| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
४. अनन्तरपच्चयनिद्देसवण्णना
4. Anantarapaccayaniddesavaṇṇanā
४. यथा ओकासदानविसेसभावेन नत्थिविगता वुत्ता, न एवं अनन्तरसमनन्तरा, एते पन चित्तनियामहेतुविसेसभावेन वुत्ता, तस्मा तं चित्तनियामहेतुविसेसभावं दस्सेन्तो ‘‘चक्खुविञ्ञाणधातू’’तिआदिना धातुवसेन कुसलादिवसेन च निद्देसमाह। तत्थ ‘‘मनोविञ्ञाणधातु मनोविञ्ञाणधातुया’’ति वुत्ते पच्चयपच्चयुप्पन्नविसेसो न विञ्ञायतीति ‘‘पुरिमा पुरिमा पच्छिमाय पच्छिमाया’’ति वत्तब्बं सिया। तथा च सति धातुविसेसेन चित्तविसेसे दस्सनं यं कातुं आरद्धो, तं वोच्छिज्जेय्य। ‘‘मनोविञ्ञाणधातु मनोधातुया’’ति इदम्पि न सक्का वत्तुं नियामाभावतो, ‘‘मनोधातु चक्खुविञ्ञाणधातुया’’ति च तथेव न सक्का। न हि मनोधातु चक्खुविञ्ञाणधातुयायेव अनन्तरपच्चयोति नियामो अत्थि, तस्मा पाकटा पञ्चविञ्ञाणधातुयो आदिं कत्वा याव धातुविसेसनियामो अत्थि, ताव निदस्सनेन नयं दस्सेत्वा पुन निरवसेसदस्सनत्थं ‘‘पुरिमा पुरिमा कुसला’’तिआदिमाह। सदिसकुसलानन्ति वेदनाय वा हेतूहि वा सदिसकुसलानं अनुरूपकुसलानन्ति वा अत्थो। तेन भूमिभिन्नानम्पि पच्चयभावो वुत्तो होति। भवङ्गग्गहणेन कुसलाकुसलमूलकेसु चुतिपि गहिताति दट्ठब्बं, अब्याकतमूलके तदारम्मणम्पि।
4. Yathā okāsadānavisesabhāvena natthivigatā vuttā, na evaṃ anantarasamanantarā, ete pana cittaniyāmahetuvisesabhāvena vuttā, tasmā taṃ cittaniyāmahetuvisesabhāvaṃ dassento ‘‘cakkhuviññāṇadhātū’’tiādinā dhātuvasena kusalādivasena ca niddesamāha. Tattha ‘‘manoviññāṇadhātu manoviññāṇadhātuyā’’ti vutte paccayapaccayuppannaviseso na viññāyatīti ‘‘purimā purimā pacchimāya pacchimāyā’’ti vattabbaṃ siyā. Tathā ca sati dhātuvisesena cittavisese dassanaṃ yaṃ kātuṃ āraddho, taṃ vocchijjeyya. ‘‘Manoviññāṇadhātu manodhātuyā’’ti idampi na sakkā vattuṃ niyāmābhāvato, ‘‘manodhātu cakkhuviññāṇadhātuyā’’ti ca tatheva na sakkā. Na hi manodhātu cakkhuviññāṇadhātuyāyeva anantarapaccayoti niyāmo atthi, tasmā pākaṭā pañcaviññāṇadhātuyo ādiṃ katvā yāva dhātuvisesaniyāmo atthi, tāva nidassanena nayaṃ dassetvā puna niravasesadassanatthaṃ ‘‘purimā purimā kusalā’’tiādimāha. Sadisakusalānanti vedanāya vā hetūhi vā sadisakusalānaṃ anurūpakusalānanti vā attho. Tena bhūmibhinnānampi paccayabhāvo vutto hoti. Bhavaṅgaggahaṇena kusalākusalamūlakesu cutipi gahitāti daṭṭhabbaṃ, abyākatamūlake tadārammaṇampi.
कामावचरकिरियावज्जनस्साति कामावचरकिरियाय आवज्जनस्साति आवज्जनग्गहणेन कामावचरकिरियं विसेसेतीति दट्ठब्बं। कामावचरविपाको कामावचरकिरियरासिस्स च अनन्तरपच्चयो होति, होन्तो च आवज्जनस्सेवाति अयञ्हेत्थ अधिप्पायो। आवज्जनग्गहणेनेव चेत्थ वोट्ठब्बनम्पि गहितन्ति दट्ठब्बं।
Kāmāvacarakiriyāvajjanassāti kāmāvacarakiriyāya āvajjanassāti āvajjanaggahaṇena kāmāvacarakiriyaṃ visesetīti daṭṭhabbaṃ. Kāmāvacaravipāko kāmāvacarakiriyarāsissa ca anantarapaccayo hoti, honto ca āvajjanassevāti ayañhettha adhippāyo. Āvajjanaggahaṇeneva cettha voṭṭhabbanampi gahitanti daṭṭhabbaṃ.
अनन्तरपच्चयनिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Anantarapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / पट्ठानपाळि • Paṭṭhānapāḷi / (२) पच्चयनिद्देसो • (2) Paccayaniddeso
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ४. अनन्तरपच्चयनिद्देसवण्णना • 4. Anantarapaccayaniddesavaṇṇanā
