| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
๔. อนนฺตรปจฺจยนิเทฺทสวณฺณนา
4. Anantarapaccayaniddesavaṇṇanā
๔. อนนฺตรปจฺจยนิเทฺทเส มโนธาตุยาติ วิปากมโนธาตุยาฯ มโนวิญฺญาณธาตุยาติ สนฺตีรณกิจฺจาย อเหตุกวิปากมโนวิญฺญาณธาตุยาฯ ตโต ปรํ ปน โวฎฺฐพฺพนชวนตทารมฺมณภวงฺคกิจฺจา มโนวิญฺญาณธาตุโย วตฺตพฺพา สิยุํ, ตา อวุตฺตาปิ อิมินาว นเยน เวทิตพฺพาติ นยํ ทเสฺสตฺวา เทสนา สงฺขิตฺตาฯ ‘‘ปุริมา ปุริมา กุสลา ธมฺมา’’ติอาทิเก จ ฉฎฺฐนเย ตา สงฺคหิตาติปิ อิธ น วุตฺตาติ เวทิตพฺพาฯ ตตฺถ ปุริมา ปุริมาติ ฉสุ ทฺวาเรสุปิ อนนฺตราตีตา กุสลชวนธมฺมา ทฎฺฐพฺพาฯ ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานนฺติ อนนฺตรอุปฺปชฺชมานานเญฺญวฯ กุสลานนฺติ สทิสกุสลานํฯ อพฺยากตานนฺติ อิทํ ปน กุสลานนฺตรํ ตทารมฺมณภวงฺคผลสมาปตฺติวเสน วุตฺตํฯ อกุสลมูลเก อพฺยากตานนฺติ ตทารมฺมณภวงฺคสงฺขาตานเญฺญวฯ อพฺยากตมูลเก อพฺยากตานนฺติ อาวชฺชนชวนวเสน วา ภวงฺควเสน วา ปวตฺตานํ กิริยวิปากาพฺยากตานํ กิริยมโนธาตุโต ปฎฺฐาย ปน ยาว โวฎฺฐพฺพนกิจฺจา มโนวิญฺญาณธาตุ, ตาว ปวเตฺตสุ วีถิจิเตฺตสุปิ อยํ นโย ลพฺภเตวฯ กุสลานนฺติ ปญฺจทฺวาเร โวฎฺฐพฺพนานนฺตรานํ มโนทฺวาเร อาวชฺชนานฺตรานํ ปฐมชวนกุสลานํฯ อกุสลานนฺติ ปเทปิ เอเสว นโยฯ เยสํ เยสนฺติ อิทํ สเพฺพสมฺปิ อนนฺตรปจฺจยธมฺมานํฯ สเงฺขปลกฺขณนฺติ อยํ ตาเวตฺถ ปาฬิวณฺณนาฯ
4. Anantarapaccayaniddese manodhātuyāti vipākamanodhātuyā. Manoviññāṇadhātuyāti santīraṇakiccāya ahetukavipākamanoviññāṇadhātuyā. Tato paraṃ pana voṭṭhabbanajavanatadārammaṇabhavaṅgakiccā manoviññāṇadhātuyo vattabbā siyuṃ, tā avuttāpi imināva nayena veditabbāti nayaṃ dassetvā desanā saṅkhittā. ‘‘Purimā purimā kusalā dhammā’’tiādike ca chaṭṭhanaye tā saṅgahitātipi idha na vuttāti veditabbā. Tattha purimā purimāti chasu dvāresupi anantarātītā kusalajavanadhammā daṭṭhabbā. Pacchimānaṃ pacchimānanti anantarauppajjamānānaññeva. Kusalānanti sadisakusalānaṃ. Abyākatānanti idaṃ pana kusalānantaraṃ tadārammaṇabhavaṅgaphalasamāpattivasena vuttaṃ. Akusalamūlake abyākatānanti tadārammaṇabhavaṅgasaṅkhātānaññeva. Abyākatamūlake abyākatānanti āvajjanajavanavasena vā bhavaṅgavasena vā pavattānaṃ kiriyavipākābyākatānaṃ kiriyamanodhātuto paṭṭhāya pana yāva voṭṭhabbanakiccā manoviññāṇadhātu, tāva pavattesu vīthicittesupi ayaṃ nayo labbhateva. Kusalānanti pañcadvāre voṭṭhabbanānantarānaṃ manodvāre āvajjanāntarānaṃ paṭhamajavanakusalānaṃ. Akusalānanti padepi eseva nayo. Yesaṃ yesanti idaṃ sabbesampi anantarapaccayadhammānaṃ. Saṅkhepalakkhaṇanti ayaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā.
อยํ ปน อนนฺตรปจฺจโย นาม ฐเปตฺวา นิพฺพานํ จตุภูมโก อรูปธมฺมราสิเยวาติ เวทิตโพฺพฯ โส ชาติวเสน กุสลากุสลวิปากกิริยโต จตุธา ภิชฺชติฯ ตตฺถ กุสโล กามาวจราทิเภทโต จตุพฺพิโธ โหติ, อกุสโล กามาวจโรว วิปาโก จตุภูมโก, กิริยานนฺตรปจฺจโย ปน เต ภูมโกติ เอวเมตฺถ นานปฺปการเภทโต วิญฺญาตโพฺพ วินิจฺฉโยฯ
Ayaṃ pana anantarapaccayo nāma ṭhapetvā nibbānaṃ catubhūmako arūpadhammarāsiyevāti veditabbo. So jātivasena kusalākusalavipākakiriyato catudhā bhijjati. Tattha kusalo kāmāvacarādibhedato catubbidho hoti, akusalo kāmāvacarova vipāko catubhūmako, kiriyānantarapaccayo pana te bhūmakoti evamettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.
เอวํ ภิเนฺน ปเนตฺถ กามาวจรกุสโล อตฺตนา สทิสเสฺสว กามาวจรกุสลสฺส อนนฺตรปจฺจโย โหติฯ ญาณสมฺปยุตฺตกามาวจรกุสโล ปน รูปาวจรกุสลสฺส อรูปาวจรกุสลสฺส โลกุตฺตรกุสลสฺสาติ อิเมสํ ติณฺณํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติฯ กามาวจรกุสโล จ กามาวจรวิปากสฺส, รูปาวจรารูปาวจรวิปากสฺส, ญาณสมฺปยุโตฺต โลกุตฺตรวิปากสฺสาปีติ อิเมสํ จตุนฺนํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติฯ รูปาวจรกุสโล รูปาวจรกุสลสฺส, ญาณสมฺปยุตฺตกามาวจรวิปากสฺส, รูปาวจรวิปากสฺสาติ อิเมสํ ติณฺณํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติฯ อรูปาวจรกุสโล เตสํ ทฺวินฺนํ วิปากานํ อตฺตโน กุสลสฺส วิปากสฺส จาติ อวิเสเสน จตุนฺนํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติฯ วิเสเสน ปเนตฺถ เนวสญฺญานาสญฺญายตนกุสโล อนาคามิผลสงฺขาตสฺส โลกุตฺตรวิปากสฺสปิ อนนฺตรปจฺจโย โหติฯ โลกุตฺตรกุสโล โลกุตฺตรวิปากเสฺสว อนนฺตรปจฺจโย โหติฯ อกุสโล อวิเสเสน อกุสลสฺส เจว กุสลากุสลวิปากสฺส จฯ วิเสเสน ปเนตฺถ สุขมชฺฌตฺตเวทนาสมฺปยุโตฺต อกุสโล รูปาวจรารูปาวจรวิปากสฺสาปีติ อิเมสํ จตุนฺนํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติฯ
Evaṃ bhinne panettha kāmāvacarakusalo attanā sadisasseva kāmāvacarakusalassa anantarapaccayo hoti. Ñāṇasampayuttakāmāvacarakusalo pana rūpāvacarakusalassa arūpāvacarakusalassa lokuttarakusalassāti imesaṃ tiṇṇaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti. Kāmāvacarakusalo ca kāmāvacaravipākassa, rūpāvacarārūpāvacaravipākassa, ñāṇasampayutto lokuttaravipākassāpīti imesaṃ catunnaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti. Rūpāvacarakusalo rūpāvacarakusalassa, ñāṇasampayuttakāmāvacaravipākassa, rūpāvacaravipākassāti imesaṃ tiṇṇaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti. Arūpāvacarakusalo tesaṃ dvinnaṃ vipākānaṃ attano kusalassa vipākassa cāti avisesena catunnaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti. Visesena panettha nevasaññānāsaññāyatanakusalo anāgāmiphalasaṅkhātassa lokuttaravipākassapi anantarapaccayo hoti. Lokuttarakusalo lokuttaravipākasseva anantarapaccayo hoti. Akusalo avisesena akusalassa ceva kusalākusalavipākassa ca. Visesena panettha sukhamajjhattavedanāsampayutto akusalo rūpāvacarārūpāvacaravipākassāpīti imesaṃ catunnaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti.
กามาวจรวิปากสฺส ญาณสมฺปยุโตฺต วา ญาณวิปฺปยุโตฺต วา วิปาโก กามาวจรกิริยาวชฺชนสฺส, ญาณสมฺปยุตฺตวิปาโก ปเนตฺถ ปฎิสนฺธิวเสน อุปฺปชฺชมานสฺส รูปาวจรารูปาวจรวิปากสฺสาปีติ อิเมสํ จตุนฺนํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติฯ รูปาวจรวิปาโก สเหตุกกามาวจรวิปากสฺส รูปาวจรารูปาวจรวิปากสฺส กามาวจรกิริยาวชฺชนสฺสาติ อิเมสํ จตุนฺนํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติฯ อรูปาวจรวิปาโก ติเหตุกกามาวจรวิปากสฺส อรูปาวจรวิปากสฺส กามาวจรกิริยาวชฺชนสฺสาติ ติณฺณํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติฯ โลกุตฺตรวิปาโก ติเหตุกกามาวจรวิปากสฺส รูปาวจรารูปาวจรโลกุตฺตรวิปากสฺสาติ จตุนฺนํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติฯ
Kāmāvacaravipākassa ñāṇasampayutto vā ñāṇavippayutto vā vipāko kāmāvacarakiriyāvajjanassa, ñāṇasampayuttavipāko panettha paṭisandhivasena uppajjamānassa rūpāvacarārūpāvacaravipākassāpīti imesaṃ catunnaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti. Rūpāvacaravipāko sahetukakāmāvacaravipākassa rūpāvacarārūpāvacaravipākassa kāmāvacarakiriyāvajjanassāti imesaṃ catunnaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti. Arūpāvacaravipāko tihetukakāmāvacaravipākassa arūpāvacaravipākassa kāmāvacarakiriyāvajjanassāti tiṇṇaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti. Lokuttaravipāko tihetukakāmāvacaravipākassa rūpāvacarārūpāvacaralokuttaravipākassāti catunnaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti.
กามาวจรกิริยํ กามาวจรกุสลากุสลสฺส จตุภูมกวิปากสฺส เตภูมกกิริยสฺสาติ นวนฺนํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติฯ รูปาวจรกิริยํ ติเหตุกกามาวจรวิปากสฺส รูปาวจรวิปากสฺส รูปาวจรกิริยสฺสาติ ติณฺณํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติฯ อรูปาวจรกิริยํ ติเหตุกกามาวจรวิปากสฺส รูปาวจรารูปาวจรโลกุตฺตรวิปากสฺส อรูปาวจรกิริยสฺสาติ ปญฺจนฺนํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหตีติฯ เอวเมตฺถ ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ วิญฺญาตโพฺพ วินิจฺฉโยติฯ
Kāmāvacarakiriyaṃ kāmāvacarakusalākusalassa catubhūmakavipākassa tebhūmakakiriyassāti navannaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti. Rūpāvacarakiriyaṃ tihetukakāmāvacaravipākassa rūpāvacaravipākassa rūpāvacarakiriyassāti tiṇṇaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hoti. Arūpāvacarakiriyaṃ tihetukakāmāvacaravipākassa rūpāvacarārūpāvacaralokuttaravipākassa arūpāvacarakiriyassāti pañcannaṃ rāsīnaṃ anantarapaccayo hotīti. Evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.
อนนฺตรปจฺจยนิเทฺทสวณฺณนาฯ
Anantarapaccayaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ปฎฺฐานปาฬิ • Paṭṭhānapāḷi / (๒) ปจฺจยนิเทฺทโส • (2) Paccayaniddeso
