Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౩. ఆనన్దత్థేరగాథావణ్ణనా
3. Ānandattheragāthāvaṇṇanā
పిసుణేన చ కోధనేనాతిఆదికా ఆయస్మతో ఆనన్దత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే హంసవతీనగరే సత్థు వేమాతికభాతా హుత్వా నిబ్బత్తి, సుమనోతిస్స నామం అహోసి. పితా పనస్స ఆనన్దరాజా నామ. సో అత్తనో పుత్తస్స సుమనకుమారస్స వయప్పత్తస్స హంసవతితో వీసయోజనసతే ఠానే భోగనగరం అదాసి. సో కదాచి కదాచి ఆగన్త్వా అత్తానఞ్చ పితరఞ్చ పస్సతి. తదా రాజా సత్థారఞ్చ సతసహస్సపరిమాణం భిక్ఖుసఙ్ఘఞ్చ సయమేవ సక్కచ్చం ఉపట్ఠహి, అఞ్ఞేసం ఉపట్ఠాతుం న దేతి.
Pisuṇenaca kodhanenātiādikā āyasmato ānandattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare satthu vemātikabhātā hutvā nibbatti, sumanotissa nāmaṃ ahosi. Pitā panassa ānandarājā nāma. So attano puttassa sumanakumārassa vayappattassa haṃsavatito vīsayojanasate ṭhāne bhoganagaraṃ adāsi. So kadāci kadāci āgantvā attānañca pitarañca passati. Tadā rājā satthārañca satasahassaparimāṇaṃ bhikkhusaṅghañca sayameva sakkaccaṃ upaṭṭhahi, aññesaṃ upaṭṭhātuṃ na deti.
తేన సమయేన పచ్చన్తో కుపితో అహోసి. కుమారో తస్స కుపితభావం రఞ్ఞో అనారోచేత్వా సయమేవ తం వూపసమేతి. తం సుత్వా రాజా తుట్ఠమానసో పుత్తం పక్కోసాపేత్వా ‘‘వరం తే, తాత దమ్మి, వరం గణ్హాహీ’’తి ఆహ. కుమారో ‘‘సత్థారం భిక్ఖుసఙ్ఘఞ్చ తేమాసం ఉపట్ఠహన్తో జీవితం అవఞ్ఝం కాతుం ఇచ్ఛామీ’’తి ఆహ. ‘‘ఏతం న సక్కా, అఞ్ఞం వదేహీ’’తి. ‘‘దేవ, ఖత్తియానం ద్వేకథా నామ నత్థి, ఏతదేవ మే దేహి, న మయ్హం అఞ్ఞేన అత్థో’’తి. ‘‘సచే సత్థా అనుజానాతి, దిన్నమేవా’’తి. సో ‘‘సత్థు చిత్తం జానిస్సామీ’’తి విహారం గతో.
Tena samayena paccanto kupito ahosi. Kumāro tassa kupitabhāvaṃ rañño anārocetvā sayameva taṃ vūpasameti. Taṃ sutvā rājā tuṭṭhamānaso puttaṃ pakkosāpetvā ‘‘varaṃ te, tāta dammi, varaṃ gaṇhāhī’’ti āha. Kumāro ‘‘satthāraṃ bhikkhusaṅghañca temāsaṃ upaṭṭhahanto jīvitaṃ avañjhaṃ kātuṃ icchāmī’’ti āha. ‘‘Etaṃ na sakkā, aññaṃ vadehī’’ti. ‘‘Deva, khattiyānaṃ dvekathā nāma natthi, etadeva me dehi, na mayhaṃ aññena attho’’ti. ‘‘Sace satthā anujānāti, dinnamevā’’ti. So ‘‘satthu cittaṃ jānissāmī’’ti vihāraṃ gato.
తేన చ సమయేన భగవా భత్తకిచ్చం నిట్ఠాపేత్వా గన్ధకుటిం పవిట్ఠో హోతి. సో భిక్ఖూ ఉపసఙ్కమిత్వా ‘‘అహం, భన్తే, భగవన్తం దస్సనాయ ఆగతో, దస్సేథ మే భగవన్త’’న్తి ఆహ. భిక్ఖూ ‘‘సుమనో నామ థేరో సత్థు ఉపట్ఠాకో, తస్స సన్తికం గచ్ఛాహీ’’తి ఆహంసు. సో థేరస్స సన్తికం గన్త్వా వన్దిత్వా ‘‘సత్థారం, భన్తే, మే దస్సేథా’’తి ఆహ. అథ థేరో తస్స పస్సన్తస్సేవ పథవియం నిముజ్జిత్వా సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా ‘‘భన్తే, రాజపుత్తో తుమ్హాకం దస్సనాయ ఆగతో’’తి ఆహ. ‘‘తేన హి, భిక్ఖు, బహి ఆసనం పఞ్ఞాపేహీ’’తి. థేరో పునపి తస్స పస్సన్తస్సేవ బుద్ధాసనం గహేత్వా అన్తోగన్ధకుటియం నిముజ్జిత్వా బహిపరివేణే పాతుభవిత్వా గన్ధకుటిపరివేణే ఆసనం పఞ్ఞాపేసి. కుమారో తం దిస్వా ‘‘మహన్తో వతాయం భిక్ఖూ’’తి చిత్తం ఉప్పాదేసి.
Tena ca samayena bhagavā bhattakiccaṃ niṭṭhāpetvā gandhakuṭiṃ paviṭṭho hoti. So bhikkhū upasaṅkamitvā ‘‘ahaṃ, bhante, bhagavantaṃ dassanāya āgato, dassetha me bhagavanta’’nti āha. Bhikkhū ‘‘sumano nāma thero satthu upaṭṭhāko, tassa santikaṃ gacchāhī’’ti āhaṃsu. So therassa santikaṃ gantvā vanditvā ‘‘satthāraṃ, bhante, me dassethā’’ti āha. Atha thero tassa passantasseva pathaviyaṃ nimujjitvā satthāraṃ upasaṅkamitvā ‘‘bhante, rājaputto tumhākaṃ dassanāya āgato’’ti āha. ‘‘Tena hi, bhikkhu, bahi āsanaṃ paññāpehī’’ti. Thero punapi tassa passantasseva buddhāsanaṃ gahetvā antogandhakuṭiyaṃ nimujjitvā bahipariveṇe pātubhavitvā gandhakuṭipariveṇe āsanaṃ paññāpesi. Kumāro taṃ disvā ‘‘mahanto vatāyaṃ bhikkhū’’ti cittaṃ uppādesi.
భగవాపి గన్ధకుటితో నిక్ఖమిత్వా పఞ్ఞత్తాసనే నిసీది. రాజపుత్తో సత్థారం వన్దిత్వా, పటిసన్థారం కత్వా, అయం, భన్తే, థేరో తుమ్హాకం సాసనే వల్లభో మఞ్ఞేతి. ‘‘ఆమ కుమార, వల్లభో’’తి? ‘‘కిం కత్వా, భన్తే, ఏస వల్లభో హోతీ’’తి?‘‘దానాదీని పుఞ్ఞాని కత్వా’’తి. ‘‘భగవా , అహమ్పి అయం థేరో వియ అనాగతే బుద్ధసాసనే వల్లభో హోతుకామో’’తి సత్థాహం ఖన్ధావారభత్తం నామ దత్వాపి సత్తమే దివసే, భన్తే, మయా పితు సన్తికా తేమాసం తుమ్హాకం పటిజగ్గనవరో లద్ధో, తేమాసం మే వస్సావాసం అధివాసేథాతి. భగవా, ‘‘అత్థి ను ఖో తత్థ గతేన అత్థో’’తి ఓలోకేత్వా ‘‘అత్థీ’’తి దిస్వా ‘‘సుఞ్ఞాగారే ఖో, కుమార, తథాగతా అభిరమన్తీ’’తి ఆహ. కుమారో ‘‘అఞ్ఞాతం భగవా, అఞ్ఞాతం సుగతా’’తి వత్వా ‘‘అహం, భన్తే, పురిమతరం గన్త్వా విహారం కారేమి, మయా పేసితే భిక్ఖుసతసహస్సేన సద్ధిం ఆగచ్ఛథా’’తి పటిఞ్ఞం గహేత్వా పితు సన్తికం గన్త్వా ‘‘దిన్నా మే, దేవ, భగవతా పటిఞ్ఞా, మయా పహితే భగవన్తం పేసేయ్యాథా’’తి పితరం వన్దిత్వా, నిక్ఖమిత్వా యోజనే యోజనే విహారం కరోన్తో వీసయోజనసతం అద్ధానం గతో. గన్త్వా చ అత్తనో నగరే విహారట్ఠానం విచినన్తో సోభనస్స నామ కుటుమ్బికస్స ఉయ్యానం దిస్వా సతసహస్సేన కిణిత్వా సతసహస్సం విస్సజ్జేత్వా విహారం కారేసి. తత్థ భగవతో గన్ధకుటిం సేసభిక్ఖూనఞ్చ రత్తిట్ఠానదివాట్ఠానత్థాయ కుటిలేణమణ్డపే కారేత్వా పాకారపరిక్ఖేపం ద్వారకోట్ఠకఞ్చ నిట్ఠాపేత్వా పితు సన్తికం పేసేసి ‘‘నిట్ఠితం మయ్హం కిచ్చం, సత్థారం పహిణథా’’తి.
Bhagavāpi gandhakuṭito nikkhamitvā paññattāsane nisīdi. Rājaputto satthāraṃ vanditvā, paṭisanthāraṃ katvā, ayaṃ, bhante, thero tumhākaṃ sāsane vallabho maññeti. ‘‘Āma kumāra, vallabho’’ti? ‘‘Kiṃ katvā, bhante, esa vallabho hotī’’ti?‘‘Dānādīni puññāni katvā’’ti. ‘‘Bhagavā , ahampi ayaṃ thero viya anāgate buddhasāsane vallabho hotukāmo’’ti satthāhaṃ khandhāvārabhattaṃ nāma datvāpi sattame divase, bhante, mayā pitu santikā temāsaṃ tumhākaṃ paṭijagganavaro laddho, temāsaṃ me vassāvāsaṃ adhivāsethāti. Bhagavā, ‘‘atthi nu kho tattha gatena attho’’ti oloketvā ‘‘atthī’’ti disvā ‘‘suññāgāre kho, kumāra, tathāgatā abhiramantī’’ti āha. Kumāro ‘‘aññātaṃ bhagavā, aññātaṃ sugatā’’ti vatvā ‘‘ahaṃ, bhante, purimataraṃ gantvā vihāraṃ kāremi, mayā pesite bhikkhusatasahassena saddhiṃ āgacchathā’’ti paṭiññaṃ gahetvā pitu santikaṃ gantvā ‘‘dinnā me, deva, bhagavatā paṭiññā, mayā pahite bhagavantaṃ peseyyāthā’’ti pitaraṃ vanditvā, nikkhamitvā yojane yojane vihāraṃ karonto vīsayojanasataṃ addhānaṃ gato. Gantvā ca attano nagare vihāraṭṭhānaṃ vicinanto sobhanassa nāma kuṭumbikassa uyyānaṃ disvā satasahassena kiṇitvā satasahassaṃ vissajjetvā vihāraṃ kāresi. Tattha bhagavato gandhakuṭiṃ sesabhikkhūnañca rattiṭṭhānadivāṭṭhānatthāya kuṭileṇamaṇḍape kāretvā pākāraparikkhepaṃ dvārakoṭṭhakañca niṭṭhāpetvā pitu santikaṃ pesesi ‘‘niṭṭhitaṃ mayhaṃ kiccaṃ, satthāraṃ pahiṇathā’’ti.
రాజా భగవన్తం భోజేత్వా ‘‘భగవా సుమనస్స కిచ్చం నిట్ఠితం, తుమ్హాకం గమనం పచ్చాసీసతీ’’తి ఆహ. భగవా సతసహస్సభిక్ఖుపరివుతో యోజనే యోజనే విహారేసు వసమానో అగమాసి. కుమారో ‘‘సత్థా ఆగచ్ఛతీ’’తి సుత్వా యోజనం పచ్చుగ్గన్త్వా గన్ధమాలాదీహి పూజయమానో సతసహస్సేన కీతే సోభనే నామ ఉయ్యానే సతసహస్సేన కారితం విహారం పవేసేత్వా –
Rājā bhagavantaṃ bhojetvā ‘‘bhagavā sumanassa kiccaṃ niṭṭhitaṃ, tumhākaṃ gamanaṃ paccāsīsatī’’ti āha. Bhagavā satasahassabhikkhuparivuto yojane yojane vihāresu vasamāno agamāsi. Kumāro ‘‘satthā āgacchatī’’ti sutvā yojanaṃ paccuggantvā gandhamālādīhi pūjayamāno satasahassena kīte sobhane nāma uyyāne satasahassena kāritaṃ vihāraṃ pavesetvā –
‘‘సతసహస్సేన మే కీతం, సతసహస్సేన మాపితం;
‘‘Satasahassena me kītaṃ, satasahassena māpitaṃ;
సోభనం నామ ఉయ్యానం, పటిగ్గణ్హ మహామునీ’’తి. –
Sobhanaṃ nāma uyyānaṃ, paṭiggaṇha mahāmunī’’ti. –
తం నియ్యాదేసి. సో వస్సూపనాయికదివసే మహాదానం పవత్తేత్వా ‘‘ఇమినావ నీహారేన దానం దదేయ్యాథా’’తి పుత్తదారే అమచ్చే చ కిచ్చకరణీయేసు చ నియోజేత్వా సయం సుమనత్థేరస్స వసనట్ఠానసమీపేయేవ వసన్తో తేమాసం సత్థారం ఉపట్ఠహన్తో ఉపకట్ఠాయ పవారణాయ గామం పవిసిత్వా సత్తాహం మహాదానం పవత్తేత్వా సత్తమే దివసే సత్థు భిక్ఖుసతసహస్సస్స చ పాదమూలే తిచీవరాని ఠపేత్వా వన్దిత్వా, ‘‘భన్తే, యదేతం మయా సత్తాహం ఖన్ధావారదానతో పట్ఠాయ పుఞ్ఞం కతం, న తం సగ్గసమ్పత్తిఆదీనం అత్థాయ, అథ ఖో అహం అయం సుమనత్థేరో వియ అనాగతే ఏకస్స బుద్ధస్స ఉపట్ఠాకో భవేయ్య’’న్తి పణిధానం అకాసి. సత్థాపిస్స అనన్తరాయతం దిస్వా బ్యాకరిత్వా పక్కామి.
Taṃ niyyādesi. So vassūpanāyikadivase mahādānaṃ pavattetvā ‘‘imināva nīhārena dānaṃ dadeyyāthā’’ti puttadāre amacce ca kiccakaraṇīyesu ca niyojetvā sayaṃ sumanattherassa vasanaṭṭhānasamīpeyeva vasanto temāsaṃ satthāraṃ upaṭṭhahanto upakaṭṭhāya pavāraṇāya gāmaṃ pavisitvā sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā sattame divase satthu bhikkhusatasahassassa ca pādamūle ticīvarāni ṭhapetvā vanditvā, ‘‘bhante, yadetaṃ mayā sattāhaṃ khandhāvāradānato paṭṭhāya puññaṃ kataṃ, na taṃ saggasampattiādīnaṃ atthāya, atha kho ahaṃ ayaṃ sumanatthero viya anāgate ekassa buddhassa upaṭṭhāko bhaveyya’’nti paṇidhānaṃ akāsi. Satthāpissa anantarāyataṃ disvā byākaritvā pakkāmi.
సోపి తస్మిం బుద్ధుప్పాదే వస్ససతసహస్సం పుఞ్ఞాని కత్వా తతో పరమ్పి తత్థ తత్థ భవే ఉళారాని పుఞ్ఞకమ్మాని ఉపచినిత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో కస్సపస్స భగవతో కాలే పిణ్డాయ చరతో ఏకస్స థేరస్స పత్తగ్గహణత్థం ఉత్తరసాటకం దత్వా పూజం అకాసి. పున సగ్గే నిబ్బత్తిత్వా తతో చుతో బారాణసిరాజా హుత్వా అట్ఠ పచ్చేకబుద్ధే దిస్వా తే భోజేత్వా అత్తనో మఙ్గలుయ్యానే అట్ఠ పణ్ణసాలాయో కారేత్వా తేసం నిసీదనత్థాయ అట్ఠ సబ్బరతనమయపీఠే చేవ మణిఆధారకే చ పటియాదేత్వా దసవస్ససహస్సాని ఉపట్ఠానం అకాసి. ఏతాని పాకటట్ఠానాని.
Sopi tasmiṃ buddhuppāde vassasatasahassaṃ puññāni katvā tato parampi tattha tattha bhave uḷārāni puññakammāni upacinitvā devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato kāle piṇḍāya carato ekassa therassa pattaggahaṇatthaṃ uttarasāṭakaṃ datvā pūjaṃ akāsi. Puna sagge nibbattitvā tato cuto bārāṇasirājā hutvā aṭṭha paccekabuddhe disvā te bhojetvā attano maṅgaluyyāne aṭṭha paṇṇasālāyo kāretvā tesaṃ nisīdanatthāya aṭṭha sabbaratanamayapīṭhe ceva maṇiādhārake ca paṭiyādetvā dasavassasahassāni upaṭṭhānaṃ akāsi. Etāni pākaṭaṭṭhānāni.
కప్పసతసహస్సం పన తత్థ తత్థ భవే పుఞ్ఞాని కరోన్తోవ అమ్హాకం బోధిసత్తేన సద్ధిం తుసితపురే నిబ్బత్తిత్వా తతో చుతో అమితోదనసక్కస్స గేహే నిబ్బత్తి. తస్స సబ్బే ఞాతకే ఆనన్దితే కరోన్తో జాతోతి ఆనన్దోత్వేవ నామం అహోసి. సో అనుక్కమేన వయప్పత్తో కతాభినిక్ఖమనే సమ్మాసమ్బోధిం పత్వా పవత్తితవరధమ్మచక్కే పఠమం కపిలవత్థుం గన్త్వా తతో నిక్ఖన్తే భగవతి తస్స పరివారత్థం పబ్బజితుం నిక్ఖన్తేహి భద్దియాదీహి సద్ధిం నిక్ఖమిత్వా భగవతో సన్తికే పబ్బజిత్వా నచిరస్సేవ ఆయస్మతో పుణ్ణస్స మన్తాణిపుత్తస్స సన్తికే ధమ్మకథం సుత్వా సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహి.
Kappasatasahassaṃ pana tattha tattha bhave puññāni karontova amhākaṃ bodhisattena saddhiṃ tusitapure nibbattitvā tato cuto amitodanasakkassa gehe nibbatti. Tassa sabbe ñātake ānandite karonto jātoti ānandotveva nāmaṃ ahosi. So anukkamena vayappatto katābhinikkhamane sammāsambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakke paṭhamaṃ kapilavatthuṃ gantvā tato nikkhante bhagavati tassa parivāratthaṃ pabbajituṃ nikkhantehi bhaddiyādīhi saddhiṃ nikkhamitvā bhagavato santike pabbajitvā nacirasseva āyasmato puṇṇassa mantāṇiputtassa santike dhammakathaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhahi.
తేన చ సమయేన భగవతో పఠమబోధియం వీసతివస్సాని అనిబద్ధఉపట్ఠాకా అహేసుం. ఏకదా నాగసమాలో పత్తచీవరం గహేత్వా విచరి, ఏకదా నాగితో, ఏకదా ఉపవానో, ఏకదా సునక్ఖత్తో, ఏకదా చున్దో సమణుద్దేసో, ఏకదా సాగతో, ఏకదా మేఘియో, తే యేభుయ్యేన సత్థు చిత్తం నారాధయింసు. అథేకదివసం భగవా గన్ధకుటిపరివేణే పఞ్ఞత్తవరబుద్ధాసనే భిక్ఖుసఙ్ఘపరివుతో నిసిన్నో భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘అహం, భిక్ఖవే, ఇదానిమ్హి మహల్లకో, ఏకచ్చే భిక్ఖూ ‘ఇమినా మగ్గేన గచ్ఛామా’తి వుత్తే అఞ్ఞేన గచ్ఛన్తి, ఏకచ్చే మయ్హం పత్తచీవరం భూమియం నిక్ఖిపన్తి, మయ్హం నిబద్ధుపట్ఠాకం భిక్ఖుం జానాథా’’తి. తం సుత్వా భిక్ఖూనం ధమ్మసంవేగో ఉదపాది. అథాయస్మా సారిపుత్తో ఉట్ఠాయ భగవన్తం వన్దిత్వా – ‘‘అహం, భన్తే, తుమ్హే ఉపట్ఠహిస్సామీ’’తి ఆహ. తం భగవా పటిక్ఖిపి. ఏతేనుపాయేన మహామోగ్గల్లానం ఆదిం కత్వా సబ్బే మహాసావకా – ‘‘అహం ఉపట్ఠహిస్సామి, అహం ఉపట్ఠహిస్సామీ’’తి ఉట్ఠహింసు ఠపేత్వా ఆయస్మన్తం ఆనన్దం, తేపి భగవా పటిక్ఖిపి . సో పన తుణ్హీయేవ నిసీది. అథ నం భిక్ఖూ ఆహంసు – ‘‘ఆవుసో, త్వమ్పి సత్థు ఉపట్ఠాకట్ఠానం యాచాహీ’’తి. యాచిత్వా లద్ధట్ఠానం నామ కీదిసం హోతి, సచే రుచ్చతి, సత్థా సయమేవ వక్ఖతీతి. అథ భగవా ‘‘న, భిక్ఖవే, ఆనన్దో అఞ్ఞేహి ఉస్సాహేతబ్బో, సయమేవ జానిత్వా మం ఉపట్ఠహిస్సతీ’’తి ఆహ. తతో భిక్ఖూ ‘‘ఉట్ఠేహి, ఆవుసో ఆనన్ద, సత్థారం ఉపట్ఠాకట్ఠానం యాచాహీ’’తి ఆహంసు.
Tena ca samayena bhagavato paṭhamabodhiyaṃ vīsativassāni anibaddhaupaṭṭhākā ahesuṃ. Ekadā nāgasamālo pattacīvaraṃ gahetvā vicari, ekadā nāgito, ekadā upavāno, ekadā sunakkhatto, ekadā cundo samaṇuddeso, ekadā sāgato, ekadā meghiyo, te yebhuyyena satthu cittaṃ nārādhayiṃsu. Athekadivasaṃ bhagavā gandhakuṭipariveṇe paññattavarabuddhāsane bhikkhusaṅghaparivuto nisinno bhikkhū āmantesi – ‘‘ahaṃ, bhikkhave, idānimhi mahallako, ekacce bhikkhū ‘iminā maggena gacchāmā’ti vutte aññena gacchanti, ekacce mayhaṃ pattacīvaraṃ bhūmiyaṃ nikkhipanti, mayhaṃ nibaddhupaṭṭhākaṃ bhikkhuṃ jānāthā’’ti. Taṃ sutvā bhikkhūnaṃ dhammasaṃvego udapādi. Athāyasmā sāriputto uṭṭhāya bhagavantaṃ vanditvā – ‘‘ahaṃ, bhante, tumhe upaṭṭhahissāmī’’ti āha. Taṃ bhagavā paṭikkhipi. Etenupāyena mahāmoggallānaṃ ādiṃ katvā sabbe mahāsāvakā – ‘‘ahaṃ upaṭṭhahissāmi, ahaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti uṭṭhahiṃsu ṭhapetvā āyasmantaṃ ānandaṃ, tepi bhagavā paṭikkhipi . So pana tuṇhīyeva nisīdi. Atha naṃ bhikkhū āhaṃsu – ‘‘āvuso, tvampi satthu upaṭṭhākaṭṭhānaṃ yācāhī’’ti. Yācitvā laddhaṭṭhānaṃ nāma kīdisaṃ hoti, sace ruccati, satthā sayameva vakkhatīti. Atha bhagavā ‘‘na, bhikkhave, ānando aññehi ussāhetabbo, sayameva jānitvā maṃ upaṭṭhahissatī’’ti āha. Tato bhikkhū ‘‘uṭṭhehi, āvuso ānanda, satthāraṃ upaṭṭhākaṭṭhānaṃ yācāhī’’ti āhaṃsu.
థేరో ఉట్ఠహిత్వా ‘‘సచే మే, భన్తే, భగవా అత్తనా లద్ధం పణీతచీవరం న దస్సతి, పణీతపిణ్డపాతం న దస్సతి, ఏకగన్ధకుటియం వసితుం న దస్సతి, నిమన్తనం గహేత్వా న గమిస్సతి, ఏవాహం భగవన్తం ఉపట్ఠహిస్సామీ’’తి ఆహ. ‘‘ఏత్తకే గుణే లభతో సత్థు ఉపట్ఠానే కో భారో’’తి ఉపవాదమోచనత్థం ఇమే చత్తారో పటిక్ఖేపా చ – ‘‘సచే, భన్తే, భగవా మయా గహితనిమన్తనం గమిస్సతి, సచాహం దేసన్తరతో ఆగతాగతే తావదేవ దస్సేతుం లచ్ఛామి; యదా మే కఙ్ఖా ఉప్పజ్జతి, తావదేవ భగవన్తం ఉపసఙ్కమితుం లచ్ఛామి, సచే భగవా పరమ్ముఖా దేసితం ధమ్మం పున మయ్హం కథేస్సతి, ఏవాహం భగవన్తం ఉపట్ఠహిస్సామీ’’తి ‘‘ఏత్తకమ్పి సత్థు సన్తికే అనుగ్గహం న లభతీ’’తి ఉపవాదమోచనత్థఞ్చేవ ధమ్మభణ్డాగారికభావపారమీపూరణత్థఞ్చ ఇమా చతస్సో ఆయాచనా చాతి అట్ఠ వరే గహేత్వా నిబద్ధుపట్ఠాకో అహోసి. తస్సేవ ఠానన్తరస్స అత్థాయ కప్పసతసహస్సం పూరితానం పారమీనం ఫలం పాపుణి. సో ఉపట్ఠాకట్ఠానం లద్ధదివసతో పట్ఠాయ దసబలం దువిధేన ఉదకేన, తివిధేన దన్తకట్ఠేన, హత్థపాదపరికమ్మేన పిట్ఠిపరికమ్మేన, గన్ధకుటిపరివేణసమ్మజ్జనేనాతి ఏవమాదీహి కిచ్చేహి ఉపట్ఠహన్తో ‘‘ఇమాయ నామ వేలాయ సత్థు ఇదం నామ లద్ధుం వట్టతి, ఇదం నామ కాతుం వట్టతీ’’తి దివసభాగం సన్తికావచరో హుత్వా, రత్తిభాగే మహన్తం దణ్డదీపికం గహేత్వా గన్ధకుటిపరివేణం నవ వారే అనుపరియాయతి, సత్థరి పక్కోసన్తే పటివచనదానాయ థినమిద్ధవినోదనత్థం.
Thero uṭṭhahitvā ‘‘sace me, bhante, bhagavā attanā laddhaṃ paṇītacīvaraṃ na dassati, paṇītapiṇḍapātaṃ na dassati, ekagandhakuṭiyaṃ vasituṃ na dassati, nimantanaṃ gahetvā na gamissati, evāhaṃ bhagavantaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti āha. ‘‘Ettake guṇe labhato satthu upaṭṭhāne ko bhāro’’ti upavādamocanatthaṃ ime cattāro paṭikkhepā ca – ‘‘sace, bhante, bhagavā mayā gahitanimantanaṃ gamissati, sacāhaṃ desantarato āgatāgate tāvadeva dassetuṃ lacchāmi; yadā me kaṅkhā uppajjati, tāvadeva bhagavantaṃ upasaṅkamituṃ lacchāmi, sace bhagavā parammukhā desitaṃ dhammaṃ puna mayhaṃ kathessati, evāhaṃ bhagavantaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti ‘‘ettakampi satthu santike anuggahaṃ na labhatī’’ti upavādamocanatthañceva dhammabhaṇḍāgārikabhāvapāramīpūraṇatthañca imā catasso āyācanā cāti aṭṭha vare gahetvā nibaddhupaṭṭhāko ahosi. Tasseva ṭhānantarassa atthāya kappasatasahassaṃ pūritānaṃ pāramīnaṃ phalaṃ pāpuṇi. So upaṭṭhākaṭṭhānaṃ laddhadivasato paṭṭhāya dasabalaṃ duvidhena udakena, tividhena dantakaṭṭhena, hatthapādaparikammena piṭṭhiparikammena, gandhakuṭipariveṇasammajjanenāti evamādīhi kiccehi upaṭṭhahanto ‘‘imāya nāma velāya satthu idaṃ nāma laddhuṃ vaṭṭati, idaṃ nāma kātuṃ vaṭṭatī’’ti divasabhāgaṃ santikāvacaro hutvā, rattibhāge mahantaṃ daṇḍadīpikaṃ gahetvā gandhakuṭipariveṇaṃ nava vāre anupariyāyati, satthari pakkosante paṭivacanadānāya thinamiddhavinodanatthaṃ.
అథ నం సత్థా జేతవనే అరియగణమజ్ఝే నిసిన్నో అనేకపరియాయేన పసంసిత్వా ‘‘బహుస్సుతానం సతిమన్తానం గతిమన్తానం ధితిమన్తానం ఉపట్ఠాకానఞ్చ భిక్ఖూనం అగ్గట్ఠానే ఠపేసి. ఏవం సత్థారా పఞ్చసు ఠానేసు ఏతదగ్గే ఠపితో చతూహి అచ్ఛరియబ్భుతధమ్మేహి సమన్నాగతో సత్థు ధమ్మకోసారక్ఖో అయం మహాథేరో సేఖోవ సమానో సత్థరి పరినిబ్బుతే హేట్ఠా వుత్తనయేన భిక్ఖూహి సముత్తేజితో దేవతాయ చ సంవేజితో ‘‘స్వేయేవ చ దాని ధమ్మసఙ్గీతి కాతబ్బా, న ఖో పన మేతం పతిరూపం, య్వాయం సేఖో సకరణీయో హుత్వా అసేఖేహి థేరేహి సద్ధిం ధమ్మం సఙ్గాయితుం సన్నిపాతం గన్తు’’న్తి సఞ్జాతుస్సాహో విపస్సనం పట్ఠపేత్వా బహుదేవరత్తిం విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తో చఙ్కమే వీరియసమతం అలభిత్వా విహారం పవిసిత్వా సయనే నిసీదిత్వా సయితుకామో కాయం ఆవట్టేసి. అప్పత్తఞ్చ సీసం బిమ్బోహనం పాదా చ భూమితో ముత్తమత్తా, ఏతస్మిం అన్తరే అనుపాదాయ ఆసవేహి చిత్తం విముచ్చి ఛళభిఞ్ఞో అహోసి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧.౬౪౪-౬౬౩) –
Atha naṃ satthā jetavane ariyagaṇamajjhe nisinno anekapariyāyena pasaṃsitvā ‘‘bahussutānaṃ satimantānaṃ gatimantānaṃ dhitimantānaṃ upaṭṭhākānañca bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. Evaṃ satthārā pañcasu ṭhānesu etadagge ṭhapito catūhi acchariyabbhutadhammehi samannāgato satthu dhammakosārakkho ayaṃ mahāthero sekhova samāno satthari parinibbute heṭṭhā vuttanayena bhikkhūhi samuttejito devatāya ca saṃvejito ‘‘sveyeva ca dāni dhammasaṅgīti kātabbā, na kho pana metaṃ patirūpaṃ, yvāyaṃ sekho sakaraṇīyo hutvā asekhehi therehi saddhiṃ dhammaṃ saṅgāyituṃ sannipātaṃ gantu’’nti sañjātussāho vipassanaṃ paṭṭhapetvā bahudevarattiṃ vipassanāya kammaṃ karonto caṅkame vīriyasamataṃ alabhitvā vihāraṃ pavisitvā sayane nisīditvā sayitukāmo kāyaṃ āvaṭṭesi. Appattañca sīsaṃ bimbohanaṃ pādā ca bhūmito muttamattā, etasmiṃ antare anupādāya āsavehi cittaṃ vimucci chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.1.644-663) –
‘‘ఆరామద్వారా నిక్ఖమ్మ, పదుముత్తరో మహాముని;
‘‘Ārāmadvārā nikkhamma, padumuttaro mahāmuni;
వస్సేన్తో అమతం వుట్ఠిం, నిబ్బాపేసి మహాజనం.
Vassento amataṃ vuṭṭhiṃ, nibbāpesi mahājanaṃ.
‘‘సతసహస్సం తే ధీరా, ఛళభిఞ్ఞా మహిద్ధికా;
‘‘Satasahassaṃ te dhīrā, chaḷabhiññā mahiddhikā;
పరివారేన్తి సమ్బుద్ధం, ఛాయావ అనపాయినీ.
Parivārenti sambuddhaṃ, chāyāva anapāyinī.
‘‘హత్థిక్ఖన్ధగతో ఆసిం, సేతచ్ఛత్తం వరుత్తమం;
‘‘Hatthikkhandhagato āsiṃ, setacchattaṃ varuttamaṃ;
సుచారురూపం దిస్వాన, విత్తి మే ఉదపజ్జథ.
Sucārurūpaṃ disvāna, vitti me udapajjatha.
‘‘ఓరుయ్హ హత్థిఖన్ధమ్హా, ఉపగచ్ఛిం నరాసభం;
‘‘Oruyha hatthikhandhamhā, upagacchiṃ narāsabhaṃ;
రతనామయఛత్తం మే, బుద్ధసేట్ఠస్స ధారయిం.
Ratanāmayachattaṃ me, buddhaseṭṭhassa dhārayiṃ.
‘‘మమ సఙ్కప్పమఞ్ఞాయ, పదుముత్తరో మహాఇసి;
‘‘Mama saṅkappamaññāya, padumuttaro mahāisi;
తం కథం ఠపయిత్వాన, ఇమా గాథా అభాసథ.
Taṃ kathaṃ ṭhapayitvāna, imā gāthā abhāsatha.
‘‘యో సో ఛత్తమధారేసి, సోణ్ణాలఙ్కారభూసితం;
‘‘Yo so chattamadhāresi, soṇṇālaṅkārabhūsitaṃ;
తమహం కిత్తయిస్సామి, సుణోథ మమ భాసతో.
Tamahaṃ kittayissāmi, suṇotha mama bhāsato.
‘‘ఇతో గన్త్వా అయం పోసో, తుసితం ఆవసిస్సతి;
‘‘Ito gantvā ayaṃ poso, tusitaṃ āvasissati;
అనుభోస్సతి సమ్పత్తిం, అచ్ఛరాహి పురక్ఖతో.
Anubhossati sampattiṃ, accharāhi purakkhato.
‘‘చతుతింసతిక్ఖత్తుఞ్చ, దేవరజ్జం కరిస్సతి;
‘‘Catutiṃsatikkhattuñca, devarajjaṃ karissati;
బలాధిపో అట్ఠసతం, వసుధం ఆవసిస్సతి.
Balādhipo aṭṭhasataṃ, vasudhaṃ āvasissati.
‘‘అట్ఠపఞ్ఞాసక్ఖత్తుఞ్చ, చక్కవత్తీ భవిస్సతి;
‘‘Aṭṭhapaññāsakkhattuñca, cakkavattī bhavissati;
పదేసరజ్జం విపులం, మహియా కారయిస్సతి.
Padesarajjaṃ vipulaṃ, mahiyā kārayissati.
‘‘కప్పసతసహస్సమ్హి , ఓక్కాకకులసమ్భవో;
‘‘Kappasatasahassamhi , okkākakulasambhavo;
గోతమో నామ గోత్తేన, సత్థా లోకే భవిస్సతి.
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘సక్యానం కులకేతుస్స, ఞాతిబన్ధు భవిస్సతి;
‘‘Sakyānaṃ kulaketussa, ñātibandhu bhavissati;
ఆనన్దో నామ నామేన, ఉపట్ఠాకో మహేసినో.
Ānando nāma nāmena, upaṭṭhāko mahesino.
‘‘ఆతాపీ నిపకో చాపి, బాహుసచ్చేసు కోవిదో;
‘‘Ātāpī nipako cāpi, bāhusaccesu kovido;
నివాతవుత్తి అత్థద్ధో, సబ్బపాఠీ భవిస్సతి.
Nivātavutti atthaddho, sabbapāṭhī bhavissati.
‘‘పధానపహితత్తో సో, ఉపసన్తో నిరూపధి;
‘‘Padhānapahitatto so, upasanto nirūpadhi;
సబ్బాసవే పరిఞ్ఞాయ, నిబ్బాయిస్సతినాసవో.
Sabbāsave pariññāya, nibbāyissatināsavo.
‘‘సన్తి ఆరఞ్ఞకా నాగా, కుఞ్జరా సట్ఠిహాయనా;
‘‘Santi āraññakā nāgā, kuñjarā saṭṭhihāyanā;
తిధాపభిన్నా మాతఙ్గా, ఈసాదన్తా ఉరూళ్హవా.
Tidhāpabhinnā mātaṅgā, īsādantā urūḷhavā.
‘‘అనేకసతసహస్సా, పణ్డితాపి మహిద్ధికా;
‘‘Anekasatasahassā, paṇḍitāpi mahiddhikā;
సబ్బే తే బుద్ధనాగస్స, న హోన్తుపణిధిమ్హి తే.
Sabbe te buddhanāgassa, na hontupaṇidhimhi te.
‘‘ఆదియా మే నమస్సామి, మజ్ఝిమే అథ పచ్ఛిమే;
‘‘Ādiyā me namassāmi, majjhime atha pacchime;
పసన్నచిత్తో సుమనో, బుద్ధసేట్ఠం ఉపట్ఠహిం.
Pasannacitto sumano, buddhaseṭṭhaṃ upaṭṭhahiṃ.
‘‘ఆతాపీ నిపకో చాపి, సమ్పజానో పటిస్సతో;
‘‘Ātāpī nipako cāpi, sampajāno paṭissato;
సోతాపత్తిఫలం పత్తో, సేఖభూమీసు కోవిదో.
Sotāpattiphalaṃ patto, sekhabhūmīsu kovido.
‘‘సతసహస్సితో కప్పే, యం కమ్మమభినీహరిం;
‘‘Satasahassito kappe, yaṃ kammamabhinīhariṃ;
తాహం భూమిమనుప్పత్తో, ఠితా సద్ధమ్మమాచలా.
Tāhaṃ bhūmimanuppatto, ṭhitā saddhammamācalā.
‘‘స్వాగతం వత మే ఆసి…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Svāgataṃ vata me āsi…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ఛళభిఞ్ఞో పన హుత్వా సఙ్గీతిమణ్డపం పవిసిత్వా ధమ్మం సఙ్గాయన్తో తత్థ తత్థ భిక్ఖూనం ఓవాదదానవసేన అత్తనో పటిపత్తిదీపనాదివసేన చ భాసితగాథా ఏకజ్ఝం కత్వా అనుక్కమేవ ఖుద్దకనికాయసఙ్గాయనకాలే థేరగాథాసు సఙ్గీతిం ఆరోపేన్తో –
Chaḷabhiñño pana hutvā saṅgītimaṇḍapaṃ pavisitvā dhammaṃ saṅgāyanto tattha tattha bhikkhūnaṃ ovādadānavasena attano paṭipattidīpanādivasena ca bhāsitagāthā ekajjhaṃ katvā anukkameva khuddakanikāyasaṅgāyanakāle theragāthāsu saṅgītiṃ āropento –
౧౦౧౭.
1017.
‘‘పిసుణేన చ కోధనేన చ, మచ్ఛరినా చ విభూతనన్దినా;
‘‘Pisuṇena ca kodhanena ca, maccharinā ca vibhūtanandinā;
సఖితం న కరేయ్య పణ్డితో, పాపో కాపురిసేన సఙ్గమో.
Sakhitaṃ na kareyya paṇḍito, pāpo kāpurisena saṅgamo.
౧౦౧౮.
1018.
‘‘సద్ధేన చ పేసలేన చ, పఞ్ఞవతా బహుస్సుతేన చ;
‘‘Saddhena ca pesalena ca, paññavatā bahussutena ca;
సఖితం కరేయ్య పణ్డితో, భద్దో సప్పురిసేన సఙ్గమో.
Sakhitaṃ kareyya paṇḍito, bhaddo sappurisena saṅgamo.
౧౦౧౯.
1019.
‘‘పస్స చిత్తకతం బిమ్బం, అరుకాయం సముస్సితం;
‘‘Passa cittakataṃ bimbaṃ, arukāyaṃ samussitaṃ;
ఆతురం బహుసఙ్కప్పం, యస్స నత్థి ధువం ఠితి.
Āturaṃ bahusaṅkappaṃ, yassa natthi dhuvaṃ ṭhiti.
౧౦౨౦.
1020.
‘‘పస్స చిత్తకతం రూపం, మణినా కుణ్డలేన చ;
‘‘Passa cittakataṃ rūpaṃ, maṇinā kuṇḍalena ca;
అట్ఠితచేన ఓనద్ధం, సహ వత్థేహి సోభతి.
Aṭṭhitacena onaddhaṃ, saha vatthehi sobhati.
౧౦౨౧.
1021.
‘‘అలత్తకకతా పాదా, ముఖం చుణ్ణకమక్ఖితం;
‘‘Alattakakatā pādā, mukhaṃ cuṇṇakamakkhitaṃ;
అలం బాలస్స మోహాయ, నో చ పారగవేసినో.
Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.
౧౦౨౨.
1022.
‘‘అట్ఠపదకతా కేసా, నేత్తా అఞ్జనమక్ఖితా;
‘‘Aṭṭhapadakatā kesā, nettā añjanamakkhitā;
అలం బాలస్స మోహాయ, నో చ పారగవేసినో.
Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.
౧౦౨౩.
1023.
‘‘అఞ్జనీవ నవా చిత్తా, పూతికాయో అలఙ్కతో;
‘‘Añjanīva navā cittā, pūtikāyo alaṅkato;
అలం బాలస్స మోహాయ, నో చ పారగవేసినో.
Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.
‘‘ఓదహి మిగవో పాసం, నాసదా వాగురం మిగో;
‘‘Odahi migavo pāsaṃ, nāsadā vāguraṃ migo;
భుత్వా నివాపం గచ్ఛామ, కన్దన్తే మిగబన్ధకే.
Bhutvā nivāpaṃ gacchāma, kandante migabandhake.
‘‘ఛిన్నో పాసో మిగవస్స, నాసదా వాగురం మిగో;
‘‘Chinno pāso migavassa, nāsadā vāguraṃ migo;
భుత్వా నివాపం గచ్ఛామ, సోచన్తే మిగలుద్దకే.
Bhutvā nivāpaṃ gacchāma, socante migaluddake.
౧౦౨౪.
1024.
‘‘బహుస్సుతో చిత్తకథీ, బుద్ధస్స పరిచారకో;
‘‘Bahussuto cittakathī, buddhassa paricārako;
పన్నభారో విసఞ్ఞుత్తో, సేయ్యం కప్పేతి గోతమో.
Pannabhāro visaññutto, seyyaṃ kappeti gotamo.
౧౦౨౫.
1025.
‘‘ఖీణాసవో విసఞ్ఞుత్తో, సఙ్గాతీతో సునిబ్బుతో;
‘‘Khīṇāsavo visaññutto, saṅgātīto sunibbuto;
ధారేతి అన్తిమం దేహం, జాతిమరణపారగూ.
Dhāreti antimaṃ dehaṃ, jātimaraṇapāragū.
౧౦౨౬.
1026.
‘‘యస్మిం పతిట్ఠితా ధమ్మా, బుద్ధస్సాదిచ్చబన్ధునో;
‘‘Yasmiṃ patiṭṭhitā dhammā, buddhassādiccabandhuno;
నిబ్బానగమనే మగ్గే, సోయం తిట్ఠతి గోతమో.
Nibbānagamane magge, soyaṃ tiṭṭhati gotamo.
౧౦౨౭.
1027.
‘‘ద్వాసీతి బుద్ధతో గణ్హిం, ద్వే సహస్సాని భిక్ఖుతో;
‘‘Dvāsīti buddhato gaṇhiṃ, dve sahassāni bhikkhuto;
చతురాసీతిసహస్సాని, యే మే ధమ్మా పవత్తినో.
Caturāsītisahassāni, ye me dhammā pavattino.
౧౦౨౮.
1028.
‘‘అప్పస్సుతాయం పురిసో, బలిబద్దోవ జీరతి;
‘‘Appassutāyaṃ puriso, balibaddova jīrati;
మంసాని తస్స వడ్ఢన్తి, పఞ్ఞా తస్స న వడ్ఢతి.
Maṃsāni tassa vaḍḍhanti, paññā tassa na vaḍḍhati.
౧౦౨౯.
1029.
‘‘బహుస్సుతో అప్పస్సుతం, యో సుతేనాతిమఞ్ఞతి;
‘‘Bahussuto appassutaṃ, yo sutenātimaññati;
అన్ధో పదీపధారోవ, తథేవ పటిభాతి మం.
Andho padīpadhārova, tatheva paṭibhāti maṃ.
౧౦౩౦.
1030.
‘‘బహుస్సుతం ఉపాసేయ్య, సుతఞ్చ న వినాసయే;
‘‘Bahussutaṃ upāseyya, sutañca na vināsaye;
తం మూలం బ్రహ్మచరియస్స, తస్మా ధమ్మధరో సియా.
Taṃ mūlaṃ brahmacariyassa, tasmā dhammadharo siyā.
౧౦౩౧.
1031.
‘‘పుబ్బాపరఞ్ఞూ అత్థఞ్ఞూ, నిరుత్తిపదకోవిదో;
‘‘Pubbāparaññū atthaññū, niruttipadakovido;
సుగ్గహీతఞ్చ గణ్హాతి, అత్థఞ్చోపపరిక్ఖతి.
Suggahītañca gaṇhāti, atthañcopaparikkhati.
౧౦౩౨.
1032.
‘‘ఖన్త్యా ఛన్దికతో హోతి, ఉస్సహిత్వా తులేతి తం;
‘‘Khantyā chandikato hoti, ussahitvā tuleti taṃ;
సమయే సో పదహతి, అజ్ఝత్తం సుసమాహితో.
Samaye so padahati, ajjhattaṃ susamāhito.
౧౦౩౩.
1033.
‘‘బహుస్సుతం ధమ్మధరం, సప్పఞ్ఞం బుద్ధసావకం;
‘‘Bahussutaṃ dhammadharaṃ, sappaññaṃ buddhasāvakaṃ;
ధమ్మవిఞ్ఞాణమాకఙ్ఖం, తం భజేథ తథావిధం.
Dhammaviññāṇamākaṅkhaṃ, taṃ bhajetha tathāvidhaṃ.
౧౦౩౪.
1034.
‘‘బహుస్సుతో ధమ్మధరో, కోసారక్ఖో మహేసినో;
‘‘Bahussuto dhammadharo, kosārakkho mahesino;
చక్ఖు సబ్బస్స లోకస్స, పూజనీయో బహుస్సుతో.
Cakkhu sabbassa lokassa, pūjanīyo bahussuto.
౧౦౩౫.
1035.
‘‘ధమ్మారామో ధమ్మరతో, ధమ్మం అనువిచిన్తయం;
‘‘Dhammārāmo dhammarato, dhammaṃ anuvicintayaṃ;
ధమ్మం అనుస్సరం భిక్ఖు, సద్ధమ్మా న పరిహాయతి.
Dhammaṃ anussaraṃ bhikkhu, saddhammā na parihāyati.
౧౦౩౬.
1036.
‘‘కాయమచ్ఛేరగరునో , హియ్యమానే అనుట్ఠహే;
‘‘Kāyamaccheragaruno , hiyyamāne anuṭṭhahe;
సరీరసుఖగిద్ధస్స, కుతో సమణఫాసుతా.
Sarīrasukhagiddhassa, kuto samaṇaphāsutā.
౧౦౩౭.
1037.
‘‘న పక్ఖన్తి దిసా సబ్బా, ధమ్మా న పటిభన్తి మం;
‘‘Na pakkhanti disā sabbā, dhammā na paṭibhanti maṃ;
గతే కల్యాణమిత్తమ్హి, అన్ధకారంవ ఖాయతి.
Gate kalyāṇamittamhi, andhakāraṃva khāyati.
౧౦౩౮.
1038.
‘‘అబ్భతీతసహాయస్స, అతీతగతసత్థునో;
‘‘Abbhatītasahāyassa, atītagatasatthuno;
నత్థి ఏతాదిసం మిత్తం, యథా కాయగతా సతి.
Natthi etādisaṃ mittaṃ, yathā kāyagatā sati.
౧౦౩౯.
1039.
‘‘యే పురాణా అతీతా తే, నవేహి న సమేతి మే;
‘‘Ye purāṇā atītā te, navehi na sameti me;
స్వజ్జ ఏకోవ ఝాయామి, వస్సుపేతోవ పక్ఖిమా.
Svajja ekova jhāyāmi, vassupetova pakkhimā.
౧౦౪౦.
1040.
‘‘దస్సనాయ అభిక్కన్తే, నానావేరజ్జకే బహూ;
‘‘Dassanāya abhikkante, nānāverajjake bahū;
మా వారయిత్థ సోతారో, పస్సన్తు సమయో మమం.
Mā vārayittha sotāro, passantu samayo mamaṃ.
౧౦౪౧.
1041.
‘‘దస్సనాయ అభిక్కన్తే, నానావేరజ్జకే పుథు;
‘‘Dassanāya abhikkante, nānāverajjake puthu;
కరోతి సత్థా ఓకాసం, న నివారేతి చక్ఖుమా.
Karoti satthā okāsaṃ, na nivāreti cakkhumā.
౧౦౪౨.
1042.
‘‘పణ్ణవీసతి వస్సాని, సేఖభూతస్స మే సతో;
‘‘Paṇṇavīsati vassāni, sekhabhūtassa me sato;
న కామసఞ్ఞా ఉప్పజ్జి, పస్స ధమ్మసుధమ్మతం.
Na kāmasaññā uppajji, passa dhammasudhammataṃ.
౧౦౪౩.
1043.
‘‘పణ్ణవీసతి వస్సాని, సేఖభూతస్స మే సతో;
‘‘Paṇṇavīsati vassāni, sekhabhūtassa me sato;
న దోససఞ్ఞా ఉప్పజ్జి, పస్స ధమ్మసుధమ్మతం.
Na dosasaññā uppajji, passa dhammasudhammataṃ.
౧౦౪౪.
1044.
‘‘పణ్ణవీసతి వస్సాని, భగవన్తం ఉపట్ఠహిం;
‘‘Paṇṇavīsati vassāni, bhagavantaṃ upaṭṭhahiṃ;
మేత్తేన కాయకమ్మేన, ఛాయావ అనపాయినీ.
Mettena kāyakammena, chāyāva anapāyinī.
౧౦౪౫.
1045.
‘‘పణ్ణవీసతి వస్సాని, భగవన్తం ఉపట్ఠహిం;
‘‘Paṇṇavīsati vassāni, bhagavantaṃ upaṭṭhahiṃ;
మేత్తేన వచీకమ్మేన, ఛాయావ అనపాయినీ.
Mettena vacīkammena, chāyāva anapāyinī.
౧౦౪౬.
1046.
‘‘పణ్ణవీసతి వస్సాని, భగవన్తం ఉపట్ఠహిం;
‘‘Paṇṇavīsati vassāni, bhagavantaṃ upaṭṭhahiṃ;
మేత్తేన మనోకమ్మేన, ఛాయావ అనపాయినీ.
Mettena manokammena, chāyāva anapāyinī.
౧౦౪౭.
1047.
‘‘బుద్ధస్స చఙ్కమన్తస్స, పిట్ఠితో అనుచఙ్కమిం;
‘‘Buddhassa caṅkamantassa, piṭṭhito anucaṅkamiṃ;
ధమ్మే దేసియమానమ్హి, ఞాణం మే ఉదపజ్జథ.
Dhamme desiyamānamhi, ñāṇaṃ me udapajjatha.
౧౦౪౮.
1048.
‘‘అహం సకరణీయోమ్హి, సేఖో అప్పత్తమానసో;
‘‘Ahaṃ sakaraṇīyomhi, sekho appattamānaso;
సత్థు చ పరినిబ్బానం, యో అమ్హం అనుకమ్పకో.
Satthu ca parinibbānaṃ, yo amhaṃ anukampako.
౧౦౪౯.
1049.
‘‘తదాసి యం భింసనకం, తదాసి లోమహంసనం;
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
సబ్బకారవరూపేతే, సమ్బుద్ధే పరినిబ్బుతే.
Sabbakāravarūpete, sambuddhe parinibbute.
౧౦౫౦.
1050.
‘‘బహుస్సుతో ధమ్మధరో, కోసారక్ఖో మహేసినో;
‘‘Bahussuto dhammadharo, kosārakkho mahesino;
చక్ఖు సబ్బస్స లోకస్స, ఆనన్దో పరినిబ్బుతో.
Cakkhu sabbassa lokassa, ānando parinibbuto.
౧౦౫౧.
1051.
‘‘బహుస్సుతో ధమ్మధరో, కోసారక్ఖో మహేసినో;
‘‘Bahussuto dhammadharo, kosārakkho mahesino;
చక్ఖు సబ్బస్స లోకస్స, అన్ధకారే తమోనుదో.
Cakkhu sabbassa lokassa, andhakāre tamonudo.
౧౦౫౨.
1052.
‘‘గతిమన్తో సతిమన్తో, ధితిమన్తో చ యో ఇసి;
‘‘Gatimanto satimanto, dhitimanto ca yo isi;
సద్ధమ్మధారకో థేరో, ఆనన్దో రతనాకరో.
Saddhammadhārako thero, ānando ratanākaro.
౧౦౫౩.
1053.
‘‘పరిచిణ్ణో మయా సత్థా, కతం బుద్ధస్స సాసనం;
‘‘Pariciṇṇo mayā satthā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ;
ఓహితో గరుకో భారో, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి. –
Ohito garuko bhāro, natthi dāni punabbhavo’’ti. –
ఇమా గాథా అభాసి.
Imā gāthā abhāsi.
తత్థ పిసుణేన చాతి ఆదితో ద్వే గాథా ఛబ్బగ్గియే భిక్ఖూ దేవదత్తపక్ఖియేహి భిక్ఖూహి సద్ధిం సంసగ్గం కరోన్తే దిస్వా తేసం ఓవాదదానవసేన వుత్తా. తత్థ పిసుణేనాతి పిసుణాయ వాచాయ. తాయ హి యుత్తో పుగ్గలో ‘‘పిసుణో’’తి వుత్తో యథా నీలగుణయుత్తో పటో నీలోతి. కోధనేనాతి కుజ్ఝనసీలేన. అత్తసమ్పత్తినిగూహణలక్ఖణస్స మచ్ఛేరస్స సమ్భవతో మచ్ఛరినా. విభూతనన్దినాతి సత్తానం విభూతం విభవనం వినాసం ఇచ్ఛన్తేన, విభూతం వా విసుం భావో భేదో, తం నన్దనేన, సబ్బమేతం దేవదత్తపక్ఖియేవ సన్ధాయ వుత్తం. తే హి పఞ్చవత్థుదీపనాయ బహూ జనే సమ్మాపటిపన్నే భిన్దన్తా సత్థరి బహిద్ధతాయ థద్ధమచ్ఛరియాదిమచ్ఛరియపకతా మహాజనస్స మహతో అనత్థాయ పటిపజ్జింసు. సఖితన్తి సహాయభావం సంసగ్గం న కరేయ్య, కింకారణా? పాపో కాపురిసేన సఙ్గమో కాపురిసేన పాపపుగ్గలేన సమాగమో నిహీనో లామకో. యే హిస్స దిట్ఠానుగతిం ఆపజ్జన్తి. తేసం దుచిన్తితాదిభేదం బాలలక్ఖణమేవ ఆవహతి, పగేవ వచనకరస్స. తేనాహ భగవా – ‘‘యాని కానిచి, భిక్ఖవే, భయాని ఉప్పజ్జన్తి, సబ్బాని తాని బాలతో ఉప్పజ్జన్తి, నో పణ్డితతో’’తిఆది (అ॰ ని॰ ౩.౧).
Tattha pisuṇena cāti ādito dve gāthā chabbaggiye bhikkhū devadattapakkhiyehi bhikkhūhi saddhiṃ saṃsaggaṃ karonte disvā tesaṃ ovādadānavasena vuttā. Tattha pisuṇenāti pisuṇāya vācāya. Tāya hi yutto puggalo ‘‘pisuṇo’’ti vutto yathā nīlaguṇayutto paṭo nīloti. Kodhanenāti kujjhanasīlena. Attasampattinigūhaṇalakkhaṇassa maccherassa sambhavato maccharinā. Vibhūtanandināti sattānaṃ vibhūtaṃ vibhavanaṃ vināsaṃ icchantena, vibhūtaṃ vā visuṃ bhāvo bhedo, taṃ nandanena, sabbametaṃ devadattapakkhiyeva sandhāya vuttaṃ. Te hi pañcavatthudīpanāya bahū jane sammāpaṭipanne bhindantā satthari bahiddhatāya thaddhamacchariyādimacchariyapakatā mahājanassa mahato anatthāya paṭipajjiṃsu. Sakhitanti sahāyabhāvaṃ saṃsaggaṃ na kareyya, kiṃkāraṇā? Pāpokāpurisena saṅgamo kāpurisena pāpapuggalena samāgamo nihīno lāmako. Ye hissa diṭṭhānugatiṃ āpajjanti. Tesaṃ ducintitādibhedaṃ bālalakkhaṇameva āvahati, pageva vacanakarassa. Tenāha bhagavā – ‘‘yāni kānici, bhikkhave, bhayāni uppajjanti, sabbāni tāni bālato uppajjanti, no paṇḍitato’’tiādi (a. ni. 3.1).
యేన పన సంసగ్గో కాతబ్బో, తం దస్సేతుం ‘‘సద్ధేన చా’’తిఆది వుత్తం. తత్థ సద్ధేనాతి కమ్మకమ్మఫలసద్ధాయ చేవ, రతనత్తయసద్ధాయ చ సమన్నాగతేన. పేసలేనాతి పియసీలేన సీలసమ్పన్నేన. పఞ్ఞవతాతి ఉదయత్థగామినియా నిబ్బేధికాయ పఞ్ఞాయ వసేన పఞ్ఞాసమ్పన్నేన. బహుస్సుతేనాతి పరియత్తిపటివేధబాహుసచ్చానం పారిపూరియా బహుస్సుతేన. భద్దోతి తేన తాదిసేన సాధునా సఙ్గమో భద్దో సున్దరో కల్యాణో దిట్ఠధమ్మికాదిభేదం అత్థం ఆవహతీతి అధిప్పాయో.
Yena pana saṃsaggo kātabbo, taṃ dassetuṃ ‘‘saddhena cā’’tiādi vuttaṃ. Tattha saddhenāti kammakammaphalasaddhāya ceva, ratanattayasaddhāya ca samannāgatena. Pesalenāti piyasīlena sīlasampannena. Paññavatāti udayatthagāminiyā nibbedhikāya paññāya vasena paññāsampannena. Bahussutenāti pariyattipaṭivedhabāhusaccānaṃ pāripūriyā bahussutena. Bhaddoti tena tādisena sādhunā saṅgamo bhaddo sundaro kalyāṇo diṭṭhadhammikādibhedaṃ atthaṃ āvahatīti adhippāyo.
పస్స చిత్తకతన్తిఆదికా సత్త గాథా అత్తనో రూపసమ్పత్తిం దిస్వా కామసఞ్ఞం ఉప్పాదేన్తియా ఉత్తరాయ నామ ఉపాసికాయ కాయవిచ్ఛన్దజననత్థం భాసితా . ‘‘అమ్బపాలిం గణికం దిస్వా విక్ఖిత్తచిత్తానం ఓవాదదానత్థ’’న్తిపి వదన్తి. తా హేట్ఠా వుత్తత్థా ఏవ.
Passa cittakatantiādikā satta gāthā attano rūpasampattiṃ disvā kāmasaññaṃ uppādentiyā uttarāya nāma upāsikāya kāyavicchandajananatthaṃ bhāsitā . ‘‘Ambapāliṃ gaṇikaṃ disvā vikkhittacittānaṃ ovādadānattha’’ntipi vadanti. Tā heṭṭhā vuttatthā eva.
బహుస్సుతో చిత్తకథీతిఆదికా ద్వే గాథా థేరేన అరహత్తం పత్వా ఉదానవసేన భాసితా. తత్థ పరిచారకోతి ఉపట్ఠాకో. సేయ్యం కప్పేతీతి అరహత్తప్పత్తిసమనన్తరం సయితత్తా వుత్తం. థేరో హి బహుదేవ రత్తిం చఙ్కమేన వీతినామేత్వా సరీరం ఉతుం గాహాపేతుం ఓవరకం పవిసిత్వా సయితుం మఞ్చకే నిసిన్నో పాదా చ భూమితో ముత్తా, అప్పత్తఞ్చ సీసం బిమ్బోహనం, ఏత్థన్తరే అరహత్తం పత్వా సయి.
Bahussutocittakathītiādikā dve gāthā therena arahattaṃ patvā udānavasena bhāsitā. Tattha paricārakoti upaṭṭhāko. Seyyaṃ kappetīti arahattappattisamanantaraṃ sayitattā vuttaṃ. Thero hi bahudeva rattiṃ caṅkamena vītināmetvā sarīraṃ utuṃ gāhāpetuṃ ovarakaṃ pavisitvā sayituṃ mañcake nisinno pādā ca bhūmito muttā, appattañca sīsaṃ bimbohanaṃ, etthantare arahattaṃ patvā sayi.
ఖీణాసవోతి పరిక్ఖీణచతురాసవో, తతో ఏవ చతూహిపి యోగేహి విసంయుత్తో, రాగసఙ్గాదీనం అతిక్కన్తత్తా సఙ్గాతీతో, సబ్బసో కిలేసపరిళాహస్స వూపసన్తత్తా సునిబ్బుతో సీతిభూతోతి అత్థో.
Khīṇāsavoti parikkhīṇacaturāsavo, tato eva catūhipi yogehi visaṃyutto, rāgasaṅgādīnaṃ atikkantattā saṅgātīto, sabbaso kilesapariḷāhassa vūpasantattā sunibbuto sītibhūtoti attho.
యస్మిం పతిట్ఠితా ధమ్మాతి థేరం ఉద్దిస్స ఖీణాసవమహాబ్రహ్మునా భాసితా గాథా. ఉపట్ఠితాయ హి ధమ్మసఙ్గీతియా థేరం ఉద్దిస్స యేహి భిక్ఖూహి ‘‘ఏకో భిక్ఖు విస్సగన్ధం వాయతీ’’తి వుత్తం. అథ థేరో అధిగతే అరహత్తే సత్తపణ్ణిగుహాద్వారం సఙ్ఘస్స సామగ్గీదానత్థం ఆగతో, తస్స ఖీణాసవభావప్పకాసనేన సుద్ధావాసమహాబ్రహ్మా. తే భిక్ఖూ లజ్జాపేన్తో ‘‘యస్మిం పతిట్ఠితా ధమ్మా’’తి గాథమాహ. తస్సత్థో – బుద్ధస్స భగవతో ధమ్మా తేనేవ అధిగతా పవేదితా చ పటివేధపరియత్తిధమ్మా. యస్మిం పురిసవిసేసే పతిట్ఠితా, సోయం గోత్తతో గోతమో ధమ్మభణ్డాగారికో సఉపాదిసేసనిబ్బానస్స అధిగతత్తా ఇదాని అనుపాదిసేసనిబ్బానగమనే మగ్గే పతిట్ఠహి, తస్స ఏకంసభాగీతి.
Yasmiṃ patiṭṭhitā dhammāti theraṃ uddissa khīṇāsavamahābrahmunā bhāsitā gāthā. Upaṭṭhitāya hi dhammasaṅgītiyā theraṃ uddissa yehi bhikkhūhi ‘‘eko bhikkhu vissagandhaṃ vāyatī’’ti vuttaṃ. Atha thero adhigate arahatte sattapaṇṇiguhādvāraṃ saṅghassa sāmaggīdānatthaṃ āgato, tassa khīṇāsavabhāvappakāsanena suddhāvāsamahābrahmā. Te bhikkhū lajjāpento ‘‘yasmiṃ patiṭṭhitā dhammā’’ti gāthamāha. Tassattho – buddhassa bhagavato dhammā teneva adhigatā paveditā ca paṭivedhapariyattidhammā. Yasmiṃ purisavisese patiṭṭhitā, soyaṃ gottato gotamo dhammabhaṇḍāgāriko saupādisesanibbānassa adhigatattā idāni anupādisesanibbānagamane magge patiṭṭhahi, tassa ekaṃsabhāgīti.
అథేకదివసం గోపకమోగ్గల్లానో నామ బ్రాహ్మణో థేరం పుచ్ఛి – ‘‘త్వం బహుస్సుతోతి బుద్ధస్స సాసనే పాకటో, కిత్తకా ధమ్మా తే సత్థారా భాసితా, తయా ధారితా’’తి? తస్స థేరో పటివచనం దేన్తో ‘‘ద్వాసీతీ’’తి గాథమాహ. తత్థ ద్వాసీతి సహస్సానీతి యోజనా, బుద్ధతో గణ్హిన్తి సమ్మాసమ్బుద్ధతో ఉగ్గణ్హిం ద్విసహస్సాధికాని అసీతిధమ్మక్ఖన్ధసహస్సాని సత్థు సన్తికా అధిగణ్హిన్తి అత్థో. ద్వే సహస్సాని భిక్ఖుతోతి ద్వే ధమ్మక్ఖన్ధసహస్సాని భిక్ఖుతో గణ్హిం, ధమ్మసేనాపతిఆదీనం భిక్ఖూనం సన్తికా అధిగచ్ఛిం. చతురాసీతిసహస్సానీతి తదుభయం సమోధానేత్వా చతుసహస్సాధికాని అసీతిసహస్సాని. యే మే ధమ్మా పవత్తినోతి యే యథావుత్తపరిమాణా ధమ్మక్ఖన్ధా మయ్హం పగుణా వాచుగ్గతా జివ్హగ్గే పరివత్తన్తీతి.
Athekadivasaṃ gopakamoggallāno nāma brāhmaṇo theraṃ pucchi – ‘‘tvaṃ bahussutoti buddhassa sāsane pākaṭo, kittakā dhammā te satthārā bhāsitā, tayā dhāritā’’ti? Tassa thero paṭivacanaṃ dento ‘‘dvāsītī’’ti gāthamāha. Tattha dvāsīti sahassānīti yojanā, buddhato gaṇhinti sammāsambuddhato uggaṇhiṃ dvisahassādhikāni asītidhammakkhandhasahassāni satthu santikā adhigaṇhinti attho. Dve sahassāni bhikkhutoti dve dhammakkhandhasahassāni bhikkhuto gaṇhiṃ, dhammasenāpatiādīnaṃ bhikkhūnaṃ santikā adhigacchiṃ. Caturāsītisahassānīti tadubhayaṃ samodhānetvā catusahassādhikāni asītisahassāni. Ye me dhammā pavattinoti ye yathāvuttaparimāṇā dhammakkhandhā mayhaṃ paguṇā vācuggatā jivhagge parivattantīti.
అథేకదా థేరో సాసనే పబ్బజిత్వా విపస్సనాధురేపి గన్థధురేపి అననుయుత్తం ఏకం పుగ్గలం దిస్వా బాహుసచ్చాభావే ఆదీనవం పకాసేన్తో ‘‘అప్పస్సుతాయ’’న్తి గాథమాహ. తత్థ అప్పస్సుతాయన్తి ఏకస్స ద్విన్నం వా పణ్ణాసానం, అథ వా పన వగ్గానం అన్తమసో ఏకస్స ద్విన్నం వా సుత్తన్తానమ్పి ఉగ్గహితానం అభావేన అప్పస్సుతో అయం, కమ్మట్ఠానం పన ఉగ్గహేత్వా అనుయుఞ్జన్తో బహుస్సుతోవ. బలిబద్దోవ జీరతీతి యథా బలిబద్దో జీరమానో వడ్ఢమానో నేవ మాతు న పితు, న సేసఞాతకానం అత్థాయ వడ్ఢతి, అథ ఖో నిరత్థకమేవ జీరతి; ఏవమేవం అయమ్పి న ఉపజ్ఝాయవత్తం కరోతి, న ఆచరియవత్తం, న ఆగన్తుకవత్తాదీని, న భావనం అనుయుఞ్జతి, నిరత్థకమేవ జీరతి. మంసాని తస్స వడ్ఢన్తీతి యథా బలిబద్దస్స ‘‘కసనభారవహనాదీసు అసమత్థో ఏసో’’తి అరఞ్ఞే విస్సట్ఠస్స యథా తథా విచరన్తస్స ఖాదన్తస్స పివన్తస్స మంసాని తస్స వడ్ఢన్తి; ఏవమేవం ఇమస్సాపి ఉపజ్ఝాయాదీహి విస్సట్ఠస్స సఙ్ఘం నిస్సాయ చత్తారో పచ్చయే లభిత్వా ఉద్ధంవిరేచనాదీని కత్వా కాయం పోసేన్తస్స మంసాని వడ్ఢన్తి థూలసరీరో హుత్వా విచరతి. పఞ్ఞాతి లోకియలోకుత్తరా పనస్స పఞ్ఞా ఏకఙ్గులిమత్తాపి న వడ్ఢతి, అరఞ్ఞే గచ్ఛలతాదీని వియ అస్స ఛద్వారాని నిస్సాయ తణ్హా చేవ నవవిధమానో చ వడ్ఢతీతి అధిప్పాయో.
Athekadā thero sāsane pabbajitvā vipassanādhurepi ganthadhurepi ananuyuttaṃ ekaṃ puggalaṃ disvā bāhusaccābhāve ādīnavaṃ pakāsento ‘‘appassutāya’’nti gāthamāha. Tattha appassutāyanti ekassa dvinnaṃ vā paṇṇāsānaṃ, atha vā pana vaggānaṃ antamaso ekassa dvinnaṃ vā suttantānampi uggahitānaṃ abhāvena appassuto ayaṃ, kammaṭṭhānaṃ pana uggahetvā anuyuñjanto bahussutova. Balibaddova jīratīti yathā balibaddo jīramāno vaḍḍhamāno neva mātu na pitu, na sesañātakānaṃ atthāya vaḍḍhati, atha kho niratthakameva jīrati; evamevaṃ ayampi na upajjhāyavattaṃ karoti, na ācariyavattaṃ, na āgantukavattādīni, na bhāvanaṃ anuyuñjati, niratthakameva jīrati. Maṃsāni tassa vaḍḍhantīti yathā balibaddassa ‘‘kasanabhāravahanādīsu asamattho eso’’ti araññe vissaṭṭhassa yathā tathā vicarantassa khādantassa pivantassa maṃsāni tassa vaḍḍhanti; evamevaṃ imassāpi upajjhāyādīhi vissaṭṭhassa saṅghaṃ nissāya cattāro paccaye labhitvā uddhaṃvirecanādīni katvā kāyaṃ posentassa maṃsāni vaḍḍhanti thūlasarīro hutvā vicarati. Paññāti lokiyalokuttarā panassa paññā ekaṅgulimattāpi na vaḍḍhati, araññe gacchalatādīni viya assa chadvārāni nissāya taṇhā ceva navavidhamāno ca vaḍḍhatīti adhippāyo.
బహుస్సుతోతి గాథా అత్తనో బాహుసచ్చం నిస్సాయ అఞ్ఞం అతిమఞ్ఞన్తం ఏకం భిక్ఖుం ఉద్దిస్స వుత్తా. తత్థ సుతేనాతి సుతహేతు అత్తనో బాహుసచ్చనిమిత్తం. అతిమఞ్ఞతీతి అతిక్కమిత్వా మఞ్ఞతి అత్తానం ఉక్కంసేన్తో పరం పరిభవతి. తథేవాతి యథా అన్ధో అన్ధకారే తేలపజ్జోతం ధారేన్తో ఆలోకదానేన పరేసంయేవ అత్థావహో , న అత్తనో, తథేవ పరియత్తిబాహుసచ్చేన సుతవా పుగ్గలో సుతేన అనుపపన్నో అత్తనో అత్థం అపరిపూరేన్తో అన్ధో ఞాణాలోకదానేన పరేసంయేవ అత్థావహో, న అత్తనో, దీపధారో అన్ధో వియ మయ్హం ఉపట్ఠాతీతి.
Bahussutoti gāthā attano bāhusaccaṃ nissāya aññaṃ atimaññantaṃ ekaṃ bhikkhuṃ uddissa vuttā. Tattha sutenāti sutahetu attano bāhusaccanimittaṃ. Atimaññatīti atikkamitvā maññati attānaṃ ukkaṃsento paraṃ paribhavati. Tathevāti yathā andho andhakāre telapajjotaṃ dhārento ālokadānena paresaṃyeva atthāvaho , na attano, tatheva pariyattibāhusaccena sutavā puggalo sutena anupapanno attano atthaṃ aparipūrento andho ñāṇālokadānena paresaṃyeva atthāvaho, na attano, dīpadhāro andho viya mayhaṃ upaṭṭhātīti.
ఇదాని బాహుసచ్చే ఆనిసంసం దస్సేన్తో ‘‘బహుస్సుత’’న్తి గాథమాహ. తత్థ ఉపాసేయ్యాతి పయిరుపాసేయ్య. సుతఞ్చ న వినాసయేతి బహుస్సుతం పయిరుపాసిత్వా లద్ధం సుతఞ్చ న వినాసేయ్య, న సుస్సేయ్య ధారణపరిచయపరిపుచ్ఛామనసికారేహి వడ్ఢేయ్య. తం మూలం బ్రహ్మచరియస్సాతి యస్మా బహుస్సుతం పయిరుపాసిత్వా లద్ధం తం సుతం పరియత్తిబాహుసచ్చం మగ్గబ్రహ్మచరియస్స మూలం పధానకారణం. తస్మా ధమ్మధరో సియా విముత్తాయతనసీసే ఠత్వా యథాసుతస్స ధమ్మస్స ధారణే పఠమం పరియత్తిధమ్మధరో భవేయ్య.
Idāni bāhusacce ānisaṃsaṃ dassento ‘‘bahussuta’’nti gāthamāha. Tattha upāseyyāti payirupāseyya. Sutañca na vināsayeti bahussutaṃ payirupāsitvā laddhaṃ sutañca na vināseyya, na susseyya dhāraṇaparicayaparipucchāmanasikārehi vaḍḍheyya. Taṃ mūlaṃ brahmacariyassāti yasmā bahussutaṃ payirupāsitvā laddhaṃ taṃ sutaṃ pariyattibāhusaccaṃ maggabrahmacariyassa mūlaṃ padhānakāraṇaṃ. Tasmā dhammadharo siyā vimuttāyatanasīse ṭhatvā yathāsutassa dhammassa dhāraṇe paṭhamaṃ pariyattidhammadharo bhaveyya.
ఇదాని పరియత్తిబాహుసచ్చేన సాధేతబ్బమత్థం దస్సేతుం ‘‘పుబ్బాపరఞ్ఞూ’’తిఆది వుత్తం. తత్థ పుబ్బఞ్చ అపరఞ్చ జానాతీతి పుబ్బాపరఞ్ఞూ. ఏకిస్సా హి గాథాయ పుబ్బభాగే అపఞ్ఞాయమానేపి పుబ్బభాగే వా పఞ్ఞాయమానే అపరభాగే అపఞ్ఞాయమానేపి ‘‘ఇమస్స అపరభాగస్స ఇమినా పుబ్బభాగేన , ఇమస్స వా పుబ్బభాగస్స ఇమినా అపరభాగేన భవితబ్బ’’న్తి జానన్తో పుబ్బాపరఞ్ఞూ నామ. అత్తత్థాదిభేదం తస్స తస్స భాసితస్స అత్థం జానాతీతి అత్థఞ్ఞూ. నిరుత్తిపదకోవిదోతి నిరుత్తియం సేసపదేసుపి చాతి చతూసుపి పటిసమ్భిదాసు ఛేకో. సుగ్గహీతఞ్చ గణ్హాతీతి తేనేవ కోవిదభావేన అత్థతో బ్యఞ్జనతో చ ధమ్మం సుగహితమేవ కత్వా గణ్హాతి. అత్థఞ్చోపపరిక్ఖతీతి యథాసుతస్స యథాపరియత్తస్స ధమ్మస్స అత్థం ఉపపరిక్ఖతి ‘‘ఇతి సీలం, ఇతి సమాధి, ఇతి పఞ్ఞా, ఇమే రూపారూపధమ్మా’’తి మనసా అనుపేక్ఖతి.
Idāni pariyattibāhusaccena sādhetabbamatthaṃ dassetuṃ ‘‘pubbāparaññū’’tiādi vuttaṃ. Tattha pubbañca aparañca jānātīti pubbāparaññū. Ekissā hi gāthāya pubbabhāge apaññāyamānepi pubbabhāge vā paññāyamāne aparabhāge apaññāyamānepi ‘‘imassa aparabhāgassa iminā pubbabhāgena , imassa vā pubbabhāgassa iminā aparabhāgena bhavitabba’’nti jānanto pubbāparaññū nāma. Attatthādibhedaṃ tassa tassa bhāsitassa atthaṃ jānātīti atthaññū. Niruttipadakovidoti niruttiyaṃ sesapadesupi cāti catūsupi paṭisambhidāsu cheko. Suggahītañca gaṇhātīti teneva kovidabhāvena atthato byañjanato ca dhammaṃ sugahitameva katvā gaṇhāti. Atthañcopaparikkhatīti yathāsutassa yathāpariyattassa dhammassa atthaṃ upaparikkhati ‘‘iti sīlaṃ, iti samādhi, iti paññā, ime rūpārūpadhammā’’ti manasā anupekkhati.
ఖన్త్యా ఛన్దికతో హోతీతి తేసు మనసా అనుపేక్ఖితేసు ధమ్మేసు దిట్ఠినిజ్ఝానక్ఖన్తియా నిజ్ఝానం ఖమాపేత్వా రూపపరిగ్గహాదిముఖేన విపస్సనాభినివేసే ఛన్దికతో ఛన్దజాతో హోతి. తథాభూతో చ విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తో ఉస్సహిత్వా తులేతి తంతంపచ్చయనామరూపదస్సనవసేన ఉస్సాహం కత్వా తతో పరం తిలక్ఖణం ఆరోపేత్వా తులేతి ‘‘అనిచ్చ’’న్తిపి, ‘‘దుక్ఖ’’న్తిపి, ‘‘అనత్తా’’తిపి తం నామరూపం తీరేతి విపస్సతి. సమయే సో పదహతి, అజ్ఝత్తం సుసమాహితోతి సో ఏవం పస్సన్తో పగ్గహేతబ్బాదిసమయే చిత్తస్స పగ్గణ్హనాదినా పదహతి, పదహన్తో చ అజ్ఝత్తం గోచరజ్ఝత్తే విపస్సనాసమాధినా మగ్గసమాధినా చ సుట్ఠు సమాహితో భవేయ్య, అసమాధానహేతుభూతే కిలేసే పజహేయ్య. స్వాయం గుణో సబ్బోపి యస్మా బహుస్సుతం ధమ్మధరం సప్పఞ్ఞం బుద్ధసావకం పయిరుపాసన్తస్స హోతి, తస్మా అసఙ్ఖతం ధమ్మం ఆరబ్భ దుక్ఖాదీసు పరిఞ్ఞాదివిసిట్ఠకిచ్చతాయ ధమ్మవిఞ్ఞాణసఙ్ఖాతం ధమ్మఞాణం ఆకఙ్ఖన్తో తథావిధం వుత్తప్పకారం కల్యాణమిత్తం భజేథ, సేవేయ్య పయిరుపాసేయ్యాతి అత్థో.
Khantyā chandikato hotīti tesu manasā anupekkhitesu dhammesu diṭṭhinijjhānakkhantiyā nijjhānaṃ khamāpetvā rūpapariggahādimukhena vipassanābhinivese chandikato chandajāto hoti. Tathābhūto ca vipassanāya kammaṃ karonto ussahitvā tuleti taṃtaṃpaccayanāmarūpadassanavasena ussāhaṃ katvā tato paraṃ tilakkhaṇaṃ āropetvā tuleti ‘‘anicca’’ntipi, ‘‘dukkha’’ntipi, ‘‘anattā’’tipi taṃ nāmarūpaṃ tīreti vipassati. Samaye so padahati, ajjhattaṃ susamāhitoti so evaṃ passanto paggahetabbādisamaye cittassa paggaṇhanādinā padahati, padahanto ca ajjhattaṃ gocarajjhatte vipassanāsamādhinā maggasamādhinā ca suṭṭhu samāhito bhaveyya, asamādhānahetubhūte kilese pajaheyya. Svāyaṃ guṇo sabbopi yasmā bahussutaṃ dhammadharaṃ sappaññaṃ buddhasāvakaṃ payirupāsantassa hoti, tasmā asaṅkhataṃ dhammaṃ ārabbha dukkhādīsu pariññādivisiṭṭhakiccatāya dhammaviññāṇasaṅkhātaṃ dhammañāṇaṃ ākaṅkhanto tathāvidhaṃ vuttappakāraṃ kalyāṇamittaṃ bhajetha, seveyya payirupāseyyāti attho.
ఏవం బహుపకారతాయ తస్స పూజనీయకం దస్సేన్తో ‘‘బహుస్సుతో’’తి గాథమాహ. తస్సత్థో – సుత్తగేయ్యాది బహు సుతం ఏతస్సాతి బహుస్సుతో. తమేవ దేసనాధమ్మం సువణ్ణభాజనే పక్ఖిత్తసీహవసా వియ అవినస్సన్తం ధారేతీతి ధమ్మధరో. తతో ఏవ మహేసినో భగవతో ధమ్మకోసం ధమ్మరతనం ఆరక్ఖతీతి కోసారక్ఖో. యస్మా సదేవకస్స లోకస్స సమదస్సనేన చక్ఖుభూతో, తస్మా చక్ఖు సబ్బస్స లోకస్స పూజనీయో మాననీయోతి, బహుస్సుతభావేన బహుజనస్స పూజనీయభావదస్సనత్థం నిగమనవసేన పునపి ‘‘బహుస్సుతో’’తి వుత్తం.
Evaṃ bahupakāratāya tassa pūjanīyakaṃ dassento ‘‘bahussuto’’ti gāthamāha. Tassattho – suttageyyādi bahu sutaṃ etassāti bahussuto. Tameva desanādhammaṃ suvaṇṇabhājane pakkhittasīhavasā viya avinassantaṃ dhāretīti dhammadharo. Tato eva mahesino bhagavato dhammakosaṃ dhammaratanaṃ ārakkhatīti kosārakkho. Yasmā sadevakassa lokassa samadassanena cakkhubhūto, tasmā cakkhu sabbassa lokassa pūjanīyo mānanīyoti, bahussutabhāvena bahujanassa pūjanīyabhāvadassanatthaṃ nigamanavasena punapi ‘‘bahussuto’’ti vuttaṃ.
ఏవరూపం కల్యాణమిత్తం లభిత్వాపి కారకస్సేవ అపరిహాని, న అకారకస్సాతి దస్సేన్తో ‘‘ధమ్మారామో’’తి గాథమాహ. తత్థ నివాసనట్ఠేన సమథవిపస్సనాధమ్మో ఆరామో, తస్మిం ఏవ ధమ్మే రతో అభిరతోతి ధమ్మరతో, తస్సేవ ధమ్మస్స పునప్పునం విచిన్తనేన ధమ్మం అనువిచిన్తయం ధమ్మం ఆవజ్జేన్తో మనసి కరోతీతి అత్థో. అనుస్సరన్తి తమేవ ధమ్మం అనుస్సరన్తో. సద్ధమ్మాతి ఏవరూపో భిక్ఖు సత్తతింసపభేదా బోధిపక్ఖియధమ్మా నవవిధలోకుత్తరధమ్మా చ న పరిహాయతి, న కదాచి తస్స తతో పరిహాని హోతీతి అత్థో.
Evarūpaṃ kalyāṇamittaṃ labhitvāpi kārakasseva aparihāni, na akārakassāti dassento ‘‘dhammārāmo’’ti gāthamāha. Tattha nivāsanaṭṭhena samathavipassanādhammo ārāmo, tasmiṃ eva dhamme rato abhiratoti dhammarato, tasseva dhammassa punappunaṃ vicintanena dhammaṃ anuvicintayaṃ dhammaṃ āvajjento manasi karotīti attho. Anussaranti tameva dhammaṃ anussaranto. Saddhammāti evarūpo bhikkhu sattatiṃsapabhedā bodhipakkhiyadhammā navavidhalokuttaradhammā ca na parihāyati, na kadāci tassa tato parihāni hotīti attho.
అథేకదివసం కాయే అవీతరాగం కుసీతం హీనవీరియం కోసల్లాయా తి నామం భిక్ఖుం సంవేజేన్తో ‘‘కాయమచ్ఛేరగరునో’’తి గాథమాహ. తత్థ కాయమచ్ఛేరగరునోతి ‘‘కాయదళ్హీబహులస్స కాయే మమత్తస్స ఆచరియుపజ్ఝాయానమ్పి కాయేన కత్తబ్బం కిఞ్చి అకత్వా విచరన్తస్స. హియ్యమానేతి అత్తనో కాయే జీవితే చ ఖణే ఖణే పరిహియ్యమానే. అనుట్ఠహేతి సీలాదీనం పరిపూరణవసేన ఉట్ఠానవీరియం న కరేయ్య. సరీరసుఖగిద్ధస్సాతి అత్తనో సరీరస్స సుఖాపనేనేవ గేధం ఆపన్నస్స. కుతో సమణఫాసుతాతి ఏవరూపస్స పుగ్గలస్స సామఞ్ఞవసేన కుతో సుఖవిహారో, ఫాసువిహారో న తస్స విజ్జతీతి అత్థో.
Athekadivasaṃ kāye avītarāgaṃ kusītaṃ hīnavīriyaṃ kosallāyā ti nāmaṃ bhikkhuṃ saṃvejento ‘‘kāyamaccheragaruno’’ti gāthamāha. Tattha kāyamaccheragarunoti ‘‘kāyadaḷhībahulassa kāye mamattassa ācariyupajjhāyānampi kāyena kattabbaṃ kiñci akatvā vicarantassa. Hiyyamāneti attano kāye jīvite ca khaṇe khaṇe parihiyyamāne. Anuṭṭhaheti sīlādīnaṃ paripūraṇavasena uṭṭhānavīriyaṃ na kareyya. Sarīrasukhagiddhassāti attano sarīrassa sukhāpaneneva gedhaṃ āpannassa. Kuto samaṇaphāsutāti evarūpassa puggalassa sāmaññavasena kuto sukhavihāro, phāsuvihāro na tassa vijjatīti attho.
న పక్ఖన్తీతిఆదికా ఆయస్మతో సారిపుత్తస్స ధమ్మసేనాపతినో పరినిబ్బుతభావం సుత్వా థేరేన భాసితా. తత్థ న పక్ఖన్తి దిసా సబ్బాతి పురత్థిమాదిభేదా సబ్బా దిసా న పక్ఖయన్తి, దిసామూళ్హోతి అత్థో. ధమ్మా న పటిభన్తి మన్తి పుబ్బే సుట్ఠు పగుణాపి పరియత్తిధమ్మా ఇదాని సక్కచ్చం సమన్నాహరియమానాపి మయ్హం న ఉపట్ఠహన్తి. గతే కల్యాణమిత్తమ్హీతి సదేవకస్స లోకస్స కల్యాణమిత్తభూతే ధమ్మసేనాపతిమ్హి అనుపాదిసేసనిబ్బానం గతే. అన్ధకారంవ ఖాయతీతి సబ్బోపాయం లోకో అన్ధకారో వియ ఉపట్ఠాతి.
Na pakkhantītiādikā āyasmato sāriputtassa dhammasenāpatino parinibbutabhāvaṃ sutvā therena bhāsitā. Tattha na pakkhanti disā sabbāti puratthimādibhedā sabbā disā na pakkhayanti, disāmūḷhoti attho. Dhammā na paṭibhanti manti pubbe suṭṭhu paguṇāpi pariyattidhammā idāni sakkaccaṃ samannāhariyamānāpi mayhaṃ na upaṭṭhahanti. Gate kalyāṇamittamhīti sadevakassa lokassa kalyāṇamittabhūte dhammasenāpatimhi anupādisesanibbānaṃ gate. Andhakāraṃva khāyatīti sabbopāyaṃ loko andhakāro viya upaṭṭhāti.
అబ్భతీతసహాయస్సాతి అపగతసహాయస్స, కల్యాణమిత్తరహితస్సాతి అత్థో. అతీతగతసత్థునోతి ఆయస్మతో అతీతో హుత్వా నిబ్బానగతసత్థుకస్స, సత్థరి పరినిబ్బుతేతి అత్థో. యథా కాయగతా సతీతి కాయగతాసతిభావనా తక్కరస్స యథా ఏకన్తహితావహా, ఏవం ఏతాదిసం అనాథస్స పుగ్గలస్స ఏకన్తహితావహం అఞ్ఞం మిత్తం నామ నత్థి, సనాథస్స అఞ్ఞాపి భావనా హితావహా ఏవాతి అధిప్పాయో.
Abbhatītasahāyassāti apagatasahāyassa, kalyāṇamittarahitassāti attho. Atītagatasatthunoti āyasmato atīto hutvā nibbānagatasatthukassa, satthari parinibbuteti attho. Yathā kāyagatā satīti kāyagatāsatibhāvanā takkarassa yathā ekantahitāvahā, evaṃ etādisaṃ anāthassa puggalassa ekantahitāvahaṃ aññaṃ mittaṃ nāma natthi, sanāthassa aññāpi bhāvanā hitāvahā evāti adhippāyo.
పురాణాతి పోరాణా, సారిపుత్తాదికే కల్యాణమిత్తే సన్ధాయ వదతి. నవేహీతి నవకేహి. న సమేతి మేతి మయ్హం చిత్తం న సమాగచ్ఛతి, న తే మమ చిత్తం ఆరాధేన్తీతి అత్థో. స్వజ్జ ఏకోవ ఝాయామీతి సోహం అజ్జ వుడ్ఢతరేహి విరహితో ఏకోవ హుత్వా ఝాయామి ఝానపసుతో హోమి. వస్సుపేతోతి వస్సకాలే కులావకం ఉపేతో పక్ఖీ వియ. ‘‘వాసుపేతో’’తిపి పాళి, వాసం ఉపగతోతి అత్థో.
Purāṇāti porāṇā, sāriputtādike kalyāṇamitte sandhāya vadati. Navehīti navakehi. Na sameti meti mayhaṃ cittaṃ na samāgacchati, na te mama cittaṃ ārādhentīti attho. Svajja ekova jhāyāmīti sohaṃ ajja vuḍḍhatarehi virahito ekova hutvā jhāyāmi jhānapasuto homi. Vassupetoti vassakāle kulāvakaṃ upeto pakkhī viya. ‘‘Vāsupeto’’tipi pāḷi, vāsaṃ upagatoti attho.
దస్సనాయ అభిక్కన్తేతి గాథా సత్థారా భాసితా. తస్సత్థో – మమ దస్సనాయ అభిక్కన్తే నానావిధవిదేసపవాసికబహుజనే, ఆనన్ద, మమ ఉపసఙ్కమనం మా వారేసి. కస్మా? తే సోతారో ధమ్మస్స, మమం పస్సన్తు, అయమేవ దస్సనాయ సమయోతి.
Dassanāyaabhikkanteti gāthā satthārā bhāsitā. Tassattho – mama dassanāya abhikkante nānāvidhavidesapavāsikabahujane, ānanda, mama upasaṅkamanaṃ mā vāresi. Kasmā? Te sotāro dhammassa, mamaṃ passantu, ayameva dassanāya samayoti.
తం సుత్వా థేరో ‘‘దస్సనాయ అభిక్కన్తే’’తి అపరం గాథమాహ. ఇమాయ హి గాథాయ సమ్బన్ధత్థం పురిమగాథా ఇధ నిక్ఖిత్తా. తేనేవ సచాహం దేసన్తరతో ఆగతాగతే తావదేవ దస్సేతుం లచ్ఛామీతి ఏతస్స పదస్స అత్థసిద్ధిం దస్సేతి.
Taṃ sutvā thero ‘‘dassanāya abhikkante’’ti aparaṃ gāthamāha. Imāya hi gāthāya sambandhatthaṃ purimagāthā idha nikkhittā. Teneva sacāhaṃ desantarato āgatāgate tāvadeva dassetuṃ lacchāmīti etassa padassa atthasiddhiṃ dasseti.
పణ్ణవీసతి వస్సానీతి పఞ్చ గాథా అత్తనో అగ్గుపట్ఠాకభావం దీపేతుం వుత్తా. ఆరద్ధకమ్మట్ఠానభావేన హి సత్థు ఉపట్ఠానపసుతభావేన చ థేరస్స మగ్గేన అసముచ్ఛిన్నాపి కామసఞ్ఞాదయో న ఉప్పజ్జింసు, కాయవచీమనోకమ్మాని చ సబ్బకాలం సత్థరి మేత్తాపుబ్బఙ్గమాని మేత్తానుపరివత్తాని అహేసుం. తత్థ పణ్ణవీసతి వస్సానీతి పఞ్చవీసతి సంవచ్ఛరాని. సేఖభూతస్స మే సతోతి సేఖభూమియం సోతాపత్తిఫలే ఠితస్స మే సతో. కామసఞ్ఞాతి కామసహగతా సఞ్ఞా న ఉప్పజ్జి, ఏత్థ చ కామసఞ్ఞాదిఅనుప్పత్తివచనేన అత్తనో ఆసయసుద్ధిం దస్సేతి, ‘‘మేత్తేన కాయకమ్మేనా’’తిఆదినా పయోగసుద్ధిం. తత్థ గన్ధకుటియం పరిభణ్డకరణాదినా సత్థు వత్తపటివత్తకరణేన చ మేత్తం కాయకమ్మం వేదితబ్బం, ధమ్మదేసనాకాలారోచనాదినా మేత్తం వచీకమ్మం, రహోగతస్స సత్థారం ఉద్దిస్స హితూపసంహారమనసికారేన మేత్తం మనోకమ్మం. ఞాణం మే ఉదపజ్జథాతి అత్తనో సేక్ఖభూమిపత్తిమాహ.
Paṇṇavīsati vassānīti pañca gāthā attano aggupaṭṭhākabhāvaṃ dīpetuṃ vuttā. Āraddhakammaṭṭhānabhāvena hi satthu upaṭṭhānapasutabhāvena ca therassa maggena asamucchinnāpi kāmasaññādayo na uppajjiṃsu, kāyavacīmanokammāni ca sabbakālaṃ satthari mettāpubbaṅgamāni mettānuparivattāni ahesuṃ. Tattha paṇṇavīsati vassānīti pañcavīsati saṃvaccharāni. Sekhabhūtassa me satoti sekhabhūmiyaṃ sotāpattiphale ṭhitassa me sato. Kāmasaññāti kāmasahagatā saññā na uppajji, ettha ca kāmasaññādianuppattivacanena attano āsayasuddhiṃ dasseti, ‘‘mettena kāyakammenā’’tiādinā payogasuddhiṃ. Tattha gandhakuṭiyaṃ paribhaṇḍakaraṇādinā satthu vattapaṭivattakaraṇena ca mettaṃ kāyakammaṃ veditabbaṃ, dhammadesanākālārocanādinā mettaṃ vacīkammaṃ, rahogatassa satthāraṃ uddissa hitūpasaṃhāramanasikārena mettaṃ manokammaṃ. Ñāṇaṃ me udapajjathāti attano sekkhabhūmipattimāha.
అహం సకరణీయోమ్హీతి సత్థు పరినిబ్బానే ఉపట్ఠితే మణ్డలమాళం పవిసిత్వా కపిసీసం ఆలమ్బిత్వా సోకాభిభూతేన వుత్తగాథా . తత్థ సకరణీయోమ్హీతి దుక్ఖపరిజాననాదినా కరణీయేన సకరణీయో అమ్హి. అప్పత్తమానసోతి అనధిగతారహత్తో. సత్థు చ పరినిబ్బానన్తి మయ్హం సత్థు పరినిబ్బానఞ్చ ఉపట్ఠితం. యో అమ్హం అనుకమ్పకోతి యో సత్థా మయ్హం అనుగ్గాహకో.
Ahaṃ sakaraṇīyomhīti satthu parinibbāne upaṭṭhite maṇḍalamāḷaṃ pavisitvā kapisīsaṃ ālambitvā sokābhibhūtena vuttagāthā . Tattha sakaraṇīyomhīti dukkhaparijānanādinā karaṇīyena sakaraṇīyo amhi. Appattamānasoti anadhigatārahatto. Satthu ca parinibbānanti mayhaṃ satthu parinibbānañca upaṭṭhitaṃ. Yo amhaṃ anukampakoti yo satthā mayhaṃ anuggāhako.
తదాసి యం భింసనకన్తి గాథా సత్థు పరినిబ్బానకాలే పథవీకమ్పనదేవదున్దుభిఫలనాదికే దిస్వా సఞ్జాతసంవేగేన వుత్తగాథా.
Tadāsi yaṃ bhiṃsanakanti gāthā satthu parinibbānakāle pathavīkampanadevadundubhiphalanādike disvā sañjātasaṃvegena vuttagāthā.
బహుస్సుతోతిఆదికా తిస్సో గాథా థేరం పసంసన్తేహి సఙ్గీతికారేహి ఠపితా. తత్థ గతిమన్తోతి అసదిసాయ ఞాణగతియా సమన్నాగతో. సతిమన్తోతి పరమేన సతినేపక్కేన సమన్నాగతో. ధితిమన్తోతి అసాధారణాయ బ్యఞ్జనత్థావధారణసమత్థాయ ధితిసమ్పత్తియా సమన్నాగతో. అయఞ్హి థేరో ఏకపదేయేవ ఠత్వా సట్ఠిపదసహస్సాని సత్థారా కథితనియామేనేవ గణ్హాతి, గహితఞ్చ సువణ్ణభాజనే పక్ఖిత్తసీహవసా వియ సబ్బకాలం న వినస్సతి, అవిపరీతబ్యఞ్జనావధారణసమత్థాయ సతిపుబ్బఙ్గమాయ పఞ్ఞాయ, అత్థావధారణసమత్థాయ పఞ్ఞాపుబ్బఙ్గమాయ సతియా చ సమన్నాగతో. తేనాహ భగవా – ‘‘ఏతదగ్గం , భిక్ఖవే, మమ సావకానం భిక్ఖూనం బహుస్సుతాన’’న్తిఆది (అ॰ ని॰ ౧.౨౧౯). తథా చాహ ధమ్మసేనాపతి – ‘‘ఆయస్మా ఆనన్దో అత్థకుసలో’’తిఆది (అ॰ ని॰ ౫.౧౬౯). రతనాకరోతి సద్ధమ్మరతనస్స ఆకరభూతో.
Bahussutotiādikā tisso gāthā theraṃ pasaṃsantehi saṅgītikārehi ṭhapitā. Tattha gatimantoti asadisāya ñāṇagatiyā samannāgato. Satimantoti paramena satinepakkena samannāgato. Dhitimantoti asādhāraṇāya byañjanatthāvadhāraṇasamatthāya dhitisampattiyā samannāgato. Ayañhi thero ekapadeyeva ṭhatvā saṭṭhipadasahassāni satthārā kathitaniyāmeneva gaṇhāti, gahitañca suvaṇṇabhājane pakkhittasīhavasā viya sabbakālaṃ na vinassati, aviparītabyañjanāvadhāraṇasamatthāya satipubbaṅgamāya paññāya, atthāvadhāraṇasamatthāya paññāpubbaṅgamāya satiyā ca samannāgato. Tenāha bhagavā – ‘‘etadaggaṃ , bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ bahussutāna’’ntiādi (a. ni. 1.219). Tathā cāha dhammasenāpati – ‘‘āyasmā ānando atthakusalo’’tiādi (a. ni. 5.169). Ratanākaroti saddhammaratanassa ākarabhūto.
పరిచిణ్ణోతి గాథా పరినిబ్బానకాలే థేరేన భాసితా, సా వుత్తత్థా ఏవ.
Pariciṇṇoti gāthā parinibbānakāle therena bhāsitā, sā vuttatthā eva.
ఆనన్దత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Ānandattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
తింసనిపాతవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Tiṃsanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౩. ఆనన్దత్థేరగాథా • 3. Ānandattheragāthā