Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੩. ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
3. Ānandattheragāthāvaṇṇanā
ਪਿਸੁਣੇਨ ਚ ਕੋਧਨੇਨਾਤਿਆਦਿਕਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਹਂਸવਤੀਨਗਰੇ ਸਤ੍ਥੁ વੇਮਾਤਿਕਭਾਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਸੁਮਨੋਤਿਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਅਹੋਸਿ। ਪਿਤਾ ਪਨਸ੍ਸ ਆਨਨ੍ਦਰਾਜਾ ਨਾਮ। ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਮਨਕੁਮਾਰਸ੍ਸ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਂਸવਤਿਤੋ વੀਸਯੋਜਨਸਤੇ ਠਾਨੇ ਭੋਗਨਗਰਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਕਦਾਚਿ ਕਦਾਚਿ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਪਿਤਰਞ੍ਚ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਤਦਾ ਰਾਜਾ ਸਤ੍ਥਾਰਞ੍ਚ ਸਤਸਹਸ੍ਸਪਰਿਮਾਣਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ ਸਯਮੇવ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਉਪਟ੍ਠਹਿ, ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਉਪਟ੍ਠਾਤੁਂ ਨ ਦੇਤਿ।
Pisuṇenaca kodhanenātiādikā āyasmato ānandattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare satthu vemātikabhātā hutvā nibbatti, sumanotissa nāmaṃ ahosi. Pitā panassa ānandarājā nāma. So attano puttassa sumanakumārassa vayappattassa haṃsavatito vīsayojanasate ṭhāne bhoganagaraṃ adāsi. So kadāci kadāci āgantvā attānañca pitarañca passati. Tadā rājā satthārañca satasahassaparimāṇaṃ bhikkhusaṅghañca sayameva sakkaccaṃ upaṭṭhahi, aññesaṃ upaṭṭhātuṃ na deti.
ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤੋ ਕੁਪਿਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਕੁਮਾਰੋ ਤਸ੍ਸ ਕੁਪਿਤਭਾવਂ ਰਞ੍ਞੋ ਅਨਾਰੋਚੇਤ੍વਾ ਸਯਮੇવ ਤਂ વੂਪਸਮੇਤਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਤੁਟ੍ਠਮਾਨਸੋ ਪੁਤ੍ਤਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘વਰਂ ਤੇ, ਤਾਤ ਦਮ੍ਮਿ, વਰਂ ਗਣ੍ਹਾਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਕੁਮਾਰੋ ‘‘ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ ਤੇਮਾਸਂ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤੋ ਜੀવਿਤਂ ਅવਞ੍ਝਂ ਕਾਤੁਂ ਇਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਏਤਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਅਞ੍ਞਂ વਦੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਦੇવ, ਖਤ੍ਤਿਯਾਨਂ ਦ੍વੇਕਥਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਏਤਦੇવ ਮੇ ਦੇਹਿ, ਨ ਮਯ੍ਹਂ ਅਞ੍ਞੇਨ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ‘‘ਸਚੇ ਸਤ੍ਥਾ ਅਨੁਜਾਨਾਤਿ, ਦਿਨ੍ਨਮੇવਾ’’ਤਿ। ਸੋ ‘‘ਸਤ੍ਥੁ ਚਿਤ੍ਤਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਿਹਾਰਂ ਗਤੋ।
Tena samayena paccanto kupito ahosi. Kumāro tassa kupitabhāvaṃ rañño anārocetvā sayameva taṃ vūpasameti. Taṃ sutvā rājā tuṭṭhamānaso puttaṃ pakkosāpetvā ‘‘varaṃ te, tāta dammi, varaṃ gaṇhāhī’’ti āha. Kumāro ‘‘satthāraṃ bhikkhusaṅghañca temāsaṃ upaṭṭhahanto jīvitaṃ avañjhaṃ kātuṃ icchāmī’’ti āha. ‘‘Etaṃ na sakkā, aññaṃ vadehī’’ti. ‘‘Deva, khattiyānaṃ dvekathā nāma natthi, etadeva me dehi, na mayhaṃ aññena attho’’ti. ‘‘Sace satthā anujānāti, dinnamevā’’ti. So ‘‘satthu cittaṃ jānissāmī’’ti vihāraṃ gato.
ਤੇਨ ਚ ਸਮਯੇਨ ਭਗવਾ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਆਗਤੋ, ਦਸ੍ਸੇਥ ਮੇ ਭਗવਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਭਿਕ੍ਖੂ ‘‘ਸੁਮਨੋ ਨਾਮ ਥੇਰੋ ਸਤ੍ਥੁ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਚ੍ਛਾਹੀ’’ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਸੋ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਤ੍ਥਾਰਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮੇ ਦਸ੍ਸੇਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਅਥ ਥੇਰੋ ਤਸ੍ਸ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਪਥવਿਯਂ ਨਿਮੁਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਰਾਜਪੁਤ੍ਤੋ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਬਹਿ ਆਸਨਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਹੀ’’ਤਿ। ਥੇਰੋ ਪੁਨਪਿ ਤਸ੍ਸ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਬੁਦ੍ਧਾਸਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋਗਨ੍ਧਕੁਟਿਯਂ ਨਿਮੁਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਬਹਿਪਰਿવੇਣੇ ਪਾਤੁਭવਿਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਪਰਿવੇਣੇ ਆਸਨਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਸਿ। ਕੁਮਾਰੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਮਹਨ੍ਤੋ વਤਾਯਂ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸਿ।
Tena ca samayena bhagavā bhattakiccaṃ niṭṭhāpetvā gandhakuṭiṃ paviṭṭho hoti. So bhikkhū upasaṅkamitvā ‘‘ahaṃ, bhante, bhagavantaṃ dassanāya āgato, dassetha me bhagavanta’’nti āha. Bhikkhū ‘‘sumano nāma thero satthu upaṭṭhāko, tassa santikaṃ gacchāhī’’ti āhaṃsu. So therassa santikaṃ gantvā vanditvā ‘‘satthāraṃ, bhante, me dassethā’’ti āha. Atha thero tassa passantasseva pathaviyaṃ nimujjitvā satthāraṃ upasaṅkamitvā ‘‘bhante, rājaputto tumhākaṃ dassanāya āgato’’ti āha. ‘‘Tena hi, bhikkhu, bahi āsanaṃ paññāpehī’’ti. Thero punapi tassa passantasseva buddhāsanaṃ gahetvā antogandhakuṭiyaṃ nimujjitvā bahipariveṇe pātubhavitvā gandhakuṭipariveṇe āsanaṃ paññāpesi. Kumāro taṃ disvā ‘‘mahanto vatāyaṃ bhikkhū’’ti cittaṃ uppādesi.
ਭਗવਾਪਿ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਰਾਜਪੁਤ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ, ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਤ੍વਾ, ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਥੇਰੋ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਾਸਨੇ વਲ੍ਲਭੋ ਮਞ੍ਞੇਤਿ। ‘‘ਆਮ ਕੁਮਾਰ, વਲ੍ਲਭੋ’’ਤਿ? ‘‘ਕਿਂ ਕਤ੍વਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਸ વਲ੍ਲਭੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ?‘‘ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ। ‘‘ਭਗવਾ , ਅਹਮ੍ਪਿ ਅਯਂ ਥੇਰੋ વਿਯ ਅਨਾਗਤੇ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨੇ વਲ੍ਲਭੋ ਹੋਤੁਕਾਮੋ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥਾਹਂ ਖਨ੍ਧਾવਾਰਭਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਦਤ੍વਾਪਿ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਯਾ ਪਿਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਤੇਮਾਸਂ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਨવਰੋ ਲਦ੍ਧੋ, ਤੇਮਾਸਂ ਮੇ વਸ੍ਸਾવਾਸਂ ਅਧਿવਾਸੇਥਾਤਿ। ਭਗવਾ, ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਨੁ ਖੋ ਤਤ੍ਥ ਗਤੇਨ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਸੁਞ੍ਞਾਗਾਰੇ ਖੋ, ਕੁਮਾਰ, ਤਥਾਗਤਾ ਅਭਿਰਮਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਕੁਮਾਰੋ ‘‘ਅਞ੍ਞਾਤਂ ਭਗવਾ, ਅਞ੍ਞਾਤਂ ਸੁਗਤਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਮਤਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਹਾਰਂ ਕਾਰੇਮਿ, ਮਯਾ ਪੇਸਿਤੇ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਗਚ੍ਛਥਾ’’ਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਿਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਦਿਨ੍ਨਾ ਮੇ, ਦੇવ, ਭਗવਤਾ ਪਟਿਞ੍ਞਾ, ਮਯਾ ਪਹਿਤੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪੇਸੇਯ੍ਯਾਥਾ’’ਤਿ ਪਿਤਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ, ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਯੋਜਨੇ ਯੋਜਨੇ વਿਹਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ વੀਸਯੋਜਨਸਤਂ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਗਤੋ। ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਚ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਗਰੇ વਿਹਾਰਟ੍ਠਾਨਂ વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਸੋਭਨਸ੍ਸ ਨਾਮ ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕਸ੍ਸ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਤਸਹਸ੍ਸੇਨ ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਸਤਸਹਸ੍ਸਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ વਿਹਾਰਂ ਕਾਰੇਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਭਗવਤੋ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਂ ਸੇਸਭਿਕ੍ਖੂਨਞ੍ਚ ਰਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਦਿવਾਟ੍ਠਾਨਤ੍ਥਾਯ ਕੁਟਿਲੇਣਮਣ੍ਡਪੇ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਪਾਕਾਰਪਰਿਕ੍ਖੇਪਂ ਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕਞ੍ਚ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਪਿਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਪੇਸੇਸਿ ‘‘ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਮਯ੍ਹਂ ਕਿਚ੍ਚਂ, ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪਹਿਣਥਾ’’ਤਿ।
Bhagavāpi gandhakuṭito nikkhamitvā paññattāsane nisīdi. Rājaputto satthāraṃ vanditvā, paṭisanthāraṃ katvā, ayaṃ, bhante, thero tumhākaṃ sāsane vallabho maññeti. ‘‘Āma kumāra, vallabho’’ti? ‘‘Kiṃ katvā, bhante, esa vallabho hotī’’ti?‘‘Dānādīni puññāni katvā’’ti. ‘‘Bhagavā , ahampi ayaṃ thero viya anāgate buddhasāsane vallabho hotukāmo’’ti satthāhaṃ khandhāvārabhattaṃ nāma datvāpi sattame divase, bhante, mayā pitu santikā temāsaṃ tumhākaṃ paṭijagganavaro laddho, temāsaṃ me vassāvāsaṃ adhivāsethāti. Bhagavā, ‘‘atthi nu kho tattha gatena attho’’ti oloketvā ‘‘atthī’’ti disvā ‘‘suññāgāre kho, kumāra, tathāgatā abhiramantī’’ti āha. Kumāro ‘‘aññātaṃ bhagavā, aññātaṃ sugatā’’ti vatvā ‘‘ahaṃ, bhante, purimataraṃ gantvā vihāraṃ kāremi, mayā pesite bhikkhusatasahassena saddhiṃ āgacchathā’’ti paṭiññaṃ gahetvā pitu santikaṃ gantvā ‘‘dinnā me, deva, bhagavatā paṭiññā, mayā pahite bhagavantaṃ peseyyāthā’’ti pitaraṃ vanditvā, nikkhamitvā yojane yojane vihāraṃ karonto vīsayojanasataṃ addhānaṃ gato. Gantvā ca attano nagare vihāraṭṭhānaṃ vicinanto sobhanassa nāma kuṭumbikassa uyyānaṃ disvā satasahassena kiṇitvā satasahassaṃ vissajjetvā vihāraṃ kāresi. Tattha bhagavato gandhakuṭiṃ sesabhikkhūnañca rattiṭṭhānadivāṭṭhānatthāya kuṭileṇamaṇḍape kāretvā pākāraparikkhepaṃ dvārakoṭṭhakañca niṭṭhāpetvā pitu santikaṃ pesesi ‘‘niṭṭhitaṃ mayhaṃ kiccaṃ, satthāraṃ pahiṇathā’’ti.
ਰਾਜਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਭੋਜੇਤ੍વਾ ‘‘ਭਗવਾ ਸੁਮਨਸ੍ਸ ਕਿਚ੍ਚਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਗਮਨਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਭਗવਾ ਸਤਸਹਸ੍ਸਭਿਕ੍ਖੁਪਰਿવੁਤੋ ਯੋਜਨੇ ਯੋਜਨੇ વਿਹਾਰੇਸੁ વਸਮਾਨੋ ਅਗਮਾਸਿ। ਕੁਮਾਰੋ ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਆਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਯੋਜਨਂ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਹਿ ਪੂਜਯਮਾਨੋ ਸਤਸਹਸ੍ਸੇਨ ਕੀਤੇ ਸੋਭਨੇ ਨਾਮ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਸਤਸਹਸ੍ਸੇਨ ਕਾਰਿਤਂ વਿਹਾਰਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ –
Rājā bhagavantaṃ bhojetvā ‘‘bhagavā sumanassa kiccaṃ niṭṭhitaṃ, tumhākaṃ gamanaṃ paccāsīsatī’’ti āha. Bhagavā satasahassabhikkhuparivuto yojane yojane vihāresu vasamāno agamāsi. Kumāro ‘‘satthā āgacchatī’’ti sutvā yojanaṃ paccuggantvā gandhamālādīhi pūjayamāno satasahassena kīte sobhane nāma uyyāne satasahassena kāritaṃ vihāraṃ pavesetvā –
‘‘ਸਤਸਹਸ੍ਸੇਨ ਮੇ ਕੀਤਂ, ਸਤਸਹਸ੍ਸੇਨ ਮਾਪਿਤਂ।
‘‘Satasahassena me kītaṃ, satasahassena māpitaṃ;
ਸੋਭਨਂ ਨਾਮ ਉਯ੍ਯਾਨਂ, ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹ ਮਹਾਮੁਨੀ’’ਤਿ॥ –
Sobhanaṃ nāma uyyānaṃ, paṭiggaṇha mahāmunī’’ti. –
ਤਂ ਨਿਯ੍ਯਾਦੇਸਿ। ਸੋ વਸ੍ਸੂਪਨਾਯਿਕਦਿવਸੇ ਮਹਾਦਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਿਨਾવ ਨੀਹਾਰੇਨ ਦਾਨਂ ਦਦੇਯ੍ਯਾਥਾ’’ਤਿ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰੇ ਅਮਚ੍ਚੇ ਚ ਕਿਚ੍ਚਕਰਣੀਯੇਸੁ ਚ ਨਿਯੋਜੇਤ੍વਾ ਸਯਂ ਸੁਮਨਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਸਮੀਪੇਯੇવ વਸਨ੍ਤੋ ਤੇਮਾਸਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤੋ ਉਪਕਟ੍ਠਾਯ ਪવਾਰਣਾਯ ਗਾਮਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਮਹਾਦਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਸਤ੍ਥੁ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸਸ੍ਸ ਚ ਪਾਦਮੂਲੇ ਤਿਚੀવਰਾਨਿ ਠਪੇਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਯਦੇਤਂ ਮਯਾ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਖਨ੍ਧਾવਾਰਦਾਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪੁਞ੍ਞਂ ਕਤਂ, ਨ ਤਂ ਸਗ੍ਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਆਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ, ਅਥ ਖੋ ਅਹਂ ਅਯਂ ਸੁਮਨਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ ਅਨਾਗਤੇ ਏਕਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ ਭવੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪਣਿਧਾਨਂ ਅਕਾਸਿ। ਸਤ੍ਥਾਪਿਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਾਯਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਬ੍ਯਾਕਰਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
Taṃ niyyādesi. So vassūpanāyikadivase mahādānaṃ pavattetvā ‘‘imināva nīhārena dānaṃ dadeyyāthā’’ti puttadāre amacce ca kiccakaraṇīyesu ca niyojetvā sayaṃ sumanattherassa vasanaṭṭhānasamīpeyeva vasanto temāsaṃ satthāraṃ upaṭṭhahanto upakaṭṭhāya pavāraṇāya gāmaṃ pavisitvā sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā sattame divase satthu bhikkhusatasahassassa ca pādamūle ticīvarāni ṭhapetvā vanditvā, ‘‘bhante, yadetaṃ mayā sattāhaṃ khandhāvāradānato paṭṭhāya puññaṃ kataṃ, na taṃ saggasampattiādīnaṃ atthāya, atha kho ahaṃ ayaṃ sumanatthero viya anāgate ekassa buddhassa upaṭṭhāko bhaveyya’’nti paṇidhānaṃ akāsi. Satthāpissa anantarāyataṃ disvā byākaritvā pakkāmi.
ਸੋਪਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਰਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ ਉਲ਼ਾਰਾਨਿ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਾਨਿ ਉਪਚਿਨਿਤ੍વਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਤੋ ਏਕਸ੍ਸ ਥੇਰਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਗ੍ਗਹਣਤ੍ਥਂ ਉਤ੍ਤਰਸਾਟਕਂ ਦਤ੍વਾ ਪੂਜਂ ਅਕਾਸਿ। ਪੁਨ ਸਗ੍ਗੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਤਤੋ ਚੁਤੋ ਬਾਰਾਣਸਿਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੇ ਦਿਸ੍વਾ ਤੇ ਭੋਜੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਙ੍ਗਲੁਯ੍ਯਾਨੇ ਅਟ੍ਠ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯੋ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਨਿਸੀਦਨਤ੍ਥਾਯ ਅਟ੍ਠ ਸਬ੍ਬਰਤਨਮਯਪੀਠੇ ਚੇવ ਮਣਿਆਧਾਰਕੇ ਚ ਪਟਿਯਾਦੇਤ੍વਾ ਦਸવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਅਕਾਸਿ। ਏਤਾਨਿ ਪਾਕਟਟ੍ਠਾਨਾਨਿ।
Sopi tasmiṃ buddhuppāde vassasatasahassaṃ puññāni katvā tato parampi tattha tattha bhave uḷārāni puññakammāni upacinitvā devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato kāle piṇḍāya carato ekassa therassa pattaggahaṇatthaṃ uttarasāṭakaṃ datvā pūjaṃ akāsi. Puna sagge nibbattitvā tato cuto bārāṇasirājā hutvā aṭṭha paccekabuddhe disvā te bhojetvā attano maṅgaluyyāne aṭṭha paṇṇasālāyo kāretvā tesaṃ nisīdanatthāya aṭṭha sabbaratanamayapīṭhe ceva maṇiādhārake ca paṭiyādetvā dasavassasahassāni upaṭṭhānaṃ akāsi. Etāni pākaṭaṭṭhānāni.
ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਪਨ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋવ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤੁਸਿਤਪੁਰੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਤਤੋ ਚੁਤੋ ਅਮਿਤੋਦਨਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬੇ ਞਾਤਕੇ ਆਨਨ੍ਦਿਤੇ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਜਾਤੋਤਿ ਆਨਨ੍ਦੋਤ੍વੇવ ਨਾਮਂ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਕਤਾਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਿਤવਰਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕੇ ਪਠਮਂ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਤੋ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇ ਭਗવਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿવਾਰਤ੍ਥਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਂ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇਹਿ ਭਦ੍ਦਿਯਾਦੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਪੁਣ੍ਣਸ੍ਸ ਮਨ੍ਤਾਣਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿ।
Kappasatasahassaṃ pana tattha tattha bhave puññāni karontova amhākaṃ bodhisattena saddhiṃ tusitapure nibbattitvā tato cuto amitodanasakkassa gehe nibbatti. Tassa sabbe ñātake ānandite karonto jātoti ānandotveva nāmaṃ ahosi. So anukkamena vayappatto katābhinikkhamane sammāsambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakke paṭhamaṃ kapilavatthuṃ gantvā tato nikkhante bhagavati tassa parivāratthaṃ pabbajituṃ nikkhantehi bhaddiyādīhi saddhiṃ nikkhamitvā bhagavato santike pabbajitvā nacirasseva āyasmato puṇṇassa mantāṇiputtassa santike dhammakathaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhahi.
ਤੇਨ ਚ ਸਮਯੇਨ ਭਗવਤੋ ਪਠਮਬੋਧਿਯਂ વੀਸਤਿવਸ੍ਸਾਨਿ ਅਨਿਬਦ੍ਧਉਪਟ੍ਠਾਕਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਏਕਦਾ ਨਾਗਸਮਾਲੋ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਚਰਿ, ਏਕਦਾ ਨਾਗਿਤੋ, ਏਕਦਾ ਉਪવਾਨੋ, ਏਕਦਾ ਸੁਨਕ੍ਖਤ੍ਤੋ, ਏਕਦਾ ਚੁਨ੍ਦੋ ਸਮਣੁਦ੍ਦੇਸੋ, ਏਕਦਾ ਸਾਗਤੋ, ਏਕਦਾ ਮੇਘਿਯੋ, ਤੇ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਸਤ੍ਥੁ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਾਰਾਧਯਿਂਸੁ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਭਗવਾ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਪਰਿવੇਣੇ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤવਰਬੁਦ੍ਧਾਸਨੇ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવੁਤੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨਿਮ੍ਹਿ ਮਹਲ੍ਲਕੋ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ‘ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਗਚ੍ਛਾਮਾ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਮਯ੍ਹਂ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਭੂਮਿਯਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤਿ, ਮਯ੍ਹਂ ਨਿਬਦ੍ਧੁਪਟ੍ਠਾਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਜਾਨਾਥਾ’’ਤਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਧਮ੍ਮਸਂવੇਗੋ ਉਦਪਾਦਿ। ਅਥਾਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਉਟ੍ਠਾਯ ਭਗવਨ੍ਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ – ‘‘ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਉਪਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਂ ਭਗવਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿ। ਏਤੇਨੁਪਾਯੇਨ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇ ਮਹਾਸਾવਕਾ – ‘‘ਅਹਂ ਉਪਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਹਂ ਉਪਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਉਟ੍ਠਹਿਂਸੁ ਠਪੇਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ, ਤੇਪਿ ਭਗવਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿ । ਸੋ ਪਨ ਤੁਣ੍ਹੀਯੇવ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਹਂਸੁ – ‘‘ਆવੁਸੋ, ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸਤ੍ਥੁ ਉਪਟ੍ਠਾਕਟ੍ਠਾਨਂ ਯਾਚਾਹੀ’’ਤਿ। ਯਾਚਿਤ੍વਾ ਲਦ੍ਧਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਕੀਦਿਸਂ ਹੋਤਿ, ਸਚੇ ਰੁਚ੍ਚਤਿ, ਸਤ੍ਥਾ ਸਯਮੇવ વਕ੍ਖਤੀਤਿ। ਅਥ ਭਗવਾ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਨਨ੍ਦੋ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਉਸ੍ਸਾਹੇਤਬ੍ਬੋ, ਸਯਮੇવ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਮਂ ਉਪਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ‘‘ਉਟ੍ਠੇਹਿ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਟ੍ਠਾਕਟ੍ਠਾਨਂ ਯਾਚਾਹੀ’’ਤਿ ਆਹਂਸੁ।
Tena ca samayena bhagavato paṭhamabodhiyaṃ vīsativassāni anibaddhaupaṭṭhākā ahesuṃ. Ekadā nāgasamālo pattacīvaraṃ gahetvā vicari, ekadā nāgito, ekadā upavāno, ekadā sunakkhatto, ekadā cundo samaṇuddeso, ekadā sāgato, ekadā meghiyo, te yebhuyyena satthu cittaṃ nārādhayiṃsu. Athekadivasaṃ bhagavā gandhakuṭipariveṇe paññattavarabuddhāsane bhikkhusaṅghaparivuto nisinno bhikkhū āmantesi – ‘‘ahaṃ, bhikkhave, idānimhi mahallako, ekacce bhikkhū ‘iminā maggena gacchāmā’ti vutte aññena gacchanti, ekacce mayhaṃ pattacīvaraṃ bhūmiyaṃ nikkhipanti, mayhaṃ nibaddhupaṭṭhākaṃ bhikkhuṃ jānāthā’’ti. Taṃ sutvā bhikkhūnaṃ dhammasaṃvego udapādi. Athāyasmā sāriputto uṭṭhāya bhagavantaṃ vanditvā – ‘‘ahaṃ, bhante, tumhe upaṭṭhahissāmī’’ti āha. Taṃ bhagavā paṭikkhipi. Etenupāyena mahāmoggallānaṃ ādiṃ katvā sabbe mahāsāvakā – ‘‘ahaṃ upaṭṭhahissāmi, ahaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti uṭṭhahiṃsu ṭhapetvā āyasmantaṃ ānandaṃ, tepi bhagavā paṭikkhipi . So pana tuṇhīyeva nisīdi. Atha naṃ bhikkhū āhaṃsu – ‘‘āvuso, tvampi satthu upaṭṭhākaṭṭhānaṃ yācāhī’’ti. Yācitvā laddhaṭṭhānaṃ nāma kīdisaṃ hoti, sace ruccati, satthā sayameva vakkhatīti. Atha bhagavā ‘‘na, bhikkhave, ānando aññehi ussāhetabbo, sayameva jānitvā maṃ upaṭṭhahissatī’’ti āha. Tato bhikkhū ‘‘uṭṭhehi, āvuso ānanda, satthāraṃ upaṭṭhākaṭṭhānaṃ yācāhī’’ti āhaṃsu.
ਥੇਰੋ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਚੇ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਲਦ੍ਧਂ ਪਣੀਤਚੀવਰਂ ਨ ਦਸ੍ਸਤਿ, ਪਣੀਤਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਨ ਦਸ੍ਸਤਿ, ਏਕਗਨ੍ਧਕੁਟਿਯਂ વਸਿਤੁਂ ਨ ਦਸ੍ਸਤਿ, ਨਿਮਨ੍ਤਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨ ਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਾਹਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਏਤ੍ਤਕੇ ਗੁਣੇ ਲਭਤੋ ਸਤ੍ਥੁ ਉਪਟ੍ਠਾਨੇ ਕੋ ਭਾਰੋ’’ਤਿ ਉਪવਾਦਮੋਚਨਤ੍ਥਂ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪਾ ਚ – ‘‘ਸਚੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਮਯਾ ਗਹਿਤਨਿਮਨ੍ਤਨਂ ਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਚਾਹਂ ਦੇਸਨ੍ਤਰਤੋ ਆਗਤਾਗਤੇ ਤਾવਦੇવ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਲਚ੍ਛਾਮਿ; ਯਦਾ ਮੇ ਕਙ੍ਖਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਾવਦੇવ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤੁਂ ਲਚ੍ਛਾਮਿ, ਸਚੇ ਭਗવਾ ਪਰਮ੍ਮੁਖਾ ਦੇਸਿਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪੁਨ ਮਯ੍ਹਂ ਕਥੇਸ੍ਸਤਿ, ਏવਾਹਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਅਨੁਗ੍ਗਹਂ ਨ ਲਭਤੀ’’ਤਿ ਉਪવਾਦਮੋਚਨਤ੍ਥਞ੍ਚੇવ ਧਮ੍ਮਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕਭਾવਪਾਰਮੀਪੂਰਣਤ੍ਥਞ੍ਚ ਇਮਾ ਚਤਸ੍ਸੋ ਆਯਾਚਨਾ ਚਾਤਿ ਅਟ੍ਠ વਰੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਿਬਦ੍ਧੁਪਟ੍ਠਾਕੋ ਅਹੋਸਿ। ਤਸ੍ਸੇવ ਠਾਨਨ੍ਤਰਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਾਯ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਪੂਰਿਤਾਨਂ ਪਾਰਮੀਨਂ ਫਲਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਸੋ ਉਪਟ੍ਠਾਕਟ੍ਠਾਨਂ ਲਦ੍ਧਦਿવਸਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਦਸਬਲਂ ਦੁવਿਧੇਨ ਉਦਕੇਨ, ਤਿવਿਧੇਨ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠੇਨ, ਹਤ੍ਥਪਾਦਪਰਿਕਮ੍ਮੇਨ ਪਿਟ੍ਠਿਪਰਿਕਮ੍ਮੇਨ, ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਪਰਿવੇਣਸਮ੍ਮਜ੍ਜਨੇਨਾਤਿ ਏવਮਾਦੀਹਿ ਕਿਚ੍ਚੇਹਿ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਮਾਯ ਨਾਮ વੇਲਾਯ ਸਤ੍ਥੁ ਇਦਂ ਨਾਮ ਲਦ੍ਧੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਇਦਂ ਨਾਮ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਦਿવਸਭਾਗਂ ਸਨ੍ਤਿਕਾવਚਰੋ ਹੁਤ੍વਾ, ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਮਹਨ੍ਤਂ ਦਣ੍ਡਦੀਪਿਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਪਰਿવੇਣਂ ਨવ વਾਰੇ ਅਨੁਪਰਿਯਾਯਤਿ, ਸਤ੍ਥਰਿ ਪਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤੇ ਪਟਿવਚਨਦਾਨਾਯ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧવਿਨੋਦਨਤ੍ਥਂ।
Thero uṭṭhahitvā ‘‘sace me, bhante, bhagavā attanā laddhaṃ paṇītacīvaraṃ na dassati, paṇītapiṇḍapātaṃ na dassati, ekagandhakuṭiyaṃ vasituṃ na dassati, nimantanaṃ gahetvā na gamissati, evāhaṃ bhagavantaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti āha. ‘‘Ettake guṇe labhato satthu upaṭṭhāne ko bhāro’’ti upavādamocanatthaṃ ime cattāro paṭikkhepā ca – ‘‘sace, bhante, bhagavā mayā gahitanimantanaṃ gamissati, sacāhaṃ desantarato āgatāgate tāvadeva dassetuṃ lacchāmi; yadā me kaṅkhā uppajjati, tāvadeva bhagavantaṃ upasaṅkamituṃ lacchāmi, sace bhagavā parammukhā desitaṃ dhammaṃ puna mayhaṃ kathessati, evāhaṃ bhagavantaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti ‘‘ettakampi satthu santike anuggahaṃ na labhatī’’ti upavādamocanatthañceva dhammabhaṇḍāgārikabhāvapāramīpūraṇatthañca imā catasso āyācanā cāti aṭṭha vare gahetvā nibaddhupaṭṭhāko ahosi. Tasseva ṭhānantarassa atthāya kappasatasahassaṃ pūritānaṃ pāramīnaṃ phalaṃ pāpuṇi. So upaṭṭhākaṭṭhānaṃ laddhadivasato paṭṭhāya dasabalaṃ duvidhena udakena, tividhena dantakaṭṭhena, hatthapādaparikammena piṭṭhiparikammena, gandhakuṭipariveṇasammajjanenāti evamādīhi kiccehi upaṭṭhahanto ‘‘imāya nāma velāya satthu idaṃ nāma laddhuṃ vaṭṭati, idaṃ nāma kātuṃ vaṭṭatī’’ti divasabhāgaṃ santikāvacaro hutvā, rattibhāge mahantaṃ daṇḍadīpikaṃ gahetvā gandhakuṭipariveṇaṃ nava vāre anupariyāyati, satthari pakkosante paṭivacanadānāya thinamiddhavinodanatthaṃ.
ਅਥ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ ਅਰਿਯਗਣਮਜ੍ਝੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਪਸਂਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾਨਂ ਸਤਿਮਨ੍ਤਾਨਂ ਗਤਿਮਨ੍ਤਾਨਂ ਧਿਤਿਮਨ੍ਤਾਨਂ ਉਪਟ੍ਠਾਕਾਨਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਸਿ। ਏવਂ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਪਞ੍ਚਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਏਤਦਗ੍ਗੇ ਠਪਿਤੋ ਚਤੂਹਿ ਅਚ੍ਛਰਿਯਬ੍ਭੁਤਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਕੋਸਾਰਕ੍ਖੋ ਅਯਂ ਮਹਾਥੇਰੋ ਸੇਖੋવ ਸਮਾਨੋ ਸਤ੍ਥਰਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜਿਤੋ ਦੇવਤਾਯ ਚ ਸਂવੇਜਿਤੋ ‘‘ਸ੍વੇਯੇવ ਚ ਦਾਨਿ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗੀਤਿ ਕਾਤਬ੍ਬਾ, ਨ ਖੋ ਪਨ ਮੇਤਂ ਪਤਿਰੂਪਂ, ਯ੍વਾਯਂ ਸੇਖੋ ਸਕਰਣੀਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਸੇਖੇਹਿ ਥੇਰੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਙ੍ਗਾਯਿਤੁਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਂ ਗਨ੍ਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਜਾਤੁਸ੍ਸਾਹੋ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਬਹੁਦੇવਰਤ੍ਤਿਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਚਙ੍ਕਮੇ વੀਰਿਯਸਮਤਂ ਅਲਭਿਤ੍વਾ વਿਹਾਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਸਯਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਸਯਿਤੁਕਾਮੋ ਕਾਯਂ ਆવਟ੍ਟੇਸਿ। ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਞ੍ਚ ਸੀਸਂ ਬਿਮ੍ਬੋਹਨਂ ਪਾਦਾ ਚ ਭੂਮਿਤੋ ਮੁਤ੍ਤਮਤ੍ਤਾ, ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਅਨੁਪਾਦਾਯ ਆਸવੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞੋ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੧.੧.੬੪੪-੬੬੩) –
Atha naṃ satthā jetavane ariyagaṇamajjhe nisinno anekapariyāyena pasaṃsitvā ‘‘bahussutānaṃ satimantānaṃ gatimantānaṃ dhitimantānaṃ upaṭṭhākānañca bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. Evaṃ satthārā pañcasu ṭhānesu etadagge ṭhapito catūhi acchariyabbhutadhammehi samannāgato satthu dhammakosārakkho ayaṃ mahāthero sekhova samāno satthari parinibbute heṭṭhā vuttanayena bhikkhūhi samuttejito devatāya ca saṃvejito ‘‘sveyeva ca dāni dhammasaṅgīti kātabbā, na kho pana metaṃ patirūpaṃ, yvāyaṃ sekho sakaraṇīyo hutvā asekhehi therehi saddhiṃ dhammaṃ saṅgāyituṃ sannipātaṃ gantu’’nti sañjātussāho vipassanaṃ paṭṭhapetvā bahudevarattiṃ vipassanāya kammaṃ karonto caṅkame vīriyasamataṃ alabhitvā vihāraṃ pavisitvā sayane nisīditvā sayitukāmo kāyaṃ āvaṭṭesi. Appattañca sīsaṃ bimbohanaṃ pādā ca bhūmito muttamattā, etasmiṃ antare anupādāya āsavehi cittaṃ vimucci chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.1.644-663) –
‘‘ਆਰਾਮਦ੍વਾਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮ੍ਮ, ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰੋ ਮਹਾਮੁਨਿ।
‘‘Ārāmadvārā nikkhamma, padumuttaro mahāmuni;
વਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਅਮਤਂ વੁਟ੍ਠਿਂ, ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਸਿ ਮਹਾਜਨਂ॥
Vassento amataṃ vuṭṭhiṃ, nibbāpesi mahājanaṃ.
‘‘ਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਤੇ ਧੀਰਾ, ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕਾ।
‘‘Satasahassaṃ te dhīrā, chaḷabhiññā mahiddhikā;
ਪਰਿવਾਰੇਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ, ਛਾਯਾવ ਅਨਪਾਯਿਨੀ॥
Parivārenti sambuddhaṃ, chāyāva anapāyinī.
‘‘ਹਤ੍ਥਿਕ੍ਖਨ੍ਧਗਤੋ ਆਸਿਂ, ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਂ વਰੁਤ੍ਤਮਂ।
‘‘Hatthikkhandhagato āsiṃ, setacchattaṃ varuttamaṃ;
ਸੁਚਾਰੁਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾਨ, વਿਤ੍ਤਿ ਮੇ ਉਦਪਜ੍ਜਥ॥
Sucārurūpaṃ disvāna, vitti me udapajjatha.
‘‘ਓਰੁਯ੍ਹ ਹਤ੍ਥਿਖਨ੍ਧਮ੍ਹਾ, ਉਪਗਚ੍ਛਿਂ ਨਰਾਸਭਂ।
‘‘Oruyha hatthikhandhamhā, upagacchiṃ narāsabhaṃ;
ਰਤਨਾਮਯਛਤ੍ਤਂ ਮੇ, ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਸ੍ਸ ਧਾਰਯਿਂ॥
Ratanāmayachattaṃ me, buddhaseṭṭhassa dhārayiṃ.
‘‘ਮਮ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾਯ, ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰੋ ਮਹਾਇਸਿ।
‘‘Mama saṅkappamaññāya, padumuttaro mahāisi;
ਤਂ ਕਥਂ ਠਪਯਿਤ੍વਾਨ, ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਥ॥
Taṃ kathaṃ ṭhapayitvāna, imā gāthā abhāsatha.
‘‘ਯੋ ਸੋ ਛਤ੍ਤਮਧਾਰੇਸਿ, ਸੋਣ੍ਣਾਲਙ੍ਕਾਰਭੂਸਿਤਂ।
‘‘Yo so chattamadhāresi, soṇṇālaṅkārabhūsitaṃ;
ਤਮਹਂ ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਸੁਣੋਥ ਮਮ ਭਾਸਤੋ॥
Tamahaṃ kittayissāmi, suṇotha mama bhāsato.
‘‘ਇਤੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਯਂ ਪੋਸੋ, ਤੁਸਿਤਂ ਆવਸਿਸ੍ਸਤਿ।
‘‘Ito gantvā ayaṃ poso, tusitaṃ āvasissati;
ਅਨੁਭੋਸ੍ਸਤਿ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ, ਅਚ੍ਛਰਾਹਿ ਪੁਰਕ੍ਖਤੋ॥
Anubhossati sampattiṃ, accharāhi purakkhato.
‘‘ਚਤੁਤਿਂਸਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਞ੍ਚ, ਦੇવਰਜ੍ਜਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ।
‘‘Catutiṃsatikkhattuñca, devarajjaṃ karissati;
ਬਲਾਧਿਪੋ ਅਟ੍ਠਸਤਂ, વਸੁਧਂ ਆવਸਿਸ੍ਸਤਿ॥
Balādhipo aṭṭhasataṃ, vasudhaṃ āvasissati.
‘‘ਅਟ੍ਠਪਞ੍ਞਾਸਕ੍ਖਤ੍ਤੁਞ੍ਚ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ।
‘‘Aṭṭhapaññāsakkhattuñca, cakkavattī bhavissati;
ਪਦੇਸਰਜ੍ਜਂ વਿਪੁਲਂ, ਮਹਿਯਾ ਕਾਰਯਿਸ੍ਸਤਿ॥
Padesarajjaṃ vipulaṃ, mahiyā kārayissati.
‘‘ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਮ੍ਹਿ , ਓਕ੍ਕਾਕਕੁਲਸਮ੍ਭવੋ।
‘‘Kappasatasahassamhi , okkākakulasambhavo;
ਗੋਤਮੋ ਨਾਮ ਗੋਤ੍ਤੇਨ, ਸਤ੍ਥਾ ਲੋਕੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਕੁਲਕੇਤੁਸ੍ਸ, ਞਾਤਿਬਨ੍ਧੁ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ।
‘‘Sakyānaṃ kulaketussa, ñātibandhu bhavissati;
ਆਨਨ੍ਦੋ ਨਾਮ ਨਾਮੇਨ, ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ ਮਹੇਸਿਨੋ॥
Ānando nāma nāmena, upaṭṭhāko mahesino.
‘‘ਆਤਾਪੀ ਨਿਪਕੋ ਚਾਪਿ, ਬਾਹੁਸਚ੍ਚੇਸੁ ਕੋવਿਦੋ।
‘‘Ātāpī nipako cāpi, bāhusaccesu kovido;
ਨਿવਾਤવੁਤ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਦ੍ਧੋ, ਸਬ੍ਬਪਾਠੀ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥
Nivātavutti atthaddho, sabbapāṭhī bhavissati.
‘‘ਪਧਾਨਪਹਿਤਤ੍ਤੋ ਸੋ, ਉਪਸਨ੍ਤੋ ਨਿਰੂਪਧਿ।
‘‘Padhānapahitatto so, upasanto nirūpadhi;
ਸਬ੍ਬਾਸવੇ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯ, ਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤਿਨਾਸવੋ॥
Sabbāsave pariññāya, nibbāyissatināsavo.
‘‘ਸਨ੍ਤਿ ਆਰਞ੍ਞਕਾ ਨਾਗਾ, ਕੁਞ੍ਜਰਾ ਸਟ੍ਠਿਹਾਯਨਾ।
‘‘Santi āraññakā nāgā, kuñjarā saṭṭhihāyanā;
ਤਿਧਾਪਭਿਨ੍ਨਾ ਮਾਤਙ੍ਗਾ, ਈਸਾਦਨ੍ਤਾ ਉਰੂਲ਼੍ਹવਾ॥
Tidhāpabhinnā mātaṅgā, īsādantā urūḷhavā.
‘‘ਅਨੇਕਸਤਸਹਸ੍ਸਾ, ਪਣ੍ਡਿਤਾਪਿ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕਾ।
‘‘Anekasatasahassā, paṇḍitāpi mahiddhikā;
ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਬੁਦ੍ਧਨਾਗਸ੍ਸ, ਨ ਹੋਨ੍ਤੁਪਣਿਧਿਮ੍ਹਿ ਤੇ॥
Sabbe te buddhanāgassa, na hontupaṇidhimhi te.
‘‘ਆਦਿਯਾ ਮੇ ਨਮਸ੍ਸਾਮਿ, ਮਜ੍ਝਿਮੇ ਅਥ ਪਚ੍ਛਿਮੇ।
‘‘Ādiyā me namassāmi, majjhime atha pacchime;
ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਸੁਮਨੋ, ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਂ ਉਪਟ੍ਠਹਿਂ॥
Pasannacitto sumano, buddhaseṭṭhaṃ upaṭṭhahiṃ.
‘‘ਆਤਾਪੀ ਨਿਪਕੋ ਚਾਪਿ, ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਪਟਿਸ੍ਸਤੋ।
‘‘Ātāpī nipako cāpi, sampajāno paṭissato;
ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਸੇਖਭੂਮੀਸੁ ਕੋવਿਦੋ॥
Sotāpattiphalaṃ patto, sekhabhūmīsu kovido.
‘‘ਸਤਸਹਸ੍ਸਿਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਯਂ ਕਮ੍ਮਮਭਿਨੀਹਰਿਂ।
‘‘Satasahassito kappe, yaṃ kammamabhinīhariṃ;
ਤਾਹਂ ਭੂਮਿਮਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਠਿਤਾ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਮਾਚਲਾ॥
Tāhaṃ bhūmimanuppatto, ṭhitā saddhammamācalā.
‘‘ਸ੍વਾਗਤਂ વਤ ਮੇ ਆਸਿ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Svāgataṃ vata me āsi…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞੋ ਪਨ ਹੁਤ੍વਾ ਸਙ੍ਗੀਤਿਮਣ੍ਡਪਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸਙ੍ਗਾਯਨ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਓવਾਦਦਾਨવਸੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਦੀਪਨਾਦਿવਸੇਨ ਚ ਭਾਸਿਤਗਾਥਾ ਏਕਜ੍ਝਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇવ ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯਸਙ੍ਗਾਯਨਕਾਲੇ ਥੇਰਗਾਥਾਸੁ ਸਙ੍ਗੀਤਿਂ ਆਰੋਪੇਨ੍ਤੋ –
Chaḷabhiñño pana hutvā saṅgītimaṇḍapaṃ pavisitvā dhammaṃ saṅgāyanto tattha tattha bhikkhūnaṃ ovādadānavasena attano paṭipattidīpanādivasena ca bhāsitagāthā ekajjhaṃ katvā anukkameva khuddakanikāyasaṅgāyanakāle theragāthāsu saṅgītiṃ āropento –
੧੦੧੭.
1017.
‘‘ਪਿਸੁਣੇਨ ਚ ਕੋਧਨੇਨ ਚ, ਮਚ੍ਛਰਿਨਾ ਚ વਿਭੂਤਨਨ੍ਦਿਨਾ।
‘‘Pisuṇena ca kodhanena ca, maccharinā ca vibhūtanandinā;
ਸਖਿਤਂ ਨ ਕਰੇਯ੍ਯ ਪਣ੍ਡਿਤੋ, ਪਾਪੋ ਕਾਪੁਰਿਸੇਨ ਸਙ੍ਗਮੋ॥
Sakhitaṃ na kareyya paṇḍito, pāpo kāpurisena saṅgamo.
੧੦੧੮.
1018.
‘‘ਸਦ੍ਧੇਨ ਚ ਪੇਸਲੇਨ ਚ, ਪਞ੍ਞવਤਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੇਨ ਚ।
‘‘Saddhena ca pesalena ca, paññavatā bahussutena ca;
ਸਖਿਤਂ ਕਰੇਯ੍ਯ ਪਣ੍ਡਿਤੋ, ਭਦ੍ਦੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੇਨ ਸਙ੍ਗਮੋ॥
Sakhitaṃ kareyya paṇḍito, bhaddo sappurisena saṅgamo.
੧੦੧੯.
1019.
‘‘ਪਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਕਤਂ ਬਿਮ੍ਬਂ, ਅਰੁਕਾਯਂ ਸਮੁਸ੍ਸਿਤਂ।
‘‘Passa cittakataṃ bimbaṃ, arukāyaṃ samussitaṃ;
ਆਤੁਰਂ ਬਹੁਸਙ੍ਕਪ੍ਪਂ, ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਧੁવਂ ਠਿਤਿ॥
Āturaṃ bahusaṅkappaṃ, yassa natthi dhuvaṃ ṭhiti.
੧੦੨੦.
1020.
‘‘ਪਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਕਤਂ ਰੂਪਂ, ਮਣਿਨਾ ਕੁਣ੍ਡਲੇਨ ਚ।
‘‘Passa cittakataṃ rūpaṃ, maṇinā kuṇḍalena ca;
ਅਟ੍ਠਿਤਚੇਨ ਓਨਦ੍ਧਂ, ਸਹ વਤ੍ਥੇਹਿ ਸੋਭਤਿ॥
Aṭṭhitacena onaddhaṃ, saha vatthehi sobhati.
੧੦੨੧.
1021.
‘‘ਅਲਤ੍ਤਕਕਤਾ ਪਾਦਾ, ਮੁਖਂ ਚੁਣ੍ਣਕਮਕ੍ਖਿਤਂ।
‘‘Alattakakatā pādā, mukhaṃ cuṇṇakamakkhitaṃ;
ਅਲਂ ਬਾਲਸ੍ਸ ਮੋਹਾਯ, ਨੋ ਚ ਪਾਰਗવੇਸਿਨੋ॥
Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.
੧੦੨੨.
1022.
‘‘ਅਟ੍ਠਪਦਕਤਾ ਕੇਸਾ, ਨੇਤ੍ਤਾ ਅਞ੍ਜਨਮਕ੍ਖਿਤਾ।
‘‘Aṭṭhapadakatā kesā, nettā añjanamakkhitā;
ਅਲਂ ਬਾਲਸ੍ਸ ਮੋਹਾਯ, ਨੋ ਚ ਪਾਰਗવੇਸਿਨੋ॥
Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.
੧੦੨੩.
1023.
‘‘ਅਞ੍ਜਨੀવ ਨવਾ ਚਿਤ੍ਤਾ, ਪੂਤਿਕਾਯੋ ਅਲਙ੍ਕਤੋ।
‘‘Añjanīva navā cittā, pūtikāyo alaṅkato;
ਅਲਂ ਬਾਲਸ੍ਸ ਮੋਹਾਯ, ਨੋ ਚ ਪਾਰਗવੇਸਿਨੋ॥
Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.
‘‘ਓਦਹਿ ਮਿਗવੋ ਪਾਸਂ, ਨਾਸਦਾ વਾਗੁਰਂ ਮਿਗੋ।
‘‘Odahi migavo pāsaṃ, nāsadā vāguraṃ migo;
ਭੁਤ੍વਾ ਨਿવਾਪਂ ਗਚ੍ਛਾਮ, ਕਨ੍ਦਨ੍ਤੇ ਮਿਗਬਨ੍ਧਕੇ॥
Bhutvā nivāpaṃ gacchāma, kandante migabandhake.
‘‘ਛਿਨ੍ਨੋ ਪਾਸੋ ਮਿਗવਸ੍ਸ, ਨਾਸਦਾ વਾਗੁਰਂ ਮਿਗੋ।
‘‘Chinno pāso migavassa, nāsadā vāguraṃ migo;
ਭੁਤ੍વਾ ਨਿવਾਪਂ ਗਚ੍ਛਾਮ, ਸੋਚਨ੍ਤੇ ਮਿਗਲੁਦ੍ਦਕੇ॥
Bhutvā nivāpaṃ gacchāma, socante migaluddake.
੧੦੨੪.
1024.
‘‘ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਚਿਤ੍ਤਕਥੀ, ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਰਿਚਾਰਕੋ।
‘‘Bahussuto cittakathī, buddhassa paricārako;
ਪਨ੍ਨਭਾਰੋ વਿਸਞ੍ਞੁਤ੍ਤੋ, ਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ ਗੋਤਮੋ॥
Pannabhāro visaññutto, seyyaṃ kappeti gotamo.
੧੦੨੫.
1025.
‘‘ਖੀਣਾਸવੋ વਿਸਞ੍ਞੁਤ੍ਤੋ, ਸਙ੍ਗਾਤੀਤੋ ਸੁਨਿਬ੍ਬੁਤੋ।
‘‘Khīṇāsavo visaññutto, saṅgātīto sunibbuto;
ਧਾਰੇਤਿ ਅਨ੍ਤਿਮਂ ਦੇਹਂ, ਜਾਤਿਮਰਣਪਾਰਗੂ॥
Dhāreti antimaṃ dehaṃ, jātimaraṇapāragū.
੧੦੨੬.
1026.
‘‘ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸਾਦਿਚ੍ਚਬਨ੍ਧੁਨੋ।
‘‘Yasmiṃ patiṭṭhitā dhammā, buddhassādiccabandhuno;
ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਮਨੇ ਮਗ੍ਗੇ, ਸੋਯਂ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਗੋਤਮੋ॥
Nibbānagamane magge, soyaṃ tiṭṭhati gotamo.
੧੦੨੭.
1027.
‘‘ਦ੍વਾਸੀਤਿ ਬੁਦ੍ਧਤੋ ਗਣ੍ਹਿਂ, ਦ੍વੇ ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖੁਤੋ।
‘‘Dvāsīti buddhato gaṇhiṃ, dve sahassāni bhikkhuto;
ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਯੇ ਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਪવਤ੍ਤਿਨੋ॥
Caturāsītisahassāni, ye me dhammā pavattino.
੧੦੨੮.
1028.
‘‘ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤਾਯਂ ਪੁਰਿਸੋ, ਬਲਿਬਦ੍ਦੋવ ਜੀਰਤਿ।
‘‘Appassutāyaṃ puriso, balibaddova jīrati;
ਮਂਸਾਨਿ ਤਸ੍ਸ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਪਞ੍ਞਾ ਤਸ੍ਸ ਨ વਡ੍ਢਤਿ॥
Maṃsāni tassa vaḍḍhanti, paññā tassa na vaḍḍhati.
੧੦੨੯.
1029.
‘‘ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤਂ, ਯੋ ਸੁਤੇਨਾਤਿਮਞ੍ਞਤਿ।
‘‘Bahussuto appassutaṃ, yo sutenātimaññati;
ਅਨ੍ਧੋ ਪਦੀਪਧਾਰੋવ, ਤਥੇવ ਪਟਿਭਾਤਿ ਮਂ॥
Andho padīpadhārova, tatheva paṭibhāti maṃ.
੧੦੩੦.
1030.
‘‘ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਂ ਉਪਾਸੇਯ੍ਯ, ਸੁਤਞ੍ਚ ਨ વਿਨਾਸਯੇ।
‘‘Bahussutaṃ upāseyya, sutañca na vināsaye;
ਤਂ ਮੂਲਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸ੍ਸ, ਤਸ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮਧਰੋ ਸਿਯਾ॥
Taṃ mūlaṃ brahmacariyassa, tasmā dhammadharo siyā.
੧੦੩੧.
1031.
‘‘ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਞ੍ਞੂ ਅਤ੍ਥਞ੍ਞੂ, ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਪਦਕੋવਿਦੋ।
‘‘Pubbāparaññū atthaññū, niruttipadakovido;
ਸੁਗ੍ਗਹੀਤਞ੍ਚ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਅਤ੍ਥਞ੍ਚੋਪਪਰਿਕ੍ਖਤਿ॥
Suggahītañca gaṇhāti, atthañcopaparikkhati.
੧੦੩੨.
1032.
‘‘ਖਨ੍ਤ੍ਯਾ ਛਨ੍ਦਿਕਤੋ ਹੋਤਿ, ਉਸ੍ਸਹਿਤ੍વਾ ਤੁਲੇਤਿ ਤਂ।
‘‘Khantyā chandikato hoti, ussahitvā tuleti taṃ;
ਸਮਯੇ ਸੋ ਪਦਹਤਿ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਸੁਸਮਾਹਿਤੋ॥
Samaye so padahati, ajjhattaṃ susamāhito.
੧੦੩੩.
1033.
‘‘ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਂ ਧਮ੍ਮਧਰਂ, ਸਪ੍ਪਞ੍ਞਂ ਬੁਦ੍ਧਸਾવਕਂ।
‘‘Bahussutaṃ dhammadharaṃ, sappaññaṃ buddhasāvakaṃ;
ਧਮ੍ਮવਿਞ੍ਞਾਣਮਾਕਙ੍ਖਂ, ਤਂ ਭਜੇਥ ਤਥਾવਿਧਂ॥
Dhammaviññāṇamākaṅkhaṃ, taṃ bhajetha tathāvidhaṃ.
੧੦੩੪.
1034.
‘‘ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਧਮ੍ਮਧਰੋ, ਕੋਸਾਰਕ੍ਖੋ ਮਹੇਸਿਨੋ।
‘‘Bahussuto dhammadharo, kosārakkho mahesino;
ਚਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ, ਪੂਜਨੀਯੋ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ॥
Cakkhu sabbassa lokassa, pūjanīyo bahussuto.
੧੦੩੫.
1035.
‘‘ਧਮ੍ਮਾਰਾਮੋ ਧਮ੍ਮਰਤੋ, ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁવਿਚਿਨ੍ਤਯਂ।
‘‘Dhammārāmo dhammarato, dhammaṃ anuvicintayaṃ;
ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਂ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਾ ਨ ਪਰਿਹਾਯਤਿ॥
Dhammaṃ anussaraṃ bhikkhu, saddhammā na parihāyati.
੧੦੩੬.
1036.
‘‘ਕਾਯਮਚ੍ਛੇਰਗਰੁਨੋ , ਹਿਯ੍ਯਮਾਨੇ ਅਨੁਟ੍ਠਹੇ।
‘‘Kāyamaccheragaruno , hiyyamāne anuṭṭhahe;
ਸਰੀਰਸੁਖਗਿਦ੍ਧਸ੍ਸ, ਕੁਤੋ ਸਮਣਫਾਸੁਤਾ॥
Sarīrasukhagiddhassa, kuto samaṇaphāsutā.
੧੦੩੭.
1037.
‘‘ਨ ਪਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਦਿਸਾ ਸਬ੍ਬਾ, ਧਮ੍ਮਾ ਨ ਪਟਿਭਨ੍ਤਿ ਮਂ।
‘‘Na pakkhanti disā sabbā, dhammā na paṭibhanti maṃ;
ਗਤੇ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਮ੍ਹਿ, ਅਨ੍ਧਕਾਰਂવ ਖਾਯਤਿ॥
Gate kalyāṇamittamhi, andhakāraṃva khāyati.
੧੦੩੮.
1038.
‘‘ਅਬ੍ਭਤੀਤਸਹਾਯਸ੍ਸ, ਅਤੀਤਗਤਸਤ੍ਥੁਨੋ।
‘‘Abbhatītasahāyassa, atītagatasatthuno;
ਨਤ੍ਥਿ ਏਤਾਦਿਸਂ ਮਿਤ੍ਤਂ, ਯਥਾ ਕਾਯਗਤਾ ਸਤਿ॥
Natthi etādisaṃ mittaṃ, yathā kāyagatā sati.
੧੦੩੯.
1039.
‘‘ਯੇ ਪੁਰਾਣਾ ਅਤੀਤਾ ਤੇ, ਨવੇਹਿ ਨ ਸਮੇਤਿ ਮੇ।
‘‘Ye purāṇā atītā te, navehi na sameti me;
ਸ੍વਜ੍ਜ ਏਕੋવ ਝਾਯਾਮਿ, વਸ੍ਸੁਪੇਤੋવ ਪਕ੍ਖਿਮਾ॥
Svajja ekova jhāyāmi, vassupetova pakkhimā.
੧੦੪੦.
1040.
‘‘ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ, ਨਾਨਾવੇਰਜ੍ਜਕੇ ਬਹੂ।
‘‘Dassanāya abhikkante, nānāverajjake bahū;
ਮਾ વਾਰਯਿਤ੍ਥ ਸੋਤਾਰੋ, ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੁ ਸਮਯੋ ਮਮਂ॥
Mā vārayittha sotāro, passantu samayo mamaṃ.
੧੦੪੧.
1041.
‘‘ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ, ਨਾਨਾવੇਰਜ੍ਜਕੇ ਪੁਥੁ।
‘‘Dassanāya abhikkante, nānāverajjake puthu;
ਕਰੋਤਿ ਸਤ੍ਥਾ ਓਕਾਸਂ, ਨ ਨਿવਾਰੇਤਿ ਚਕ੍ਖੁਮਾ॥
Karoti satthā okāsaṃ, na nivāreti cakkhumā.
੧੦੪੨.
1042.
‘‘ਪਣ੍ਣવੀਸਤਿ વਸ੍ਸਾਨਿ, ਸੇਖਭੂਤਸ੍ਸ ਮੇ ਸਤੋ।
‘‘Paṇṇavīsati vassāni, sekhabhūtassa me sato;
ਨ ਕਾਮਸਞ੍ਞਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਪਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸੁਧਮ੍ਮਤਂ॥
Na kāmasaññā uppajji, passa dhammasudhammataṃ.
੧੦੪੩.
1043.
‘‘ਪਣ੍ਣવੀਸਤਿ વਸ੍ਸਾਨਿ, ਸੇਖਭੂਤਸ੍ਸ ਮੇ ਸਤੋ।
‘‘Paṇṇavīsati vassāni, sekhabhūtassa me sato;
ਨ ਦੋਸਸਞ੍ਞਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਪਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸੁਧਮ੍ਮਤਂ॥
Na dosasaññā uppajji, passa dhammasudhammataṃ.
੧੦੪੪.
1044.
‘‘ਪਣ੍ਣવੀਸਤਿ વਸ੍ਸਾਨਿ, ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਹਿਂ।
‘‘Paṇṇavīsati vassāni, bhagavantaṃ upaṭṭhahiṃ;
ਮੇਤ੍ਤੇਨ ਕਾਯਕਮ੍ਮੇਨ, ਛਾਯਾવ ਅਨਪਾਯਿਨੀ॥
Mettena kāyakammena, chāyāva anapāyinī.
੧੦੪੫.
1045.
‘‘ਪਣ੍ਣવੀਸਤਿ વਸ੍ਸਾਨਿ, ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਹਿਂ।
‘‘Paṇṇavīsati vassāni, bhagavantaṃ upaṭṭhahiṃ;
ਮੇਤ੍ਤੇਨ વਚੀਕਮ੍ਮੇਨ, ਛਾਯਾવ ਅਨਪਾਯਿਨੀ॥
Mettena vacīkammena, chāyāva anapāyinī.
੧੦੪੬.
1046.
‘‘ਪਣ੍ਣવੀਸਤਿ વਸ੍ਸਾਨਿ, ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਹਿਂ।
‘‘Paṇṇavīsati vassāni, bhagavantaṃ upaṭṭhahiṃ;
ਮੇਤ੍ਤੇਨ ਮਨੋਕਮ੍ਮੇਨ, ਛਾਯਾવ ਅਨਪਾਯਿਨੀ॥
Mettena manokammena, chāyāva anapāyinī.
੧੦੪੭.
1047.
‘‘ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਅਨੁਚਙ੍ਕਮਿਂ।
‘‘Buddhassa caṅkamantassa, piṭṭhito anucaṅkamiṃ;
ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸਿਯਮਾਨਮ੍ਹਿ, ਞਾਣਂ ਮੇ ਉਦਪਜ੍ਜਥ॥
Dhamme desiyamānamhi, ñāṇaṃ me udapajjatha.
੧੦੪੮.
1048.
‘‘ਅਹਂ ਸਕਰਣੀਯੋਮ੍ਹਿ, ਸੇਖੋ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਮਾਨਸੋ।
‘‘Ahaṃ sakaraṇīyomhi, sekho appattamānaso;
ਸਤ੍ਥੁ ਚ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਯੋ ਅਮ੍ਹਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋ॥
Satthu ca parinibbānaṃ, yo amhaṃ anukampako.
੧੦੪੯.
1049.
‘‘ਤਦਾਸਿ ਯਂ ਭਿਂਸਨਕਂ, ਤਦਾਸਿ ਲੋਮਹਂਸਨਂ।
‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;
ਸਬ੍ਬਕਾਰવਰੂਪੇਤੇ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ॥
Sabbakāravarūpete, sambuddhe parinibbute.
੧੦੫੦.
1050.
‘‘ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਧਮ੍ਮਧਰੋ, ਕੋਸਾਰਕ੍ਖੋ ਮਹੇਸਿਨੋ।
‘‘Bahussuto dhammadharo, kosārakkho mahesino;
ਚਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ, ਆਨਨ੍ਦੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ॥
Cakkhu sabbassa lokassa, ānando parinibbuto.
੧੦੫੧.
1051.
‘‘ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਧਮ੍ਮਧਰੋ, ਕੋਸਾਰਕ੍ਖੋ ਮਹੇਸਿਨੋ।
‘‘Bahussuto dhammadharo, kosārakkho mahesino;
ਚਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ, ਅਨ੍ਧਕਾਰੇ ਤਮੋਨੁਦੋ॥
Cakkhu sabbassa lokassa, andhakāre tamonudo.
੧੦੫੨.
1052.
‘‘ਗਤਿਮਨ੍ਤੋ ਸਤਿਮਨ੍ਤੋ, ਧਿਤਿਮਨ੍ਤੋ ਚ ਯੋ ਇਸਿ।
‘‘Gatimanto satimanto, dhitimanto ca yo isi;
ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਧਾਰਕੋ ਥੇਰੋ, ਆਨਨ੍ਦੋ ਰਤਨਾਕਰੋ॥
Saddhammadhārako thero, ānando ratanākaro.
੧੦੫੩.
1053.
‘‘ਪਰਿਚਿਣ੍ਣੋ ਮਯਾ ਸਤ੍ਥਾ, ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨਂ।
‘‘Pariciṇṇo mayā satthā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ;
ਓਹਿਤੋ ਗਰੁਕੋ ਭਾਰੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਦਾਨਿ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ’’ਤਿ॥ –
Ohito garuko bhāro, natthi dāni punabbhavo’’ti. –
ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ।
Imā gāthā abhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਪਿਸੁਣੇਨ ਚਾਤਿ ਆਦਿਤੋ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਛਬ੍ਬਗ੍ਗਿਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਦੇવਦਤ੍ਤਪਕ੍ਖਿਯੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਗ੍ਗਂ ਕਰੋਨ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ਤੇਸਂ ਓવਾਦਦਾਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਪਿਸੁਣੇਨਾਤਿ ਪਿਸੁਣਾਯ વਾਚਾਯ। ਤਾਯ ਹਿ ਯੁਤ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਪਿਸੁਣੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ ਯਥਾ ਨੀਲਗੁਣਯੁਤ੍ਤੋ ਪਟੋ ਨੀਲੋਤਿ। ਕੋਧਨੇਨਾਤਿ ਕੁਜ੍ਝਨਸੀਲੇਨ। ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਗੂਹਣਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਮਚ੍ਛੇਰਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવਤੋ ਮਚ੍ਛਰਿਨਾ। વਿਭੂਤਨਨ੍ਦਿਨਾਤਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ વਿਭੂਤਂ વਿਭવਨਂ વਿਨਾਸਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੇਨ, વਿਭੂਤਂ વਾ વਿਸੁਂ ਭਾવੋ ਭੇਦੋ, ਤਂ ਨਨ੍ਦਨੇਨ, ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਦੇવਦਤ੍ਤਪਕ੍ਖਿਯੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇ ਹਿ ਪਞ੍ਚવਤ੍ਥੁਦੀਪਨਾਯ ਬਹੂ ਜਨੇ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਨ੍ਨੇ ਭਿਨ੍ਦਨ੍ਤਾ ਸਤ੍ਥਰਿ ਬਹਿਦ੍ਧਤਾਯ ਥਦ੍ਧਮਚ੍ਛਰਿਯਾਦਿਮਚ੍ਛਰਿਯਪਕਤਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਮਹਤੋ ਅਨਤ੍ਥਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਂਸੁ। ਸਖਿਤਨ੍ਤਿ ਸਹਾਯਭਾવਂ ਸਂਸਗ੍ਗਂ ਨ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਕਿਂਕਾਰਣਾ? ਪਾਪੋ ਕਾਪੁਰਿਸੇਨ ਸਙ੍ਗਮੋ ਕਾਪੁਰਿਸੇਨ ਪਾਪਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਸਮਾਗਮੋ ਨਿਹੀਨੋ ਲਾਮਕੋ। ਯੇ ਹਿਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਗਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ ਦੁਚਿਨ੍ਤਿਤਾਦਿਭੇਦਂ ਬਾਲਲਕ੍ਖਣਮੇવ ਆવਹਤਿ, ਪਗੇવ વਚਨਕਰਸ੍ਸ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ – ‘‘ਯਾਨਿ ਕਾਨਿਚਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਯਾਨਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਤਾਨਿ ਬਾਲਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਪਣ੍ਡਿਤਤੋ’’ਤਿਆਦਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੧)।
Tattha pisuṇena cāti ādito dve gāthā chabbaggiye bhikkhū devadattapakkhiyehi bhikkhūhi saddhiṃ saṃsaggaṃ karonte disvā tesaṃ ovādadānavasena vuttā. Tattha pisuṇenāti pisuṇāya vācāya. Tāya hi yutto puggalo ‘‘pisuṇo’’ti vutto yathā nīlaguṇayutto paṭo nīloti. Kodhanenāti kujjhanasīlena. Attasampattinigūhaṇalakkhaṇassa maccherassa sambhavato maccharinā. Vibhūtanandināti sattānaṃ vibhūtaṃ vibhavanaṃ vināsaṃ icchantena, vibhūtaṃ vā visuṃ bhāvo bhedo, taṃ nandanena, sabbametaṃ devadattapakkhiyeva sandhāya vuttaṃ. Te hi pañcavatthudīpanāya bahū jane sammāpaṭipanne bhindantā satthari bahiddhatāya thaddhamacchariyādimacchariyapakatā mahājanassa mahato anatthāya paṭipajjiṃsu. Sakhitanti sahāyabhāvaṃ saṃsaggaṃ na kareyya, kiṃkāraṇā? Pāpokāpurisena saṅgamo kāpurisena pāpapuggalena samāgamo nihīno lāmako. Ye hissa diṭṭhānugatiṃ āpajjanti. Tesaṃ ducintitādibhedaṃ bālalakkhaṇameva āvahati, pageva vacanakarassa. Tenāha bhagavā – ‘‘yāni kānici, bhikkhave, bhayāni uppajjanti, sabbāni tāni bālato uppajjanti, no paṇḍitato’’tiādi (a. ni. 3.1).
ਯੇਨ ਪਨ ਸਂਸਗ੍ਗੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਦ੍ਧੇਨ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਦ੍ਧੇਨਾਤਿ ਕਮ੍ਮਕਮ੍ਮਫਲਸਦ੍ਧਾਯ ਚੇવ, ਰਤਨਤ੍ਤਯਸਦ੍ਧਾਯ ਚ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੇਨ। ਪੇਸਲੇਨਾਤਿ ਪਿਯਸੀਲੇਨ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਨ। ਪਞ੍ਞવਤਾਤਿ ਉਦਯਤ੍ਥਗਾਮਿਨਿਯਾ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ વਸੇਨ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਨ। ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੇਨਾਤਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਪਟਿવੇਧਬਾਹੁਸਚ੍ਚਾਨਂ ਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੇਨ। ਭਦ੍ਦੋਤਿ ਤੇਨ ਤਾਦਿਸੇਨ ਸਾਧੁਨਾ ਸਙ੍ਗਮੋ ਭਦ੍ਦੋ ਸੁਨ੍ਦਰੋ ਕਲ੍ਯਾਣੋ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾਦਿਭੇਦਂ ਅਤ੍ਥਂ ਆવਹਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Yena pana saṃsaggo kātabbo, taṃ dassetuṃ ‘‘saddhena cā’’tiādi vuttaṃ. Tattha saddhenāti kammakammaphalasaddhāya ceva, ratanattayasaddhāya ca samannāgatena. Pesalenāti piyasīlena sīlasampannena. Paññavatāti udayatthagāminiyā nibbedhikāya paññāya vasena paññāsampannena. Bahussutenāti pariyattipaṭivedhabāhusaccānaṃ pāripūriyā bahussutena. Bhaddoti tena tādisena sādhunā saṅgamo bhaddo sundaro kalyāṇo diṭṭhadhammikādibhedaṃ atthaṃ āvahatīti adhippāyo.
ਪਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਕਤਨ੍ਤਿਆਦਿਕਾ ਸਤ੍ਤ ਗਾਥਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰੂਪਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਕਾਮਸਞ੍ਞਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਿਯਾ ਉਤ੍ਤਰਾਯ ਨਾਮ ਉਪਾਸਿਕਾਯ ਕਾਯવਿਚ੍ਛਨ੍ਦਜਨਨਤ੍ਥਂ ਭਾਸਿਤਾ । ‘‘ਅਮ੍ਬਪਾਲਿਂ ਗਣਿਕਂ ਦਿਸ੍વਾ વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਓવਾਦਦਾਨਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਤਾ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾ ਏવ।
Passa cittakatantiādikā satta gāthā attano rūpasampattiṃ disvā kāmasaññaṃ uppādentiyā uttarāya nāma upāsikāya kāyavicchandajananatthaṃ bhāsitā . ‘‘Ambapāliṃ gaṇikaṃ disvā vikkhittacittānaṃ ovādadānattha’’ntipi vadanti. Tā heṭṭhā vuttatthā eva.
ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਚਿਤ੍ਤਕਥੀਤਿਆਦਿਕਾ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਥੇਰੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਉਦਾਨવਸੇਨ ਭਾਸਿਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਚਾਰਕੋਤਿ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ। ਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਤੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿਸਮਨਨ੍ਤਰਂ ਸਯਿਤਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਥੇਰੋ ਹਿ ਬਹੁਦੇવ ਰਤ੍ਤਿਂ ਚਙ੍ਕਮੇਨ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ ਸਰੀਰਂ ਉਤੁਂ ਗਾਹਾਪੇਤੁਂ ਓવਰਕਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਸਯਿਤੁਂ ਮਞ੍ਚਕੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਪਾਦਾ ਚ ਭੂਮਿਤੋ ਮੁਤ੍ਤਾ, ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਞ੍ਚ ਸੀਸਂ ਬਿਮ੍ਬੋਹਨਂ, ਏਤ੍ਥਨ੍ਤਰੇ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਸਯਿ।
Bahussutocittakathītiādikā dve gāthā therena arahattaṃ patvā udānavasena bhāsitā. Tattha paricārakoti upaṭṭhāko. Seyyaṃ kappetīti arahattappattisamanantaraṃ sayitattā vuttaṃ. Thero hi bahudeva rattiṃ caṅkamena vītināmetvā sarīraṃ utuṃ gāhāpetuṃ ovarakaṃ pavisitvā sayituṃ mañcake nisinno pādā ca bhūmito muttā, appattañca sīsaṃ bimbohanaṃ, etthantare arahattaṃ patvā sayi.
ਖੀਣਾਸવੋਤਿ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਚਤੁਰਾਸવੋ, ਤਤੋ ਏવ ਚਤੂਹਿਪਿ ਯੋਗੇਹਿ વਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ, ਰਾਗਸਙ੍ਗਾਦੀਨਂ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਙ੍ਗਾਤੀਤੋ, ਸਬ੍ਬਸੋ ਕਿਲੇਸਪਰਿਲ਼ਾਹਸ੍ਸ વੂਪਸਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸੁਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸੀਤਿਭੂਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Khīṇāsavoti parikkhīṇacaturāsavo, tato eva catūhipi yogehi visaṃyutto, rāgasaṅgādīnaṃ atikkantattā saṅgātīto, sabbaso kilesapariḷāhassa vūpasantattā sunibbuto sītibhūtoti attho.
ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਥੇਰਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਖੀਣਾਸવਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ ਭਾਸਿਤਾ ਗਾਥਾ। ਉਪਟ੍ਠਿਤਾਯ ਹਿ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗੀਤਿਯਾ ਥੇਰਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਯੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ‘‘ਏਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਸ੍ਸਗਨ੍ਧਂ વਾਯਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਥ ਥੇਰੋ ਅਧਿਗਤੇ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਸਤ੍ਤਪਣ੍ਣਿਗੁਹਾਦ੍વਾਰਂ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਾਮਗ੍ਗੀਦਾਨਤ੍ਥਂ ਆਗਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਖੀਣਾਸવਭਾવਪ੍ਪਕਾਸਨੇਨ ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ। ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਲਜ੍ਜਾਪੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਾ ਤੇਨੇવ ਅਧਿਗਤਾ ਪવੇਦਿਤਾ ਚ ਪਟਿવੇਧਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਾ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਪੁਰਿਸવਿਸੇਸੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ, ਸੋਯਂ ਗੋਤ੍ਤਤੋ ਗੋਤਮੋ ਧਮ੍ਮਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕੋ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਅਧਿਗਤਤ੍ਤਾ ਇਦਾਨਿ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਗਮਨੇ ਮਗ੍ਗੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿ, ਤਸ੍ਸ ਏਕਂਸਭਾਗੀਤਿ।
Yasmiṃ patiṭṭhitā dhammāti theraṃ uddissa khīṇāsavamahābrahmunā bhāsitā gāthā. Upaṭṭhitāya hi dhammasaṅgītiyā theraṃ uddissa yehi bhikkhūhi ‘‘eko bhikkhu vissagandhaṃ vāyatī’’ti vuttaṃ. Atha thero adhigate arahatte sattapaṇṇiguhādvāraṃ saṅghassa sāmaggīdānatthaṃ āgato, tassa khīṇāsavabhāvappakāsanena suddhāvāsamahābrahmā. Te bhikkhū lajjāpento ‘‘yasmiṃ patiṭṭhitā dhammā’’ti gāthamāha. Tassattho – buddhassa bhagavato dhammā teneva adhigatā paveditā ca paṭivedhapariyattidhammā. Yasmiṃ purisavisese patiṭṭhitā, soyaṃ gottato gotamo dhammabhaṇḍāgāriko saupādisesanibbānassa adhigatattā idāni anupādisesanibbānagamane magge patiṭṭhahi, tassa ekaṃsabhāgīti.
ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਗੋਪਕਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਥੇਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਤ੍વਂ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋਤਿ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ ਪਾਕਟੋ, ਕਿਤ੍ਤਕਾ ਧਮ੍ਮਾ ਤੇ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਭਾਸਿਤਾ, ਤਯਾ ਧਾਰਿਤਾ’’ਤਿ? ਤਸ੍ਸ ਥੇਰੋ ਪਟਿવਚਨਂ ਦੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਦ੍વਾਸੀਤੀ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਦ੍વਾਸੀਤਿ ਸਹਸ੍ਸਾਨੀਤਿ ਯੋਜਨਾ, ਬੁਦ੍ਧਤੋ ਗਣ੍ਹਿਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਤੋ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਂ ਦ੍વਿਸਹਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਿ ਅਸੀਤਿਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਅਧਿਗਣ੍ਹਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦ੍વੇ ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖੁਤੋਤਿ ਦ੍વੇ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖੁਤੋ ਗਣ੍ਹਿਂ, ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਆਦੀਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਅਧਿਗਚ੍ਛਿਂ। ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸਾਨੀਤਿ ਤਦੁਭਯਂ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਚਤੁਸਹਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਿ ਅਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ। ਯੇ ਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਪવਤ੍ਤਿਨੋਤਿ ਯੇ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਪਰਿਮਾਣਾ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਮਯ੍ਹਂ ਪਗੁਣਾ વਾਚੁਗ੍ਗਤਾ ਜਿવ੍ਹਗ੍ਗੇ ਪਰਿવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ।
Athekadivasaṃ gopakamoggallāno nāma brāhmaṇo theraṃ pucchi – ‘‘tvaṃ bahussutoti buddhassa sāsane pākaṭo, kittakā dhammā te satthārā bhāsitā, tayā dhāritā’’ti? Tassa thero paṭivacanaṃ dento ‘‘dvāsītī’’ti gāthamāha. Tattha dvāsīti sahassānīti yojanā, buddhato gaṇhinti sammāsambuddhato uggaṇhiṃ dvisahassādhikāni asītidhammakkhandhasahassāni satthu santikā adhigaṇhinti attho. Dve sahassāni bhikkhutoti dve dhammakkhandhasahassāni bhikkhuto gaṇhiṃ, dhammasenāpatiādīnaṃ bhikkhūnaṃ santikā adhigacchiṃ. Caturāsītisahassānīti tadubhayaṃ samodhānetvā catusahassādhikāni asītisahassāni. Ye me dhammā pavattinoti ye yathāvuttaparimāṇā dhammakkhandhā mayhaṃ paguṇā vācuggatā jivhagge parivattantīti.
ਅਥੇਕਦਾ ਥੇਰੋ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਧੁਰੇਪਿ ਗਨ੍ਥਧੁਰੇਪਿ ਅਨਨੁਯੁਤ੍ਤਂ ਏਕਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਦਿਸ੍વਾ ਬਾਹੁਸਚ੍ਚਾਭਾવੇ ਆਦੀਨવਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤਾਯ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤਾਯਨ੍ਤਿ ਏਕਸ੍ਸ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ વਾ ਪਣ੍ਣਾਸਾਨਂ, ਅਥ વਾ ਪਨ વਗ੍ਗਾਨਂ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਏਕਸ੍ਸ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ વਾ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਉਗ੍ਗਹਿਤਾਨਂ ਅਭਾવੇਨ ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤੋ ਅਯਂ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਪਨ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋવ। ਬਲਿਬਦ੍ਦੋવ ਜੀਰਤੀਤਿ ਯਥਾ ਬਲਿਬਦ੍ਦੋ ਜੀਰਮਾਨੋ વਡ੍ਢਮਾਨੋ ਨੇવ ਮਾਤੁ ਨ ਪਿਤੁ, ਨ ਸੇਸਞਾਤਕਾਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ વਡ੍ਢਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਨਿਰਤ੍ਥਕਮੇવ ਜੀਰਤਿ; ਏવਮੇવਂ ਅਯਮ੍ਪਿ ਨ ਉਪਜ੍ਝਾਯવਤ੍ਤਂ ਕਰੋਤਿ, ਨ ਆਚਰਿਯવਤ੍ਤਂ, ਨ ਆਗਨ੍ਤੁਕવਤ੍ਤਾਦੀਨਿ, ਨ ਭਾવਨਂ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਤਿ, ਨਿਰਤ੍ਥਕਮੇવ ਜੀਰਤਿ। ਮਂਸਾਨਿ ਤਸ੍ਸ વਡ੍ਢਨ੍ਤੀਤਿ ਯਥਾ ਬਲਿਬਦ੍ਦਸ੍ਸ ‘‘ਕਸਨਭਾਰવਹਨਾਦੀਸੁ ਅਸਮਤ੍ਥੋ ਏਸੋ’’ਤਿ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਸ੍ਸ ਯਥਾ ਤਥਾ વਿਚਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਖਾਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਿવਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮਂਸਾਨਿ ਤਸ੍ਸ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ; ਏવਮੇવਂ ਇਮਸ੍ਸਾਪਿ ਉਪਜ੍ਝਾਯਾਦੀਹਿ વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਚ੍ਚਯੇ ਲਭਿਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਂવਿਰੇਚਨਾਦੀਨਿ ਕਤ੍વਾ ਕਾਯਂ ਪੋਸੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮਂਸਾਨਿ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ ਥੂਲਸਰੀਰੋ ਹੁਤ੍વਾ વਿਚਰਤਿ। ਪਞ੍ਞਾਤਿ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾ ਪਨਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾ ਏਕਙ੍ਗੁਲਿਮਤ੍ਤਾਪਿ ਨ વਡ੍ਢਤਿ, ਅਰਞ੍ਞੇ ਗਚ੍ਛਲਤਾਦੀਨਿ વਿਯ ਅਸ੍ਸ ਛਦ੍વਾਰਾਨਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤਣ੍ਹਾ ਚੇવ ਨવવਿਧਮਾਨੋ ਚ વਡ੍ਢਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Athekadā thero sāsane pabbajitvā vipassanādhurepi ganthadhurepi ananuyuttaṃ ekaṃ puggalaṃ disvā bāhusaccābhāve ādīnavaṃ pakāsento ‘‘appassutāya’’nti gāthamāha. Tattha appassutāyanti ekassa dvinnaṃ vā paṇṇāsānaṃ, atha vā pana vaggānaṃ antamaso ekassa dvinnaṃ vā suttantānampi uggahitānaṃ abhāvena appassuto ayaṃ, kammaṭṭhānaṃ pana uggahetvā anuyuñjanto bahussutova. Balibaddova jīratīti yathā balibaddo jīramāno vaḍḍhamāno neva mātu na pitu, na sesañātakānaṃ atthāya vaḍḍhati, atha kho niratthakameva jīrati; evamevaṃ ayampi na upajjhāyavattaṃ karoti, na ācariyavattaṃ, na āgantukavattādīni, na bhāvanaṃ anuyuñjati, niratthakameva jīrati. Maṃsāni tassa vaḍḍhantīti yathā balibaddassa ‘‘kasanabhāravahanādīsu asamattho eso’’ti araññe vissaṭṭhassa yathā tathā vicarantassa khādantassa pivantassa maṃsāni tassa vaḍḍhanti; evamevaṃ imassāpi upajjhāyādīhi vissaṭṭhassa saṅghaṃ nissāya cattāro paccaye labhitvā uddhaṃvirecanādīni katvā kāyaṃ posentassa maṃsāni vaḍḍhanti thūlasarīro hutvā vicarati. Paññāti lokiyalokuttarā panassa paññā ekaṅgulimattāpi na vaḍḍhati, araññe gacchalatādīni viya assa chadvārāni nissāya taṇhā ceva navavidhamāno ca vaḍḍhatīti adhippāyo.
ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋਤਿ ਗਾਥਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬਾਹੁਸਚ੍ਚਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਞ੍ਞਂ ਅਤਿਮਞ੍ਞਨ੍ਤਂ ਏਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਸੁਤੇਨਾਤਿ ਸੁਤਹੇਤੁ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬਾਹੁਸਚ੍ਚਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਅਤਿਮਞ੍ਞਤੀਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਞ੍ਞਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਉਕ੍ਕਂਸੇਨ੍ਤੋ ਪਰਂ ਪਰਿਭવਤਿ। ਤਥੇવਾਤਿ ਯਥਾ ਅਨ੍ਧੋ ਅਨ੍ਧਕਾਰੇ ਤੇਲਪਜ੍ਜੋਤਂ ਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ਆਲੋਕਦਾਨੇਨ ਪਰੇਸਂਯੇવ ਅਤ੍ਥਾવਹੋ , ਨ ਅਤ੍ਤਨੋ, ਤਥੇવ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਬਾਹੁਸਚ੍ਚੇਨ ਸੁਤવਾ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੁਤੇਨ ਅਨੁਪਪਨ੍ਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥਂ ਅਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਧੋ ਞਾਣਾਲੋਕਦਾਨੇਨ ਪਰੇਸਂਯੇવ ਅਤ੍ਥਾવਹੋ, ਨ ਅਤ੍ਤਨੋ, ਦੀਪਧਾਰੋ ਅਨ੍ਧੋ વਿਯ ਮਯ੍ਹਂ ਉਪਟ੍ਠਾਤੀਤਿ।
Bahussutoti gāthā attano bāhusaccaṃ nissāya aññaṃ atimaññantaṃ ekaṃ bhikkhuṃ uddissa vuttā. Tattha sutenāti sutahetu attano bāhusaccanimittaṃ. Atimaññatīti atikkamitvā maññati attānaṃ ukkaṃsento paraṃ paribhavati. Tathevāti yathā andho andhakāre telapajjotaṃ dhārento ālokadānena paresaṃyeva atthāvaho , na attano, tatheva pariyattibāhusaccena sutavā puggalo sutena anupapanno attano atthaṃ aparipūrento andho ñāṇālokadānena paresaṃyeva atthāvaho, na attano, dīpadhāro andho viya mayhaṃ upaṭṭhātīti.
ਇਦਾਨਿ ਬਾਹੁਸਚ੍ਚੇ ਆਨਿਸਂਸਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਬਹੁਸ੍ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਉਪਾਸੇਯ੍ਯਾਤਿ ਪਯਿਰੁਪਾਸੇਯ੍ਯ। ਸੁਤਞ੍ਚ ਨ વਿਨਾਸਯੇਤਿ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਤ੍વਾ ਲਦ੍ਧਂ ਸੁਤਞ੍ਚ ਨ વਿਨਾਸੇਯ੍ਯ, ਨ ਸੁਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਧਾਰਣਪਰਿਚਯਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਮਨਸਿਕਾਰੇਹਿ વਡ੍ਢੇਯ੍ਯ। ਤਂ ਮੂਲਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸ੍ਸਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਤ੍વਾ ਲਦ੍ਧਂ ਤਂ ਸੁਤਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਬਾਹੁਸਚ੍ਚਂ ਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸ੍ਸ ਮੂਲਂ ਪਧਾਨਕਾਰਣਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮਧਰੋ ਸਿਯਾ વਿਮੁਤ੍ਤਾਯਤਨਸੀਸੇ ਠਤ੍વਾ ਯਥਾਸੁਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਧਾਰਣੇ ਪਠਮਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਧਰੋ ਭવੇਯ੍ਯ।
Idāni bāhusacce ānisaṃsaṃ dassento ‘‘bahussuta’’nti gāthamāha. Tattha upāseyyāti payirupāseyya. Sutañca na vināsayeti bahussutaṃ payirupāsitvā laddhaṃ sutañca na vināseyya, na susseyya dhāraṇaparicayaparipucchāmanasikārehi vaḍḍheyya. Taṃ mūlaṃ brahmacariyassāti yasmā bahussutaṃ payirupāsitvā laddhaṃ taṃ sutaṃ pariyattibāhusaccaṃ maggabrahmacariyassa mūlaṃ padhānakāraṇaṃ. Tasmā dhammadharo siyā vimuttāyatanasīse ṭhatvā yathāsutassa dhammassa dhāraṇe paṭhamaṃ pariyattidhammadharo bhaveyya.
ਇਦਾਨਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਬਾਹੁਸਚ੍ਚੇਨ ਸਾਧੇਤਬ੍ਬਮਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਞ੍ਞੂ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਬ੍ਬਞ੍ਚ ਅਪਰਞ੍ਚ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਞ੍ਞੂ। ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਹਿ ਗਾਥਾਯ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਅਪਞ੍ਞਾਯਮਾਨੇਪਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ વਾ ਪਞ੍ਞਾਯਮਾਨੇ ਅਪਰਭਾਗੇ ਅਪਞ੍ਞਾਯਮਾਨੇਪਿ ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗਸ੍ਸ ਇਮਿਨਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇਨ , ਇਮਸ੍ਸ વਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਸ੍ਸ ਇਮਿਨਾ ਅਪਰਭਾਗੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਞ੍ਞੂ ਨਾਮ। ਅਤ੍ਤਤ੍ਥਾਦਿਭੇਦਂ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥਞ੍ਞੂ। ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਪਦਕੋવਿਦੋਤਿ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯਂ ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ ਚਾਤਿ ਚਤੂਸੁਪਿ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਸੁ ਛੇਕੋ। ਸੁਗ੍ਗਹੀਤਞ੍ਚ ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਤੇਨੇવ ਕੋવਿਦਭਾવੇਨ ਅਤ੍ਥਤੋ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤੋ ਚ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਗਹਿਤਮੇવ ਕਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਅਤ੍ਥਞ੍ਚੋਪਪਰਿਕ੍ਖਤੀਤਿ ਯਥਾਸੁਤਸ੍ਸ ਯਥਾਪਰਿਯਤ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਤਿ ‘‘ਇਤਿ ਸੀਲਂ, ਇਤਿ ਸਮਾਧਿ, ਇਤਿ ਪਞ੍ਞਾ, ਇਮੇ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਮਨਸਾ ਅਨੁਪੇਕ੍ਖਤਿ।
Idāni pariyattibāhusaccena sādhetabbamatthaṃ dassetuṃ ‘‘pubbāparaññū’’tiādi vuttaṃ. Tattha pubbañca aparañca jānātīti pubbāparaññū. Ekissā hi gāthāya pubbabhāge apaññāyamānepi pubbabhāge vā paññāyamāne aparabhāge apaññāyamānepi ‘‘imassa aparabhāgassa iminā pubbabhāgena , imassa vā pubbabhāgassa iminā aparabhāgena bhavitabba’’nti jānanto pubbāparaññū nāma. Attatthādibhedaṃ tassa tassa bhāsitassa atthaṃ jānātīti atthaññū. Niruttipadakovidoti niruttiyaṃ sesapadesupi cāti catūsupi paṭisambhidāsu cheko. Suggahītañca gaṇhātīti teneva kovidabhāvena atthato byañjanato ca dhammaṃ sugahitameva katvā gaṇhāti. Atthañcopaparikkhatīti yathāsutassa yathāpariyattassa dhammassa atthaṃ upaparikkhati ‘‘iti sīlaṃ, iti samādhi, iti paññā, ime rūpārūpadhammā’’ti manasā anupekkhati.
ਖਨ੍ਤ੍ਯਾ ਛਨ੍ਦਿਕਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਤੇਸੁ ਮਨਸਾ ਅਨੁਪੇਕ੍ਖਿਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਜ੍ਝਾਨਕ੍ਖਨ੍ਤਿਯਾ ਨਿਜ੍ਝਾਨਂ ਖਮਾਪੇਤ੍વਾ ਰੂਪਪਰਿਗ੍ਗਹਾਦਿਮੁਖੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾਭਿਨਿવੇਸੇ ਛਨ੍ਦਿਕਤੋ ਛਨ੍ਦਜਾਤੋ ਹੋਤਿ। ਤਥਾਭੂਤੋ ਚ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਉਸ੍ਸਹਿਤ੍વਾ ਤੁਲੇਤਿ ਤਂਤਂਪਚ੍ਚਯਨਾਮਰੂਪਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਉਸ੍ਸਾਹਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਰਂ ਤਿਲਕ੍ਖਣਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਤੁਲੇਤਿ ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿਪਿ, ‘‘ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿਪਿ, ‘‘ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿਪਿ ਤਂ ਨਾਮਰੂਪਂ ਤੀਰੇਤਿ વਿਪਸ੍ਸਤਿ। ਸਮਯੇ ਸੋ ਪਦਹਤਿ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਸੁਸਮਾਹਿਤੋਤਿ ਸੋ ਏવਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਪਗ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਾਦਿਸਮਯੇ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਨਾਦਿਨਾ ਪਦਹਤਿ, ਪਦਹਨ੍ਤੋ ਚ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਗੋਚਰਜ੍ਝਤ੍ਤੇ વਿਪਸ੍ਸਨਾਸਮਾਧਿਨਾ ਮਗ੍ਗਸਮਾਧਿਨਾ ਚ ਸੁਟ੍ਠੁ ਸਮਾਹਿਤੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ਅਸਮਾਧਾਨਹੇਤੁਭੂਤੇ ਕਿਲੇਸੇ ਪਜਹੇਯ੍ਯ। ਸ੍વਾਯਂ ਗੁਣੋ ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਯਸ੍ਮਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਂ ਧਮ੍ਮਧਰਂ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞਂ ਬੁਦ੍ਧਸਾવਕਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਸਙ੍ਖਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਆਰਬ੍ਭ ਦੁਕ੍ਖਾਦੀਸੁ ਪਰਿਞ੍ਞਾਦਿવਿਸਿਟ੍ਠਕਿਚ੍ਚਤਾਯ ਧਮ੍ਮવਿਞ੍ਞਾਣਸਙ੍ਖਾਤਂ ਧਮ੍ਮਞਾਣਂ ਆਕਙ੍ਖਨ੍ਤੋ ਤਥਾવਿਧਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਂ ਭਜੇਥ, ਸੇવੇਯ੍ਯ ਪਯਿਰੁਪਾਸੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Khantyā chandikato hotīti tesu manasā anupekkhitesu dhammesu diṭṭhinijjhānakkhantiyā nijjhānaṃ khamāpetvā rūpapariggahādimukhena vipassanābhinivese chandikato chandajāto hoti. Tathābhūto ca vipassanāya kammaṃ karonto ussahitvā tuleti taṃtaṃpaccayanāmarūpadassanavasena ussāhaṃ katvā tato paraṃ tilakkhaṇaṃ āropetvā tuleti ‘‘anicca’’ntipi, ‘‘dukkha’’ntipi, ‘‘anattā’’tipi taṃ nāmarūpaṃ tīreti vipassati. Samaye so padahati, ajjhattaṃ susamāhitoti so evaṃ passanto paggahetabbādisamaye cittassa paggaṇhanādinā padahati, padahanto ca ajjhattaṃ gocarajjhatte vipassanāsamādhinā maggasamādhinā ca suṭṭhu samāhito bhaveyya, asamādhānahetubhūte kilese pajaheyya. Svāyaṃ guṇo sabbopi yasmā bahussutaṃ dhammadharaṃ sappaññaṃ buddhasāvakaṃ payirupāsantassa hoti, tasmā asaṅkhataṃ dhammaṃ ārabbha dukkhādīsu pariññādivisiṭṭhakiccatāya dhammaviññāṇasaṅkhātaṃ dhammañāṇaṃ ākaṅkhanto tathāvidhaṃ vuttappakāraṃ kalyāṇamittaṃ bhajetha, seveyya payirupāseyyāti attho.
ਏવਂ ਬਹੁਪਕਾਰਤਾਯ ਤਸ੍ਸ ਪੂਜਨੀਯਕਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਸੁਤ੍ਤਗੇਯ੍ਯਾਦਿ ਬਹੁ ਸੁਤਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ। ਤਮੇવ ਦੇਸਨਾਧਮ੍ਮਂ ਸੁવਣ੍ਣਭਾਜਨੇ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸੀਹવਸਾ વਿਯ ਅવਿਨਸ੍ਸਨ੍ਤਂ ਧਾਰੇਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮਧਰੋ। ਤਤੋ ਏવ ਮਹੇਸਿਨੋ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਕੋਸਂ ਧਮ੍ਮਰਤਨਂ ਆਰਕ੍ਖਤੀਤਿ ਕੋਸਾਰਕ੍ਖੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਸਮਦਸ੍ਸਨੇਨ ਚਕ੍ਖੁਭੂਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਚਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਪੂਜਨੀਯੋ ਮਾਨਨੀਯੋਤਿ, ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਭਾવੇਨ ਬਹੁਜਨਸ੍ਸ ਪੂਜਨੀਯਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਨਿਗਮਨવਸੇਨ ਪੁਨਪਿ ‘‘ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Evaṃ bahupakāratāya tassa pūjanīyakaṃ dassento ‘‘bahussuto’’ti gāthamāha. Tassattho – suttageyyādi bahu sutaṃ etassāti bahussuto. Tameva desanādhammaṃ suvaṇṇabhājane pakkhittasīhavasā viya avinassantaṃ dhāretīti dhammadharo. Tato eva mahesino bhagavato dhammakosaṃ dhammaratanaṃ ārakkhatīti kosārakkho. Yasmā sadevakassa lokassa samadassanena cakkhubhūto, tasmā cakkhu sabbassa lokassa pūjanīyo mānanīyoti, bahussutabhāvena bahujanassa pūjanīyabhāvadassanatthaṃ nigamanavasena punapi ‘‘bahussuto’’ti vuttaṃ.
ਏવਰੂਪਂ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਂ ਲਭਿਤ੍વਾਪਿ ਕਾਰਕਸ੍ਸੇવ ਅਪਰਿਹਾਨਿ, ਨ ਅਕਾਰਕਸ੍ਸਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਧਮ੍ਮਾਰਾਮੋ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਨਿવਾਸਨਟ੍ਠੇਨ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਧਮ੍ਮੋ ਆਰਾਮੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਏવ ਧਮ੍ਮੇ ਰਤੋ ਅਭਿਰਤੋਤਿ ਧਮ੍ਮਰਤੋ, ਤਸ੍ਸੇવ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વਿਚਿਨ੍ਤਨੇਨ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁવਿਚਿਨ੍ਤਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਿ ਤਮੇવ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੋ। ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਏવਰੂਪੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸਪਭੇਦਾ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਾ ਨવવਿਧਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਾ ਚ ਨ ਪਰਿਹਾਯਤਿ, ਨ ਕਦਾਚਿ ਤਸ੍ਸ ਤਤੋ ਪਰਿਹਾਨਿ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Evarūpaṃ kalyāṇamittaṃ labhitvāpi kārakasseva aparihāni, na akārakassāti dassento ‘‘dhammārāmo’’ti gāthamāha. Tattha nivāsanaṭṭhena samathavipassanādhammo ārāmo, tasmiṃ eva dhamme rato abhiratoti dhammarato, tasseva dhammassa punappunaṃ vicintanena dhammaṃ anuvicintayaṃ dhammaṃ āvajjento manasi karotīti attho. Anussaranti tameva dhammaṃ anussaranto. Saddhammāti evarūpo bhikkhu sattatiṃsapabhedā bodhipakkhiyadhammā navavidhalokuttaradhammā ca na parihāyati, na kadāci tassa tato parihāni hotīti attho.
ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਕਾਯੇ ਅવੀਤਰਾਗਂ ਕੁਸੀਤਂ ਹੀਨવੀਰਿਯਂ ਕੋਸਲ੍ਲਾਯਾ ਤਿ ਨਾਮਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਸਂવੇਜੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਾਯਮਚ੍ਛੇਰਗਰੁਨੋ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਯਮਚ੍ਛੇਰਗਰੁਨੋਤਿ ‘‘ਕਾਯਦਲ਼੍ਹੀਬਹੁਲਸ੍ਸ ਕਾਯੇ ਮਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯਾਨਮ੍ਪਿ ਕਾਯੇਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਕਤ੍વਾ વਿਚਰਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਹਿਯ੍ਯਮਾਨੇਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਾਯੇ ਜੀવਿਤੇ ਚ ਖਣੇ ਖਣੇ ਪਰਿਹਿਯ੍ਯਮਾਨੇ। ਅਨੁਟ੍ਠਹੇਤਿ ਸੀਲਾਦੀਨਂ ਪਰਿਪੂਰਣવਸੇਨ ਉਟ੍ਠਾਨવੀਰਿਯਂ ਨ ਕਰੇਯ੍ਯ। ਸਰੀਰਸੁਖਗਿਦ੍ਧਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਰੀਰਸ੍ਸ ਸੁਖਾਪਨੇਨੇવ ਗੇਧਂ ਆਪਨ੍ਨਸ੍ਸ। ਕੁਤੋ ਸਮਣਫਾਸੁਤਾਤਿ ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਸਾਮਞ੍ਞવਸੇਨ ਕੁਤੋ ਸੁਖવਿਹਾਰੋ, ਫਾਸੁવਿਹਾਰੋ ਨ ਤਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Athekadivasaṃ kāye avītarāgaṃ kusītaṃ hīnavīriyaṃ kosallāyā ti nāmaṃ bhikkhuṃ saṃvejento ‘‘kāyamaccheragaruno’’ti gāthamāha. Tattha kāyamaccheragarunoti ‘‘kāyadaḷhībahulassa kāye mamattassa ācariyupajjhāyānampi kāyena kattabbaṃ kiñci akatvā vicarantassa. Hiyyamāneti attano kāye jīvite ca khaṇe khaṇe parihiyyamāne. Anuṭṭhaheti sīlādīnaṃ paripūraṇavasena uṭṭhānavīriyaṃ na kareyya. Sarīrasukhagiddhassāti attano sarīrassa sukhāpaneneva gedhaṃ āpannassa. Kuto samaṇaphāsutāti evarūpassa puggalassa sāmaññavasena kuto sukhavihāro, phāsuvihāro na tassa vijjatīti attho.
ਨ ਪਕ੍ਖਨ੍ਤੀਤਿਆਦਿਕਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਨੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਭਾવਂ ਸੁਤ੍વਾ ਥੇਰੇਨ ਭਾਸਿਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਨ ਪਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਦਿਸਾ ਸਬ੍ਬਾਤਿ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਦਿਭੇਦਾ ਸਬ੍ਬਾ ਦਿਸਾ ਨ ਪਕ੍ਖਯਨ੍ਤਿ, ਦਿਸਾਮੂਲ਼੍ਹੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧਮ੍ਮਾ ਨ ਪਟਿਭਨ੍ਤਿ ਮਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਗੁਣਾਪਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਾ ਇਦਾਨਿ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਿਯਮਾਨਾਪਿ ਮਯ੍ਹਂ ਨ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਗਤੇ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਮ੍ਹੀਤਿ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਭੂਤੇ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਮ੍ਹਿ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਗਤੇ। ਅਨ੍ਧਕਾਰਂવ ਖਾਯਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬੋਪਾਯਂ ਲੋਕੋ ਅਨ੍ਧਕਾਰੋ વਿਯ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ।
Na pakkhantītiādikā āyasmato sāriputtassa dhammasenāpatino parinibbutabhāvaṃ sutvā therena bhāsitā. Tattha na pakkhanti disā sabbāti puratthimādibhedā sabbā disā na pakkhayanti, disāmūḷhoti attho. Dhammā na paṭibhanti manti pubbe suṭṭhu paguṇāpi pariyattidhammā idāni sakkaccaṃ samannāhariyamānāpi mayhaṃ na upaṭṭhahanti. Gate kalyāṇamittamhīti sadevakassa lokassa kalyāṇamittabhūte dhammasenāpatimhi anupādisesanibbānaṃ gate. Andhakāraṃva khāyatīti sabbopāyaṃ loko andhakāro viya upaṭṭhāti.
ਅਬ੍ਭਤੀਤਸਹਾਯਸ੍ਸਾਤਿ ਅਪਗਤਸਹਾਯਸ੍ਸ, ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਰਹਿਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਤੀਤਗਤਸਤ੍ਥੁਨੋਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਅਤੀਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਤਸਤ੍ਥੁਕਸ੍ਸ, ਸਤ੍ਥਰਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾ ਕਾਯਗਤਾ ਸਤੀਤਿ ਕਾਯਗਤਾਸਤਿਭਾવਨਾ ਤਕ੍ਕਰਸ੍ਸ ਯਥਾ ਏਕਨ੍ਤਹਿਤਾવਹਾ, ਏવਂ ਏਤਾਦਿਸਂ ਅਨਾਥਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਏਕਨ੍ਤਹਿਤਾવਹਂ ਅਞ੍ਞਂ ਮਿਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਨਾਥਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾਪਿ ਭਾવਨਾ ਹਿਤਾવਹਾ ਏવਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Abbhatītasahāyassāti apagatasahāyassa, kalyāṇamittarahitassāti attho. Atītagatasatthunoti āyasmato atīto hutvā nibbānagatasatthukassa, satthari parinibbuteti attho. Yathā kāyagatā satīti kāyagatāsatibhāvanā takkarassa yathā ekantahitāvahā, evaṃ etādisaṃ anāthassa puggalassa ekantahitāvahaṃ aññaṃ mittaṃ nāma natthi, sanāthassa aññāpi bhāvanā hitāvahā evāti adhippāyo.
ਪੁਰਾਣਾਤਿ ਪੋਰਾਣਾ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਾਦਿਕੇ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ। ਨવੇਹੀਤਿ ਨવਕੇਹਿ। ਨ ਸਮੇਤਿ ਮੇਤਿ ਮਯ੍ਹਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨ ਸਮਾਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਤੇ ਮਮ ਚਿਤ੍ਤਂ ਆਰਾਧੇਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸ੍વਜ੍ਜ ਏਕੋવ ਝਾਯਾਮੀਤਿ ਸੋਹਂ ਅਜ੍ਜ વੁਡ੍ਢਤਰੇਹਿ વਿਰਹਿਤੋ ਏਕੋવ ਹੁਤ੍વਾ ਝਾਯਾਮਿ ਝਾਨਪਸੁਤੋ ਹੋਮਿ। વਸ੍ਸੁਪੇਤੋਤਿ વਸ੍ਸਕਾਲੇ ਕੁਲਾવਕਂ ਉਪੇਤੋ ਪਕ੍ਖੀ વਿਯ। ‘‘વਾਸੁਪੇਤੋ’’ਤਿਪਿ ਪਾਲ਼ਿ, વਾਸਂ ਉਪਗਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Purāṇāti porāṇā, sāriputtādike kalyāṇamitte sandhāya vadati. Navehīti navakehi. Na sameti meti mayhaṃ cittaṃ na samāgacchati, na te mama cittaṃ ārādhentīti attho. Svajja ekova jhāyāmīti sohaṃ ajja vuḍḍhatarehi virahito ekova hutvā jhāyāmi jhānapasuto homi. Vassupetoti vassakāle kulāvakaṃ upeto pakkhī viya. ‘‘Vāsupeto’’tipi pāḷi, vāsaṃ upagatoti attho.
ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇਤਿ ਗਾਥਾ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਭਾਸਿਤਾ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਮਮ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਨਾਨਾવਿਧવਿਦੇਸਪવਾਸਿਕਬਹੁਜਨੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਮ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨਂ ਮਾ વਾਰੇਸਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਤੇ ਸੋਤਾਰੋ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ, ਮਮਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੁ, ਅਯਮੇવ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਸਮਯੋਤਿ।
Dassanāyaabhikkanteti gāthā satthārā bhāsitā. Tassattho – mama dassanāya abhikkante nānāvidhavidesapavāsikabahujane, ānanda, mama upasaṅkamanaṃ mā vāresi. Kasmā? Te sotāro dhammassa, mamaṃ passantu, ayameva dassanāya samayoti.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਥੇਰੋ ‘‘ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਅਪਰਂ ਗਾਥਮਾਹ। ਇਮਾਯ ਹਿ ਗਾਥਾਯ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਤ੍ਥਂ ਪੁਰਿਮਗਾਥਾ ਇਧ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ। ਤੇਨੇવ ਸਚਾਹਂ ਦੇਸਨ੍ਤਰਤੋ ਆਗਤਾਗਤੇ ਤਾવਦੇવ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਲਚ੍ਛਾਮੀਤਿ ਏਤਸ੍ਸ ਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸਿਦ੍ਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Taṃ sutvā thero ‘‘dassanāya abhikkante’’ti aparaṃ gāthamāha. Imāya hi gāthāya sambandhatthaṃ purimagāthā idha nikkhittā. Teneva sacāhaṃ desantarato āgatāgate tāvadeva dassetuṃ lacchāmīti etassa padassa atthasiddhiṃ dasseti.
ਪਣ੍ਣવੀਸਤਿ વਸ੍ਸਾਨੀਤਿ ਪਞ੍ਚ ਗਾਥਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਗ੍ਗੁਪਟ੍ਠਾਕਭਾવਂ ਦੀਪੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਾ। ਆਰਦ੍ਧਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਭਾવੇਨ ਹਿ ਸਤ੍ਥੁ ਉਪਟ੍ਠਾਨਪਸੁਤਭਾવੇਨ ਚ ਥੇਰਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗੇਨ ਅਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਪਿ ਕਾਮਸਞ੍ਞਾਦਯੋ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਂਸੁ, ਕਾਯવਚੀਮਨੋਕਮ੍ਮਾਨਿ ਚ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਸਤ੍ਥਰਿ ਮੇਤ੍ਤਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾਨਿ ਮੇਤ੍ਤਾਨੁਪਰਿવਤ੍ਤਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਤ੍ਥ ਪਣ੍ਣવੀਸਤਿ વਸ੍ਸਾਨੀਤਿ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ ਸਂવਚ੍ਛਰਾਨਿ। ਸੇਖਭੂਤਸ੍ਸ ਮੇ ਸਤੋਤਿ ਸੇਖਭੂਮਿਯਂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਠਿਤਸ੍ਸ ਮੇ ਸਤੋ। ਕਾਮਸਞ੍ਞਾਤਿ ਕਾਮਸਹਗਤਾ ਸਞ੍ਞਾ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਏਤ੍ਥ ਚ ਕਾਮਸਞ੍ਞਾਦਿਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿવਚਨੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਸਯਸੁਦ੍ਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ‘‘ਮੇਤ੍ਤੇਨ ਕਾਯਕਮ੍ਮੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਯੋਗਸੁਦ੍ਧਿਂ। ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਯਂ ਪਰਿਭਣ੍ਡਕਰਣਾਦਿਨਾ ਸਤ੍ਥੁ વਤ੍ਤਪਟਿવਤ੍ਤਕਰਣੇਨ ਚ ਮੇਤ੍ਤਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਕਾਲਾਰੋਚਨਾਦਿਨਾ ਮੇਤ੍ਤਂ વਚੀਕਮ੍ਮਂ, ਰਹੋਗਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਹਿਤੂਪਸਂਹਾਰਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਮੇਤ੍ਤਂ ਮਨੋਕਮ੍ਮਂ। ਞਾਣਂ ਮੇ ਉਦਪਜ੍ਜਥਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੇਕ੍ਖਭੂਮਿਪਤ੍ਤਿਮਾਹ।
Paṇṇavīsati vassānīti pañca gāthā attano aggupaṭṭhākabhāvaṃ dīpetuṃ vuttā. Āraddhakammaṭṭhānabhāvena hi satthu upaṭṭhānapasutabhāvena ca therassa maggena asamucchinnāpi kāmasaññādayo na uppajjiṃsu, kāyavacīmanokammāni ca sabbakālaṃ satthari mettāpubbaṅgamāni mettānuparivattāni ahesuṃ. Tattha paṇṇavīsati vassānīti pañcavīsati saṃvaccharāni. Sekhabhūtassa me satoti sekhabhūmiyaṃ sotāpattiphale ṭhitassa me sato. Kāmasaññāti kāmasahagatā saññā na uppajji, ettha ca kāmasaññādianuppattivacanena attano āsayasuddhiṃ dasseti, ‘‘mettena kāyakammenā’’tiādinā payogasuddhiṃ. Tattha gandhakuṭiyaṃ paribhaṇḍakaraṇādinā satthu vattapaṭivattakaraṇena ca mettaṃ kāyakammaṃ veditabbaṃ, dhammadesanākālārocanādinā mettaṃ vacīkammaṃ, rahogatassa satthāraṃ uddissa hitūpasaṃhāramanasikārena mettaṃ manokammaṃ. Ñāṇaṃ me udapajjathāti attano sekkhabhūmipattimāha.
ਅਹਂ ਸਕਰਣੀਯੋਮ੍ਹੀਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਉਪਟ੍ਠਿਤੇ ਮਣ੍ਡਲਮਾਲ਼ਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਕਪਿਸੀਸਂ ਆਲਮ੍ਬਿਤ੍વਾ ਸੋਕਾਭਿਭੂਤੇਨ વੁਤ੍ਤਗਾਥਾ । ਤਤ੍ਥ ਸਕਰਣੀਯੋਮ੍ਹੀਤਿ ਦੁਕ੍ਖਪਰਿਜਾਨਨਾਦਿਨਾ ਕਰਣੀਯੇਨ ਸਕਰਣੀਯੋ ਅਮ੍ਹਿ। ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਮਾਨਸੋਤਿ ਅਨਧਿਗਤਾਰਹਤ੍ਤੋ। ਸਤ੍ਥੁ ਚ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਮਯ੍ਹਂ ਸਤ੍ਥੁ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ ਉਪਟ੍ਠਿਤਂ। ਯੋ ਅਮ੍ਹਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋਤਿ ਯੋ ਸਤ੍ਥਾ ਮਯ੍ਹਂ ਅਨੁਗ੍ਗਾਹਕੋ।
Ahaṃ sakaraṇīyomhīti satthu parinibbāne upaṭṭhite maṇḍalamāḷaṃ pavisitvā kapisīsaṃ ālambitvā sokābhibhūtena vuttagāthā . Tattha sakaraṇīyomhīti dukkhaparijānanādinā karaṇīyena sakaraṇīyo amhi. Appattamānasoti anadhigatārahatto. Satthu ca parinibbānanti mayhaṃ satthu parinibbānañca upaṭṭhitaṃ. Yo amhaṃ anukampakoti yo satthā mayhaṃ anuggāhako.
ਤਦਾਸਿ ਯਂ ਭਿਂਸਨਕਨ੍ਤਿ ਗਾਥਾ ਸਤ੍ਥੁ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੇ ਪਥવੀਕਮ੍ਪਨਦੇવਦੁਨ੍ਦੁਭਿਫਲਨਾਦਿਕੇ ਦਿਸ੍વਾ ਸਞ੍ਜਾਤਸਂવੇਗੇਨ વੁਤ੍ਤਗਾਥਾ।
Tadāsi yaṃ bhiṃsanakanti gāthā satthu parinibbānakāle pathavīkampanadevadundubhiphalanādike disvā sañjātasaṃvegena vuttagāthā.
ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋਤਿਆਦਿਕਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਗਾਥਾ ਥੇਰਂ ਪਸਂਸਨ੍ਤੇਹਿ ਸਙ੍ਗੀਤਿਕਾਰੇਹਿ ਠਪਿਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਗਤਿਮਨ੍ਤੋਤਿ ਅਸਦਿਸਾਯ ਞਾਣਗਤਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਸਤਿਮਨ੍ਤੋਤਿ ਪਰਮੇਨ ਸਤਿਨੇਪਕ੍ਕੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਧਿਤਿਮਨ੍ਤੋਤਿ ਅਸਾਧਾਰਣਾਯ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤ੍ਥਾવਧਾਰਣਸਮਤ੍ਥਾਯ ਧਿਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਥੇਰੋ ਏਕਪਦੇਯੇવ ਠਤ੍વਾ ਸਟ੍ਠਿਪਦਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਕਥਿਤਨਿਯਾਮੇਨੇવ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਗਹਿਤਞ੍ਚ ਸੁવਣ੍ਣਭਾਜਨੇ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸੀਹવਸਾ વਿਯ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਨ વਿਨਸ੍ਸਤਿ, ਅવਿਪਰੀਤਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾવਧਾਰਣਸਮਤ੍ਥਾਯ ਸਤਿਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ, ਅਤ੍ਥਾવਧਾਰਣਸਮਤ੍ਥਾਯ ਪਞ੍ਞਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾਯ ਸਤਿਯਾ ਚ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ – ‘‘ਏਤਦਗ੍ਗਂ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਮ ਸਾવਕਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੧੯)। ਤਥਾ ਚਾਹ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿ – ‘‘ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਅਤ੍ਥਕੁਸਲੋ’’ਤਿਆਦਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੬੯)। ਰਤਨਾਕਰੋਤਿ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਰਤਨਸ੍ਸ ਆਕਰਭੂਤੋ।
Bahussutotiādikā tisso gāthā theraṃ pasaṃsantehi saṅgītikārehi ṭhapitā. Tattha gatimantoti asadisāya ñāṇagatiyā samannāgato. Satimantoti paramena satinepakkena samannāgato. Dhitimantoti asādhāraṇāya byañjanatthāvadhāraṇasamatthāya dhitisampattiyā samannāgato. Ayañhi thero ekapadeyeva ṭhatvā saṭṭhipadasahassāni satthārā kathitaniyāmeneva gaṇhāti, gahitañca suvaṇṇabhājane pakkhittasīhavasā viya sabbakālaṃ na vinassati, aviparītabyañjanāvadhāraṇasamatthāya satipubbaṅgamāya paññāya, atthāvadhāraṇasamatthāya paññāpubbaṅgamāya satiyā ca samannāgato. Tenāha bhagavā – ‘‘etadaggaṃ , bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ bahussutāna’’ntiādi (a. ni. 1.219). Tathā cāha dhammasenāpati – ‘‘āyasmā ānando atthakusalo’’tiādi (a. ni. 5.169). Ratanākaroti saddhammaratanassa ākarabhūto.
ਪਰਿਚਿਣ੍ਣੋਤਿ ਗਾਥਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੇ ਥੇਰੇਨ ਭਾਸਿਤਾ, ਸਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾ ਏવ।
Pariciṇṇoti gāthā parinibbānakāle therena bhāsitā, sā vuttatthā eva.
ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Ānandattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ਤਿਂਸਨਿਪਾਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Tiṃsanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੩. ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 3. Ānandattheragāthā