Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అపదాన-అట్ఠకథా • Apadāna-aṭṭhakathā |
౩-౧౦. ఆనన్దత్థేరఅపదానవణ్ణనా
3-10. Ānandattheraapadānavaṇṇanā
ఆరామద్వారా నిక్ఖమ్మాతిఆదికం ఆయస్మతో ఆనన్దత్థేరస్స అపదానం. అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయాని పుఞ్ఞాని ఉపచినన్తో పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే హంసవతీనగరే సత్థు వేమాతికభాతా హుత్వా నిబ్బత్తి. సుమనోతిస్స నామం అహోసి. పితా పనస్స నన్దరాజా నామ. సో అత్తనో పుత్తస్స సుమనకుమారస్స వయప్పత్తస్స హంసవతీనగరతో వీసయోజనసతే ఠానే భోగనగరం అదాసి. సో కదాచి కదాచి ఆగన్త్వా సత్థారఞ్చ పితరఞ్చ పస్సతి. తదా రాజా సత్థారఞ్చ సతసహస్సపరిమాణం భిక్ఖుసఙ్ఘఞ్చ సయమేవ సక్కచ్చం ఉపట్ఠహి, అఞ్ఞేసం ఉపట్ఠాతుం న దేతి.
Ārāmadvārā nikkhammātiādikaṃ āyasmato ānandattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare satthu vemātikabhātā hutvā nibbatti. Sumanotissa nāmaṃ ahosi. Pitā panassa nandarājā nāma. So attano puttassa sumanakumārassa vayappattassa haṃsavatīnagarato vīsayojanasate ṭhāne bhoganagaraṃ adāsi. So kadāci kadāci āgantvā satthārañca pitarañca passati. Tadā rājā satthārañca satasahassaparimāṇaṃ bhikkhusaṅghañca sayameva sakkaccaṃ upaṭṭhahi, aññesaṃ upaṭṭhātuṃ na deti.
తేన సమయేన పచ్చన్తో కుపితో అహోసి. కుమారో తస్స కుపితభావం రఞ్ఞో అనారోచేత్వా సయమేవ తం వూపసమేసి. తం సుత్వా రాజా తుట్ఠమానసో ‘‘వరం తే తావ దమ్మి, గణ్హాహీ’’తి ఆహ. కుమారో ‘‘సత్థారం భిక్ఖుసఙ్ఘఞ్చ తేమాసం ఉపట్ఠహన్తో జీవితం అవఞ్ఝం కాతుం ఇచ్ఛామీ’’తి ఆహ. ‘‘ఏతం న సక్కా, అఞ్ఞం వదేహీ’’తి. ‘‘దేవ, ఖత్తియానం ద్వే కథా నామ నత్థి, ఏతం మే దేహి, న మయ్హం అఞ్ఞేనత్థో, సచే సత్థా అనుజానాతి, దిన్నమేవా’’తి. సో ‘‘సత్థు చిత్తం జానిస్సామీ’’తి విహారం గతో. తేన చ సమయేన భగవా గన్ధకుటిం పవిట్ఠో హోతి. సో భిక్ఖూ ఉపసఙ్కమిత్వా ‘‘అహం, భన్తే, భగవన్తం దస్సనాయ ఆగతో, దస్సేథ మ’’న్తి. భిక్ఖూ ‘‘సుమనో నామ థేరో సత్థు ఉపట్ఠాకో, తస్స సన్తికం గచ్ఛాహీ’’తి ఆహంసు. సో థేరస్స సన్తికం గన్త్వా ‘‘సత్థారం, భన్తే, దస్సేథా’’తి ఆహ. అథ థేరో తస్స పస్సన్తస్సేవ పథవియం నిముజ్జిత్వా భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా ‘‘రాజపుత్తో, భన్తే, తుమ్హాకం దస్సనాయ ఆగతో’’తి ఆహ. ‘‘తేన హి భిక్ఖు బహి ఆసనం పఞ్ఞపేహీ’’తి. థేరో పునపి బుద్ధాసనం గహేత్వా అన్తోగన్ధకుటియం నిముజ్జిత్వా తస్స పస్సన్తస్స బహిపరివేణే పాతుభవిత్వా గన్ధకుటిపరివేణే ఆసనం పఞ్ఞాపేసి. కుమారో తం దిస్వా ‘‘మహన్తో వతాయం భిక్ఖూ’’తి చిత్తం ఉప్పాదేసి.
Tena samayena paccanto kupito ahosi. Kumāro tassa kupitabhāvaṃ rañño anārocetvā sayameva taṃ vūpasamesi. Taṃ sutvā rājā tuṭṭhamānaso ‘‘varaṃ te tāva dammi, gaṇhāhī’’ti āha. Kumāro ‘‘satthāraṃ bhikkhusaṅghañca temāsaṃ upaṭṭhahanto jīvitaṃ avañjhaṃ kātuṃ icchāmī’’ti āha. ‘‘Etaṃ na sakkā, aññaṃ vadehī’’ti. ‘‘Deva, khattiyānaṃ dve kathā nāma natthi, etaṃ me dehi, na mayhaṃ aññenattho, sace satthā anujānāti, dinnamevā’’ti. So ‘‘satthu cittaṃ jānissāmī’’ti vihāraṃ gato. Tena ca samayena bhagavā gandhakuṭiṃ paviṭṭho hoti. So bhikkhū upasaṅkamitvā ‘‘ahaṃ, bhante, bhagavantaṃ dassanāya āgato, dassetha ma’’nti. Bhikkhū ‘‘sumano nāma thero satthu upaṭṭhāko, tassa santikaṃ gacchāhī’’ti āhaṃsu. So therassa santikaṃ gantvā ‘‘satthāraṃ, bhante, dassethā’’ti āha. Atha thero tassa passantasseva pathaviyaṃ nimujjitvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā ‘‘rājaputto, bhante, tumhākaṃ dassanāya āgato’’ti āha. ‘‘Tena hi bhikkhu bahi āsanaṃ paññapehī’’ti. Thero punapi buddhāsanaṃ gahetvā antogandhakuṭiyaṃ nimujjitvā tassa passantassa bahipariveṇe pātubhavitvā gandhakuṭipariveṇe āsanaṃ paññāpesi. Kumāro taṃ disvā ‘‘mahanto vatāyaṃ bhikkhū’’ti cittaṃ uppādesi.
భగవాపి గన్ధకుటితో నిక్ఖమిత్వా పఞ్ఞత్తాసనే నిసీది. రాజపుత్తో సత్థారం వన్దిత్వా పటిసన్థారం కత్వా ‘‘అయం, భన్తే, థేరో తుమ్హాకం సాసనే వల్లభో మఞ్ఞే’’తి? ‘‘ఆమ, కుమార, వల్లభో’’తి. ‘‘కిం కత్వా, భన్తే, ఏస వల్లభో’’తి? ‘‘దానాదీని పుఞ్ఞాని కత్వా’’తి. ‘‘భగవా, అహమ్పి అయం థేరో వియ అనాగతే బుద్ధసాసనే వల్లభో హోతుకామో’’తి సో బుద్ధప్పముఖస్స సఙ్ఘస్స సత్తాహం ఖన్ధావారే భత్తం దత్వా సత్తమే దివసే, ‘‘భన్తే, మయా పితు సన్తికా తుమ్హాకం తేమాసం పటిజగ్గనవరో లద్ధో, తేమాసం మే వస్సావాసం అధివాసేథా’’తి వత్వా సత్థు అధివాసనం విదిత్వా సపరివారం భగవన్తం గహేత్వా యోజనే యోజనే సత్థు భిక్ఖుసఙ్ఘస్స చ వసనానుచ్ఛవికే విహారే కారేత్వా తత్థ తత్థ వసాపేన్తో అత్తనో వసనట్ఠానసమీపే సతసహస్సేన కీతే సోభననామకే ఉయ్యానే సతసహస్సేన కారితం విహారం పవేసాపేత్వా –
Bhagavāpi gandhakuṭito nikkhamitvā paññattāsane nisīdi. Rājaputto satthāraṃ vanditvā paṭisanthāraṃ katvā ‘‘ayaṃ, bhante, thero tumhākaṃ sāsane vallabho maññe’’ti? ‘‘Āma, kumāra, vallabho’’ti. ‘‘Kiṃ katvā, bhante, esa vallabho’’ti? ‘‘Dānādīni puññāni katvā’’ti. ‘‘Bhagavā, ahampi ayaṃ thero viya anāgate buddhasāsane vallabho hotukāmo’’ti so buddhappamukhassa saṅghassa sattāhaṃ khandhāvāre bhattaṃ datvā sattame divase, ‘‘bhante, mayā pitu santikā tumhākaṃ temāsaṃ paṭijagganavaro laddho, temāsaṃ me vassāvāsaṃ adhivāsethā’’ti vatvā satthu adhivāsanaṃ viditvā saparivāraṃ bhagavantaṃ gahetvā yojane yojane satthu bhikkhusaṅghassa ca vasanānucchavike vihāre kāretvā tattha tattha vasāpento attano vasanaṭṭhānasamīpe satasahassena kīte sobhananāmake uyyāne satasahassena kāritaṃ vihāraṃ pavesāpetvā –
‘‘సతసహస్సేన మే కీతం, సతసహస్సేన కారితం;
‘‘Satasahassena me kītaṃ, satasahassena kāritaṃ;
సోభనం నామ ఉయ్యానం, పటిగ్గణ్హ మహామునీ’’తి. –
Sobhanaṃ nāma uyyānaṃ, paṭiggaṇha mahāmunī’’ti. –
ఉదకం పాతేసి. సో వస్సూపనాయికదివసే సత్థు మహాదానం పవత్తేత్వా ‘‘ఇమినా నీహారేన దానం దదేయ్యాథా’’తి పుత్తదారే అమచ్చే చ దానే కిచ్చకరణే చ నియోజేత్వా సయం సుమనత్థేరస్స వసనట్ఠానసమీపేయేవ వసన్తో ఏవం అత్తనో వసనట్ఠానే సత్థారం తేమాసం ఉపట్ఠహి. ఉపకట్ఠాయ పన పవారణాయ గామం పవిసిత్వా సత్తాహం మహాదానం పవత్తేత్వా సత్తమే దివసే సత్థు భిక్ఖుసఙ్ఘస్స చ పాదమూలే తిచీవరే ఠపేత్వా వన్దిత్వా ‘‘భన్తే, యదేతం మయా ఖన్ధావారతో పట్ఠాయ పుఞ్ఞం కతం, న తం సక్కసమ్పత్తిఆదీనం అత్థాయ కతం, అథ ఖో అహమ్పి సుమనత్థేరో వియ అనాగతే ఏకస్స బుద్ధస్స ఉపట్ఠాకో వల్లభో భవేయ్య’’న్తి పత్థనం అకాసి. సత్థా తస్స అనన్తరాయతం దిస్వా బ్యాకరిత్వా పక్కామి.
Udakaṃ pātesi. So vassūpanāyikadivase satthu mahādānaṃ pavattetvā ‘‘iminā nīhārena dānaṃ dadeyyāthā’’ti puttadāre amacce ca dāne kiccakaraṇe ca niyojetvā sayaṃ sumanattherassa vasanaṭṭhānasamīpeyeva vasanto evaṃ attano vasanaṭṭhāne satthāraṃ temāsaṃ upaṭṭhahi. Upakaṭṭhāya pana pavāraṇāya gāmaṃ pavisitvā sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā sattame divase satthu bhikkhusaṅghassa ca pādamūle ticīvare ṭhapetvā vanditvā ‘‘bhante, yadetaṃ mayā khandhāvārato paṭṭhāya puññaṃ kataṃ, na taṃ sakkasampattiādīnaṃ atthāya kataṃ, atha kho ahampi sumanatthero viya anāgate ekassa buddhassa upaṭṭhāko vallabho bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Satthā tassa anantarāyataṃ disvā byākaritvā pakkāmi.
సో తస్మిం బుద్ధుప్పాదే వస్ససతసహస్సం పుఞ్ఞాని కత్వా తతో పరమ్పి తత్థ తత్థ భవే ఉళారాని పుఞ్ఞకమ్మాని ఉపచినిత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో కస్సపభగవతో కాలే కులగేహే నిబ్బత్తో విఞ్ఞుతం పత్వా ఏకస్స థేరస్స పిణ్డాయ చరతో పత్తగ్గహణత్థం ఉత్తరసాటకం కత్వా పూజం అకాసి. పున సగ్గే నిబ్బత్తిత్వా తతో చుతో బారాణసిరాజా హుత్వా అట్ఠ పచ్చేకబుద్ధే దిస్వా తే భోజేత్వా అత్తనో మఙ్గలుయ్యానే అట్ఠ పణ్ణసాలాయో కారేత్వా తేసం నిసీదనత్థాయ అట్ఠ సబ్బరతనమయపీఠే చేవ మణిఆధారకే చ పటియాదేత్వా దసవస్ససహస్సాని ఉపట్ఠానం అకాసి, ఏతాని పాకటాని.
So tasmiṃ buddhuppāde vassasatasahassaṃ puññāni katvā tato parampi tattha tattha bhave uḷārāni puññakammāni upacinitvā devamanussesu saṃsaranto kassapabhagavato kāle kulagehe nibbatto viññutaṃ patvā ekassa therassa piṇḍāya carato pattaggahaṇatthaṃ uttarasāṭakaṃ katvā pūjaṃ akāsi. Puna sagge nibbattitvā tato cuto bārāṇasirājā hutvā aṭṭha paccekabuddhe disvā te bhojetvā attano maṅgaluyyāne aṭṭha paṇṇasālāyo kāretvā tesaṃ nisīdanatthāya aṭṭha sabbaratanamayapīṭhe ceva maṇiādhārake ca paṭiyādetvā dasavassasahassāni upaṭṭhānaṃ akāsi, etāni pākaṭāni.
కప్పసతసహస్సం పన తత్థ తత్థ భవే పుఞ్ఞాని ఉపచినన్తో అమ్హాకం బోధిసత్తేన సద్ధిం తుసితపురే నిబ్బత్తిత్వా తతో చుతో అమితోదనసక్కస్స గేహే నిబ్బత్తిత్వా సబ్బే ఞాతకే ఆనన్దితే కరోన్తో జాతోతి ఆనన్దోత్వేవ నామం లభి. సో అనుక్కమేన వయప్పత్తో కతాభినిక్ఖమనే సమ్మాసమ్బోధిం పత్వా పవత్తితవరధమ్మచక్కే పఠమం కపిలవత్థుం గన్త్వా తతో నిక్ఖమన్తే భగవతి తస్స పరివారత్థం పబ్బజితుం నిక్ఖమన్తేహి భద్దియాదీహి సద్ధిం నిక్ఖమిత్వా భగవతో సన్తికే పబ్బజిత్వా ఆయస్మతో పుణ్ణస్స మన్తాణిపుత్తస్స సన్తికే ధమ్మకథం సుత్వా సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహి.
Kappasatasahassaṃ pana tattha tattha bhave puññāni upacinanto amhākaṃ bodhisattena saddhiṃ tusitapure nibbattitvā tato cuto amitodanasakkassa gehe nibbattitvā sabbe ñātake ānandite karonto jātoti ānandotveva nāmaṃ labhi. So anukkamena vayappatto katābhinikkhamane sammāsambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakke paṭhamaṃ kapilavatthuṃ gantvā tato nikkhamante bhagavati tassa parivāratthaṃ pabbajituṃ nikkhamantehi bhaddiyādīhi saddhiṃ nikkhamitvā bhagavato santike pabbajitvā āyasmato puṇṇassa mantāṇiputtassa santike dhammakathaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhahi.
తేన చ సమయేన భగవతో పఠమబోధియం వీసతివస్సాని అనిబద్ధా ఉపట్ఠాకా అహేసుం. ఏకదా నాగసమాలో పత్తచీవరం గహేత్వా విచరతి, ఏకదా నాగితో, ఏకదా ఉపవానో, ఏకదా సునక్ఖత్తో, ఏకదా చున్దో సమణుద్దేసో, ఏకదా సాగతో, ఏకదా మేఘియో, తే యేభుయ్యేన సత్థు చిత్తం నారాధయింసు. అథేకదివసం భగవా గన్ధకుటిపరివేణే పఞ్ఞత్తవరబుద్ధాసనే భిక్ఖుసఙ్ఘపరివుతో నిసిన్నో భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అహం, భిక్ఖవే, ఇదాని మహల్లకో ఏకచ్చే భిక్ఖూ ‘ఇమినా మగ్గేన గచ్ఛామీ’తి వుత్తే అఞ్ఞేన మగ్గేన గచ్ఛన్తి, ఏకచ్చే మయ్హం పత్తచీవరం భూమియం నిక్ఖిపన్తి, మయ్హం నిబద్ధుపట్ఠాకం ఏకం భిక్ఖుం విజానథా’’తి. తం సుత్వా భిక్ఖూనం ధమ్మసంవేగో ఉదపాది. అథాయస్మా సారిపుత్తో ఉట్ఠాయ భగవన్తం వన్దిత్వా ‘‘అహం, భన్తే, తుమ్హే ఉపట్ఠహిస్సామీ’’తి ఆహ. తం భగవా పటిక్ఖిపి. ఏతేనుపాయేన మహామోగ్గల్లానం ఆదిం కత్వా సబ్బే మహాసావకా ‘‘అహం ఉపట్ఠహిస్సామి , అహం ఉపట్ఠహిస్సామీ’’తి ఉట్ఠహింసు ఠపేత్వా ఆయస్మన్తం ఆనన్దం. తేపి భగవా పటిక్ఖిపి.
Tena ca samayena bhagavato paṭhamabodhiyaṃ vīsativassāni anibaddhā upaṭṭhākā ahesuṃ. Ekadā nāgasamālo pattacīvaraṃ gahetvā vicarati, ekadā nāgito, ekadā upavāno, ekadā sunakkhatto, ekadā cundo samaṇuddeso, ekadā sāgato, ekadā meghiyo, te yebhuyyena satthu cittaṃ nārādhayiṃsu. Athekadivasaṃ bhagavā gandhakuṭipariveṇe paññattavarabuddhāsane bhikkhusaṅghaparivuto nisinno bhikkhū āmantesi – ‘‘ahaṃ, bhikkhave, idāni mahallako ekacce bhikkhū ‘iminā maggena gacchāmī’ti vutte aññena maggena gacchanti, ekacce mayhaṃ pattacīvaraṃ bhūmiyaṃ nikkhipanti, mayhaṃ nibaddhupaṭṭhākaṃ ekaṃ bhikkhuṃ vijānathā’’ti. Taṃ sutvā bhikkhūnaṃ dhammasaṃvego udapādi. Athāyasmā sāriputto uṭṭhāya bhagavantaṃ vanditvā ‘‘ahaṃ, bhante, tumhe upaṭṭhahissāmī’’ti āha. Taṃ bhagavā paṭikkhipi. Etenupāyena mahāmoggallānaṃ ādiṃ katvā sabbe mahāsāvakā ‘‘ahaṃ upaṭṭhahissāmi , ahaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti uṭṭhahiṃsu ṭhapetvā āyasmantaṃ ānandaṃ. Tepi bhagavā paṭikkhipi.
ఆనన్దో పన తుణ్హీయేవ నిసీది. అథ నం భిక్ఖూ ఆహంసు – ‘‘ఆవుసో, త్వమ్పి సత్థు ఉపట్ఠాకట్ఠానం యాచాహీ’’తి. ‘‘యాచిత్వా లద్ధుపట్ఠానం నామ కీదిసం హోతి? సచే రుచ్చతి, సత్థా సయమేవ వక్ఖతీ’’తి. అథ భగవా – ‘‘న, భిక్ఖవే, ఆనన్దో అఞ్ఞేహి ఉస్సాహేతబ్బో, సయమేవ జానిత్వా మం ఉపట్ఠహిస్సతీ’’తి ఆహ. తతో భిక్ఖూ ‘‘ఉట్ఠేహి, ఆవుసో ఆనన్ద, సత్థారం ఉపట్ఠాకట్ఠానం యాచాహీ’’తి ఆహంసు. థేరో ఉట్ఠహిత్వా ‘‘సచే మే, భన్తే, భగవా అత్తనా లద్ధం పణీతం చీవరం న దస్సతి, పణీతం పిణ్డపాతం న దస్సతి, ఏకగన్ధకుటియం వసితుం న దస్సతి, నిమన్తనం గహేత్వా న గమిస్సతి, ఏవాహం భగవన్తం ఉపట్ఠహిస్సామీ’’తి ఆహ. ‘‘ఏత్తకే గుణే లభతో సత్థు ఉపట్ఠానం కో భారో’’తి ఉపవాదమోచనత్థం ఇమే చత్తారో పటిక్ఖేపా, ‘‘సచే, భన్తే, భగవా మయా గహితం నిమన్తనం గమిస్సతి, సచాహం దేసన్తరతో ఆగతాగతే తావదేవ దస్సేతుం లభామి, యదా మే కఙ్ఖా ఉప్పజ్జతి, తావదేవ భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా పుచ్ఛితుం లభామి, సచే భగవా పరమ్ముఖా దేసితం ధమ్మం పున మయ్హం బ్యాకరిస్ససి, ఏవాహం భగవన్తం ఉపట్ఠహిస్సామి’’. ‘‘ఏత్తకమ్పి సత్థు సన్తికే అనుగ్గహం న లభతీ’’తి ఉపవాదమోచనత్థఞ్చేవ ధమ్మభణ్డాగారికభావపరిపూరణత్థఞ్చ ఇమా చతస్సో యాచనాతి ఇమే అట్ఠ వరే గహేత్వా నిబద్ధుపట్ఠాకో అహోసి. తస్సేవ ఠానన్తరస్స అత్థాయ కప్పసతసహస్సం పూరితానం పారమీనం ఫలం పాపుణి.
Ānando pana tuṇhīyeva nisīdi. Atha naṃ bhikkhū āhaṃsu – ‘‘āvuso, tvampi satthu upaṭṭhākaṭṭhānaṃ yācāhī’’ti. ‘‘Yācitvā laddhupaṭṭhānaṃ nāma kīdisaṃ hoti? Sace ruccati, satthā sayameva vakkhatī’’ti. Atha bhagavā – ‘‘na, bhikkhave, ānando aññehi ussāhetabbo, sayameva jānitvā maṃ upaṭṭhahissatī’’ti āha. Tato bhikkhū ‘‘uṭṭhehi, āvuso ānanda, satthāraṃ upaṭṭhākaṭṭhānaṃ yācāhī’’ti āhaṃsu. Thero uṭṭhahitvā ‘‘sace me, bhante, bhagavā attanā laddhaṃ paṇītaṃ cīvaraṃ na dassati, paṇītaṃ piṇḍapātaṃ na dassati, ekagandhakuṭiyaṃ vasituṃ na dassati, nimantanaṃ gahetvā na gamissati, evāhaṃ bhagavantaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti āha. ‘‘Ettake guṇe labhato satthu upaṭṭhānaṃ ko bhāro’’ti upavādamocanatthaṃ ime cattāro paṭikkhepā, ‘‘sace, bhante, bhagavā mayā gahitaṃ nimantanaṃ gamissati, sacāhaṃ desantarato āgatāgate tāvadeva dassetuṃ labhāmi, yadā me kaṅkhā uppajjati, tāvadeva bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pucchituṃ labhāmi, sace bhagavā parammukhā desitaṃ dhammaṃ puna mayhaṃ byākarissasi, evāhaṃ bhagavantaṃ upaṭṭhahissāmi’’. ‘‘Ettakampi satthu santike anuggahaṃ na labhatī’’ti upavādamocanatthañceva dhammabhaṇḍāgārikabhāvaparipūraṇatthañca imā catasso yācanāti ime aṭṭha vare gahetvā nibaddhupaṭṭhāko ahosi. Tasseva ṭhānantarassa atthāya kappasatasahassaṃ pūritānaṃ pāramīnaṃ phalaṃ pāpuṇi.
సో ఉపట్ఠాకట్ఠానం లద్ధదివసతో పట్ఠాయ దసబలం దువిధేన ఉదకేన తివిధేన దన్తకట్ఠేన హత్థపాదపరికమ్మేన పిట్ఠిపరికమ్మేన గన్ధకుటిపరివేణసమ్మజ్జనేనాతి ఏవమాదీహి కిచ్చేహి ఉపట్ఠహన్తో – ‘‘ఇమాయ నామ వేలాయ సత్థు ఇదం నామ లద్ధుం వట్టతి, ఇదం నామ కాతుం వట్టతీ’’తి దివసభాగం సన్తికావచరో హుత్వా రత్తిభాగే మహన్తం దణ్డదీపికం గహేత్వా గన్ధకుటిపరివేణం నవవారే అనుపరియాయతి సత్థరి పక్కోసన్తే పటివచనదానాయ, థినమిద్ధవినోదనత్థం. అథ నం సత్థా జేతవనే అరియగణమజ్ఝే నిసిన్నో అనేకపరియాయేన పసంసిత్వా బహుస్సుతానం సతిమన్తానం గతిమన్తానం ధితిమన్తానం ఉపట్ఠాకానఞ్చ భిక్ఖూనం అగ్గట్ఠానే ఠపేసి.
So upaṭṭhākaṭṭhānaṃ laddhadivasato paṭṭhāya dasabalaṃ duvidhena udakena tividhena dantakaṭṭhena hatthapādaparikammena piṭṭhiparikammena gandhakuṭipariveṇasammajjanenāti evamādīhi kiccehi upaṭṭhahanto – ‘‘imāya nāma velāya satthu idaṃ nāma laddhuṃ vaṭṭati, idaṃ nāma kātuṃ vaṭṭatī’’ti divasabhāgaṃ santikāvacaro hutvā rattibhāge mahantaṃ daṇḍadīpikaṃ gahetvā gandhakuṭipariveṇaṃ navavāre anupariyāyati satthari pakkosante paṭivacanadānāya, thinamiddhavinodanatthaṃ. Atha naṃ satthā jetavane ariyagaṇamajjhe nisinno anekapariyāyena pasaṃsitvā bahussutānaṃ satimantānaṃ gatimantānaṃ dhitimantānaṃ upaṭṭhākānañca bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
ఏవం సత్థారా పఞ్చసు ఠానేసు ఏతదగ్గే ఠపితో చతూహి అచ్ఛరియబ్భూతధమ్మేహి సమన్నాగతో సత్థు ధమ్మకోసారక్ఖో అయం మహాథేరో సేఖోవ సమానో సత్థరి పరినిబ్బుతే హేట్ఠా వుత్తనయేన భిక్ఖూహి సముత్తేజితో దేవతాయ చ సంవేజితో ‘‘స్వేయేవ చ దాని ధమ్మసఙ్గీతి కాతబ్బా, న ఖో పన మేతం పతిరూపం, య్వాయం సేఖో సకరణీయో అసేఖేహి థేరేహి సద్ధిం ధమ్మం గాయితుం సన్నిపాతం గన్తు’’న్తి సఞ్జాతుస్సాహో విపస్సనం పట్ఠపేత్వా బహుదేవ రత్తిం విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తో చఙ్కమే వీరియసమతం అలభిత్వా తతో విహారం పవిసిత్వా సయనే నిసీదిత్వా సయితుకామో కాయం ఆవట్టేసి. అపత్తఞ్చ సీసం బిమ్బోహనం, పాదా చ భూమితో ముత్తమత్తా, ఏకస్మిం అన్తరే అనుపాదాయ ఆసవేహి చిత్తం విముచ్చి, ఛళభిఞ్ఞో అహోసి.
Evaṃ satthārā pañcasu ṭhānesu etadagge ṭhapito catūhi acchariyabbhūtadhammehi samannāgato satthu dhammakosārakkho ayaṃ mahāthero sekhova samāno satthari parinibbute heṭṭhā vuttanayena bhikkhūhi samuttejito devatāya ca saṃvejito ‘‘sveyeva ca dāni dhammasaṅgīti kātabbā, na kho pana metaṃ patirūpaṃ, yvāyaṃ sekho sakaraṇīyo asekhehi therehi saddhiṃ dhammaṃ gāyituṃ sannipātaṃ gantu’’nti sañjātussāho vipassanaṃ paṭṭhapetvā bahudeva rattiṃ vipassanāya kammaṃ karonto caṅkame vīriyasamataṃ alabhitvā tato vihāraṃ pavisitvā sayane nisīditvā sayitukāmo kāyaṃ āvaṭṭesi. Apattañca sīsaṃ bimbohanaṃ, pādā ca bhūmito muttamattā, ekasmiṃ antare anupādāya āsavehi cittaṃ vimucci, chaḷabhiñño ahosi.
౬౪౪. ఏవం ఛళభిఞ్ఞాదిగుణపటిమణ్డితో ఉపట్ఠాకాదిగుణేహి ఏతదగ్గట్ఠానం పత్తో అత్తనో పుబ్బకమ్మం సరిత్వా సోమనస్సవసేన పుబ్బచరితాపదానం దస్సేన్తో ఆరామద్వారా నిక్ఖమ్మాతిఆదిమాహ. తత్థ ఆరామద్వారాతి సబ్బసత్తానం ధమ్మదేసనత్థాయ విహారద్వారతో నిక్ఖమిత్వా బహిద్వారసమీపే కతమణ్డపమజ్ఝే సుపఞ్ఞత్తవరబుద్ధాసనే నిసిన్నో పదుముత్తరో నామ మహాముని సమ్మాసమ్బుద్ధో. వస్సన్తో అమతం వుట్ఠిన్తి ధమ్మదేసనామహాఅమతధారాహి ధమ్మవస్సం వస్సన్తో. నిబ్బాపేసి మహాజనన్తి మహాజనస్స చిత్తసన్తానగతకిలేసగ్గిం నిబ్బాపేసి వూపసమేసి, మహాజనం నిబ్బానామతపానేన సన్తిం సీతిభావం పాపేసీతి అత్థో.
644. Evaṃ chaḷabhiññādiguṇapaṭimaṇḍito upaṭṭhākādiguṇehi etadaggaṭṭhānaṃ patto attano pubbakammaṃ saritvā somanassavasena pubbacaritāpadānaṃ dassento ārāmadvārā nikkhammātiādimāha. Tattha ārāmadvārāti sabbasattānaṃ dhammadesanatthāya vihāradvārato nikkhamitvā bahidvārasamīpe katamaṇḍapamajjhe supaññattavarabuddhāsane nisinno padumuttaro nāma mahāmuni sammāsambuddho. Vassanto amataṃ vuṭṭhinti dhammadesanāmahāamatadhārāhi dhammavassaṃ vassanto. Nibbāpesi mahājananti mahājanassa cittasantānagatakilesaggiṃ nibbāpesi vūpasamesi, mahājanaṃ nibbānāmatapānena santiṃ sītibhāvaṃ pāpesīti attho.
౬౪౫. సతసహస్సం తే ధీరాతి పరివారసమ్పత్తిం దస్సేన్తో ఆహ. ఛహి అభిఞ్ఞాహి ఇద్ధివిధాదిఞాణకోట్ఠాసేహి సమన్నాగతా అనేకసతసహస్సచక్కవాళేసు ఖణేన గన్తుం సమత్థాహి ఇద్ధీహి సమన్నాగతత్తా మహిద్ధికాతే ధీరా సతసహస్సఖీణాసవా ఛాయావ అనపాయినీతి కత్థచి అనపగతా ఛాయా ఇవ తం సమ్బుద్ధం పదుముత్తరం భగవన్తం పరివారేన్తి పరివారేత్వా ధమ్మం సుణన్తీతి అత్థో.
645.Satasahassaṃ te dhīrāti parivārasampattiṃ dassento āha. Chahi abhiññāhi iddhividhādiñāṇakoṭṭhāsehi samannāgatā anekasatasahassacakkavāḷesu khaṇena gantuṃ samatthāhi iddhīhi samannāgatattā mahiddhikāte dhīrā satasahassakhīṇāsavā chāyāva anapāyinīti katthaci anapagatā chāyā iva taṃ sambuddhaṃ padumuttaraṃ bhagavantaṃ parivārenti parivāretvā dhammaṃ suṇantīti attho.
౬౪౬. హత్థిక్ఖన్ధగతో ఆసిన్తి తదా భగవతో ధమ్మదేసనాసమయే అహం హత్థిపిట్ఠే నిసిన్నో ఆసిం అహోసిన్తి అత్థో. సేతచ్ఛత్తం వరుత్తమన్తి పత్థేతబ్బం ఉత్తమం సేతచ్ఛత్తం మమ మత్థకే ధారయన్తో హత్థిపిట్ఠే నిసిన్నోతి సమ్బన్ధో. సుచారురూపం దిస్వానాతి సున్దరం చారుం మనోహరరూపవన్తం ధమ్మం దేసియమానం సమ్బుద్ధం దిస్వా మే మయ్హం విత్తి సన్తుట్ఠి సోమనస్సం ఉదపజ్జథ ఉప్పజ్జతీతి అత్థో.
646.Hatthikkhandhagato āsinti tadā bhagavato dhammadesanāsamaye ahaṃ hatthipiṭṭhe nisinno āsiṃ ahosinti attho. Setacchattaṃvaruttamanti patthetabbaṃ uttamaṃ setacchattaṃ mama matthake dhārayanto hatthipiṭṭhe nisinnoti sambandho. Sucārurūpaṃ disvānāti sundaraṃ cāruṃ manohararūpavantaṃ dhammaṃ desiyamānaṃ sambuddhaṃ disvā me mayhaṃ vitti santuṭṭhi somanassaṃ udapajjatha uppajjatīti attho.
౬౪౭. ఓరుయ్హ హత్థిక్ఖన్ధమ్హాతి తం భగవన్తం నిసిన్నం దిస్వా హత్థిపిట్ఠితో ఓరుయ్హ ఓరోహిత్వా నరాసభం నరవసభం ఉపగచ్ఛిం సమీపం గతోతి అత్థో. రతనమయఛత్తం మేతి రతనభూసితం మే మయ్హం ఛత్తం బుద్ధసేట్ఠస్స మత్థకే ధారయిన్తి సమ్బన్ధో.
647.Oruyha hatthikkhandhamhāti taṃ bhagavantaṃ nisinnaṃ disvā hatthipiṭṭhito oruyha orohitvā narāsabhaṃ naravasabhaṃ upagacchiṃ samīpaṃ gatoti attho. Ratanamayachattaṃ meti ratanabhūsitaṃ me mayhaṃ chattaṃ buddhaseṭṭhassa matthake dhārayinti sambandho.
౬౪౮. మమ సఙ్కప్పమఞ్ఞాయాతి మయ్హం పసాదేన ఉప్పన్నం సఙ్కప్పం ఞత్వా ఇసీనం అన్తరే మహన్తభూతో సో పదుముత్తరో భగవా. తం కథం ఠపయిత్వానాతి తం అత్తనా దేసియమానం ధమ్మకథం ఠపేత్వా మమ బ్యాకరణత్థాయ ఇమా గాథా అభాసథ కథేసీతి అత్థో.
648.Mama saṅkappamaññāyāti mayhaṃ pasādena uppannaṃ saṅkappaṃ ñatvā isīnaṃ antare mahantabhūto so padumuttaro bhagavā. Taṃ kathaṃ ṭhapayitvānāti taṃ attanā desiyamānaṃ dhammakathaṃ ṭhapetvā mama byākaraṇatthāya imā gāthā abhāsatha kathesīti attho.
౬౪౯. కథన్తి చే? యో సోతిఆదిమాహ. సోణ్ణాలఙ్కారభూసితం ఛత్తం యో సో రాజకుమారో మే మత్థకే ధారేసీతి సమ్బన్ధో. తమహం కిత్తయిస్సామీతి తం రాజకుమారం అహం కిత్తయిస్సామి పాకటం కరిస్సామి. సుణోథ మమ భాసతోతి భాసన్తస్స మమ వచనం సుణోథ ఓహితసోతా మనసి కరోథాతి అత్థో.
649. Kathanti ce? Yo sotiādimāha. Soṇṇālaṅkārabhūsitaṃ chattaṃ yo so rājakumāro me matthake dhāresīti sambandho. Tamahaṃ kittayissāmīti taṃ rājakumāraṃ ahaṃ kittayissāmi pākaṭaṃ karissāmi. Suṇotha mama bhāsatoti bhāsantassa mama vacanaṃ suṇotha ohitasotā manasi karothāti attho.
౬౫౦. ఇతో గన్త్వా అయం పోసోతి అయం రాజకుమారో ఇతో మనుస్సలోకతో చుతో తుసితం గన్త్వా ఆవసిస్సతి తత్థ విహరిస్సతి. తత్థ అచ్ఛరాహి పురక్ఖతో పరివారితో తుసితభవనసమ్పత్తిం అనుభోస్సతీతి సమ్బన్ధో.
650.Ito gantvā ayaṃ posoti ayaṃ rājakumāro ito manussalokato cuto tusitaṃ gantvā āvasissati tattha viharissati. Tattha accharāhi purakkhato parivārito tusitabhavanasampattiṃ anubhossatīti sambandho.
౬౫౧. చతుత్తింసక్ఖత్తున్తి తుసితభవనతో చవిత్వా తావతింసభవనే ఉప్పన్నో చతుత్తింసవారే దేవిన్దో దేవరజ్జం కరిస్సతీతి సమ్బన్ధో. బలాధిపో అట్ఠసతన్తి తావతింసభవనతో చుతో మనుస్సలోకే ఉప్పన్నో బలాధిపో చతురఙ్గినియా సేనాయ అధిపో పధానో అట్ఠసతజాతీసు పదేసరాజా హుత్వా వసుధం అనేకరతనవరం పథవిం ఆవసిస్సతి పుథబ్యం విహరిస్సతీతి అత్థో.
651.Catuttiṃsakkhattunti tusitabhavanato cavitvā tāvatiṃsabhavane uppanno catuttiṃsavāre devindo devarajjaṃ karissatīti sambandho. Balādhipo aṭṭhasatanti tāvatiṃsabhavanato cuto manussaloke uppanno balādhipo caturaṅginiyā senāya adhipo padhāno aṭṭhasatajātīsu padesarājā hutvā vasudhaṃ anekaratanavaraṃ pathaviṃ āvasissati puthabyaṃ viharissatīti attho.
౬౫౨. అట్ఠపఞ్ఞాసక్ఖత్తున్తి అట్ఠపఞ్ఞాసజాతీసు చక్కవత్తీ రాజా భవిస్సతీతి అత్థో. మహియా సకలజమ్బుదీపపథవియా విపులం అసఙ్ఖ్యేయ్యం పదేసరజ్జం కారయిస్సతి.
652.Aṭṭhapaññāsakkhattunti aṭṭhapaññāsajātīsu cakkavattī rājā bhavissatīti attho. Mahiyā sakalajambudīpapathaviyā vipulaṃ asaṅkhyeyyaṃ padesarajjaṃ kārayissati.
౬౫౪. సక్యానం కులకేతుస్సాతి సక్యరాజూనం కులస్స ధజభూతస్స బుద్ధస్స ఞాతకో భవిస్సతీతి అత్థో.
654.Sakyānaṃkulaketussāti sakyarājūnaṃ kulassa dhajabhūtassa buddhassa ñātako bhavissatīti attho.
౬౫౫. ఆతాపీతి వీరియవా. నిపకోతి నేపక్కసఙ్ఖాతాయ పఞ్ఞాయ సమన్నాగతో. బాహుసచ్చేసు బహుస్సుతభావేసు పిటకత్తయధారణేసు కోవిదో ఛేకో. నివాతవుత్తి అనవఞ్ఞత్తికో అథద్ధో కాయపాగబ్బియాదిథద్ధభావవిరహితో సబ్బపాఠీ సకలపిటకత్తయధారీ భవిస్సతీతి సమ్బన్ధో.
655.Ātāpīti vīriyavā. Nipakoti nepakkasaṅkhātāya paññāya samannāgato. Bāhusaccesu bahussutabhāvesu piṭakattayadhāraṇesu kovido cheko. Nivātavutti anavaññattiko athaddho kāyapāgabbiyādithaddhabhāvavirahito sabbapāṭhī sakalapiṭakattayadhārī bhavissatīti sambandho.
౬౫౬. పధానపహితత్తో సోతి సో ఆనన్దత్థేరో వీరియకరణాయ పేసితచిత్తో. ఉపసన్తో నిరూపధీతి రాగూపధిదోసూపధిమోహూపధీహి విరహితో, సోతాపత్తిమగ్గేన పహాతబ్బకిలేసానం పహీనత్తా ఉపసన్తో సన్తకాయచిత్తో.
656.Padhānapahitatto soti so ānandatthero vīriyakaraṇāya pesitacitto. Upasanto nirūpadhīti rāgūpadhidosūpadhimohūpadhīhi virahito, sotāpattimaggena pahātabbakilesānaṃ pahīnattā upasanto santakāyacitto.
౬౫౭. సన్తి ఆరఞ్ఞకాతి అరఞ్ఞే భవా మహావనే జాతా. సట్ఠిహాయనాతి సట్ఠివస్సకాలే హాయనబలా . తిధా పభిన్నాతి అక్ఖికణ్ణకోససఙ్ఖాతేహి తీహి ఠానేహి భిన్నమదా. మాతఙ్గాతి మాతఙ్గహత్థికులే జాతా. ఈసాదన్తాతి రథీసాసదిసదన్తా. ఉరూళ్హవా రాజవాహనా. కుఞ్జరసఙ్ఖాతా నాగా హత్థిరాజానో సన్తి సంవిజ్జన్తి యథా, తథా సతసహస్ససఙ్ఖ్యా ఖీణాసవసఙ్ఖాతా పణ్డితా మహిద్ధికా అరహన్తనాగా సన్తి, సబ్బే తే అరహన్తనాగా బుద్ధనాగరాజస్స. న హోన్తి పణిధిమ్హి తేతి తే పణిధిమ్హి తాదిసా న హోన్తి, కిం సబ్బే తే భయభీతా సకభావేన సణ్ఠాతుం అసమత్థాతి అత్థో. సేసం వుత్తనయత్తా ఉత్తానత్థమేవాతి.
657.Santi āraññakāti araññe bhavā mahāvane jātā. Saṭṭhihāyanāti saṭṭhivassakāle hāyanabalā . Tidhā pabhinnāti akkhikaṇṇakosasaṅkhātehi tīhi ṭhānehi bhinnamadā. Mātaṅgāti mātaṅgahatthikule jātā. Īsādantāti rathīsāsadisadantā. Urūḷhavā rājavāhanā. Kuñjarasaṅkhātā nāgā hatthirājāno santi saṃvijjanti yathā, tathā satasahassasaṅkhyā khīṇāsavasaṅkhātā paṇḍitā mahiddhikā arahantanāgā santi, sabbe te arahantanāgā buddhanāgarājassa. Na honti paṇidhimhi teti te paṇidhimhi tādisā na honti, kiṃ sabbe te bhayabhītā sakabhāvena saṇṭhātuṃ asamatthāti attho. Sesaṃ vuttanayattā uttānatthamevāti.
ఆనన్దత్థేరఅపదానవణ్ణనా సమత్తా.
Ānandattheraapadānavaṇṇanā samattā.
ఏత్తావతా పఠమా బుద్ధవగ్గవణ్ణనా సమత్తా.
Ettāvatā paṭhamā buddhavaggavaṇṇanā samattā.
పఠమో భాగో నిట్ఠితో.
Paṭhamo bhāgo niṭṭhito.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / అపదానపాళి • Apadānapāḷi / ౩-౧౦. ఆనన్దత్థేరఅపదానం • 3-10. Ānandattheraapadānaṃ