| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
३. अनन्तरापयुत्तकथावण्णना
3. Anantarāpayuttakathāvaṇṇanā
६६०-६६२. इदानि अनन्तरापयुत्तकथा नाम होति। तत्थ अनन्तरापयुत्तो नाम येन खन्धभेदतो अनन्तरा विपाकदायकं मातुघातादि आनन्तरियकम्मं आणत्तं। तत्थ यस्स नियताय आणत्तिया आणत्तो तं कम्मं करिस्सति, सो अत्थसाधिकाय चेतनाय उप्पादितत्ता मिच्छत्तनियतो होति, अभब्बो सम्मत्तनियामं ओक्कमितुं। यस्स अनियताय आणत्तिया आणत्तो तं कम्मं करिस्सति, सो अत्थसाधिकाय चेतनाय अनुप्पादितत्ता न मिच्छत्तनियतो, भब्बो सम्मत्तनियामं ओक्कमितुन्ति इदं सकसमये सन्निट्ठानं। येसं पन ‘‘अनियतायपि आणत्तिया अभब्बोयेव सम्मत्तनियामं ओक्कमितु’’न्ति लद्धि, सेय्यथापि उत्तरापथकानं; तेसं तं लद्धिं भिन्दितुं सकवादी पुब्बपक्खं दत्वा अनन्तरापयुत्तोति परवादिना अत्तानं पुच्छापेति। तेनेत्थ पठमपुच्छा परवादिस्स, अत्थसाधिकचेतनाय अभावं सन्धाय पटिञ्ञा सकवादिस्स। ततो परवादी मातुघातादिकम्मस्स आणत्तत्ताव ‘‘सो मिच्छत्तनियतो’’ति मञ्ञति। तस्मा मिच्छत्तनियामञ्चाति पञ्हं पुच्छति। सकवादी पन एकस्स पुग्गलस्स द्विन्नं नियामानं अनोक्कन्तिमत्तमेव सन्धाय न हेवन्ति पटिक्खिपति।
660. Idāni anantarāpayuttakathā nāma hoti. Tattha anantarāpayutto nāma yena khandhabhedato anantarā vipākadāyakaṃ mātughātādi ānantariyakammaṃ āṇattaṃ. Tattha yassa niyatāya āṇattiyā āṇatto taṃ kammaṃ karissati, so atthasādhikāya cetanāya uppāditattā micchattaniyato hoti, abhabbo sammattaniyāmaṃ okkamituṃ. Yassa aniyatāya āṇattiyā āṇatto taṃ kammaṃ karissati, so atthasādhikāya cetanāya anuppāditattā na micchattaniyato, bhabbo sammattaniyāmaṃ okkamitunti idaṃ sakasamaye sanniṭṭhānaṃ. Yesaṃ pana ‘‘aniyatāyapi āṇattiyā abhabboyeva sammattaniyāmaṃ okkamitu’’nti laddhi, seyyathāpi uttarāpathakānaṃ; tesaṃ taṃ laddhiṃ bhindituṃ sakavādī pubbapakkhaṃ datvā anantarāpayuttoti paravādinā attānaṃ pucchāpeti. Tenettha paṭhamapucchā paravādissa, atthasādhikacetanāya abhāvaṃ sandhāya paṭiññā sakavādissa. Tato paravādī mātughātādikammassa āṇattattāva ‘‘so micchattaniyato’’ti maññati. Tasmā micchattaniyāmañcāti pañhaṃ pucchati. Sakavādī pana ekassa puggalassa dvinnaṃ niyāmānaṃ anokkantimattameva sandhāya na hevanti paṭikkhipati.
ननु तं कम्मन्ति मातुघातादिकम्मं। तत्थ अनियताणत्तिं सन्धाय ‘‘आमन्ता’’ति पटिञ्ञा सकवादिस्स। अनियतम्पि हि आणत्तिं पयोजेत्वा ठितस्स ‘‘अननुच्छविकं मया कत’’न्ति कुक्कुच्चं उप्पज्जतेव, विप्पटिसारो जायतेव। हञ्चीतिआदि कुक्कुच्चुप्पत्तिमत्तं गहेत्वा परवादिना लद्धिपतिट्ठापनत्थं वुत्तं।
Nanu taṃ kammanti mātughātādikammaṃ. Tattha aniyatāṇattiṃ sandhāya ‘‘āmantā’’ti paṭiññā sakavādissa. Aniyatampi hi āṇattiṃ payojetvā ṭhitassa ‘‘ananucchavikaṃ mayā kata’’nti kukkuccaṃ uppajjateva, vippaṭisāro jāyateva. Hañcītiādi kukkuccuppattimattaṃ gahetvā paravādinā laddhipatiṭṭhāpanatthaṃ vuttaṃ.
६६१. इदानि यस्स अनियताणत्तिकस्सापि अनन्तरापयुत्तस्स परवादिना सम्मत्तनियामोक्कमनं पटिसिद्धं, तमेव पुग्गलं गहेत्वा अनन्तरापयुत्तो पुग्गलो अभब्बोति पुच्छा सकवादिस्स, अत्तनो लद्धिवसेन पटिञ्ञा इतरस्स। अथ नं सकवादी ‘‘अभब्बो नाम मातुघातादिकम्मानं कारको, किं ते तेन तानि कम्मानि कतानी’’ति चोदेतुं माता जीविता वोरोपितातिआदिमाह। इतरो तेसं वत्थूनं अरोगताय तथारूपं किरियं अपस्सन्तो ‘‘न हेव’’न्ति पटिक्खिपति।
661. Idāni yassa aniyatāṇattikassāpi anantarāpayuttassa paravādinā sammattaniyāmokkamanaṃ paṭisiddhaṃ, tameva puggalaṃ gahetvā anantarāpayuttopuggalo abhabboti pucchā sakavādissa, attano laddhivasena paṭiññā itarassa. Atha naṃ sakavādī ‘‘abhabbo nāma mātughātādikammānaṃ kārako, kiṃ te tena tāni kammāni katānī’’ti codetuṃ mātā jīvitā voropitātiādimāha. Itaro tesaṃ vatthūnaṃ arogatāya tathārūpaṃ kiriyaṃ apassanto ‘‘na heva’’nti paṭikkhipati.
तं कम्मं पटिसंहरित्वाति अनियताणत्तिकम्मं सन्धाय वुत्तं। तञ्हि ‘‘मा खो मया आणत्तं आकासी’’ति आणत्तं निवारेन्तेन पटिसंहटं नाम होति। पटिसंहटत्तायेव चेत्थ कुक्कुच्चं पटिविनोदितं, विप्पटिसारो पटिविनीतो नाम होति। एवं सन्तेपि पनेत्थ पुरिमाणत्तियायेव नियतभावं मञ्ञमानो परवादी ‘‘आमन्ता’’ति पटिजानाति। अथ नं सकवादी तस्स कम्मस्स पटिसंहटभावं सम्पटिच्छापेत्वा अत्तनो लद्धिं पतिट्ठापेत्वा हञ्चीतिआदिमाह।
Taṃ kammaṃ paṭisaṃharitvāti aniyatāṇattikammaṃ sandhāya vuttaṃ. Tañhi ‘‘mā kho mayā āṇattaṃ ākāsī’’ti āṇattaṃ nivārentena paṭisaṃhaṭaṃ nāma hoti. Paṭisaṃhaṭattāyeva cettha kukkuccaṃ paṭivinoditaṃ, vippaṭisāro paṭivinīto nāma hoti. Evaṃ santepi panettha purimāṇattiyāyeva niyatabhāvaṃ maññamāno paravādī ‘‘āmantā’’ti paṭijānāti. Atha naṃ sakavādī tassa kammassa paṭisaṃhaṭabhāvaṃ sampaṭicchāpetvā attano laddhiṃ patiṭṭhāpetvā hañcītiādimāha.
६६२. पुन अनन्तरापयुत्तोति परियोसानपञ्हे पठमपञ्हे विय पुच्छा परवादिस्स, पटिञ्ञा सकवादिस्स। ननु तं कम्मन्ति अनुयोगो परवादिस्स, पटिसंहटकालतो पुब्बे पयुत्तकालं सन्धाय पटिञ्ञा सकवादिस्स। पयुत्तपुब्बतामत्तं गहेत्वा अनियताणत्तिवसेन हञ्चीति लद्धिपतिट्ठापनं परवादिस्स। अयं पन लद्धि अयोनिसो पतिट्ठितत्ता अप्पतिट्ठिताव होतीति।
662. Puna anantarāpayuttoti pariyosānapañhe paṭhamapañhe viya pucchā paravādissa, paṭiññā sakavādissa. Nanu taṃ kammanti anuyogo paravādissa, paṭisaṃhaṭakālato pubbe payuttakālaṃ sandhāya paṭiññā sakavādissa. Payuttapubbatāmattaṃ gahetvā aniyatāṇattivasena hañcīti laddhipatiṭṭhāpanaṃ paravādissa. Ayaṃ pana laddhi ayoniso patiṭṭhitattā appatiṭṭhitāva hotīti.
अनन्तरापयुत्तकथावण्णना।
Anantarāpayuttakathāvaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / कथावत्थुपाळि • Kathāvatthupāḷi / (१२८) ३. अनन्तरापयुत्तकथा • (128) 3. Anantarāpayuttakathā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ३. अनन्तरापयुत्तकथावण्णना • 3. Anantarāpayuttakathāvaṇṇanā
