| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៥-៦. អានន្ទសុត្តាទិវណ្ណនា
5-6. Ānandasuttādivaṇṇanā
៣៧-៣៨. ឋិតិយា ឋិតិក្ខណេន សហិតំ ឋិតំ។ ឋិតស្ស អញ្ញថត្តន្តិ ឧប្បាទក្ខណតោ អញ្ញថាភាវោ។ បញ្ញាយតីតិ ឧបលព្ភតិ។ បច្ចយវសេន ធរមានត្តា ឯវ ជីវមានស្ស ជីវិតិន្ទ្រិយវសេន ជរា បញ្ញាយតិ ឧប្បាទក្ខណតោ អញ្ញថត្តប្បត្តិយា។ វុត្តមេវ អត្ថំ បាកដតរំ កាតុំ ‘‘ឋិតី’’តិអាទិ វុត្តំ។ ជីវិ…បេ.… នាមំ។ តថា ហិ អភិធម្មេ (ធ. ស. ១៩) ‘‘អាយុ ឋិតី’’តិ និទ្ទិដ្ឋំ។ អញ្ញថត្តន្តិ ជរាយ នាមន្តិ សម្ពន្ធោ។
37-38. Ṭhitiyā ṭhitikkhaṇena sahitaṃ ṭhitaṃ. Ṭhitassa aññathattanti uppādakkhaṇato aññathābhāvo. Paññāyatīti upalabbhati. Paccayavasena dharamānattā eva jīvamānassa jīvitindriyavasena jarā paññāyati uppādakkhaṇato aññathattappattiyā. Vuttameva atthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘ṭhitī’’tiādi vuttaṃ. Jīvi…pe… nāmaṃ. Tathā hi abhidhamme (dha. sa. 19) ‘‘āyu ṭhitī’’ti niddiṭṭhaṃ. Aññathattanti jarāya nāmanti sambandho.
តីណិ លក្ខណានិ ហោន្តិ សង្ខតសភាវលក្ខណតោ។ យោ កោចិ រូបធម្មោ វា អរូបធម្មោ វា លោកិយោ វា លោកុត្តរោ វា សង្ខារោ។ សង្ខារោ, ន លក្ខណំ ឧប្បាទាទិសភាវត្តា។ លក្ខណំ, ន សង្ខារោ ឧប្បាទាទិរហិតត្តា។ ន ច…បេ.… សក្កា សង្ខារធម្មត្តា លក្ខណស្ស។ នាបិ លក្ខណំ វិនា សង្ខារោ បញ្ញាបេតុំ សក្កា សង្ខារភាវេន។ តេនាហ ‘‘លក្ខណេនា’’តិអាទិ។ ឥទានិ យថាវុត្តមត្ថំ ឧបមាយ វិភាវេតុំ ‘‘យថា’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ លក្ខណន្តិ កាឡរត្តសពលាទិភាវលក្ខណំ បាកដំ ហោតិ ‘‘អយំ អសុកស្ស គាវី’’តិ។
Tīṇi lakkhaṇāni honti saṅkhatasabhāvalakkhaṇato. Yo koci rūpadhammo vā arūpadhammo vā lokiyo vā lokuttaro vā saṅkhāro. Saṅkhāro, na lakkhaṇaṃ uppādādisabhāvattā. Lakkhaṇaṃ, na saṅkhāro uppādādirahitattā. Na ca…pe… sakkā saṅkhāradhammattā lakkhaṇassa. Nāpi lakkhaṇaṃ vinā saṅkhāro paññāpetuṃ sakkā saṅkhārabhāvena. Tenāha ‘‘lakkhaṇenā’’tiādi. Idāni yathāvuttamatthaṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā’’tiādimāha. Tattha lakkhaṇanti kāḷarattasabalādibhāvalakkhaṇaṃ pākaṭaṃ hoti ‘‘ayaṃ asukassa gāvī’’ti.
ឯវំ សង្ខារោបិ បញ្ញាយតិ សភាវតោ ឧបធារេន្តស្ស ឧប្បាទលក្ខណម្បិ ឧប្បាទាវត្ថាតិ កត្វា។ កាលសង្ខាតោតិ ឧប្បជ្ជមានកាលសង្ខាតោ។ តស្ស សង្ខារស្ស។ ខណោបីតិ ឧប្បាទក្ខណោបិ បញ្ញាយតិ។ ឧប្បាទោបីតិ ឧប្បាទលក្ខណោបិ។ ជរាលក្ខណន្តិ ឧប្បន្នជីរណលក្ខណំ, តំ ‘‘ឋិតស្ស អញ្ញថត្ត’’ន្តិ វុត្តំ។ ‘‘ភង្គក្ខណេ សង្ខារោបិ តំលក្ខណម្បិ កាលសង្ខាតោ តស្ស ខណោបិ បញ្ញាយតី’’តិ បាឋោ។ កេចិ បន ‘‘ជរាបី’’តិ បទម្បេត្ថ បក្ខិបន្តិ។ ឯវញ្ច វទន្តិ ‘‘ន ហិ តស្មិំ ខណេ តរុណោ ហុត្វា សង្ខារោ ភិជ្ជតិ, អថ ខោ ជិយ្យមានោ មហល្លកោ វិយ ជិណ្ណោ ឯវ ហុត្វា ភិជ្ជតី’’តិ, ភង្គេនេវ បន ជរា អភិភុយ្យតិ ខណស្ស អតិឥត្តរភាវតោ ន សក្កា បញ្ញាបេតុំ ឋិតិយាតិ តេសំ អធិប្បាយោ។ តានីតិ អរូបធម្មានំ តីណិ លក្ខណានិ។ អត្ថិក្ខណន្តិ អរូបធម្មវិជ្ជមានក្ខណំ, ឧប្បាទក្ខណន្តិ អធិប្បាយោ។ សព្ពធម្មានន្តិ សព្ពេសំ រូបារូបធម្មានំ ឋិតិយា ន ភវិតព្ពំ។ តស្សេវាតិ តស្សា ឯវ ឋិតិយា។ តមត្ថន្តិ ជរាលក្ខណស្ស បញ្ញាបេតុំ អសក្កុណេយ្យភាវំ។ អញ្ញេ បន ‘‘សន្តតិវសេន ឋានំ ឋិតី’’តិ វទន្តិ, តយិទំ អការណំ អដ្ឋានំ។ យស្មា សុត្តេ ‘‘ឋិតស្ស អញ្ញថត្តំ បញ្ញាយតី’’តិ ឧប្បាទវយេហិ និព្ពិសេសេន ឋិតិយា ជោតិតត្តា។ យំ បនេត្ថ វត្តព្ពំ, តំ ហេដ្ឋា វុត្តមេវ។ អបិច យថា ធម្មស្ស ឧប្បាទាវត្ថាយ ភិន្នា ភង្គាវត្ថា ឥច្ឆិតា, អញ្ញថា ឧប្បជ្ជមានមេវ ភិជ្ជតីតិ អាបជ្ជតិ, ឯវំ ភង្គាវត្ថាយបិ ភិន្នា ភង្គាភិមុខាវត្ថា ឥច្ឆិតព្ពា។ ន ហិ អភង្គាភិមុខោ ភិជ្ជតិ។ ន ចេត្ថ សក្កា ឧប្បាទាភិមុខាវត្ថំ បរិកប្បេតុំ តទា តស្ស អលទ្ធត្តលាភត្តា។ អយំ វិសេសោតិ ឋិតិក្ខណោ នាម រូបធម្មានំយេវ, ន អរូបធម្មានន្តិ អយំ ឦទិសោ វិសេសោ។ អាចរិយមតិ នាម តស្សេវ អាចរិយស្ស មតិ, សា សព្ពទុព្ពលាតិ អាហ ‘‘តស្មា’’តិអាទិ។
Evaṃ saṅkhāropi paññāyati sabhāvato upadhārentassa uppādalakkhaṇampi uppādāvatthāti katvā. Kālasaṅkhātoti uppajjamānakālasaṅkhāto. Tassa saṅkhārassa. Khaṇopīti uppādakkhaṇopi paññāyati. Uppādopīti uppādalakkhaṇopi. Jarālakkhaṇanti uppannajīraṇalakkhaṇaṃ, taṃ ‘‘ṭhitassa aññathatta’’nti vuttaṃ. ‘‘Bhaṅgakkhaṇe saṅkhāropi taṃlakkhaṇampi kālasaṅkhāto tassa khaṇopi paññāyatī’’ti pāṭho. Keci pana ‘‘jarāpī’’ti padampettha pakkhipanti. Evañca vadanti ‘‘na hi tasmiṃ khaṇe taruṇo hutvā saṅkhāro bhijjati, atha kho jiyyamāno mahallako viya jiṇṇo eva hutvā bhijjatī’’ti, bhaṅgeneva pana jarā abhibhuyyati khaṇassa atiittarabhāvato na sakkā paññāpetuṃ ṭhitiyāti tesaṃ adhippāyo. Tānīti arūpadhammānaṃ tīṇi lakkhaṇāni. Atthikkhaṇanti arūpadhammavijjamānakkhaṇaṃ, uppādakkhaṇanti adhippāyo. Sabbadhammānanti sabbesaṃ rūpārūpadhammānaṃ ṭhitiyā na bhavitabbaṃ. Tassevāti tassā eva ṭhitiyā. Tamatthanti jarālakkhaṇassa paññāpetuṃ asakkuṇeyyabhāvaṃ. Aññe pana ‘‘santativasena ṭhānaṃ ṭhitī’’ti vadanti, tayidaṃ akāraṇaṃ aṭṭhānaṃ. Yasmā sutte ‘‘ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’’ti uppādavayehi nibbisesena ṭhitiyā jotitattā. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva. Apica yathā dhammassa uppādāvatthāya bhinnā bhaṅgāvatthā icchitā, aññathā uppajjamānameva bhijjatīti āpajjati, evaṃ bhaṅgāvatthāyapi bhinnā bhaṅgābhimukhāvatthā icchitabbā. Na hi abhaṅgābhimukho bhijjati. Na cettha sakkā uppādābhimukhāvatthaṃ parikappetuṃ tadā tassa aladdhattalābhattā. Ayaṃ visesoti ṭhitikkhaṇo nāma rūpadhammānaṃyeva, na arūpadhammānanti ayaṃ īdiso viseso. Ācariyamati nāma tasseva ācariyassa mati, sā sabbadubbalāti āha ‘‘tasmā’’tiādi.
អានន្ទសុត្តាទិវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Ānandasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya
៥. អានន្ទសុត្តំ • 5. Ānandasuttaṃ
៦. ទុតិយអានន្ទសុត្តំ • 6. Dutiyaānandasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៥-៦. អានន្ទសុត្តាទិវណ្ណនា • 5-6. Ānandasuttādivaṇṇanā
