Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਾਨવਤ੍ਥੁ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
੫. ਅਮ੍ਬવਿਮਾਨવਣ੍ਣਨਾ
5. Ambavimānavaṇṇanā
ਉਚ੍ਚਮਿਦਂ ਮਣਿਥੂਣਨ੍ਤਿ ਅਮ੍ਬવਿਮਾਨਂ। ਤਸ੍ਸ ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਭਗવਾ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਤਿ વੇਲ਼ੁવਨੇ। ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਰਾਜਗਹੇ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਦੁਗ੍ਗਤਪੁਰਿਸੋ ਪਰੇਸਂ ਭਤ੍ਤવੇਤਨਭਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਮ੍ਬવਨਂ ਰਕ੍ਖਤਿ। ਸੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਂ ਗਿਮ੍ਹਸਮਯੇ ਸੂਰਿਯਾਤਪਸਨ੍ਤਤ੍ਤੇ ਉਣ੍ਹવਾਲਿਕਾਨਿਪ੍ਪੀਲ਼ਿਤੇ વਿਪ੍ਫਨ੍ਦਮਾਨਮਰੀਚਿਜਾਲવਿਤ੍ਥਤੇ ਭੂਮਿਪ੍ਪਦੇਸੇ ਤਸ੍ਸ ਅਮ੍ਬਾਰਾਮਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਸੇਦਾਗਤੇਨ ਗਤ੍ਤੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਞ੍ਜਾਤਗਾਰવਬਹੁਮਾਨੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ ‘‘ਮਹਾ ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਘਮ੍ਮਪਰਿਲ਼ਾਹੋ, ਅਤਿવਿਯ ਪਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਰੂਪੋ વਿਯ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਯ੍ਯੋ ਇਮਂ ਅਮ੍ਬਾਰਾਮਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ વਿਸ੍ਸਮਿਤ੍વਾ ਅਦ੍ਧਾਨਪਰਿਸ੍ਸਮਂ ਪਟਿવਿਨੋਦੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਥ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਉਪਾਦਾਯਾ’’ਤਿ। ਥੇਰੋ વਿਸੇਸਤੋ ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪਸਾਦਂ ਪਰਿਬ੍ਰੂਹੇਤੁਕਾਮੋ ਤਂ ਆਰਾਮਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ ਅਮ੍ਬਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਿ।
Uccamidaṃmaṇithūṇanti ambavimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā rājagahe viharati veḷuvane. Tena samayena rājagahe aññataro duggatapuriso paresaṃ bhattavetanabhato hutvā ambavanaṃ rakkhati. So ekadivasaṃ āyasmantaṃ sāriputtaṃ gimhasamaye sūriyātapasantatte uṇhavālikānippīḷite vipphandamānamarīcijālavitthate bhūmippadese tassa ambārāmassa avidūrena maggena sedāgatena gattena gacchantaṃ disvā sañjātagāravabahumāno upasaṅkamitvā evamāha ‘‘mahā ayaṃ, bhante, ghammapariḷāho, ativiya parissantarūpo viya dissati, sādhu, bhante, ayyo imaṃ ambārāmaṃ pavisitvā muhuttaṃ vissamitvā addhānaparissamaṃ paṭivinodetvā gacchatha anukampaṃ upādāyā’’ti. Thero visesato tassa cittappasādaṃ paribrūhetukāmo taṃ ārāmaṃ pavisitvā aññatarassa ambarukkhassa mūle nisīdi.
ਪੁਨ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਆਹ ‘‘ਸਚੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨ੍ਹਾਯਿਤੁਕਾਮਤ੍ਥ, ਅਹਂ ਇਤੋ ਕੂਪਤੋ ਉਦਕਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਤੁਮ੍ਹੇ ਨ੍ਹਾਪੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਪਾਨੀਯਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਥੇਰੋਪਿ ਅਧਿવਾਸੇਸਿ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨ। ਸੋ ਕੂਪਤੋ ਉਦਕਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਪਰਿਸ੍ਸਾવੇਤ੍વਾ ਥੇਰਂ ਨ੍ਹਾਪੇਸਿ, ਨ੍ਹਾਪੇਤ੍વਾ ਚ ਹਤ੍ਥਪਾਦੇ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਾਨੀਯਂ ਉਪਨੇਸਿ। ਥੇਰੋ ਪਾਨੀਯਂ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਦਰਥੋ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਉਦਕਦਾਨੇ ਚੇવ ਨ੍ਹਾਪਨੇ ਚ ਅਨੁਮੋਦਨਂ વਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਥ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ‘‘ਘਮ੍ਮਾਭਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ વਤ ਥੇਰਸ੍ਸ ਘਮ੍ਮਪਰਿਲ਼ਾਹਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭੇਸਿਂ, ਬਹੁਂ વਤ ਮਯਾ ਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ ਉਲ਼ਾਰਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਸਿ। ਸੋ ਅਪਰਭਾਗੇ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਤਾવਤਿਂਸੇਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ। ਤਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਇਮਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਕਤਪੁਞ੍ਞਂ ਪੁਚ੍ਛਿ।
Puna so puriso āha ‘‘sace, bhante, nhāyitukāmattha, ahaṃ ito kūpato udakaṃ uddharitvā tumhe nhāpessāmi, pānīyañca dassāmī’’ti. Theropi adhivāsesi tuṇhībhāvena. So kūpato udakaṃ uddharitvā parissāvetvā theraṃ nhāpesi, nhāpetvā ca hatthapāde dhovitvā nisinnassa pānīyaṃ upanesi. Thero pānīyaṃ pivitvā paṭippassaddhadaratho tassa purisassa udakadāne ceva nhāpane ca anumodanaṃ vatvā pakkāmi. Atha so puriso ‘‘ghammābhitattassa vata therassa ghammapariḷāhaṃ paṭippassambhesiṃ, bahuṃ vata mayā puññaṃ pasuta’’nti uḷārapītisomanassaṃ paṭisaṃvedesi. So aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsesu uppajji. Taṃ āyasmā mahāmoggallāno upasaṅkamitvā imāhi gāthāhi katapuññaṃ pucchi.
੧੧੪੬.
1146.
‘‘ਉਚ੍ਚਮਿਦਂ ਮਣਿਥੂਣਂ વਿਮਾਨਂ, ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਦ੍વਾਦਸ ਯੋਜਨਾਨਿ।
‘‘Uccamidaṃ maṇithūṇaṃ vimānaṃ, samantato dvādasa yojanāni;
ਕੂਟਾਗਾਰਾ ਸਤ੍ਤਸਤਾ ਉਲ਼ਾਰਾ, વੇਲ਼ੁਰਿਯਥਮ੍ਭਾ ਰੁਚਕਤ੍ਥਤਾ ਸੁਭਾ॥
Kūṭāgārā sattasatā uḷārā, veḷuriyathambhā rucakatthatā subhā.
੧੧੪੭.
1147.
‘‘ਤਤ੍ਥਚ੍ਛਸਿ ਪਿવਸਿ ਖਾਦਸਿ ਚ, ਦਿਬ੍ਬਾ ਚ વੀਣਾ ਪવਦਨ੍ਤਿ વਗ੍ਗੁਂ।
‘‘Tatthacchasi pivasi khādasi ca, dibbā ca vīṇā pavadanti vagguṃ;
ਦਿਬ੍ਬਾ ਰਸਾ ਕਾਮਗੁਣੇਤ੍ਥ ਪਞ੍ਚ, ਨਾਰਿਯੋ ਚ ਨਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਛਨ੍ਨਾ॥
Dibbā rasā kāmaguṇettha pañca, nāriyo ca naccanti suvaṇṇachannā.
੧੧੪੮.
1148.
‘‘ਕੇਨ ਤੇਤਾਦਿਸੋ વਣ੍ਣੋ…ਪੇ॰…
‘‘Kena tetādiso vaṇṇo…pe…
વਣ੍ਣੋ ਚ ਤੇ ਸਬ੍ਬਦਿਸਾ ਪਭਾਸਤੀ’’ਤਿ॥
Vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti.
੧੧੫੦.
1150.
‘‘ਸੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਮਨੋ…ਪੇ॰…
‘‘So devaputto attamano…pe…
ਯਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਿਦਂ ਫਲਂ’’॥
Yassa kammassidaṃ phalaṃ’’.
੧੧੫੧.
1151.
‘‘ਗਿਮ੍ਹਾਨਂ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਮਾਸੇ, ਪਤਪਨ੍ਤੇ ਦਿવਙ੍ਕਰੇ।
‘‘Gimhānaṃ pacchime māse, patapante divaṅkare;
ਪਰੇਸਂ ਭਤਕੋ ਪੋਸੋ, ਅਮ੍ਬਾਰਾਮਮਸਿਞ੍ਚਤਿ॥
Paresaṃ bhatako poso, ambārāmamasiñcati.
੧੧੫੨.
1152.
‘‘ਅਥ ਤੇਨਾਗਮਾ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋਤਿ વਿਸ੍ਸੁਤੋ।
‘‘Atha tenāgamā bhikkhu, sāriputtoti vissuto;
ਕਿਲਨ੍ਤਰੂਪੋ ਕਾਯੇਨ, ਅਕਿਲਨ੍ਤੋવ ਚੇਤਸਾ॥
Kilantarūpo kāyena, akilantova cetasā.
੧੧੫੩.
1153.
‘‘ਤਞ੍ਚ ਦਿਸ੍વਾਨ ਆਯਨ੍ਤਂ, ਅવੋਚਂ ਅਮ੍ਬਸਿਞ੍ਚਕੋ।
‘‘Tañca disvāna āyantaṃ, avocaṃ ambasiñcako;
ਸਾਧੁ ਤਂ ਭਨ੍ਤੇ ਨ੍ਹਾਪੇਯ੍ਯਂ, ਯਂ ਮਮਸ੍ਸ ਸੁਖਾવਹਂ॥
Sādhu taṃ bhante nhāpeyyaṃ, yaṃ mamassa sukhāvahaṃ.
੧੧੫੪.
1154.
‘‘ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਯ, ਨਿਕ੍ਖਿਪਿ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ।
‘‘Tassa me anukampāya, nikkhipi pattacīvaraṃ;
ਨਿਸੀਦਿ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਸ੍ਮਿਂ, ਛਾਯਾਯ ਏਕਚੀવਰੋ॥
Nisīdi rukkhamūlasmiṃ, chāyāya ekacīvaro.
੧੧੫੫.
1155.
‘‘ਤਞ੍ਚ ਅਚ੍ਛੇਨ વਾਰਿਨਾ, ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਨਰੋ।
‘‘Tañca acchena vārinā, pasannamānaso naro;
ਨ੍ਹਾਪਯੀ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਸ੍ਮਿਂ, ਛਾਯਾਯ ਏਕਚੀવਰਂ॥
Nhāpayī rukkhamūlasmiṃ, chāyāya ekacīvaraṃ.
੧੧੫੬.
1156.
‘‘ਅਮ੍ਬੋ ਚ ਸਿਤ੍ਤੋ ਸਮਣੋ ਚ ਨ੍ਹਾਪਿਤੋ,
‘‘Ambo ca sitto samaṇo ca nhāpito,
ਮਯਾ ਚ ਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸੁਤਂ ਅਨਪ੍ਪਕਂ।
Mayā ca puññaṃ pasutaṃ anappakaṃ;
ਇਤਿ ਸੋ ਪੀਤਿਯਾ ਕਾਯਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਫਰਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ॥
Iti so pītiyā kāyaṃ, sabbaṃ pharati attano.
੧੧੫੭.
1157.
‘‘ਤਦੇવ ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਅਕਾਸਿਂ ਤਾਯ ਜਾਤਿਯਾ।
‘‘Tadeva ettakaṃ kammaṃ, akāsiṃ tāya jātiyā;
ਪਹਾਯ ਮਾਨੁਸਂ ਦੇਹਂ, ਉਪਪਨ੍ਨੋਮ੍ਹਿ ਨਨ੍ਦਨਂ॥
Pahāya mānusaṃ dehaṃ, upapannomhi nandanaṃ.
੧੧੫੮.
1158.
‘‘ਨਨ੍ਦਨੇ ਚ વਨੇ ਰਮ੍ਮੇ, ਨਾਨਾਦਿਜਗਣਾਯੁਤੇ।
‘‘Nandane ca vane ramme, nānādijagaṇāyute;
ਰਮਾਮਿ ਨਚ੍ਚਗੀਤੇਹਿ, ਅਚ੍ਛਰਾਹਿ ਪੁਰਕ੍ਖਤੋ’’ਤਿ॥ –
Ramāmi naccagītehi, accharāhi purakkhato’’ti. –
ਸੋਪਿ ਤਸ੍ਸ ਇਮਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।
Sopi tassa imāhi gāthāhi byākāsi.
੧੧੫੧. ਤਤ੍ਥ ਗਿਮ੍ਹਾਨਂ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਮਾਸੇਤਿ ਆਸਾਲ਼੍ਹਿਮਾਸੇ। ਪਤਪਨ੍ਤੇਤਿ ਅਤਿવਿਯ ਦਿਪ੍ਪਨ੍ਤੇ, ਸਬ੍ਬਸੋ ਉਣ੍ਹਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦਿવਙ੍ਕਰੇਤਿ ਦਿવਾਕਰੇ, ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ। ਅਸਿਞ੍ਚਤੀਤਿ ਸਿਞ੍ਚਤਿ, -ਕਾਰੋ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ, ਸਿਞ੍ਚਤਿ ਅਮ੍ਬਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇਸੁ ਧੁવਂ ਜਲਸੇਕਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਅਸਿਞ੍ਚਥਾ’’ਤਿ ਚ ਪਾਠੋ, ਸਿਞ੍ਚਿਤ੍ਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਅਸਿਞ੍ਚਹ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਪਠਨ੍ਤਿ, ਪਰੇਸਂ ਭਤਕੋ ਪੋਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤਦਾ ਅਮ੍ਬਾਰਾਮਂ ਅਸਿਞ੍ਚਿਂ ਅਹਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
1151. Tattha gimhānaṃ pacchime māseti āsāḷhimāse. Patapanteti ativiya dippante, sabbaso uṇhaṃ vissajjenteti attho. Divaṅkareti divākare, ayameva vā pāṭho. Asiñcatīti siñcati, -kāro nipātamattaṃ, siñcati ambarukkhamūlesu dhuvaṃ jalasekaṃ karotīti attho. ‘‘Asiñcathā’’ti ca pāṭho, siñcitthāti attho. ‘‘Asiñcaha’’nti ca paṭhanti, paresaṃ bhatako poso hutvā tadā ambārāmaṃ asiñciṃ ahanti attho.
੧੧੫੨. ਤੇਨਾਤਿ ਯੇਨ ਦਿਸਾਭਾਗੇਨ ਸੋ ਅਮ੍ਬਾਰਾਮੋ, ਤੇਨ ਅਗਮਾ ਅਗਞ੍ਛਿ। ਅਕਿਲਨ੍ਤੋવ ਚੇਤਸਾਤਿ ਚੇਤੋਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਚੇਤਸਾ ਅਕਿਲਨ੍ਤੋਪਿ ਸਮਾਨੋ ਕਿਲਨ੍ਤੁਰੂਪੋ ਕਾਯੇਨ ਤੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਅਗਮਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।
1152.Tenāti yena disābhāgena so ambārāmo, tena agamā agañchi. Akilantova cetasāti cetodukkhassa maggeneva pahīnattā cetasā akilantopi samāno kilanturūpo kāyena tena maggena agamāti yojanā.
੧੧੫੩-੪. ਅવੋਚਂ ਅਹਂ ਤਦਾ ਅਮ੍ਬਸਿਞ੍ਚਕੋ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਏਕਚੀવਰੋਤਿ ਨ੍ਹਾਯਿਤੁਕਾਮੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
1153-4.Avocaṃ ahaṃ tadā ambasiñcako hutvāti yojanā. Ekacīvaroti nhāyitukāmoti adhippāyo.
੧੧੫੬. ਇਤੀਤਿ ਏવਂ ‘‘ਅਮ੍ਬੋ ਚ ਸਿਤ੍ਤੋ, ਸਮਣੋ ਚ ਨ੍ਹਾਪਿਤੋ, ਮਯਾ ਚ ਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸੁਤਂ ਅਨਪ੍ਪਕਂ, ਏਕੇਨੇવ ਪਯੋਗੇਨ ਤਿવਿਧੋਪਿ ਅਤ੍ਥੋ ਸਾਧਿਤੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾਕਾਰੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਯ ਪੀਤਿਯਾ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਬ੍ਬਂ ਕਾਯਂ ਫਰਤਿ, ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਫੁਟਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਅਤੀਤਤ੍ਥੇ ਚੇਤਂ વਤ੍ਤਮਾਨવਚਨਂ, ਫਰੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
1156.Itīti evaṃ ‘‘ambo ca sitto, samaṇo ca nhāpito, mayā ca puññaṃ pasutaṃ anappakaṃ, ekeneva payogena tividhopi attho sādhito’’ti iminākārena pavattāya pītiyā so puriso attano sabbaṃ kāyaṃ pharati, nirantaraṃ phuṭaṃ karotīti yojanā. Atītatthe cetaṃ vattamānavacanaṃ, pharīti attho.
੧੧੫੭. ਤਦੇવ ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਤਂ ਏਤ੍ਤਕਂ ਏવਂ ਪਾਨੀਯਦਾਨਮਤ੍ਤਕਂ ਕਮ੍ਮਂ ਅਕਾਸਿਂ, ਤਾਯ ਤਸ੍ਸਂ ਜਾਤਿਯਂ ਅਞ੍ਞਂ ਨਾਨੁਸ੍ਸਰਾਮੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।
1157.Tadeva ettakaṃ kammanti taṃ ettakaṃ evaṃ pānīyadānamattakaṃ kammaṃ akāsiṃ, tāya tassaṃ jātiyaṃ aññaṃ nānussarāmīti adhippāyo. Tesaṃ vuttanayameva.
ਅਮ੍ਬવਿਮਾਨવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Ambavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / વਿਮਾਨવਤ੍ਥੁਪਾਲ਼ਿ • Vimānavatthupāḷi / ੫. ਅਮ੍ਬવਿਮਾਨવਤ੍ਥੁ • 5. Ambavimānavatthu