| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
९. थेरवग्गो
9. Theravaggo
१. आनन्दसुत्तवण्णना
1. Ānandasuttavaṇṇanā
८३. पटिच्चाति निस्सयं कत्वा। ‘‘एसोहमस्मी’’ति दिट्ठिग्गाहो, ‘‘सेय्योहमस्मी’’ति मानग्गाहो च तण्हावसेनेव होन्तीति तण्हापि तथापवत्तिया पच्चयभूता तथापवत्ति एवाति वुत्तं ‘‘अस्मीति एवं पवत्तं तण्हामानदिट्ठिपपञ्चत्तयं होती’’ति। दहरसद्दो बालदारकेपि पवत्ततीति ततो विसेसनत्थं ‘‘युवा’’ति वुत्तं। युवापि एको अमण्डनसीलोति ततो विसेसनत्थं ‘‘मण्डनकजातिको’’ति वुत्तं। तेन मुखनिमित्तपच्चवेक्खणस्स सब्भावं दस्सेति। तन्ति आदासमण्डलं ओलोकयतो। परम्मुखं हुत्वा पञ्ञायेय्याति यदि पुरत्थिमदिसाभिमुखं हुत्वा ठितं, मुखनिमित्तम्पि पुरत्थिमदिसाभिमुखमेव हुत्वा पञ्ञायेय्याति अत्थो। यदिपि परस्स सदिसस्स मुखं भवेय्य, तथापि काचि असदिसता भवेय्याति वुत्तं ‘‘वण्णादीहि असदिसं हुत्वा पञ्ञायेय्या’’ति। निभासरूपन्ति पटिभासरूपं। निभासरूपं ताव कंसादिमये पभस्सरे मण्डले पञ्ञायतु, उदके पन कथन्ति ‘‘केन कारणेना’’ति पुच्छति। इतरो ‘‘महाभूतानं विसुद्धताया’’ति वदन्तो तत्थापि यथालद्धपभस्सरभावेनेवाति दस्सेति। एत्थ च मण्डनजातिको पुरिसो विय पुथुज्जनो, आदासतलादयो विय पञ्चक्खन्धा, मुखनिमित्तं विय ‘‘अस्मी’’ति गहणं, मुखनिमित्तं उपादाय दिस्समानरूपादि विय ‘‘अस्मी’’ति सति ‘‘अहमस्मी’’ति ‘‘परोस्मी’’तिआदयो गाहविसेसा। अभिसमेतोति अभिसमितो, अयमेव वा पाठो।
83.Paṭiccāti nissayaṃ katvā. ‘‘Esohamasmī’’ti diṭṭhiggāho, ‘‘seyyohamasmī’’ti mānaggāho ca taṇhāvaseneva hontīti taṇhāpi tathāpavattiyā paccayabhūtā tathāpavatti evāti vuttaṃ ‘‘asmīti evaṃ pavattaṃ taṇhāmānadiṭṭhipapañcattayaṃ hotī’’ti. Daharasaddo bāladārakepi pavattatīti tato visesanatthaṃ ‘‘yuvā’’ti vuttaṃ. Yuvāpi eko amaṇḍanasīloti tato visesanatthaṃ ‘‘maṇḍanakajātiko’’ti vuttaṃ. Tena mukhanimittapaccavekkhaṇassa sabbhāvaṃ dasseti. Tanti ādāsamaṇḍalaṃ olokayato. Parammukhaṃ hutvā paññāyeyyāti yadi puratthimadisābhimukhaṃ hutvā ṭhitaṃ, mukhanimittampi puratthimadisābhimukhameva hutvā paññāyeyyāti attho. Yadipi parassa sadisassa mukhaṃ bhaveyya, tathāpi kāci asadisatā bhaveyyāti vuttaṃ ‘‘vaṇṇādīhi asadisaṃ hutvā paññāyeyyā’’ti. Nibhāsarūpanti paṭibhāsarūpaṃ. Nibhāsarūpaṃ tāva kaṃsādimaye pabhassare maṇḍale paññāyatu, udake pana kathanti ‘‘kena kāraṇenā’’ti pucchati. Itaro ‘‘mahābhūtānaṃ visuddhatāyā’’ti vadanto tatthāpi yathāladdhapabhassarabhāvenevāti dasseti. Ettha ca maṇḍanajātiko puriso viya puthujjano, ādāsatalādayo viya pañcakkhandhā, mukhanimittaṃ viya ‘‘asmī’’ti gahaṇaṃ, mukhanimittaṃ upādāya dissamānarūpādi viya ‘‘asmī’’ti sati ‘‘ahamasmī’’ti ‘‘parosmī’’tiādayo gāhavisesā. Abhisametoti abhisamito, ayameva vā pāṭho.
आनन्दसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Ānandasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १. आनन्दसुत्तं • 1. Ānandasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / १. आनन्दसुत्तवण्णना • 1. Ānandasuttavaṇṇanā
