| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[६५] ५. अनभिरतिजातकवण्णना
[65] 5. Anabhiratijātakavaṇṇanā
यथा नदी च पन्थो चाति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो तथारूपंयेव उपासकं आरब्भ कथेसि। सो पन परिग्गण्हन्तो तस्सा दुस्सीलभावं ञत्वा भण्डितो चित्तब्याकुलताय सत्तट्ठ दिवसे उपट्ठानं नागमासि। सो एकदिवसं विहारं गन्त्वा तथागतं वन्दित्वा निसिन्नो ‘‘कस्मा सत्तट्ठ दिवसानि नागतोसी’’ति वुत्ते ‘‘भरिया मे, भन्ते, दुस्सीला, तस्सा उपरि ब्याकुलचित्तताय नागतोम्ही’’ति आह। सत्था ‘‘उपासक, इत्थीसु ‘अनाचारा एता’ति कोपं अकत्वा मज्झत्तेनेव भवितुं वट्टतीति पुब्बेपि ते पण्डिता कथयिंसु, त्वं पन भवन्तरेन पटिच्छन्नत्ता तं कारणं न सल्लक्खेसी’’ति वत्वा तेन याचितो अतीतं आहरि।
Yathā nadī ca pantho cāti idaṃ satthā jetavane viharanto tathārūpaṃyeva upāsakaṃ ārabbha kathesi. So pana pariggaṇhanto tassā dussīlabhāvaṃ ñatvā bhaṇḍito cittabyākulatāya sattaṭṭha divase upaṭṭhānaṃ nāgamāsi. So ekadivasaṃ vihāraṃ gantvā tathāgataṃ vanditvā nisinno ‘‘kasmā sattaṭṭha divasāni nāgatosī’’ti vutte ‘‘bhariyā me, bhante, dussīlā, tassā upari byākulacittatāya nāgatomhī’’ti āha. Satthā ‘‘upāsaka, itthīsu ‘anācārā etā’ti kopaṃ akatvā majjhatteneva bhavituṃ vaṭṭatīti pubbepi te paṇḍitā kathayiṃsu, tvaṃ pana bhavantarena paṭicchannattā taṃ kāraṇaṃ na sallakkhesī’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो पुरिमनयेनेव दिसापामोक्खो आचरियो अहोसि। अथस्स अन्तेवासिको भरियाय दोसं दिस्वा ब्याकुलचित्तताय कतिपाहं अनागन्त्वा एकदिवसं आचरियेन पुच्छितो तं कारणं निवेदेसि। अथस्स आचरियो ‘‘तात, इत्थियो नाम सब्बसाधारणा , तासु ‘दुस्सीला एता’ति पण्डिता कोपं न करोन्ती’’ति वत्वा ओवादवसेन इमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto purimanayeneva disāpāmokkho ācariyo ahosi. Athassa antevāsiko bhariyāya dosaṃ disvā byākulacittatāya katipāhaṃ anāgantvā ekadivasaṃ ācariyena pucchito taṃ kāraṇaṃ nivedesi. Athassa ācariyo ‘‘tāta, itthiyo nāma sabbasādhāraṇā , tāsu ‘dussīlā etā’ti paṇḍitā kopaṃ na karontī’’ti vatvā ovādavasena imaṃ gāthamāha –
६५.
65.
‘‘यथा नदी च पन्तो च, पानागारं सभा पपा।
‘‘Yathā nadī ca panto ca, pānāgāraṃ sabhā papā;
एवं लोकित्थियो नाम, नासं कुज्झन्ति पण्डिता’’ति॥
Evaṃ lokitthiyo nāma, nāsaṃ kujjhanti paṇḍitā’’ti.
तत्थ यथा नदीति यथा अनेकतित्था नदी न्हानत्थाय सम्पत्तसम्पत्तानं चण्डालादीनम्पि खत्तियादीनम्पि साधारणा, न तत्थ कोचि न्हायितुं न लभति नाम। ‘‘पन्थो’’तिआदीसुपि यथा महामग्गोपि सब्बेसं साधारणो , न कोचि तेन गन्तुं न लभति। पानागारम्पि सुरागेहं सब्बेसं साधारणं, यो यो पातुकामो, सब्बो तत्थ पविसतेव। पुञ्ञत्थिकेहि तत्थ तत्थ मनुस्सानं निवासत्थाय कता सभापि साधारणा, न तत्थ कोचि पविसितुं न लभति। महामग्गे पानीयचाटियो ठपेत्वा कता पपापि सब्बेसं साधारणा, न तत्थ कोचि पानीयं पिवितुं न लभति। एवं लोकित्थियो नामाति एवमेव तात माणव इमस्मिं लोके इत्थियोपि सब्बसाधारणाव, तेनेव च साधारणट्ठेन नदीपन्थपानागारसभापपासदिसा। तस्मा नासं कुज्झन्ति पण्डिता, एतासं इत्थीनं ‘‘लामिका एता अनाचारा दुस्सीला सब्बसाधारणा’’ति चिन्तेत्वा पण्डिता छेका बुद्धिसम्पन्ना न कुज्झन्तीति।
Tattha yathā nadīti yathā anekatitthā nadī nhānatthāya sampattasampattānaṃ caṇḍālādīnampi khattiyādīnampi sādhāraṇā, na tattha koci nhāyituṃ na labhati nāma. ‘‘Pantho’’tiādīsupi yathā mahāmaggopi sabbesaṃ sādhāraṇo , na koci tena gantuṃ na labhati. Pānāgārampi surāgehaṃ sabbesaṃ sādhāraṇaṃ, yo yo pātukāmo, sabbo tattha pavisateva. Puññatthikehi tattha tattha manussānaṃ nivāsatthāya katā sabhāpi sādhāraṇā, na tattha koci pavisituṃ na labhati. Mahāmagge pānīyacāṭiyo ṭhapetvā katā papāpi sabbesaṃ sādhāraṇā, na tattha koci pānīyaṃ pivituṃ na labhati. Evaṃ lokitthiyo nāmāti evameva tāta māṇava imasmiṃ loke itthiyopi sabbasādhāraṇāva, teneva ca sādhāraṇaṭṭhena nadīpanthapānāgārasabhāpapāsadisā. Tasmā nāsaṃ kujjhanti paṇḍitā, etāsaṃ itthīnaṃ ‘‘lāmikā etā anācārā dussīlā sabbasādhāraṇā’’ti cintetvā paṇḍitā chekā buddhisampannā na kujjhantīti.
एवं बोधिसत्तो अन्तेवासिकस्स ओवादं अदासि, सो तं ओवादं सुत्वा मज्झत्तो अहोसि। भरियापिस्स ‘‘आचरियेन किरम्हि ञाता’’ति ततो पट्ठाय पापकम्मं न अकासि। तस्सपि उपासकस्स भरिया ‘‘सत्थारा किरम्हि ञाता’’ति ततो पट्ठाय पापकम्मं न अकासि।
Evaṃ bodhisatto antevāsikassa ovādaṃ adāsi, so taṃ ovādaṃ sutvā majjhatto ahosi. Bhariyāpissa ‘‘ācariyena kiramhi ñātā’’ti tato paṭṭhāya pāpakammaṃ na akāsi. Tassapi upāsakassa bhariyā ‘‘satthārā kiramhi ñātā’’ti tato paṭṭhāya pāpakammaṃ na akāsi.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा सच्चानि पकासेसि, सच्चपरियोसाने उपासको सोतापत्तिफले पतिट्ठहि। सत्थापि अनुसन्धिं घटेत्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा जयम्पतिकाव एतरहि जयम्पतिका, आचरियब्राह्मणो पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsesi, saccapariyosāne upāsako sotāpattiphale patiṭṭhahi. Satthāpi anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā jayampatikāva etarahi jayampatikā, ācariyabrāhmaṇo pana ahameva ahosi’’nti.
अनभिरतिजातकवण्णना पञ्चमा।
Anabhiratijātakavaṇṇanā pañcamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ६५. अनभिरतिजातकं • 65. Anabhiratijātakaṃ
