| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
६. आनन्दसुत्तवण्णना
6. Ānandasuttavaṇṇanā
३७. छट्ठे ओकासं अवसरं अधिगच्छति एतेनाति ओकासाधिगमो, मग्गफलसुखाधिगमाय ओकासभावतो वा ओकासो, तस्स अधिगमो ओकासाधिगमो। एत्थ च दीघनिकायेनेव (दी॰ नि॰ २.२८८) पन सुत्तन्तदेसनायं पठमज्झानं, चतुत्थज्झानं, अरहत्तमग्गोति तयो ओकासाधिगमा आगता। तत्थ (दी॰ नि॰ अट्ठ॰ २.२८८) पठमं झानं पञ्च नीवरणानि विक्खम्भेत्वा अत्तनो ओकासं गहेत्वा तिट्ठतीति ‘‘पठमो ओकासाधिगमो’’ति वुत्तं। चतुत्थज्झानं पन सुखदुक्खं विक्खम्भेत्वा अत्तनो ओकासं गहेत्वा तिट्ठतीति दुतियो ओकासाधिगमो। अरहत्तमग्गो सब्बकिलेसे विक्खम्भेत्वा अत्तनो ओकासं गहेत्वा तिट्ठतीति ‘‘ततियो ओकासाधिगमो’’ति वुत्तो। इध पन वक्खमानानि तीणि अरूपज्झानानि सन्धाय ‘‘ओकासाधिगमो’’ति वुत्तं। तेसंयेव च गहणे कारणं सयमेव वक्खति।
37. Chaṭṭhe okāsaṃ avasaraṃ adhigacchati etenāti okāsādhigamo, maggaphalasukhādhigamāya okāsabhāvato vā okāso, tassa adhigamo okāsādhigamo. Ettha ca dīghanikāyeneva (dī. ni. 2.288) pana suttantadesanāyaṃ paṭhamajjhānaṃ, catutthajjhānaṃ, arahattamaggoti tayo okāsādhigamā āgatā. Tattha (dī. ni. aṭṭha. 2.288) paṭhamaṃ jhānaṃ pañca nīvaraṇāni vikkhambhetvā attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhatīti ‘‘paṭhamo okāsādhigamo’’ti vuttaṃ. Catutthajjhānaṃ pana sukhadukkhaṃ vikkhambhetvā attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhatīti dutiyo okāsādhigamo. Arahattamaggo sabbakilese vikkhambhetvā attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhatīti ‘‘tatiyo okāsādhigamo’’ti vutto. Idha pana vakkhamānāni tīṇi arūpajjhānāni sandhāya ‘‘okāsādhigamo’’ti vuttaṃ. Tesaṃyeva ca gahaṇe kāraṇaṃ sayameva vakkhati.
सत्तानं विसुद्धिं पापनत्थायाति रागादीहि मलेहि अभिज्झाविसमलोभादीहि च उपक्किलेसेहि किलिट्ठचित्तानं सत्तानं विसुद्धिपापनत्थाय समतिक्कमनत्थाय। आयतिं अनुप्पज्जनञ्हि इध ‘‘समतिक्कमो’’ति वुत्तं। अत्थं गमनत्थायाति कायिकदुक्खस्स च चेतसिकदोमनस्सस्स चाति इमेसं द्विन्नं अत्थङ्गमाय, निरोधायाति अत्थो। ञायति निच्छयेन कमति निब्बानं, तं वा ञायति पटिविज्झीयति एतेनाति ञायो, समुच्छेदभावो अरियमग्गोति आह ‘‘सहविपस्सनकस्स मग्गस्सा’’ति। पच्चक्खकरणत्थायाति अत्तपच्चक्खताय। परपच्चयेन विना पच्चक्खकरणञ्हि ‘‘सच्छिकिरिया’’ति वुच्चति। असम्भिन्नन्ति पित्तसेम्हादीहि अपलिबुद्धं अनुपहतं।
Sattānaṃvisuddhiṃ pāpanatthāyāti rāgādīhi malehi abhijjhāvisamalobhādīhi ca upakkilesehi kiliṭṭhacittānaṃ sattānaṃ visuddhipāpanatthāya samatikkamanatthāya. Āyatiṃ anuppajjanañhi idha ‘‘samatikkamo’’ti vuttaṃ. Atthaṃ gamanatthāyāti kāyikadukkhassa ca cetasikadomanassassa cāti imesaṃ dvinnaṃ atthaṅgamāya, nirodhāyāti attho. Ñāyati nicchayena kamati nibbānaṃ, taṃ vā ñāyati paṭivijjhīyati etenāti ñāyo, samucchedabhāvo ariyamaggoti āha ‘‘sahavipassanakassa maggassā’’ti. Paccakkhakaraṇatthāyāti attapaccakkhatāya. Parapaccayena vinā paccakkhakaraṇañhi ‘‘sacchikiriyā’’ti vuccati. Asambhinnanti pittasemhādīhi apalibuddhaṃ anupahataṃ.
रागानुगतो समाधि अभिनतो नाम होति आरम्मणे अभिमुखाभावेन पवत्तिया, दोसानुगतो पन अपनतो अपगमनवसेन पवत्तिया, तदुभयप्पटिक्खेपेन ‘‘न चाभिनतो न चापनतो’’ति वुत्तन्ति आह ‘‘रागवसेना’’तिआदि। न ससङ्खारनिग्गय्हवारितगतोति लोकियज्झानचित्तानि विय न ससङ्खारेन सप्पयोगेन तदङ्गप्पहानविक्खम्भनप्पहानवसेन च निग्गहेत्वा वारेत्वा ठितो। किञ्चरहि किलेसानं छिन्नन्ते उप्पन्नो। तथाभूतं फलसमाधिं सन्धायेतं वुत्तं। तेनाह ‘‘न ससङ्खारेन…पे॰… छिन्नन्ते उप्पन्नो’’ति।
Rāgānugato samādhi abhinato nāma hoti ārammaṇe abhimukhābhāvena pavattiyā, dosānugato pana apanato apagamanavasena pavattiyā, tadubhayappaṭikkhepena ‘‘na cābhinato na cāpanato’’ti vuttanti āha ‘‘rāgavasenā’’tiādi. Na sasaṅkhāraniggayhavāritagatoti lokiyajjhānacittāni viya na sasaṅkhārena sappayogena tadaṅgappahānavikkhambhanappahānavasena ca niggahetvā vāretvā ṭhito. Kiñcarahi kilesānaṃ chinnante uppanno. Tathābhūtaṃ phalasamādhiṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Tenāha ‘‘na sasaṅkhārena…pe… chinnante uppanno’’ti.
आनन्दसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Ānandasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ६. आनन्दसुत्तं • 6. Ānandasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ६. आनन्दसुत्तवण्णना • 6. Ānandasuttavaṇṇanā
