudhākammaṃ vuccati. Idha pana tāhi upakārikāhi yuttāni nagarāneva ‘‘nagarūpakārikāyo’’ti adhippetāni. Rakkhāpentīti tādisesu nagaresu vasantāpi attānaṃ rakkhāpenti. Kaṅkhāti ‘‘sabbaññū, na sabbaññū’’ti evaṃ saṃsayo. Vimatīti tasseva vevacanaṃ, virūpā mati, vinicchinituṃ asamatthāti attho. Idaṃ bhagavā ‘‘ambaṭṭhassa iminā attabhāvena maggapātubhāvo natthi, kevalaṃ divaso vītivattati, ayaṃ kho pana lakkhaṇapariyesanatthaṃ āgato, tampi kiccaṃ nassarati. Handassa satijananatthaṃ nayaṃ demī’’ti āha.

    ਦ੍વੇਲਕ੍ਖਣਦਸ੍ਸਨવਣ੍ਣਨਾ

    Dvelakkhaṇadassanavaṇṇanā

    ੨੮੭. ਏવਂ વਤ੍વਾ ਪਨ ਯਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਨਂ વਾ ਨਿਪਨ੍ਨਾਨਂ વਾ ਕੋਚਿ ਲਕ੍ਖਣਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਠਿਤਾਨਂ ਪਨ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਾਨਂ વਾ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਆਚਿਣ੍ਣਞ੍ਚੇਤਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਲਕ੍ਖਣਪਰਿਯੇਸਨਤ੍ਥਂ ਆਗਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਚਙ੍ਕਮਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ, ਤੇਨ ਭਗવਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਬਹਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    287. Evaṃ vatvā pana yasmā buddhānaṃ nisinnānaṃ vā nipannānaṃ vā koci lakkhaṇaṃ pariyesituṃ na sakkoti, ṭhitānaṃ pana caṅkamantānaṃ vā sakkoti. Āciṇṇañcetaṃ buddhānaṃ lakkhaṇapariyesanatthaṃ āgatabhāvaṃ ñatvā uṭṭhāyāsanā caṅkamādhiṭṭhānaṃ nāma, tena bhagavā uṭṭhāyāsanā bahi nikkhanto. Tasmā atha kho bhagavātiādi vuttaṃ.

    ਸਮਨ੍ਨੇਸੀਤਿ ਗવੇਸਿ, ਏਕਂ ਦ੍વੇਤਿ વਾ ਗਣਯਨ੍ਤੋ ਸਮਾਨਯਿ। ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨਾਤਿ ਪਾਯੇਨ, ਬਹੁਕਾਨਿ ਅਦ੍ਦਸ, ਅਪ੍ਪਾਨਿ ਨ ਅਦ੍ਦਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤੋ ਯਾਨਿ ਨ ਅਦ੍ਦਸ ਤੇਸਂ ਦੀਪਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਠਪੇਤ੍વਾ ਦ੍વੇ’’ਤਿ। ਕਙ੍ਖਤੀਤਿ ‘‘ਅਹੋ વਤ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਥਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ। વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਤੀਤਿ ਤਤੋ ਤਤੋ ਤਾਨਿ વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਕਿਚ੍ਛਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਦਟ੍ਠੁਂ। ਨਾਧਿਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਤਾਯ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਨ ਸਮ੍ਪਸੀਦਤੀਤਿ ਤਤੋ – ‘‘ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਲਕ੍ਖਣੋ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਭਗવਤਿ ਪਸਾਦਂ ਨਾਪਜ੍ਜਤਿ। ਕਙ੍ਖਾਯ વਾ ਦੁਬ੍ਬਲਾ વਿਮਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਮਜ੍ਝਿਮਾ, ਅਨਧਿਮੁਚ੍ਚਨਤਾਯ ਬਲવਤੀ, ਅਸਮ੍ਪਸਾਦੇਨ ਤੇਹਿ ਤੀਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਲੁਸਿਯਭਾવੋ। ਕੋਸੋਹਿਤੇਤਿ વਤ੍ਥਿਕੋਸੇਨ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ। વਤ੍ਥਗੁਯ੍ਹੇਤਿ ਅਙ੍ਗਜਾਤੇ ਭਗવਤੋ ਹਿ વਰવਾਰਣਸ੍ਸੇવ ਕੋਸੋਹਿਤਂ વਤ੍ਥਗੁਯ੍ਹਂ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਂ ਪਦੁਮਗਬ੍ਭਸਮਾਨਂ। ਤਂ ਸੋ વਤ੍ਥਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ, ਅਨ੍ਤੋਮੁਖਗਤਾਯ ਚ ਜਿવ੍ਹਾਯ ਪਹੂਤਭਾવਂ ਅਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਨ੍ਤੋ ਤੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਲਕ੍ਖਣੇਸੁ ਕਙ੍ਖੀ ਅਹੋਸਿ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛੀ।

    Samannesīti gavesi, ekaṃ dveti vā gaṇayanto samānayi. Yebhuyyenāti pāyena, bahukāni addasa, appāni na addasāti attho. Tato yāni na addasa tesaṃ dīpanatthaṃ vuttaṃ – ‘‘ṭhapetvā dve’’ti. Kaṅkhatīti ‘‘aho vata passeyya’’nti patthanaṃ uppādeti. Vicikicchatīti tato tato tāni vicinanto kicchati na sakkoti daṭṭhuṃ. Nādhimuccatīti tāya vicikicchāya sanniṭṭhānaṃ na gacchati. Na sampasīdatīti tato – ‘‘paripuṇṇalakkhaṇo aya’’nti bhagavati pasādaṃ nāpajjati. Kaṅkhāya vā dubbalā vimati vuttā, vicikicchāya majjhimā, anadhimuccanatāya balavatī, asampasādena tehi tīhi dhammehi cittassa kālusiyabhāvo. Kosohiteti vatthikosena paṭicchanne. Vatthaguyheti aṅgajāte bhagavato hi varavāraṇasseva kosohitaṃ vatthaguyhaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ padumagabbhasamānaṃ. Taṃ so vatthapaṭicchannattā apassanto, antomukhagatāya ca jivhāya pahūtabhāvaṃ asallakkhento tesu dvīsu lakkhaṇesu kaṅkhī ahosi vicikicchī.

    ੨੮੮. ਤਥਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਤਂ ਰੂਪਂ। ਕਿਮੇਤ੍ਥ ਅਞ੍ਞੇਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ? વੁਤ੍ਤਮੇਤਂ ਨਾਗਸੇਨਤ੍ਥੇਰੇਨੇવ ਮਿਲਿਨ੍ਦਰਞ੍ਞਾ ਪੁਟ੍ਠੇਨ – ‘‘ਦੁਕ੍ਕਰਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਾਗਸੇਨ, ਭਗવਤਾ ਕਤਨ੍ਤਿ। ਕਿਂ ਮਹਾਰਾਜਾਤਿ? ਮਹਾਜਨੇਨ ਹਿਰਿਕਰਣੋਕਾਸਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਯੁ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਚ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿ ਉਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਚ, ਬਾવਰਿਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੇવਾਸੀਨਂ ਸੋਲ਼ਸਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਞ੍ਚ , ਸੇਲਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਚ ਅਨ੍ਤੇવਾਸੀਨਂ ਤਿਸਤਮਾਣવਾਨਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਸਿ, ਭਨ੍ਤੇਤਿ। ਨ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਗવਾ ਗੁਯ੍ਹਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਛਾਯਂ ਭਗવਾ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ ਨਿવਾਸਨਨਿવਤ੍ਥਂ ਕਾਯਬਨ੍ਧਨਬਦ੍ਧਂ ਚੀવਰਪਾਰੁਤਂ ਛਾਯਾਰੂਪਕਮਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ ਮਹਾਰਾਜਾਤਿ। ਛਾਯਂ ਦਿਟ੍ਠੇ ਸਤਿ ਦਿਟ੍ਠਂਯੇવ ਨਨੁ, ਭਨ੍ਤੇਤਿ? ਤਿਟ੍ਠਤੇਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਹਦਯਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਬੁਜ੍ਝਨਕਸਤ੍ਤੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ਹਦਯਮਂਸਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ। ਕਲ੍ਲੋਸਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਾਗਸੇਨਾ’’ਤਿ।

    288.Tathārūpanti taṃ rūpaṃ. Kimettha aññena vattabbaṃ? Vuttametaṃ nāgasenatthereneva milindaraññā puṭṭhena – ‘‘dukkaraṃ, bhante, nāgasena, bhagavatā katanti. Kiṃ mahārājāti? Mahājanena hirikaraṇokāsaṃ brahmāyu brāhmaṇassa ca antevāsi uttarassa ca, bāvarissa antevāsīnaṃ soḷasabrāhmaṇānañca , selassa brāhmaṇassa ca antevāsīnaṃ tisatamāṇavānañca dassesi, bhanteti. Na, mahārāja, bhagavā guyhaṃ dassesi. Chāyaṃ bhagavā dassesi. Iddhiyā abhisaṅkharitvā nivāsananivatthaṃ kāyabandhanabaddhaṃ cīvarapārutaṃ chāyārūpakamattaṃ dassesi mahārājāti. Chāyaṃ diṭṭhe sati diṭṭhaṃyeva nanu, bhanteti? Tiṭṭhatetaṃ, mahārāja, hadayarūpaṃ disvā bujjhanakasatto bhaveyya, hadayamaṃsaṃ nīharitvā dasseyya sammāsambuddhoti. Kallosi, bhante, nāgasenā’’ti.

    ਨਿਨ੍ਨਾਮੇਤ੍વਾਤਿ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ। ਅਨੁਮਸੀਤਿ ਕਥਿਨਸੂਚਿਂ વਿਯ ਕਤ੍વਾ ਅਨੁਮਜ੍ਜਿ, ਤਥਾਕਰਣੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਮੁਦੁਭਾવੋ, ਕਣ੍ਣਸੋਤਾਨੁਮਸਨੇਨ ਦੀਘਭਾવੋ, ਨਾਸਿਕਸੋਤਾਨੁਮਸਨੇਨ ਤਨੁਭਾવੋ, ਨਲਾਟਚ੍ਛਾਦਨੇਨ ਪੁਥੁਲਭਾવੋ ਪਕਾਸਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Ninnāmetvāti nīharitvā. Anumasīti kathinasūciṃ viya katvā anumajji, tathākaraṇena cettha mudubhāvo, kaṇṇasotānumasanena dīghabhāvo, nāsikasotānumasanena tanubhāvo, nalāṭacchādanena puthulabhāvo pakāsitoti veditabbo.

    ੨੮੯. ਪਟਿਮਾਨੇਨ੍ਤੋਤਿ ਆਗਮੇਨ੍ਤੋ, ਆਗਮਨਮਸ੍ਸ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤੋ ਉਦਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    289.Paṭimānentoti āgamento, āgamanamassa patthento udikkhantoti attho.

    ੨੯੦. ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋਤਿ ਕਥਾ ਚ ਸਲ੍ਲਾਪੋ ਚ, ਕਥਨਂ ਪਟਿਕਥਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    290.Kathāsallāpoti kathā ca sallāpo ca, kathanaṃ paṭikathananti attho.

    ੨੯੧. ਅਹੋ વਤਾਤਿ ਗਰਹવਚਨਮੇਤਂ। ਰੇਤਿ ਇਦਂ ਹੀਲ਼ਨવਸੇਨ ਆਮਨ੍ਤਨਂ। ਪਣ੍ਡਿਤਕਾਤਿ ਤਮੇવ ਜਿਗੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਆਹ। ਸੇਸਪਦਦ੍વਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏવਰੂਪੇਨ ਕਿਰ ਭੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਤ੍ਥਚਰਕੇਨਾਤਿ ਇਦਂ ਯਾਦਿਸੋ ਤ੍વਂ, ਏਦਿਸੇ ਅਤ੍ਥਚਰਕੇ ਹਿਤਕਾਰਕੇ ਸਤਿ ਪੁਰਿਸੋ ਨਿਰਯਂਯੇવ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਨ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰਾਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ। ਆਸਜ੍ਜ ਆਸਜ੍ਜਾਤਿ ਘਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਘਟ੍ਟੇਤ੍વਾ। ਅਮ੍ਹੇਪਿ ਏવਂ ਉਪਨੇਯ੍ਯ ਉਪਨੇਯ੍ਯਾਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਖੋ ਪਨ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠ ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤੀਤਿਆਦੀਨਿ વਤ੍વਾ ਏવਂ ਉਪਨੇਤ੍વਾ ਉਪਨੇਤ੍વਾ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ ਕਾਰਣਂ ਆવਿਕਰਿਤ੍વਾ ਸੁਟ੍ਠੁ ਦਾਸਾਦਿਭਾવਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਅવਚ, ਤਯਾ ਅਮ੍ਹੇ ਅਕ੍ਕੋਸਾਪਿਤਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਪਦਸਾਯੇવ ਪવਤ੍ਤੇਸੀਤਿ ਪਾਦੇਨ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਭੂਮਿਯਂ ਪਾਤੇਸਿ। ਯਞ੍ਚ ਸੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਆਚਰਿਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਰਥਂ ਆਰੁਹਿਤ੍વਾ ਸਾਰਥਿ ਹੁਤ੍વਾ ਅਗਮਾਸਿ , ਤਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਠਾਨਂ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਰਥਸ੍ਸ ਪੁਰਤੋ ਪਦਸਾ ਯੇવਸ੍ਸ ਗਮਨਂ ਅਕਾਸਿ।

    291.Aho vatāti garahavacanametaṃ. Reti idaṃ hīḷanavasena āmantanaṃ. Paṇḍitakāti tameva jigucchanto āha. Sesapadadvayepi eseva nayo. Evarūpena kira bho puriso atthacarakenāti idaṃ yādiso tvaṃ, edise atthacarake hitakārake sati puriso nirayaṃyeva gaccheyya, na aññatrāti imamatthaṃ sandhāya vadati. Āsajja āsajjāti ghaṭṭetvā ghaṭṭetvā. Amhepi evaṃ upaneyya upaneyyāti brāhmaṇo kho pana ambaṭṭha pokkharasātītiādīni vatvā evaṃ upanetvā upanetvā paṭicchannaṃ kāraṇaṃ āvikaritvā suṭṭhu dāsādibhāvaṃ āropetvā avaca, tayā amhe akkosāpitāti adhippāyo. Padasāyeva pavattesīti pādena paharitvā bhūmiyaṃ pātesi. Yañca so pubbe ācariyena saddhiṃ rathaṃ āruhitvā sārathi hutvā agamāsi , tampissa ṭhānaṃ acchinditvā rathassa purato padasā yevassa gamanaṃ akāsi.

    ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤਿਬੁਦ੍ਧੂਪਸਙ੍ਕਮਨવਣ੍ਣਨਾ

    Pokkharasātibuddhūpasaṅkamanavaṇṇanā

    ੨੯੨-੨੯੬. ਅਤਿવਿਕਾਲੋਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ વਿਕਾਲੋ, ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਕਥਾਯਪਿ ਕਾਲੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਆਗਮਾ ਨੁ ਖ੍વਿਧ ਭੋਤਿ ਆਗਮਾ ਨੁ ਖੋ ਇਧ ਭੋ। ਅਧਿવਾਸੇਤੂਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਤੁ। ਅਜ੍ਜਤਨਾਯਾਤਿ ਯਂ ਮੇ ਤੁਮ੍ਹੇਸੁ ਕਾਰਂ ਕਰੋਤੋ ਅਜ੍ਜ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਪੁਞ੍ਞਞ੍ਚ ਪੀਤਿਪਾਮੋਜ੍ਜਞ੍ਚ ਤਦਤ੍ਥਾਯ। ਅਧਿવਾਸੇਸਿ ਭਗવਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨਾਤਿ ਭਗવਾ ਕਾਯਙ੍ਗਂ વਾ વਾਚਙ੍ਗਂ વਾ ਅਚੋਪੇਤ੍વਾ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇਯੇવ ਖਨ੍ਤਿਂ ਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨ ਅਧਿવਾਸੇਸਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਅਨੁਗ੍ਗਹਣਤ੍ਥਂ ਮਨਸਾવ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।

    292-296.Ativikāloti suṭṭhu vikālo, sammodanīyakathāyapi kālo natthi. Āgamā nu khvidha bhoti āgamā nu kho idha bho. Adhivāsetūti sampaṭicchatu. Ajjatanāyāti yaṃ me tumhesu kāraṃ karoto ajja bhavissati puññañca pītipāmojjañca tadatthāya. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvenāti bhagavā kāyaṅgaṃ vā vācaṅgaṃ vā acopetvā abbhantareyeva khantiṃ dhārento tuṇhībhāvena adhivāsesi. Brāhmaṇassa anuggahaṇatthaṃ manasāva sampaṭicchīti vuttaṃ hoti.

    ੨੯੭. ਪਣੀਤੇਨਾਤਿ ਉਤ੍ਤਮੇਨ। ਸਹਤ੍ਥਾਤਿ ਸਹਤ੍ਥੇਨ। ਸਨ੍ਤਪ੍ਪੇਸੀਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਤਪ੍ਪੇਸਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਸੁਹਿਤਂ ਯਾવਦਤ੍ਥਂ ਅਕਾਸਿ। ਸਮ੍ਪવਾਰੇਸੀਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪવਾਰੇਸਿ, ਅਲਂ ਅਲਨ੍ਤਿ ਹਤ੍ਥਸਞ੍ਞਾਯ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਾਪੇਸਿ। ਭੁਤ੍ਤਾવਿਨ੍ਤਿ ਭੁਤ੍ਤવਨ੍ਤਂ। ਓਨੀਤਪਤ੍ਤਪਾਣਿਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਤਤੋ ਓਨੀਤਪਾਣਿਂ, ਅਪਨੀਤਹਤ੍ਥਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਓਨਿਤ੍ਤਪਤ੍ਤਪਾਣਿਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਓਨਿਤ੍ਤਂ ਨਾਨਾਭੂਤਂ વਿਨਾਭੂਤਂ ਪਤ੍ਤਂ ਪਾਣਿਤੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਓਨਿਤ੍ਤਪਤ੍ਤਪਾਣਿ, ਤਂ ਓਨਿਤ੍ਤਪਤ੍ਤਪਾਣਿਂ। ਹਤ੍ਥੇ ਚ ਪਤ੍ਤਞ੍ਚ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤੇ ਪਤ੍ਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦੀਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏવਂ ਭੂਤਂ ਞਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਓਕਾਸੇ ਨਿਸੀਦੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    297.Paṇītenāti uttamena. Sahatthāti sahatthena. Santappesīti suṭṭhu tappesi paripuṇṇaṃ suhitaṃ yāvadatthaṃ akāsi. Sampavāresīti suṭṭhu pavāresi, alaṃ alanti hatthasaññāya paṭikkhipāpesi. Bhuttāvinti bhuttavantaṃ. Onītapattapāṇinti pattato onītapāṇiṃ, apanītahatthanti vuttaṃ hoti. Onittapattapāṇintipi pāṭho. Tassattho – onittaṃ nānābhūtaṃ vinābhūtaṃ pattaṃ pāṇito assāti onittapattapāṇi, taṃ onittapattapāṇiṃ. Hatthe ca pattañca dhovitvā ekamante pattaṃ nikkhipitvā nisinnanti attho. Ekamantaṃ nisīdīti bhagavantaṃ evaṃ bhūtaṃ ñatvā ekasmiṃ okāse nisīdīti attho.

    ੨੯੮. ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਂ ਕਥਨ੍ਤਿ ਅਨੁਪਟਿਪਾਟਿਕਥਂ। ਆਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਾ ਨਾਮ ਦਾਨਾਨਨ੍ਤਰਂ ਸੀਲਂ, ਸੀਲਾਨਨ੍ਤਰਂ ਸਗ੍ਗੋ, ਸਗ੍ਗਾਨਨ੍ਤਰਂ ਮਗ੍ਗੋਤਿ ਏਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥਾਨਂ ਦੀਪਨਕਥਾ। ਤੇਨੇવ – ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ ਦਾਨਕਥ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਓਕਾਰਨ੍ਤਿ ਅવਕਾਰਂ ਲਾਮਕਭਾવਂ। ਸਾਮੁਕ੍ਕਂਸਿਕਾਤਿ ਸਾਮਂ ਉਕ੍ਕਂਸਿਕਾ, ਅਤ੍ਤਨਾਯੇવ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਗਹਿਤਾ, ਸਯਮ੍ਭੂਞਾਣੇਨ ਦਿਟ੍ਠਾ, ਅਸਾਧਾਰਣਾ ਅਞ੍ਞੇਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਾ ਪਨ ਸਾਤਿ? ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਦੇਸਨਾ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਦੁਕ੍ਖਂ, ਸਮੁਦਯਂ, ਨਿਰੋਧਂ, ਮਗ੍ਗ’’ਨ੍ਤਿ। ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਖੁਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਆਕਾਰਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ – ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਤਞ੍ਹਿ ਨਿਰੋਧਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਕਿਚ੍ਚવਸੇਨ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਤਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ।

    298.Anupubbiṃ kathanti anupaṭipāṭikathaṃ. Ānupubbikathā nāma dānānantaraṃ sīlaṃ, sīlānantaraṃ saggo, saggānantaraṃ maggoti etesaṃ atthānaṃ dīpanakathā. Teneva – ‘‘seyyathidaṃ dānakatha’’ntiādimāha. Okāranti avakāraṃ lāmakabhāvaṃ. Sāmukkaṃsikāti sāmaṃ ukkaṃsikā, attanāyeva uddharitvā gahitā, sayambhūñāṇena diṭṭhā, asādhāraṇā aññesanti attho. Kā pana sāti? Ariyasaccadesanā. Tenevāha – ‘‘dukkhaṃ, samudayaṃ, nirodhaṃ, magga’’nti. Dhammacakkhunti ettha sotāpattimaggo adhippeto. Tassa uppattiākāradassanatthaṃ – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti āha. Tañhi nirodhaṃ ārammaṇaṃ katvā kiccavasena evaṃ sabbasaṅkhataṃ paṭivijjhantaṃ uppajjati.

    ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤਿਉਪਾਸਕਤ੍ਤਪਟਿવੇਦਨਾવਣ੍ਣਨਾ

    Pokkharasātiupāsakattapaṭivedanāvaṇṇanā

    ੨੯੯. ਦਿਟ੍ਠੋ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੋ ਏਤੇਨਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ। ਤਿਣ੍ਣਾ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਅਨੇਨਾਤਿ ਤਿਣ੍ਣવਿਚਿਕਿਚ੍ਛੋ। વਿਗਤਾ ਕਥਂਕਥਾ ਅਸ੍ਸਾਤਿ વਿਗਤਕਥਂਕਥੋ। વੇਸਾਰਜ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੋਤਿ વਿਸਾਰਦਭਾવਂ ਪਤ੍ਤੋ। ਕਤ੍ਥ? ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨੇ। ਨਾਸ੍ਸ ਪਰੋ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਨ ਪਰਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਾਯ ਏਤ੍ਥ વਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਪਰਪ੍ਪਚ੍ਚਯੋ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯਤ੍ਤਾ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਚ ਪਾਕਟਮੇવਾਤਿ।

    299. Diṭṭho ariyasaccadhammo etenāti diṭṭhadhammo. Esa nayo sesapadesupi. Tiṇṇā vicikicchā anenāti tiṇṇavicikiccho. Vigatā kathaṃkathā assāti vigatakathaṃkatho. Vesārajjappattoti visāradabhāvaṃ patto. Kattha? Satthusāsane. Nāssa paro paccayo, na parassa saddhāya ettha vattatīti aparappaccayo. Sesaṃ sabbattha vuttanayattā uttānatthattā ca pākaṭamevāti.

    ਇਤਿ ਸੁਮਙ੍ਗਲવਿਲਾਸਿਨਿਯਾ ਦੀਘਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯਂ

    Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ

    ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Ambaṭṭhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ੪. ਸੋਣਦਣ੍ਡਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 4. Soṇadaṇḍasuttavaṇṇanā




    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਦੀਘਨਿਕਾਯ • Dīghanikāya / ੩. ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਸੁਤ੍ਤਂ • 3. Ambaṭṭhasuttaṃ

    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਦੀਘਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ੩. ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 3. Ambaṭṭhasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact