Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मज्झिमनिकाय • Majjhimanikāya |
२. आनन्दभद्देकरत्तसुत्तं
2. Ānandabhaddekarattasuttaṃ
२७६. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन आयस्मा आनन्दो उपट्ठानसालायं भिक्खूनं धम्मिया कथाय सन्दस्सेति समादपेति समुत्तेजेति सम्पहंसेति, भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्च भासति।
276. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena āyasmā ānando upaṭṭhānasālāyaṃ bhikkhūnaṃ dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaṃseti, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca bhāsati.
अथ खो भगवा सायन्हसमयं पटिसल्लाना वुट्ठितो येनुपट्ठानसाला तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा पञ्ञत्ते आसने निसीदि। निसज्ज खो भगवा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘को नु खो, भिक्खवे, उपट्ठानसालायं भिक्खूनं धम्मिया कथाय सन्दस्सेसि समादपेसि समुत्तेजेसि सम्पहंसेसि, भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्च अभासी’’ति? ‘‘आयस्मा, भन्ते, आनन्दो उपट्ठानसालायं भिक्खूनं धम्मिया कथाय सन्दस्सेसि समादपेसि समुत्तेजेसि सम्पहंसेसि, भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्च अभासी’’ति।
Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘ko nu kho, bhikkhave, upaṭṭhānasālāyaṃ bhikkhūnaṃ dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsī’’ti? ‘‘Āyasmā, bhante, ānando upaṭṭhānasālāyaṃ bhikkhūnaṃ dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsī’’ti.
अथ खो भगवा आयस्मन्तं आनन्दं आमन्तेसि – ‘‘यथा कथं पन त्वं, आनन्द, भिक्खूनं धम्मिया कथाय सन्दस्सेसि समादपेसि समुत्तेजेसि सम्पहंसेसि , भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्च अभासी’’ति? ‘‘एवं खो अहं, भन्ते, भिक्खूनं धम्मिया कथाय सन्दस्सेसिं समादपेसिं समुत्तेजेसिं सम्पहंसेसिं, भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्च अभासिं –
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘yathā kathaṃ pana tvaṃ, ānanda, bhikkhūnaṃ dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi , bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsī’’ti? ‘‘Evaṃ kho ahaṃ, bhante, bhikkhūnaṃ dhammiyā kathāya sandassesiṃ samādapesiṃ samuttejesiṃ sampahaṃsesiṃ, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsiṃ –
‘‘अतीतं नान्वागमेय्य, नप्पटिकङ्खे अनागतं।
‘‘Atītaṃ nānvāgameyya, nappaṭikaṅkhe anāgataṃ;
यदतीतं पहीनं तं, अप्पत्तञ्च अनागतं॥
Yadatītaṃ pahīnaṃ taṃ, appattañca anāgataṃ.
‘‘पच्चुप्पन्नञ्च यो धम्मं, तत्थ तत्थ विपस्सति।
‘‘Paccuppannañca yo dhammaṃ, tattha tattha vipassati;
असंहीरं असंकुप्पं, तं विद्वा मनुब्रूहये॥
Asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ, taṃ vidvā manubrūhaye.
‘‘अज्जेव किच्चमातप्पं, को जञ्ञा मरणं सुवे।
‘‘Ajjeva kiccamātappaṃ, ko jaññā maraṇaṃ suve;
न हि नो सङ्गरं तेन, महासेनेन मच्चुना॥
Na hi no saṅgaraṃ tena, mahāsenena maccunā.
‘‘एवं विहारिं आतापिं, अहोरत्तमतन्दितं।
‘‘Evaṃ vihāriṃ ātāpiṃ, ahorattamatanditaṃ;
तं वे भद्देकरत्तोति, सन्तो आचिक्खते मुनि’’॥
Taṃ ve bhaddekarattoti, santo ācikkhate muni’’.
२७७. ‘‘कथञ्च, आवुसो, अतीतं अन्वागमेति? एवंरूपो अहोसिं अतीतमद्धानन्ति तत्थ नन्दिं समन्वानेति, एवंवेदनो अहोसिं अतीतमद्धानन्ति तत्थ नन्दिं समन्वानेति, एवंसञ्ञो अहोसिं अतीतमद्धानन्ति तत्थ नन्दिं समन्वानेति, एवंसङ्खारो अहोसिं अतीतमद्धानन्ति तत्थ नन्दिं समन्वानेति, एवंविञ्ञाणो अहोसिं अतीतमद्धानन्ति तत्थ नन्दिं समन्वानेति – एवं खो, आवुसो, अतीतं अन्वागमेति।
277. ‘‘Kathañca, āvuso, atītaṃ anvāgameti? Evaṃrūpo ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti, evaṃvedano ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti, evaṃsañño ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti, evaṃsaṅkhāro ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti, evaṃviññāṇo ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti – evaṃ kho, āvuso, atītaṃ anvāgameti.
‘‘कथञ्च, आवुसो, अतीतं नान्वागमेति? एवंरूपो अहोसिं अतीतमद्धानन्ति तत्थ नन्दिं न समन्वानेति, एवंवेदनो अहोसिं अतीतमद्धानन्ति तत्थ नन्दिं न समन्वानेति, एवंसञ्ञो अहोसिं अतीतमद्धानन्ति तत्थ नन्दिं न समन्वानेति, एवंसङ्खारो अहोसिं अतीतमद्धानन्ति तत्थ नन्दिं न समन्वानेति, एवंविञ्ञाणो अहोसिं अतीतमद्धानन्ति तत्थ नन्दिं न समन्वानेति – एवं खो, आवुसो, अतीतं नान्वागमेति।
‘‘Kathañca, āvuso, atītaṃ nānvāgameti? Evaṃrūpo ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti, evaṃvedano ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti, evaṃsañño ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti, evaṃsaṅkhāro ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti, evaṃviññāṇo ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti – evaṃ kho, āvuso, atītaṃ nānvāgameti.
‘‘कथञ्च, आवुसो, अनागतं पटिकङ्खति? एवंरूपो सियं अनागतमद्धानन्ति तत्थ नन्दिं समन्वानेति, एवंवेदनो सियं…पे॰… एवंसञ्ञो सियं… एवंसङ्खारो सियं… एवंविञ्ञाणो सियं अनागतमद्धानन्ति तत्थ नन्दिं समन्वानेति – एवं खो, आवुसो, अनागतं पटिकङ्खति।
‘‘Kathañca, āvuso, anāgataṃ paṭikaṅkhati? Evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti, evaṃvedano siyaṃ…pe… evaṃsañño siyaṃ… evaṃsaṅkhāro siyaṃ… evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti – evaṃ kho, āvuso, anāgataṃ paṭikaṅkhati.
‘‘कथञ्च, आवुसो, अनागतं नप्पटिकङ्खति? एवंरूपो सियं अनागतमद्धानन्ति तत्थ नन्दिं न समन्वानेति, एवंवेदनो सियं…पे॰… एवंसञ्ञो सियं… एवंसङ्खारो सियं… एवंविञ्ञाणो सियं अनागतमद्धानन्ति तत्थ नन्दिं न समन्वानेति – एवं खो, आवुसो, अनागतं नप्पटिकङ्खति।
‘‘Kathañca, āvuso, anāgataṃ nappaṭikaṅkhati? Evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti, evaṃvedano siyaṃ…pe… evaṃsañño siyaṃ… evaṃsaṅkhāro siyaṃ… evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti – evaṃ kho, āvuso, anāgataṃ nappaṭikaṅkhati.
‘‘कथञ्च, आवुसो, पच्चुप्पन्नेसु धम्मेसु संहीरति? इध, आवुसो, अस्सुतवा पुथुज्जनो अरियानं अदस्सावी अरियधम्मस्स अकोविदो अरियधम्मे अविनीतो सप्पुरिसानं अदस्सावी सप्पुरिसधम्मस्स अकोविदो सप्पुरिसधम्मे अविनीतो रूपं अत्ततो समनुपस्सति, रूपवन्तं वा अत्तानं, अत्तनि वा रूपं, रूपस्मिं वा अत्तानं; वेदनं… सञ्ञं… सङ्खारे… विञ्ञाणं अत्ततो समनुपस्सति, विञ्ञाणवन्तं वा अत्तानं, अत्तनि वा विञ्ञाणं, विञ्ञाणस्मिं वा अत्तानं – एवं खो, आवुसो, पच्चुप्पन्नेसु धम्मेसु संहीरति।
‘‘Kathañca, āvuso, paccuppannesu dhammesu saṃhīrati? Idha, āvuso, assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ; vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ – evaṃ kho, āvuso, paccuppannesu dhammesu saṃhīrati.
‘‘कथञ्च , आवुसो, पच्चुप्पन्नेसु धम्मेसु न संहीरति? इध, आवुसो, सुतवा अरियसावको अरियानं दस्सावी अरियधम्मस्स कोविदो अरियधम्मे सुविनीतो सप्पुरिसानं दस्सावी सप्पुरिसधम्मस्स कोविदो सप्पुरिसधम्मे सुविनीतो न रूपं अत्ततो समनुपस्सति, न रूपवन्तं वा अत्तानं, न अत्तनि वा रूपं, न रूपस्मिं वा अत्तानं; न वेदनं… न सञ्ञं… न सङ्खारे… न विञ्ञाणं अत्ततो समनुपस्सति, न विञ्ञाणवन्तं वा अत्तानं, न अत्तनि वा विञ्ञाणं, न विञ्ञाणस्मिं वा अत्तानं – एवं खो, आवुसो, पच्चुप्पन्नेसु धम्मेसु न संहीरति।
‘‘Kathañca , āvuso, paccuppannesu dhammesu na saṃhīrati? Idha, āvuso, sutavā ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati, na rūpavantaṃ vā attānaṃ, na attani vā rūpaṃ, na rūpasmiṃ vā attānaṃ; na vedanaṃ… na saññaṃ… na saṅkhāre… na viññāṇaṃ attato samanupassati, na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, na attani vā viññāṇaṃ, na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ – evaṃ kho, āvuso, paccuppannesu dhammesu na saṃhīrati.
‘‘अतीतं नान्वागमेय्य, नप्पटिकङ्खे अनागतं।
‘‘Atītaṃ nānvāgameyya, nappaṭikaṅkhe anāgataṃ;
यदतीतं पहीनं तं, अप्पत्तञ्च अनागतं॥
Yadatītaṃ pahīnaṃ taṃ, appattañca anāgataṃ.
‘‘पच्चुप्पन्नञ्च यो धम्मं, तत्थ तत्थ विपस्सति।
‘‘Paccuppannañca yo dhammaṃ, tattha tattha vipassati;
असंहीरं असंकुप्पं, तं विद्वा मनुब्रूहये॥
Asaṃhīraṃ asaṃkuppaṃ, taṃ vidvā manubrūhaye.
‘‘अज्जेव किच्चमातप्पं, को जञ्ञा मरणं सुवे।
‘‘Ajjeva kiccamātappaṃ, ko jaññā maraṇaṃ suve;
न हि नो सङ्गरं तेन, महासेनेन मच्चुना॥
Na hi no saṅgaraṃ tena, mahāsenena maccunā.
‘‘एवं विहारिं आतापिं, अहोरत्तमतन्दितं।
‘‘Evaṃ vihāriṃ ātāpiṃ, ahorattamatanditaṃ;
तं वे भद्देकरत्तोति, सन्तो आचिक्खते मुनी’’ति॥
Taṃ ve bhaddekarattoti, santo ācikkhate munī’’ti.
‘‘एवं खो अहं, भन्ते, भिक्खूनं धम्मिया कथाय सन्दस्सेसिं समादपेसिं समुत्तेजेसिं सम्पहंसेसिं, भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्च अभासि’’न्ति।
‘‘Evaṃ kho ahaṃ, bhante, bhikkhūnaṃ dhammiyā kathāya sandassesiṃ samādapesiṃ samuttejesiṃ sampahaṃsesiṃ, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsi’’nti.
२७८. ‘‘साधु , साधु, आनन्द! साधु खो त्वं, आनन्द, भिक्खूनं धम्मिया कथाय सन्दस्सेसि समादपेसि समुत्तेजेसि सम्पहंसेसि, भद्देकरत्तस्स उद्देसञ्च विभङ्गञ्च अभासि –
278. ‘‘Sādhu , sādhu, ānanda! Sādhu kho tvaṃ, ānanda, bhikkhūnaṃ dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi, bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsi –
‘‘अतीतं नान्वागमेय्य…पे॰…
‘‘Atītaṃ nānvāgameyya…pe…
तं वे भद्देकरत्तोति, सन्तो आचिक्खते मुनी’’ति॥
Taṃ ve bhaddekarattoti, santo ācikkhate munī’’ti.
‘‘कथञ्च, आनन्द, अतीतं अन्वागमेति…पे॰… एवं खो, आनन्द, अतीतं अन्वागमेति। कथञ्च, आनन्द, अतीतं नान्वागमेति…पे॰… एवं खो, आनन्द, अतीतं नान्वागमेति। कथञ्च, आनन्द, अनागतं पटिकङ्खति…पे॰… एवं खो, आनन्द, अनागतं पटिकङ्खति। कथञ्च, आनन्द, अनागतं नप्पटिकङ्खति…पे॰… एवं खो, आनन्द, अनागतं नप्पटिकङ्खति। कथञ्च, आनन्द, पच्चुप्पन्नेसु धम्मेसु संहीरति…पे॰… एवं खो, आनन्द, पच्चुप्पन्नेसु धम्मेसु संहीरति। कथञ्च, आनन्द, पच्चुप्पन्नेसु धम्मेसु न संहीरति…पे॰… एवं खो, आनन्द, पच्चुप्पन्नेसु धम्मेसु न संहीरति।
‘‘Kathañca, ānanda, atītaṃ anvāgameti…pe… evaṃ kho, ānanda, atītaṃ anvāgameti. Kathañca, ānanda, atītaṃ nānvāgameti…pe… evaṃ kho, ānanda, atītaṃ nānvāgameti. Kathañca, ānanda, anāgataṃ paṭikaṅkhati…pe… evaṃ kho, ānanda, anāgataṃ paṭikaṅkhati. Kathañca, ānanda, anāgataṃ nappaṭikaṅkhati…pe… evaṃ kho, ānanda, anāgataṃ nappaṭikaṅkhati. Kathañca, ānanda, paccuppannesu dhammesu saṃhīrati…pe… evaṃ kho, ānanda, paccuppannesu dhammesu saṃhīrati. Kathañca, ānanda, paccuppannesu dhammesu na saṃhīrati…pe… evaṃ kho, ānanda, paccuppannesu dhammesu na saṃhīrati.
‘‘अतीतं नान्वागमेय्य…पे॰…
‘‘Atītaṃ nānvāgameyya…pe…
तं वे भद्देकरत्तोति, सन्तो आचिक्खते मुनी’’ति॥
Taṃ ve bhaddekarattoti, santo ācikkhate munī’’ti.
इदमवोच भगवा। अत्तमनो आयस्मा आनन्दो भगवतो भासितं अभिनन्दीति।
Idamavoca bhagavā. Attamano āyasmā ānando bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
आनन्दभद्देकरत्तसुत्तं निट्ठितं दुतियं।
Ānandabhaddekarattasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ.
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / मज्झिमनिकाय (अट्ठकथा) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / २. आनन्दभद्देकरत्तसुत्तवण्णना • 2. Ānandabhaddekarattasuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / मज्झिमनिकाय (टीका) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / २. आनन्दभद्देकरत्तसुत्तवण्णना • 2. Ānandabhaddekarattasuttavaṇṇanā