| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
၃၂. အာနန္တရိကသမာဓိဉာဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
32. Ānantarikasamādhiñāṇaniddesavaṇṇanā
၈၀. အာနန္တရိကသမာဓိဉာဏနိဒ္ဒေသေ နေက္ခမ္မဝသေနာတိအာဒီသု နေက္ခမ္မအဗ္ယာပာဒအာလောကသညာအဝိက္ခေပဓမ္မဝဝတ္ထာနဉာဏပာမောဇ္ဇာနိ သုက္ခဝိပသ္သကသ္သ ဥပစာရဇ္ဈာနသမ္ပယုတ္တာ တသ္သ တသ္သ ကိလေသသ္သ ဝိပက္ခဘူတာ သတ္တ ဓမ္မာ ဧကစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ ဧဝ။ စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတာ အဝိက္ခေပောတိ ဧကဂ္ဂသ္သ ဘာဝော ဧကဂ္ဂတာ, နာနာရမ္မဏေ န ဝိက္ခိပတိ တေန စိတ္တန္တိ အဝိက္ခေပော, စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတာသင္ခာတော အဝိက္ခေပောတိ အတ္ထော။ သမာဓီတိ ဧကာရမ္မဏေ သမံ အာဓီယတိ တေန စိတ္တန္တိ သမာဓိ နာမာတိ အတ္ထော။ တသ္သ သမာဓိသ္သ ဝသေနာတိ ဥပစာရသမာဓိနာပိ သမာဟိတစိတ္တသ္သ ယထာဘူတာဝဗောဓတော ဝုတ္တပ္ပကာရသ္သ သမာဓိသ္သ ဝသေန။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဉာဏန္တိ မဂ္ဂဉာဏံ ယထာက္ကမေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ခီယန္တီတိ သမုစ္ဆေဒဝသေန ခီယန္တိ။ ဣတီတိ ဝုတ္တပ္ပကာရသ္သ အတ္ထသ္သ နိဂမနံ။ ပဌမံ သမထောတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ သမာဓိ ဟောတိ။ ပစ္ဆာ ဉာဏန္တိ အပရဘာဂေ မဂ္ဂက္ခဏေ ဉာဏံ ဟောတိ။
80. Ānantarikasamādhiñāṇaniddese nekkhammavasenātiādīsu nekkhammaabyāpādaālokasaññāavikkhepadhammavavatthānañāṇapāmojjāni sukkhavipassakassa upacārajjhānasampayuttā tassa tassa kilesassa vipakkhabhūtā satta dhammā ekacittasampayuttā eva. Cittassa ekaggatā avikkhepoti ekaggassa bhāvo ekaggatā, nānārammaṇe na vikkhipati tena cittanti avikkhepo, cittassa ekaggatāsaṅkhāto avikkhepoti attho. Samādhīti ekārammaṇe samaṃ ādhīyati tena cittanti samādhi nāmāti attho. Tassa samādhissa vasenāti upacārasamādhināpi samāhitacittassa yathābhūtāvabodhato vuttappakārassa samādhissa vasena. Uppajjati ñāṇanti maggañāṇaṃ yathākkamena uppajjati. Khīyantīti samucchedavasena khīyanti. Itīti vuttappakārassa atthassa nigamanaṃ. Paṭhamaṃ samathoti pubbabhāge samādhi hoti. Pacchā ñāṇanti aparabhāge maggakkhaṇe ñāṇaṃ hoti.
ကာမာသဝောတိ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂော။ ဘဝာသဝောတိ ရူပာရူပဘဝေသု ဆန္ဒရာဂော ဈာနနိကန္တိ သသ္သတဒိဋ္ဌိသဟဇာတော ရာဂော ဘဝဝသေန ပတ္ထနာ။ ဒိဋ္ဌာသဝောတိ ဒ္ဝာသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော။ အဝိဇ္ဇာသဝောတိ ဒုက္ခာဒီသု အဋ္ဌသု ဌာနေသု အညာဏံ။ ဘုမ္မဝစနေန ဩကာသပုစ္ဆံ ကတ္ဝာ ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂေနာ’’တိအာဒိနာ အာသဝက္ခယကရေန မဂ္ဂေန အာသဝက္ခယံ ဒသ္သေတ္ဝာ ‘‘ဧတ္ထာ’’တိ ဩကာသဝိသ္သဇ္ဇနံ ကတံ, မဂ္ဂက္ခဏေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနဝသေသောတိ နတ္ထိ ဧတသ္သ အဝသေသောတိ အနဝသေသော။ အပာယဂမနီယောတိ နိရယတိရစ္ဆာနယောနိပေတ္တိဝိသယာသုရကာယာ စတ္တာရော သုခသင္ခာတာ အယာ အပေတတ္တာ အပာယာ, ယသ္သ သံဝိဇ္ဇတိ , တံ ပုဂ္ဂလံ အပာယေ ဂမေတီတိ အပာယဂမနီယော။ အာသဝက္ခယကထာ ဒုဘတောဝုဋ္ဌာနကထာယံ ဝုတ္တာ။
Kāmāsavoti pañcakāmaguṇikarāgo. Bhavāsavoti rūpārūpabhavesu chandarāgo jhānanikanti sassatadiṭṭhisahajāto rāgo bhavavasena patthanā. Diṭṭhāsavoti dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo. Avijjāsavoti dukkhādīsu aṭṭhasu ṭhānesu aññāṇaṃ. Bhummavacanena okāsapucchaṃ katvā ‘‘sotāpattimaggenā’’tiādinā āsavakkhayakarena maggena āsavakkhayaṃ dassetvā ‘‘etthā’’ti okāsavissajjanaṃ kataṃ, maggakkhaṇeti vuttaṃ hoti. Anavasesoti natthi etassa avasesoti anavaseso. Apāyagamanīyoti nirayatiracchānayonipettivisayāsurakāyā cattāro sukhasaṅkhātā ayā apetattā apāyā, yassa saṃvijjati , taṃ puggalaṃ apāye gametīti apāyagamanīyo. Āsavakkhayakathā dubhatovuṭṭhānakathāyaṃ vuttā.
အဝိက္ခေပဝသေနာတိ ပဝတ္တမာနသ္သ သမာဓိသ္သ ဥပနိသ္သယဘူတသမာဓိဝသေန။ ပထဝီကသိဏဝသေနာတိအာဒီသု ဒသ ကသိဏာနိ တဒာရမ္မဏိကအပ္ပနာသမာဓိဝသေန ဝုတ္တာနိ, ဗုဒ္ဓာနုသ္သတိအာဒယော မရဏသ္သတိ ဥပသမာနုသ္သတိ စ ဥပစာရဇ္ဈာနဝသေန ဝုတ္တာ, အာနာပာနသ္သတိ ကာယဂတာသတိ စ အပ္ပနာသမာဓိဝသေန ဝုတ္တာ, ဒသ အသုဘာ ပဌမဇ္ဈာနဝသေန ဝုတ္တာ။
Avikkhepavasenāti pavattamānassa samādhissa upanissayabhūtasamādhivasena. Pathavīkasiṇavasenātiādīsu dasa kasiṇāni tadārammaṇikaappanāsamādhivasena vuttāni, buddhānussatiādayo maraṇassati upasamānussati ca upacārajjhānavasena vuttā, ānāpānassati kāyagatāsati ca appanāsamādhivasena vuttā, dasa asubhā paṭhamajjhānavasena vuttā.
ဗုဒ္ဓံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုသ္သတိ ဗုဒ္ဓာနုသ္သတိ။ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝာ အရဟ’’န္တိအာဒိဗုဒ္ဓဂုဏာရမ္မဏာယ (မ. နိ. ၁.၇၄; အ. နိ. ၃.၇၁; ၉.၂၇) သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ, တသ္သာ ဗုဒ္ဓာနုသ္သတိယာ ဝသေန။ တထာ ဓမ္မံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုသ္သတိ ဓမ္မာနုသ္သတိ။ ‘‘သ္ဝာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော’’တိအာဒိဓမ္မဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သင္ဃံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုသ္သတိ သင္ဃာနုသ္သတိ။ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင္ဃော’’တိအာဒိသင္ဃဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သီလံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုသ္သတိ သီလာနုသ္သတိ။ အတ္တနော အခဏ္ဍတာဒိသီလဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ စာဂံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုသ္သတိ စာဂာနုသ္သတိ။ အတ္တနော မုတ္တစာဂတာဒိစာဂဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဒေဝတာ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုသ္သတိ ဒေဝတာနုသ္သတိ။ ဒေဝတာ သက္ခိဋ္ဌာနေ ဌပေတ္ဝာ အတ္တနော သဒ္ဓာဒိဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ အာနာပာနေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ သတိ အာနာပာနသ္သတိ။ အာနာပာနနိမိတ္တာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ မရဏံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ သတိ မရဏသ္သတိ။ ဧကဘဝပရိယာပန္နဇီဝိတိန္ဒ္ရိယုပစ္ဆေဒသင္ခာတမရဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ကုစ္ဆိတာနံ ကေသာဒီနံ ပဋိကူလာနံ အာယတ္တာ အာကရတ္တာ ကာယောတိသင္ခာတေ သရီရေ ဂတာ ပဝတ္တာ, တာဒိသံ ဝာ ကာယံ ဂတာ သတိ ကာယဂတာသတိ။ ‘‘ကာယဂတသတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ရသ္သံ အကတ္ဝာ ‘‘ကာယဂတာသတီ’’တိ ဝုတ္တာ။ တထေဝ ဣဓာပိ ကာယဂတာသတိဝသေနာတိ ဝုတ္တံ။ ကေသာဒိကေသု ကာယကောဋ္ဌာသေသု ပဋိကူလနိမိတ္တာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဥပသမံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုသ္သတိ ဥပသမာနုသ္သတိ။ သဗ္ဗဒုက္ခူပသမာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဒသ အသုဘာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထာ။
Buddhaṃ ārabbha uppannā anussati buddhānussati. ‘‘Itipi so bhagavā araha’’ntiādibuddhaguṇārammaṇāya (ma. ni. 1.74; a. ni. 3.71; 9.27) satiyā etaṃ adhivacanaṃ, tassā buddhānussatiyā vasena. Tathā dhammaṃ ārabbha uppannā anussati dhammānussati. ‘‘Svākkhāto bhagavatā dhammo’’tiādidhammaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Saṅghaṃ ārabbha uppannā anussati saṅghānussati. ‘‘Suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’’tiādisaṅghaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Sīlaṃ ārabbha uppannā anussati sīlānussati. Attano akhaṇḍatādisīlaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Cāgaṃ ārabbha uppannā anussati cāgānussati. Attano muttacāgatādicāgaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Devatā ārabbha uppannā anussati devatānussati. Devatā sakkhiṭṭhāne ṭhapetvā attano saddhādiguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Ānāpāne ārabbha uppannā sati ānāpānassati. Ānāpānanimittārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Maraṇaṃ ārabbha uppannā sati maraṇassati. Ekabhavapariyāpannajīvitindriyupacchedasaṅkhātamaraṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Kucchitānaṃ kesādīnaṃ paṭikūlānaṃ āyattā ākarattā kāyotisaṅkhāte sarīre gatā pavattā, tādisaṃ vā kāyaṃ gatā sati kāyagatāsati. ‘‘Kāyagatasatī’’ti vattabbe rassaṃ akatvā ‘‘kāyagatāsatī’’ti vuttā. Tatheva idhāpi kāyagatāsativasenāti vuttaṃ. Kesādikesu kāyakoṭṭhāsesu paṭikūlanimittārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Upasamaṃ ārabbha uppannā anussati upasamānussati. Sabbadukkhūpasamārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Dasa asubhā heṭṭhā vuttatthā.
၈၁. ဒီဃံ အသ္သာသဝသေနာတိအာဒီနိ အပ္ပနူပစာရသမာဓိဘေဒံယေဝ ဒသ္သေတုံ ဝုတ္တာနိ။ ဒီဃံ အသ္သာသဝသေနာတိ ဒီဃန္တိ ဝုတ္တအသ္သာသဝသေန။ ‘‘ဒီဃံ ဝာ အသ္သသန္တော ဒီဃံ အသ္သသာမီတိ ပဇာနာတီ’’တိ (ဒီ. နိ. ၂.၃၇၄; မ. နိ. ၁.၁၀၇; ၃.၁၄၈) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ သဗ္ဗကာယပဋိသံဝေဒီတိ သဗ္ဗသ္သ အသ္သာသပသ္သာသကာယသ္သ ပဋိသံဝေဒီ။ ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရန္တိ ဩဠာရိကံ အသ္သာသပသ္သာသင္ခာတံ ကာယသင္ခာရံ ပသ္သမ္ဘေန္တော ဝူပသမေန္တော။ ‘‘ဒီဃံ ရသ္သံ သဗ္ဗကာယပဋိသံဝေဒီ ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရ’’န္တိ ဣမိနာဝ စတုက္ကေန အပ္ပနာသမာဓိ ဝုတ္တော။ ပီတိပဋိသံဝေဒီတိ ပီတိံ ပာကဋံ ကရောန္တော။ စိတ္တသင္ခာရပဋိသံဝေဒီတိ သညာဝေဒနာသင္ခာတံ စိတ္တသင္ခာရံ ပာကဋံ ကရောန္တော။ အဘိပ္ပမောဒယံ စိတ္တန္တိ စိတ္တံ မောဒေန္တော။ သမာဒဟံ စိတ္တန္တိ အာရမ္မဏေ စိတ္တံ သမံ ဌပေန္တော။ ဝိမောစယံ စိတ္တန္တိ စိတ္တံ နီဝရဏာဒီဟိ ဝိမောစေန္တော။ ပီတိပဋိသံဝေဒီ သုခပဋိသံဝေဒီ စိတ္တသင္ခာရပဋိသံဝေဒီ ပသ္သမ္ဘယံ စိတ္တသင္ခာရန္တိ စတုက္ကဉ္စ စိတ္တပဋိသံဝေဒီ အဘိပ္ပမောဒယံ စိတ္တံ သမာဒဟံ စိတ္တံ ဝိမောစယံ စိတ္တန္တိ စတုက္ကဉ္စ အပ္ပနာသမာဓိဝသေန ဝိပသ္သနာသမ္ပယုတ္တသမာဓိဝသေန စ ဝုတ္တာနိ။ အနိစ္စာနုပသ္သီတိ အနိစ္စာနုပသ္သနာဝသေန။ ဝိရာဂာနုပသ္သီတိ နိဗ္ဗိဒာနုပသနာဝသေန။ နိရောဓာနုပသ္သီတိ ဘင္ဂာနုပသ္သနာဝသေန။ ပဋိနိသ္သဂ္ဂာနုပသ္သီတိ ဝုဋ္ဌာနဂာမိနီဝိပသ္သနာဝသေန။ သာ ဟိ တဒင္ဂဝသေန သဒ္ဓိံ ခန္ဓာဘိသင္ခာရေဟိ ကိလေသေ ပရိစ္စဇတိ။ သင္ခတဒောသဒသ္သနေန စ တဗ္ဗိပရီတေ နိဗ္ဗာနေ တန္နိန္နတာယ ပက္ခန္ဒတိ။ ဣဒံ စတုက္ကံ ဝိပသ္သနာသမ္ပယုတ္တသမာဓိဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ အသ္သာသဝသေန ပသ္သာသဝသေနာတိ စေတ္ထ အသ္သာသပသ္သာသပဝတ္တိမတ္တံ ဂဟေတ္ဝာ ဝုတ္တံ, န တဒာရမ္မဏကရဏဝသေန။ ဝိတ္ထာရော ပနေတ္ထ အာနာပာနကထာယံ အာဝိဘဝိသ္သတိ။
81.Dīghaṃassāsavasenātiādīni appanūpacārasamādhibhedaṃyeva dassetuṃ vuttāni. Dīghaṃ assāsavasenāti dīghanti vuttaassāsavasena. ‘‘Dīghaṃ vā assasanto dīghaṃ assasāmīti pajānātī’’ti (dī. ni. 2.374; ma. ni. 1.107; 3.148) hi vuttaṃ. Esa nayo sesesupi. Sabbakāyapaṭisaṃvedīti sabbassa assāsapassāsakāyassa paṭisaṃvedī. Passambhayaṃ kāyasaṅkhāranti oḷārikaṃ assāsapassāsaṅkhātaṃ kāyasaṅkhāraṃ passambhento vūpasamento. ‘‘Dīghaṃ rassaṃ sabbakāyapaṭisaṃvedī passambhayaṃ kāyasaṅkhāra’’nti imināva catukkena appanāsamādhi vutto. Pītipaṭisaṃvedīti pītiṃ pākaṭaṃ karonto. Cittasaṅkhārapaṭisaṃvedīti saññāvedanāsaṅkhātaṃ cittasaṅkhāraṃ pākaṭaṃ karonto. Abhippamodayaṃ cittanti cittaṃ modento. Samādahaṃ cittanti ārammaṇe cittaṃ samaṃ ṭhapento. Vimocayaṃ cittanti cittaṃ nīvaraṇādīhi vimocento. Pītipaṭisaṃvedī sukhapaṭisaṃvedī cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī passambhayaṃ cittasaṅkhāranti catukkañca cittapaṭisaṃvedī abhippamodayaṃ cittaṃ samādahaṃ cittaṃ vimocayaṃ cittanti catukkañca appanāsamādhivasena vipassanāsampayuttasamādhivasena ca vuttāni. Aniccānupassīti aniccānupassanāvasena. Virāgānupassīti nibbidānupasanāvasena. Nirodhānupassīti bhaṅgānupassanāvasena. Paṭinissaggānupassīti vuṭṭhānagāminīvipassanāvasena. Sā hi tadaṅgavasena saddhiṃ khandhābhisaṅkhārehi kilese pariccajati. Saṅkhatadosadassanena ca tabbiparīte nibbāne tanninnatāya pakkhandati. Idaṃ catukkaṃ vipassanāsampayuttasamādhivaseneva vuttaṃ. Assāsavasena passāsavasenāti cettha assāsapassāsapavattimattaṃ gahetvā vuttaṃ, na tadārammaṇakaraṇavasena. Vitthāro panettha ānāpānakathāyaṃ āvibhavissati.
အာနန္တရိကသမာဓိဉာဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Ānantarikasamādhiñāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂပာဠိ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ၃၂. အာနန္တရိကသမာဓိဉာဏနိဒ္ဒေသော • 32. Ānantarikasamādhiñāṇaniddeso
