| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Ānāpānassatisamādhikathāvaṇṇanā
೧೬೫. ದಸಾನುಸ್ಸತೀಸು ಅನ್ತೋಗಧಾಪಿ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿ ತದಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಬಹೂನಂ ಸಪ್ಪಾಯತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುನ ಗಹಿತಾ। ತಥಾ ಹಿ ತಂ ಭಗವಾ ತೇಸಂ ದೇಸೇಸಿ। ಆಹಾರೇ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಸಞ್ಞಾ ಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸದಿಸಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಪನ ಆರುಪ್ಪಾ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಾನಂ ಅನನುರೂಪಾತಿ ತೇಸಂ ಇಧ ಅಗ್ಗಹಣಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಞ್ಞಂ ಪರಿಯಾಯನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಾಧಿಗಮತ್ಥಾಯ ಅಞ್ಞಂ ಕಾರಣಂ। ಅತ್ಥಯೋಜನಾಕ್ಕಮನ್ತಿ ಅತ್ಥಞ್ಚ ಯೋಜನಾಕ್ಕಮಞ್ಚ। ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನಾತಿ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಸತೀತಿ ಅಪ್ಪಮುಸ್ಸನತಾಯ ತಮೇವ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಪಸ್ಸಾಸಞ್ಚ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಠಾನಂ, ತಥಾ ತಿಟ್ಠನಕಧಮ್ಮೋ ಸತಿ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಾನಿ ಸತಿವಸೇನೇವ ಪುಗ್ಗಲಂ ನಿದ್ದಿಸಿತುಕಾಮೇನ ಯೋ ಅಸ್ಸಸತೀತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಯೋ ಅಸ್ಸಸತಿ, ತಸ್ಸ ಸತಿ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತೀತಿಆದಿನಾ ಅತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಅಕೋಸಲ್ಲಸಮ್ಭೂತೇತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಸಮ್ಭೂತೇ । ಖಣೇನೇವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪವತ್ತಿಕ್ಖಣೇನೇವ। ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪಾದಕಭೂತೋ ಅಯಂ ಸಮಾಧಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗಭಾವಂ ಉಪಗತೋ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅರಿಯಮಗ್ಗವುಡ್ಢಿಪ್ಪತ್ತೋ’’ತಿ। ಓಪಮ್ಮನಿದಸ್ಸನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಉಪಮಾವ ಓಪಮ್ಮಂ, ತಸ್ಸ ನಿದಸ್ಸನಂ।
165. Dasānussatīsu antogadhāpi ānāpānassati tadā bhikkhūnaṃ bahūnaṃ sappāyataṃ dassetuṃ puna gahitā. Tathā hi taṃ bhagavā tesaṃ desesi. Āhāre paṭikkūlasaññā asubhakammaṭṭhānasadisā, cattāro pana āruppā ādikammikānaṃ ananurūpāti tesaṃ idha aggahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Aññaṃ pariyāyanti arahattādhigamatthāya aññaṃ kāraṇaṃ. Atthayojanākkamanti atthañca yojanākkamañca. Assāsavasenāti assāsaṃ ārammaṇaṃ katvāti vuttaṃ hoti. Upaṭṭhānaṃ satīti appamussanatāya tameva assāsaṃ passāsañca upagantvā ṭhānaṃ, tathā tiṭṭhanakadhammo sati nāmāti attho. Idāni sativaseneva puggalaṃ niddisitukāmena yo assasatītiādi vuttaṃ. Tattha yo assasati, tassa sati assāsaṃ upagantvā tiṭṭhatītiādinā attho gahetabbo. Akosallasambhūteti avijjāsambhūte . Khaṇenevāti attano pavattikkhaṇeneva. Ariyamaggassa pādakabhūto ayaṃ samādhi anukkamena vaḍḍhitvā ariyamaggabhāvaṃ upagato viya hotīti āha ‘‘ariyamaggavuḍḍhippatto’’ti. Opammanidassananti ettha upamāva opammaṃ, tassa nidassanaṃ.
ಬಾಹಿರಕಾ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಂ ಜಾನನ್ತಾ ಆದಿತೋ ಚತುಪ್ಪಕಾರಮೇವ ಜಾನನ್ತಿ, ನ ಸಬ್ಬಂ ಸೋಳಸಪ್ಪಕಾರನ್ತಿ ಆಹ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರಇಚ್ಚಾದಿ। ಏವಮಸ್ಸೇತಂ ಸೇನಾಸನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಏವನ್ತಿ ಭಾವನಾಸತಿಯಾ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ನಿಬನ್ಧನೇ ಸತಿಯೇವ, ನಾಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ತೇನ ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿಸ್ಸ ಅರಞ್ಞವಾಸೋ ನಿರತ್ಥಕೋ ಅನನುರೂಪೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅವಸೇಸಸತ್ತವಿಧಸೇನಾಸನನ್ತಿ ‘‘ಪಬ್ಬತಂ ಕನ್ದರಂ ಗಿರಿಗುಹಂ ಸುಸಾನಂ ವನಪತ್ಥಂ ಅಬ್ಭೋಕಾಸಂ ಪಲಾಲಪುಞ್ಜ’’ನ್ತಿ (ವಿಭ॰ ೫೦೮) ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ಉತುತ್ತಯಾನುಕೂಲಂ ಧಾತುಚರಿಯಾನುಕೂಲನ್ತಿ ಗಿಮ್ಹಾನಾದಿಉತುತ್ತಯಸ್ಸ ಸೇಮ್ಹಾದಿಧಾತುತ್ತಯಸ್ಸ ಮೋಹಾದಿಚರಿಯತ್ತಯಸ್ಸ ಚ ಅನುಕೂಲಂ। ನಿಸಜ್ಜಾಯ ದಳ್ಹಭಾವಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕಾಭುಜನೇನ, ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ಪವತ್ತನಸುಖತಂ ಉಪರಿಮಕಾಯಸ್ಸ ಉಜುಕಂ ಠಪನೇನ, ಆರಮ್ಮಣಪರಿಗ್ಗಹೂಪಾಯಂ ಪರಿಮುಖಂ ಸತಿಯಾ ಠಪನೇನ ಉಪದಿಸನ್ತೋ। ನ ಪಣಮನ್ತೀತಿ ನ ಓಣಮನ್ತಿ। ಪರಿಗ್ಗಹಿತನಿಯ್ಯಾನಂ ಸತಿನ್ತಿ ಸಬ್ಬಥಾ ಗಹಿತಂ ಸಮ್ಮೋಸಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ನಿಗ್ಗಮನಸಙ್ಖಾತಂ ಸತಿಂ ಕತ್ವಾ, ಪರಮಂ ಸತಿನೇಪಕ್ಕಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Bāhirakā ānāpānassatiṃ jānantā ādito catuppakārameva jānanti, na sabbaṃ soḷasappakāranti āha sabbappakāraiccādi. Evamassetaṃ senāsananti ettha evanti bhāvanāsatiyā yathāvuttanayena ārammaṇe cittassa nibandhane satiyeva, nāsatīti attho, tena muṭṭhassatissa araññavāso niratthako ananurūpoti dasseti. Avasesasattavidhasenāsananti ‘‘pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñja’’nti (vibha. 508) evaṃ vuttaṃ. Ututtayānukūlaṃ dhātucariyānukūlanti gimhānādiututtayassa semhādidhātuttayassa mohādicariyattayassa ca anukūlaṃ. Nisajjāya daḷhabhāvaṃ pallaṅkābhujanena, assāsapassāsānaṃ pavattanasukhataṃ uparimakāyassa ujukaṃ ṭhapanena, ārammaṇapariggahūpāyaṃ parimukhaṃ satiyā ṭhapanena upadisanto. Na paṇamantīti na oṇamanti. Pariggahitaniyyānaṃ satinti sabbathā gahitaṃ sammosapaṭipakkhato niggamanasaṅkhātaṃ satiṃ katvā, paramaṃ satinepakkaṃ upaṭṭhapetvāti attho.
ಸತೋವಾತಿ ಸತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಏವ। ಬಾತ್ತಿಂಸಾಯ ಆಕಾರೇಹೀತಿ ಚತೂಸು ಚತುಕ್ಕೇಸು ಆಗತಾನಿ ದೀಘರಸ್ಸಾದೀನಿ ಸೋಳಸ ಪದಾನಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸವಸೇನ ದ್ವಿಧಾ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ವುತ್ತೇಹಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರೇಹಿ। ದೀಘಂಅಸ್ಸಾಸವಸೇನಾತಿ ದೀಘಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ, ವಿಭತ್ತಿಅಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ನಿದ್ದೇಸೋ, ದೀಘನ್ತಿ ವಾ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗತಂ ಅವಿಕ್ಖೇಪನ್ತಿ ವಿಕ್ಖೇಪಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವತೋ ‘‘ಅವಿಕ್ಖೇಪೋ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗಭಾವಂ ಪಜಾನತೋ। ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನಾತಿ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀ ಹುತ್ವಾ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ, ‘‘ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸಿಅಸ್ಸಾಸನವಸೇನಾ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ತಸ್ಸ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸಿನೋ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆ ಪಠಮಂ ಬಹಿಮುಖಂ ಸಸನಂ ಅಸ್ಸಾಸೋ, ತತೋ ಅನ್ತೋಮುಖಂ ಪಟಿಸಸನಂ ಪಸ್ಸಾಸೋತಿ ಆಹ ಅಸ್ಸಾಸೋತಿ ಬಹಿನಿಕ್ಖಮನವಾತೋತಿಆದಿ, ಸುತ್ತನ್ತಟ್ಠಕಥಾಸು ಪನ ಆಕಡ್ಢನವಸೇನ ಅನ್ತೋ ಸಸನಂ ಅಸ್ಸಾಸೋ, ಬಹಿ ಪಟಿಸಸನಂ ಪಸ್ಸಾಸೋತಿ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ವುತ್ತಂ।
Satovāti satiyā samannāgato eva. Bāttiṃsāya ākārehīti catūsu catukkesu āgatāni dīgharassādīni soḷasa padāni assāsapassāsavasena dvidhā vibhajitvā vuttehi dvattiṃsākārehi. Dīghaṃassāsavasenāti dīghaassāsavasena, vibhattialopaṃ katvā niddeso, dīghanti vā bhagavatā vuttaassāsavasena. Cittassa ekaggataṃ avikkhepanti vikkhepapaṭipakkhabhāvato ‘‘avikkhepo’’ti laddhanāmaṃ cittassa ekaggabhāvaṃ pajānato. Paṭinissaggānupassī assāsavasenāti paṭinissaggānupassī hutvā assāsavasena, ‘‘paṭinissaggānupassiassāsanavasenā’’ti vā pāṭho, tassa paṭinissaggānupassino assāsavasenāti attho. Ā paṭhamaṃ bahimukhaṃ sasanaṃ assāso, tato antomukhaṃ paṭisasanaṃ passāsoti āha assāsoti bahinikkhamanavātotiādi, suttantaṭṭhakathāsu pana ākaḍḍhanavasena anto sasanaṃ assāso, bahi paṭisasanaṃ passāsoti katvā uppaṭipāṭiyā vuttaṃ.
ತತ್ಥಾತಿ ಬಹಿನಿಕ್ಖಮನಅನ್ತೋಪವಿಸನವಾತೇಸು, ತಸ್ಸ ಚ ಪಠಮಂ ಅಬ್ಭನ್ತರವಾತೋ ನಿಕ್ಖಮತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ‘‘ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಗಬ್ಭಸೇಯ್ಯಕಾನನ್ತಿಆದಿನಾ ದಾರಕಾನಂ ಪವತ್ತಿಕ್ಕಮೇನ ಅಸ್ಸಾಸೋ ಬಹಿನಿಕ್ಖಮನವಾತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದೀಪೇತೀ’’ತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ। ಸುತ್ತನಯೋ ಏವ ಚೇತ್ಥ ‘‘ಅಸ್ಸಾಸಾದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ ಸತಿಯಾ ಅನುಗಚ್ಛತೋ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ವಿಕ್ಖೇಪಗತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಕಾಯೋಪಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಸಾರದ್ಧಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ ಇಞ್ಜಿತಾ ಚ ಫನ್ದಿತಾ ಚ ಪಸ್ಸಾಸಾದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ ಸತಿಯಾ ಅನುಗಚ್ಛತೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಿಕ್ಖೇಪಗತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಕಾಯೋಪಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಸಾರದ್ಧಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ ಇಞ್ಜಿತಾ ಚ ಫನ್ದಿತಾ ಚಾ’’ತಿ ಇಮಾಯ ಪಾಳಿಯಾ ಸಮೇತೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಅದ್ಧಾನವಸೇನಾತಿ ಕಾಲದ್ಧಾನವಸೇನ। ಅಯಞ್ಹಿ ಅದ್ಧಾನ-ಸದ್ದೋ ಕಾಲಸ್ಸ ದೇಸಸ್ಸ ಚ ವಾಚಕೋ। ತತ್ಥ ಯಥಾ ಹೀತಿಆದಿನಾ ದೇಸದ್ಧಾನಂ ಉಪಮಾವಸೇನ ದಸ್ಸಿತಂ। ಇದಾನಿ ತಬ್ಬಿಸಿಟ್ಠಕಾಲದ್ಧಾನವಸೇನ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ದೀಘರಸ್ಸತಂ ಉಪಮೇಯ್ಯವಸೇನ ವಿಭಾವೇತುಂ ಏವನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಾ ಅನೇಕಕಲಾಪಭಾವೇನ। ಏತ್ಥ ಚ ಹತ್ಥಿಆದಿಸರೀರೇ ಸುನಖಾದಿಸರೀರೇ ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ದೇಸದ್ಧಾನವಿಸಿಟ್ಠಕಾಲದ್ಧಾನವಸೇನೇವ ದೀಘರಸ್ಸತಾ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ ಅತ್ತಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ದೀಘಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಸಣಿಕಂ ಪೂರೇತ್ವಾತಿಆದಿವಚನತೋ। ತೇಸನ್ತಿ ಸತ್ತಾನಂ। ತೇತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ। ಇತ್ತರಮದ್ಧಾನನ್ತಿ ಅಪ್ಪಕಂ ಕಾಲಂ। ನವಹಾಕಾರೇಹೀತಿ ಭಾವನಮನುಯುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇನಾಪರಂ ಅಲದ್ಧವಿಸೇಸಸ್ಸ ಕೇವಲಂ ಅದ್ಧಾನವಸೇನ ಆದಿತೋ ವುತ್ತಾ ತಯೋ ಆಕಾರಾ, ತೇ ಚ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಸ್ಸಾಸೋವ, ಕಸ್ಸಚಿ ಪಸ್ಸಾಸೋವ, ಕಸ್ಸಚಿ ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಉಪಟ್ಠಾತೀತಿ ತಿಣ್ಣಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಾ, ತಥಾ ಛನ್ದವಸೇನ ತಯೋ, ತಥಾ ಪಾಮೋಜ್ಜವಸೇನಾತಿ ಇಮೇಹಿ ನವಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ। ಏಕೇನಾಕಾರೇನಾತಿ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಾದೀಸು ಏಕೇನಾಕಾರೇನ।
Tatthāti bahinikkhamanaantopavisanavātesu, tassa ca paṭhamaṃ abbhantaravāto nikkhamatīti iminā sambandho. ‘‘Sabbesampi gabbhaseyyakānantiādinā dārakānaṃ pavattikkamena assāso bahinikkhamanavātoti gahetabbanti dīpetī’’ti keci vadanti. Suttanayo eva cettha ‘‘assāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato ajjhattaṃ vikkhepagatena cittena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca passāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato bahiddhā vikkhepagatena cittena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā cā’’ti imāya pāḷiyā sametīti gahetabbaṃ. Addhānavasenāti kāladdhānavasena. Ayañhi addhāna-saddo kālassa desassa ca vācako. Tattha yathā hītiādinā desaddhānaṃ upamāvasena dassitaṃ. Idāni tabbisiṭṭhakāladdhānavasena assāsapassāsānaṃ dīgharassataṃ upameyyavasena vibhāvetuṃ evantiādi vuttaṃ. Cuṇṇavicuṇṇā anekakalāpabhāvena. Ettha ca hatthiādisarīre sunakhādisarīre ca assāsapassāsānaṃ desaddhānavisiṭṭhakāladdhānavaseneva dīgharassatā vuttāti veditabbā attabhāvasaṅkhātaṃ dīghaṃ addhānaṃ saṇikaṃ pūretvātiādivacanato. Tesanti sattānaṃ. Teti assāsapassāsā. Ittaramaddhānanti appakaṃ kālaṃ. Navahākārehīti bhāvanamanuyuñjantassa pubbenāparaṃ aladdhavisesassa kevalaṃ addhānavasena ādito vuttā tayo ākārā, te ca kassaci assāsova, kassaci passāsova, kassaci tadubhayampi upaṭṭhātīti tiṇṇaṃ puggalānaṃ vasena vuttā, tathā chandavasena tayo, tathā pāmojjavasenāti imehi navahi ākārehi. Ekenākārenāti dīghaṃ assāsādīsu ekenākārena.
ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇತಿ ದೀಘೇ ಓಕಾಸದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಕಾಲದ್ಧಾನೇಪಿ ವಾ, ಏವಂ ಉಪರಿ ಇತ್ತರಸಙ್ಖಾತೇತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ। ಛನ್ದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಭಾವನಾಯ ಪುಬ್ಬೇನಾಪರಂ ವಿಸೇಸಂ ಆವಹನ್ತಿಯಾ ಲದ್ಧಸ್ಸಾದತ್ತಾ ತತ್ಥ ಸಾತಿಸಯೋ ಕತ್ತುಕಾಮತಾಲಕ್ಖಣೋ ಕುಸಲಚ್ಛನ್ದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಛನ್ದವಸೇನಾತಿ ತಥಾಪವತ್ತಛನ್ದಸ್ಸ ವಸೇನ। ಪಾಮೋಜ್ಜಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ಸುಖುಮತರಭಾವೇ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಸನ್ತತರತಾಯ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಚ ವೀಥಿಪಟಿಪನ್ನತಾಯ ಭಾವನಾಚಿತ್ತಸಹಗತೋ ಪಮೋದೋ ಖುದ್ದಕಾದಿಭೇದಾ ತರುಣಾ ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಚಿತ್ತಂ ವಿವತ್ತತೀತಿ ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪಕತಿಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸತೋ ಚಿತ್ತಂ ನಿವತ್ತತಿ। ಉಪೇಕ್ಖಾ ಸಣ್ಠಾತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತೇ ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾಭೇದೇ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪುನ ಝಾನನಿಬ್ಬತ್ತನತ್ಥಂ ಬ್ಯಾಪಾರಾಭಾವತೋ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನಂ ಹೋತಿ, ಸಾ ಪನಾಯಂ ಉಪೇಕ್ಖಾ ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತುಪೇಕ್ಖಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣನ್ತಿ ಸಮಥವಸೇನ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಅನುಪಸ್ಸನಾ, ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಮುಖೇನ ತನ್ನಿಸ್ಸಯನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಚ ಞಾಣಂ। ಕಾಯೋ ಉಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಸಙ್ಖಾತೋ ಕಾಯೋ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ ಏತ್ಥ ಸತೀತಿ ಉಪಟ್ಠಾನಂ, ನೋ ಸತಿ, ಸತಿ ಪನ ಸರಸತೋ ಉಪತಿಟ್ಠನಟ್ಠೇನ ಸರಣಟ್ಠೇನ ಚ ಉಪಟ್ಠಾನಞ್ಚೇವ ಸತಿ ಚ। ತೇನ ವುಚ್ಚತೀತಿಆದೀಸು ಯಾ ಅಯಂ ಯಥಾವುತ್ತಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಕಾಯೇ, ತನ್ನಿಸ್ಸಯಭೂತೇ ಕರಜಕಾಯೇ ಚ ಕಾಯಸ್ಸೇವ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ನಿಚ್ಚಾದಿಭಾವಂ ವಾ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಸತ್ತಜೀವಾದಿಭಾವಂ ವಾ ಅನನುಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಕಾಯಮತ್ತಸ್ಸೇವ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಭಾವಸ್ಸ ಚ ಅನುಪಸ್ಸನಾ, ತಾಯ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸತಿಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಪಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಭಾವನಾ ವಡ್ಢನಾ ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಭಾವನಾತಿ ಅಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ।
Addhānasaṅkhāteti dīghe okāsaddhānasaṅkhāte attabhāve kāladdhānepi vā, evaṃ upari ittarasaṅkhāteti etthāpi. Chando uppajjatīti bhāvanāya pubbenāparaṃ visesaṃ āvahantiyā laddhassādattā tattha sātisayo kattukāmatālakkhaṇo kusalacchando uppajjati. Chandavasenāti tathāpavattachandassa vasena. Pāmojjaṃ uppajjatīti assāsapassāsānaṃ sukhumatarabhāve ārammaṇassa santataratāya, kammaṭṭhānassa ca vīthipaṭipannatāya bhāvanācittasahagato pamodo khuddakādibhedā taruṇā pīti uppajjati. Cittaṃ vivattatīti paṭibhāganimitte uppanne pakatiassāsapassāsato cittaṃ nivattati. Upekkhā saṇṭhātīti tasmiṃ paṭibhāganimitte upacārappanābhede samādhimhi uppanne puna jhānanibbattanatthaṃ byāpārābhāvato ajjhupekkhanaṃ hoti, sā panāyaṃ upekkhā tatramajjhattupekkhāti veditabbā. Anupassanāñāṇanti samathavasena nimittassa anupassanā, vipassanāvasena assāsapassāsamukhena tannissayanāmarūpassa anupassanā ca ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānanti assāsapassāsasaṅkhāto kāyo upagantvā tiṭṭhati ettha satīti upaṭṭhānaṃ, no sati, sati pana sarasato upatiṭṭhanaṭṭhena saraṇaṭṭhena ca upaṭṭhānañceva sati ca. Tena vuccatītiādīsu yā ayaṃ yathāvuttaassāsapassāsakāye, tannissayabhūte karajakāye ca kāyasseva anupassanā niccādibhāvaṃ vā itthipurisasattajīvādibhāvaṃ vā ananupassitvā assāsapassāsakāyamattasseva aniccādibhāvassa ca anupassanā, tāya kāyānupassanāya satisaṅkhātassa paṭṭhānassa bhāvanā vaḍḍhanā kāye kāyānupassanā satipaṭṭhānabhāvanāti ayaṃ saṅkhepattho.
ಇತ್ತರವಸೇನಾತಿ ಪರಿತ್ತಕಾಲವಸೇನ। ತಾದಿಸೋತಿ ದೀಘೋ ರಸ್ಸೋ ಚ। ವಣ್ಣಾತಿ ದೀಘಾದಿಆಕಾರಾ। ನಾಸಿಕಗ್ಗೇವ ಭಿಕ್ಖುನೋತಿ ನಾಸಿಕಗ್ಗೇ ವಾ, ವಾ-ಸದ್ದೇನ ಉತ್ತರೋಟ್ಠೇ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ‘‘ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನವಸೇನ ಸಬ್ಬಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಕಾಯಂ ವಿದಿತಂ ಪಾಕಟಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಪವತ್ತಆಭೋಗವಸೇನ ಪಚ್ಛಾ ತಥಾ ಸಮುಪ್ಪನ್ನೇನ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ತಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಕಾಯಂ ಏವಂ ವಿದಿತಂ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅಸ್ಸಸತಿ ಚೇವ ಪಸ್ಸಸತಿ ಚ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂಭೂತೋ ಸಬ್ಬಕಾಯಪಟಿಸಂವೇದೀ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ ನಾಮ, ನ ಪನ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತನಮತ್ತೇನ ಸೋ ಏವಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತಥಾಭೂತಸ್ಸಾತಿ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ ವಿದಿತಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ। ಸಂವರೋತಿ ಸತಿ ವೀರಿಯಮ್ಪಿ ವಾ। ನ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಸಬ್ಬಕಾಯಂ ವಿದಿತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿಆದಿಕಂ ಪುಬ್ಬಾಭೋಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಞಾಣುಪ್ಪಾದನಾದೀಸೂತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಪಸ್ಸಮ್ಭನಪೀತಿಪಟಿಸಂವೇದನಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಕಾಯಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಂ। ಸೋ ಹಿ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನೋಪಿ ಸಮಾನೋ ಕರಜಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧವುತ್ತಿತಾಯ ತೇನ ಸಙ್ಖರೀಯತೀತಿ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅನಾರದ್ಧಕಾಲೇ, ತದಾರಮ್ಭತ್ಥಾಯ ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಸೀದತಿ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಉಜುಂ ಕಾಯಂ ಪಣಿಧಾಯಾತಿ ಹಿ ಇಮಿನಾ ಕಾಯಪರಿಗ್ಗಹೋ, ಪರಿಮುಖಂ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಇಮಿನಾ ಚಿತ್ತಪರಿಗ್ಗಹೋ ವುತ್ತೋ। ಅಧಿಮತ್ತನ್ತಿ ಬಲವಂ ಓಳಾರಿಕಂ, ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ಹಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಅಧಿಮತ್ತಂ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತತೀತಿ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಂ ವಾ ಏತಂ। ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವಾತಿ ಉಭಯೇಸಮ್ಪಿ।
Ittaravasenāti parittakālavasena. Tādisoti dīgho rasso ca. Vaṇṇāti dīghādiākārā. Nāsikaggeva bhikkhunoti nāsikagge vā, vā-saddena uttaroṭṭhe vāti attho. Tasmāti yasmā ‘‘ādimajjhapariyosānavasena sabbaṃ assāsapassāsakāyaṃ viditaṃ pākaṭaṃ karissāmī’’ti pubbe pavattaābhogavasena pacchā tathā samuppannena ñāṇasampayuttacittena taṃ assāsapassāsakāyaṃ evaṃ viditaṃ pākaṭaṃ karonto assasati ceva passasati ca, tasmā evaṃbhūto sabbakāyapaṭisaṃvedī assasissāmi passasissāmīti sikkhati nāma, na pana ‘‘anāgate evaṃ karissāmī’’ti cintanamattena so evaṃ vuccatīti adhippāyo. Tathābhūtassāti ādimajjhapariyosānaṃ viditaṃ karontassa. Saṃvaroti sati vīriyampi vā. Na aññaṃ kiñcīti sabbakāyaṃ viditaṃ karissāmītiādikaṃ pubbābhogaṃ sandhāya vadati. Ñāṇuppādanādīsūti ādi-saddena kāyasaṅkhārapassambhanapītipaṭisaṃvedanādiṃ saṅgaṇhāti. Kāyasaṅkhāranti assāsapassāsaṃ. So hi cittasamuṭṭhānopi samāno karajakāyapaṭibaddhavuttitāya tena saṅkharīyatīti kāyasaṅkhāroti vuccati. Apariggahitakāleti kammaṭṭhānassa anāraddhakāle, tadārambhatthāya kāyacittānampi apariggahitakāleti attho. Nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyāti hi iminā kāyapariggaho, parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvāti iminā cittapariggaho vutto. Adhimattanti balavaṃ oḷārikaṃ, liṅgavipallāsena vuttaṃ. Kāyasaṅkhāro hi adhippeto. Adhimattaṃ hutvā pavattatīti kiriyāvisesanaṃ vā etaṃ. Sabbesaṃyevāti ubhayesampi.
ಮಹಾಭೂತಪರಿಗ್ಗಹೇ ಸುಖುಮೋತಿ ಚತುಧಾತುಮುಖೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾಭಿನಿವೇಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಲಕ್ಖಣಾರಮ್ಮಣಿಕವಿಪಸ್ಸನಾಯಾತಿ ಕಲಾಪಸಮ್ಮಸನಮಾಹ। ನಿಬ್ಬಿದಾನುಪಸ್ಸನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾ, ತತೋ ಓರಂ ದುಬ್ಬಲವಿಪಸ್ಸನಾ। ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನಾತಿ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇತಿಆದಿನಾ ಸಮಥನಯೇ ವುತ್ತನಯೇನ।
Mahābhūtapariggahe sukhumoti catudhātumukhena vipassanābhinivesaṃ sandhāya vuttaṃ. Lakkhaṇārammaṇikavipassanāyāti kalāpasammasanamāha. Nibbidānupassanato paṭṭhāya balavavipassanā, tato oraṃ dubbalavipassanā. Pubbe vuttanayenāti apariggahitakāletiādinā samathanaye vuttanayena.
ಚೋದನಾಸೋಧನಾಹೀತಿ ಅನುಯೋಗಪರಿಹಾರೇಹಿ। ಕಥನ್ತಿಆದಿ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪಾಳಿ, ತತ್ಥ ಕಥಂ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಇತಿ ಕಿರಾತಿಆದಿ ಚೋದಕವಚನಂ। ಇತಿ ಕಿರಾತಿ ಏವಞ್ಚೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೋ ಸಬ್ಬಥಾ ಅಭಾವಂ ಉಪನೇತಿ ಚೇತಿ ಚೋದಕಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ವಾತೂಪಲದ್ಧಿಯಾತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸವಾತಸ್ಸ ಅಭಾವೇನ ತಬ್ಬಿಸಯಾಯ ಉಪಲದ್ಧಿಯಾ ಭಾವನಾಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದೋ ವಡ್ಢಿ ಚ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಚ ನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ನನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಪುನ ಇತಿ ಕಿರಾತಿಆದಿ ಯಥಾವುತ್ತಾಯ ಚೋದನಾಯ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾ, ತತ್ಥ ಇತಿ ಕಿರ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಮಯಾ ವುತ್ತಾಕಾರೇನ ಯದಿ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಭಾವನಾ ಹೋತೀತಿ ಯದಿಪಿ ಓಳಾರಿಕಾ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭನ್ತಿ, ಸುಖುಮಾ ಪನ ಅತ್ಥೇವಾತಿ ಭಾವನಾಯಪಿ ವಡ್ಢಿ ಹೋತೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಕಂಸೇತಿ ಕಂಸಭಾಜನೇ। ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ, ತೇಸಂ ಸದ್ದಾನಂ ಪವತ್ತಿಆಕಾರಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುಖುಮಕಾ ಸದ್ದಾತಿ ಅನುರವೇ ಆಹ। ಸುಖುಮಸದ್ದನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತಾಪೀತಿ ಸುಖುಮೋ ಸದ್ದೋವ ನಿಮಿತ್ತಂ ತದಾರಮ್ಮಣತಾಯಪಿ।
Codanāsodhanāhīti anuyogaparihārehi. Kathantiādi paṭisambhidāpāḷi, tattha kathaṃ sikkhatīti sambandho. Iti kirātiādi codakavacanaṃ. Iti kirāti evañceti attho. Assāsapassāso sabbathā abhāvaṃ upaneti ceti codakassa adhippāyo. Vātūpaladdhiyāti assāsapassāsavātassa abhāvena tabbisayāya upaladdhiyā bhāvanācittassa uppādo vaḍḍhi ca na hotīti attho. Na ca nanti ettha nanti nipātamattaṃ. Puna iti kirātiādi yathāvuttāya codanāya vissajjanā, tattha iti kira sikkhatīti mayā vuttākārena yadi sikkhatīti attho. Pabhāvanā hotīti yadipi oḷārikā kāyasaṅkhārā paṭippassambhanti, sukhumā pana atthevāti bhāvanāyapi vaḍḍhi hotevāti adhippāyo. Kaṃseti kaṃsabhājane. Nimittanti nimittassa, tesaṃ saddānaṃ pavattiākārassāti attho. Sukhumakā saddāti anurave āha. Sukhumasaddanimittārammaṇatāpīti sukhumo saddova nimittaṃ tadārammaṇatāyapi.
ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಸೀಲನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಭಿಸಮಾಚಾರೋತಿ ಉತ್ತಮಸಮಾಚಾರೋ, ತದೇವ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಂ ಸೀಲಂ, ಖನ್ಧಕವತ್ತಪರಿಯಾಪನ್ನಸ್ಸ ಸೀಲಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಅಹಂ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಾಮೀತಿ ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗಪರಿಯಾಪನ್ನಂ ಸೀಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಆವಾಸೋತಿ ಆವಾಸಪಲಿಬೋಧೋ। ಕುಲನ್ತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕಮ್ಮನ್ತಿ ನವಕಮ್ಮಂ। ಇದ್ಧೀತಿ ಪೋಥುಜ್ಜನಿಕಾ ಇದ್ಧಿ, ಸಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪಲಿಬೋಧೋ। ಸೋ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋತಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೪೧) ವುತ್ತೇನ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪಲಿಬೋಧಸ್ಸ ಉಪಚ್ಛೇದಪ್ಪಕಾರೇನ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ। ಯೋಗಾನುಯೋಗೋತಿ ಯೋಗಸ್ಸ ಭಾವನಾಯ ಅನುಯುಞ್ಜನಂ। ಅಟ್ಠತಿಂಸಾರಮ್ಮಣೇಸೂತಿ ಆಲೋಕಾಕಾಸಕಸಿಣದ್ವಯಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಾನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಕಸಿಣಾನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಚತ್ತಾರೀಸಞ್ಞೇವ ಪನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನಿ। ಯಥಾವುತ್ತೇನೇವ ನಯೇನಾತಿ ಯೋಗಾನುಯೋಗಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನತ್ತಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಅತಿದಿಸತಿ। ಇಮಿನಾವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇನಾತಿ ಇಮಿನಾ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇನ। ಮಹಾಹತ್ಥಿಪಥಂ ನೀಹರನ್ತೋ ವಿಯಾತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನವೀಥಿಂ ಮಹಾಹತ್ಥಿಮಗ್ಗಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ವಿಯ।
Ābhisamācārikasīlanti ettha abhisamācāroti uttamasamācāro, tadeva ābhisamācārikaṃ sīlaṃ, khandhakavattapariyāpannassa sīlassetaṃ adhivacanaṃ. Ahaṃ sīlaṃ rakkhāmīti ubhatovibhaṅgapariyāpannaṃ sīlaṃ sandhāya vuttaṃ. Āvāsoti āvāsapalibodho. Kulantiādīsupi eseva nayo. Kammanti navakammaṃ. Iddhīti pothujjanikā iddhi, sā vipassanāya palibodho. So upacchinditabboti visuddhimagge (visuddhi. 1.41) vuttena tassa tassa palibodhassa upacchedappakārena upacchinditabbo. Yogānuyogoti yogassa bhāvanāya anuyuñjanaṃ. Aṭṭhatiṃsārammaṇesūti ālokākāsakasiṇadvayaṃ vajjetvā pāḷiyaṃ āgatānaṃ aṭṭhannaṃ kasiṇānaṃ vasena vuttaṃ, cattārīsaññeva pana kammaṭṭhānāni. Yathāvutteneva nayenāti yogānuyogakammassa padaṭṭhānattāti imamatthaṃ atidisati. Imināva kammaṭṭhānenāti iminā ānāpānassatikammaṭṭhānena. Mahāhatthipathaṃ nīharanto viyāti kammaṭṭhānavīthiṃ mahāhatthimaggaṃ katvā dassento viya.
ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಮಾಚರಿಯನ್ತಿ ‘‘ಇಮಿನಾವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇನ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಆಚರಿಯಂ। ‘‘ಪಿಯೋ ಗರು ಭಾವನೀಯೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೩೭; ನೇತ್ತಿ॰ ೧೧೩; ಮಿ॰ ಪ॰ ೬.೧.೧೦) ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೪೨) ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಮಾಚರಿಯನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಪಞ್ಚಸನ್ಧಿಕನ್ತಿ ಪಞ್ಚಪಬ್ಬಂ, ಪಞ್ಚಭಾಗನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಉಗ್ಗಣ್ಹನನ್ತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಗನ್ಥಸ್ಸ ಉಗ್ಗಣ್ಹನಂ। ತದತ್ಥಪರಿಪುಚ್ಛಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಪರಿಪುಚ್ಛಾ, ತತ್ಥ ಸಂಸಯಪರಿಪುಚ್ಛಾ ವಾ। ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಏವಂ ಭಾವನಮನುಯುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಏವಮಿಧ ನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪತಿಟ್ಠತೀತಿ ಉಪಧಾರಣಂ। ತಥಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಪ್ಪನಾ ಏವಂ ಝಾನಮಪ್ಪೇತೀತಿ। ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಗಣನಾನುಬನ್ಧನಾಫುಸನಾನಂ ವಸೇನ ಭಾವನಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಾಪೇತ್ವಾ ಠಪನಾವಸೇನ ಮತ್ಥಕಪ್ಪತ್ತಿ ಇಧ ಭಾವನಾತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸಭಾವಸ್ಸ ಸಲ್ಲಕ್ಖಣಂ, ತೇನಾಹ ‘‘ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸಭಾವೂಪಧಾರಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ।
Vuttappakāramācariyanti ‘‘imināva kammaṭṭhānena catutthajjhānaṃ nibbattetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pattassā’’tiādinā heṭṭhā vuttappakāraṃ ācariyaṃ. ‘‘Piyo garu bhāvanīyo’’tiādinā (a. ni. 7.37; netti. 113; mi. pa. 6.1.10) visuddhimagge (visuddhi. 1.42) vuttappakāramācariyantipi vadanti. Pañcasandhikanti pañcapabbaṃ, pañcabhāganti attho. Kammaṭṭhānassa uggaṇhananti kammaṭṭhānaganthassa uggaṇhanaṃ. Tadatthaparipucchā kammaṭṭhānassa paripucchā, tattha saṃsayaparipucchā vā. Kammaṭṭhānassa upaṭṭhānanti evaṃ bhāvanamanuyuñjantassa evamidha nimittaṃ upatiṭṭhatīti upadhāraṇaṃ. Tathā kammaṭṭhānappanā evaṃ jhānamappetīti. Kammaṭṭhānassa lakkhaṇanti gaṇanānubandhanāphusanānaṃ vasena bhāvanaṃ ussukkāpetvā ṭhapanāvasena matthakappatti idha bhāvanāti kammaṭṭhānasabhāvassa sallakkhaṇaṃ, tenāha ‘‘kammaṭṭhānasabhāvūpadhāraṇanti vuttaṃ hotī’’ti.
ಅಟ್ಠಾರಸಸೇನಾಸನದೋಸವಿವಜ್ಜಿತನ್ತಿ ಮಹತ್ತಂ ನವತ್ತಂ ಜಿಣ್ಣತ್ತಂ ಪನ್ಥನಿಸ್ಸಿತತ್ತಂ ಸೋಣ್ಡಿಪಣ್ಣಪುಪ್ಫಫಲಯುತ್ತತಾ ಪತ್ಥನೀಯತಾ ನಗರದಾರುಖೇತ್ತಸನ್ನಿಸ್ಸಿತತಾ ವಿಸಭಾಗಾನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಅತ್ಥಿತಾ ಪಟ್ಟನಸನ್ನಿಸ್ಸಿತತಾ ಪಚ್ಚನ್ತಸನ್ನಿಸ್ಸಿತತಾ ರಜ್ಜಸೀಮಸನ್ನಿಸ್ಸಿತತಾ ಅಸಪ್ಪಾಯತಾ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಾನಂ ಅಲಾಭೋತಿ ಇಮೇಹಿ ಅಟ್ಠಾರಸಹಿ ಸೇನಾಸನದೋಸೇಹಿ ವಿವಜ್ಜಿತಂ। ಪಞ್ಚಸೇನಾಸನಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತನ್ತಿ –
Aṭṭhārasasenāsanadosavivajjitanti mahattaṃ navattaṃ jiṇṇattaṃ panthanissitattaṃ soṇḍipaṇṇapupphaphalayuttatā patthanīyatā nagaradārukhettasannissitatā visabhāgānaṃ puggalānaṃ atthitā paṭṭanasannissitatā paccantasannissitatā rajjasīmasannissitatā asappāyatā kalyāṇamittānaṃ alābhoti imehi aṭṭhārasahi senāsanadosehi vivajjitaṃ. Pañcasenāsanaṅgasamannāgatanti –
‘‘ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೇನಾಸನಂ ನಾತಿದೂರಂ ಹೋತಿ ನಾಚ್ಚಾಸನ್ನಂ ಗಮನಾಗಮನಸಮ್ಪನ್ನಂ ದಿವಾ ಅಪ್ಪಾಕಿಣ್ಣಂ ರತ್ತಿಂ ಅಪ್ಪಸದ್ದಂ ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸಂ ಅಪ್ಪಡಂಸಮಕಸವಾತಾತಪಸರೀಸಪಸಮ್ಫಸ್ಸಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಸೇನಾಸನೇ ವಿಹರನ್ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಕಸಿರೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಸೇನಾಸನಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರಾ, ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಸೇನಾಸನೇ ಥೇರಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹರನ್ತಿ …ಪೇ॰… ಏವಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೧೧) –
‘‘Idha, bhikkhave, senāsanaṃ nātidūraṃ hoti nāccāsannaṃ gamanāgamanasampannaṃ divā appākiṇṇaṃ rattiṃ appasaddaṃ appanigghosaṃ appaḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassaṃ, tasmiṃ kho pana senāsane viharantassa appakasirena uppajjanti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārā, tasmiṃ kho pana senāsane therā bhikkhū viharanti …pe… evaṃ kho, bhikkhave, senāsanaṃ pañcaṅgasamannāgataṃ hotī’’ti (a. ni. 10.11) –
ಏವಂ ಭಗವತಾ ವುತ್ತೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಸೇನಾಸನಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಂ, ಏತ್ಥ ಚ ನಾತಿದೂರತಾದಿ ಏಕಂ, ದಿವಾ ಅಪ್ಪಾಕಿಣ್ಣತಾದಿ ಏಕಂ, ಅಪ್ಪಡಂಸಾದಿತಾ ಏಕಂ, ಚೀವರಾದಿಲಾಭೋ ಏಕಂ, ಥೇರಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನಿವಾಸೋ ಏಕನ್ತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಚಙ್ಗಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।
Evaṃ bhagavatā vuttehi pañcahi senāsanaṅgehi samannāgataṃ, ettha ca nātidūratādi ekaṃ, divā appākiṇṇatādi ekaṃ, appaḍaṃsāditā ekaṃ, cīvarādilābho ekaṃ, therānaṃ bhikkhūnaṃ nivāso ekanti evaṃ pañcaṅgāni veditabbāni.
ಉಪಚ್ಛಿನ್ನಖುದ್ದಕಪಲಿಬೋಧೇನಾತಿ ದೀಘಾನಂ ಕೇಸಾದೀನಂ ಹರಣೇನ ಪತ್ತಚೀವರಾದೀನಂ ಪಚನತುನ್ನಕರಣರಜನಾದಿಕರಣೇಹಿ ಚ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನಾ ಖುದ್ದಕಾ ಪಲಿಬೋಧಾ ಯೇನ, ತೇನ। ಭತ್ತಸಮ್ಮದನ್ತಿ ಭೋಜನನಿಮಿತ್ತಂ ಪರಿಸ್ಸಮಂ। ಆಚರಿಯತೋ ಉಗ್ಗಹೋ ಆಚರಿಯುಗ್ಗಹೋ, ಸಬ್ಬೋಪಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನವಿಧಿ, ನ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಉಗ್ಗಹಮತ್ತಂ, ತತೋ। ಏಕಪದಮ್ಪೀತಿ ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸಮ್ಪಿ।
Upacchinnakhuddakapalibodhenāti dīghānaṃ kesādīnaṃ haraṇena pattacīvarādīnaṃ pacanatunnakaraṇarajanādikaraṇehi ca upacchinnā khuddakā palibodhā yena, tena. Bhattasammadanti bhojananimittaṃ parissamaṃ. Ācariyato uggaho ācariyuggaho, sabbopi kammaṭṭhānavidhi, na pubbe vuttauggahamattaṃ, tato. Ekapadampīti ekakoṭṭhāsampi.
ಅನುವಹನಾತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ಅನುಗಮನವಸೇನ ಸತಿಯಾ ನಿರನ್ತರಂ ಅನುಪ್ಪವತ್ತನಾ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಗಣನಾದಿವಸೇನ ವಿಯ ಫುಸನಾವಸೇನ ವಿಸುಂ ಮನಸಿಕಾರೋ ನತ್ಥಿ, ಫುಟ್ಠಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ ಏವ ಗಣನಾದಿ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇಧ ಫುಸನಾಗಹಣನ್ತಿ ದೀಪೇನ್ತೋ ‘‘ಫುಸನಾತಿ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಠಪನಾತಿ ಸಮಾಧಾನಂ, ಸಮಾಧಿಪ್ಪಧಾನಾ ಪನ ಅಪ್ಪನಾತಿ ಆಹ ‘‘ಠಪನಾತಿ ಅಪ್ಪನಾ’’ತಿ। ಅನಿಚ್ಚತಾದೀನಂ ಲಕ್ಖಣತೋ ಸಲ್ಲಕ್ಖಣಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ। ಪವತ್ತತೋ ನಿಮಿತ್ತತೋ ಚ ವಿನಿವಟ್ಟನತೋ ವಿನಿವಟ್ಟನಾ ಮಗ್ಗೋ। ಕಿಲೇಸಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಭಾವತೋ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿ ಫಲಂ। ತೇಸನ್ತಿ ವಿನಿವಟ್ಟನಾಪಾರಿಸುದ್ಧೀನಂ। ಖಣ್ಡನ್ತಿ ‘‘ಏಕಂ ತೀಣಿ ಪಞ್ಚಾ’’ತಿ ಏಕನ್ತರಿಕಾದಿಭಾವೇನ ಗಣನಾಯ ಖಣ್ಡನಂ। ಅಥ ವಾ ಖಣ್ಡನ್ತಿ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಕತಿಪಯಕಾಲಂ ಅಗಣೇತ್ವಾ ಪುನ ಗಣನವಸೇನ ಅನ್ತರಾ ಓಧಿಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬೋ। ತಥಾ ಖಣ್ಡಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಸ್ಸ ಹಿ ‘‘ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನನಿನ್ನಂ ಪವತ್ತತಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಚಿತ್ತಂ, ನೋ’’ತಿ ವೀಮಂಸುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಿಕ್ಖೇಪೋ ಹೋತಿ, ತೇನಾಹ ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತಂ ನು ಖೋ ಮೇತಿಆದಿ, ಇದಞ್ಚ ಏವಂ ಖಣ್ಡಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಚಿರತರಂ ಗಣನಾಯ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಸೋ ಹಿ ತಥಾ ಲದ್ಧಂ ಅವಿಕ್ಖೇಪಮತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಏವಂ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯ। ಯೋ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ತಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಇದಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇಸು ಯಸ್ಸ ಏಕೋವ ಪಠಮಂ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಯಸ್ಸ ಪನ ಉಭೋಪಿ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ತೇನ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಣಿತಬ್ಬಂ। ಯೋ ಉಪಟ್ಠಾತೀತಿ ಇಮಿನಾವ ದ್ವೀಸು ನಾಸಾಪುಟವಾತೇಸು ಯೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ದೀಪಿತೋತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಪಠಮಂ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಉಪಟ್ಠಿತೇಪಿ ಉಪಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಗಣನ್ತಸ್ಸೇವ ಕಮೇನ ಉಭೋಪಿ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ಗಣೇತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಏವಂ ಸೀಘಗಣನಾರಮ್ಭಸ್ಸ ಓಕಾಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇಮಸ್ಸಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನ ಗಣಯತೋತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಪುರಿಮನಯೇನಾತಿ ದನ್ಧಗಣನಾಯ, ಪಾಕಟಾ ಹುತ್ವಾತಿ ಇಮಿನಾ ದನ್ಧಗಣನಾಯ ಆರದ್ಧಕಾಲೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅವಿಸದತಾಯ ಸುಖುಮಸ್ಸಾಸಾದೀನಂ ಅಪಾಕಟತಂ, ಪಚ್ಛಾ ವಿಸದಕಾಲೇ ಪಾಕಟತಞ್ಚ ತೇಸು ಚ ಪಾಕಟೇಸು ದನ್ಧಗಣನಂ ಪಹಾಯ ಸೀಘಗಣನಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೀಘಗಣನಾಯ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ನಿರನ್ತರಪ್ಪವತ್ತಿ ಅಪ್ಪನಾವೀಥಿಯಮೇವ, ನ ಕಾಮಾವಚರೇ ಭವಙ್ಗನ್ತರಿಕತ್ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ನಿರನ್ತರಪ್ಪವತ್ತಂ ವಿಯಾ’’ತಿ। ಪುರಿಮನಯೇನೇವಾತಿ ಸೀಘಗಣನಾಯ। ಅನ್ತೋ ಪವಿಸನ್ತಂ ವಾತಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೋ ಅನ್ತೋ ಚಿತ್ತಂ ಪವೇಸೇತಿ ನಾಮ।
Anuvahanāti assāsapassāsānaṃ anugamanavasena satiyā nirantaraṃ anuppavattanā. Yasmā pana gaṇanādivasena viya phusanāvasena visuṃ manasikāro natthi, phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāne eva gaṇanādi kātabbanti dassetuṃ idha phusanāgahaṇanti dīpento ‘‘phusanāti phuṭṭhaṭṭhāna’’nti āha. Ṭhapanāti samādhānaṃ, samādhippadhānā pana appanāti āha ‘‘ṭhapanāti appanā’’ti. Aniccatādīnaṃ lakkhaṇato sallakkhaṇā vipassanā. Pavattato nimittato ca vinivaṭṭanato vinivaṭṭanā maggo. Kilesapaṭippassaddhibhāvato pārisuddhi phalaṃ. Tesanti vinivaṭṭanāpārisuddhīnaṃ. Khaṇḍanti ‘‘ekaṃ tīṇi pañcā’’ti ekantarikādibhāvena gaṇanāya khaṇḍanaṃ. Atha vā khaṇḍanti antarantarā katipayakālaṃ agaṇetvā puna gaṇanavasena antarā odhiparicchedo na dassetabbo. Tathā khaṇḍaṃ dassentassa hi ‘‘kammaṭṭhānaninnaṃ pavattati nu kho me cittaṃ, no’’ti vīmaṃsuppattiyā vikkhepo hoti, tenāha sikhāppattaṃ nu kho metiādi, idañca evaṃ khaṇḍaṃ dassetvā cirataraṃ gaṇanāya manasikarontassa vasena vuttaṃ. So hi tathā laddhaṃ avikkhepamattaṃ nissāya evaṃ maññeyya. Yo upaṭṭhāti, taṃ gahetvāti idaṃ assāsapassāsesu yassa ekova paṭhamaṃ upaṭṭhāti, taṃ sandhāya vuttaṃ, yassa pana ubhopi upaṭṭhahanti, tena ubhayampi gahetvā gaṇitabbaṃ. Yo upaṭṭhātīti imināva dvīsu nāsāpuṭavātesu yo pākaṭo hoti, so gahetabboti ayampi attho dīpitoti gahetabbaṃ. Paṭhamaṃ ekekasmiṃ upaṭṭhitepi upalakkhetvā gaṇantasseva kamena ubhopi pākaṭā hontīti āha ‘‘assāsapassāsā pākaṭā hontī’’ti. Evaṃ sīghaṃ sīghaṃ gaṇetabbamevāti sambandho. Evaṃ sīghagaṇanārambhassa okāsaṃ dassetuṃ imassāpi purimanayena gaṇayatotiādi vuttaṃ. Tattha purimanayenāti dandhagaṇanāya, pākaṭā hutvāti iminā dandhagaṇanāya āraddhakāle cittassa avisadatāya sukhumassāsādīnaṃ apākaṭataṃ, pacchā visadakāle pākaṭatañca tesu ca pākaṭesu dandhagaṇanaṃ pahāya sīghagaṇanā kātabbāti dasseti. Sīghagaṇanāya nippariyāyato nirantarappavatti appanāvīthiyameva, na kāmāvacare bhavaṅgantarikattāti āha ‘‘nirantarappavattaṃ viyā’’ti. Purimanayenevāti sīghagaṇanāya. Anto pavisantaṃ vātaṃ manasikaronto anto cittaṃ paveseti nāma.
ಏತನ್ತಿ ಏತಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಜಾತಂ। ಅನುಗಮನನ್ತಿ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ ಮನಸಿಕರಣಮೇವ, ನ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ಅನುವತ್ತನಂ, ತೇನಾಹ – ‘‘ತಞ್ಚ ಖೋ ನ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಾನುಗಮನವಸೇನಾ’’ತಿ। ಫುಸನಾಠಪನಾವಸೇನ ವಿಸುಂ ಮನಸಿಕಾರೋ ನತ್ಥೀತಿ ಇಮಿನಾ ಯಥಾ ಗಣನಾಯ ಫುಸನಾಯ ಚ ಮನಸಿಕರೋತಿ, ಏವಂ ಅನುಬನ್ಧನಂ ವಿನಾ ಕೇವಲಂ ಠಪನಾಯ ಚ ಫುಸನಾಯ ಚ ಮನಸಿಕಾರೋಪಿ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ಗಣನಂ ಪಟಿಸಂಹರಿತ್ವಾ ಯಾವ ಅಪ್ಪನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಾವ ಅನುಬನ್ಧನಾಯ ಚ ಫುಸನಾಯ ಚ ಮನಸಿಕರೋತಿ, ಅಪ್ಪನಾಯ ಪನ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಅನುಬನ್ಧನಾಯ ಠಪನಾಯ ಚ ಮನಸಿಕರೋತಿ ನಾಮಾತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ಅನುಬನ್ಧನಾಯ ವಿನಾ ಠಪನಾಯ ಮನಸಿಕಾರೋ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಅನುಬನ್ಧನಾಯ ಚ ಫುಸನಾಯ ಚ ಠಪನಾಯ ಚ ಮನಸಿಕರೋತೀತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ । ಯಾ ಅಚ್ಚನ್ತಾಯ ನ ಮಿನೋತಿ ನ ವಿನಿಚ್ಛನತಿ, ಸಾ ಮಾನಸ್ಸ ಸಮೀಪೇತಿ ಉಪಮಾನಂ ಸಿದ್ಧಸಾದಿಸೇನ ಸಾಧ್ಯಸಾಧನಂ ಯಥಾ ಗೋ ವಿಯ ಗವಯೋತಿ। ಪಙ್ಗುಳೋತಿ ಪೀಠಸಪ್ಪೀ। ದೋಲಾತಿ ಪೇಙ್ಖೋಲೋ। ಕೀಳತನ್ತಿ ಕೀಳನ್ತಾನಂ। ಉಪನಿಬನ್ಧನತ್ಥಮ್ಭಮೂಲೇತಿ ನಾಸಿಕಗ್ಗಂ ಮುಖನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಆದಿತೋ ಪಭುತೀತಿ ಉಪಮೇಯ್ಯತ್ಥದಸ್ಸನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ। ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಉಪನಿಬನ್ಧನನಿಮಿತ್ತಂ ನಾಸಿಕಗ್ಗಂ, ಮುಖನಿಮಿತ್ತಂ ವಾ। ಅನಾರಮ್ಮಣಮೇಕಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಅಪ್ಪವತ್ತನತೋ ಏಕಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ತಯೋಪಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ನ ಹೋನ್ತಿ, ನಿಮಿತ್ತೇನ ಸಹ ಅಸ್ಸಾಸೋ ಪಸ್ಸಾಸೋ ವಾತಿ ದ್ವೇಯೇವ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಆರಮ್ಮಣಂ ಹೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಜಾನತೋ ಚ ತಯೋ ಧಮ್ಮೇತಿ ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಸ್ಸಾಸೋ ಪಸ್ಸಾಸೋತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮೇ ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ಅವಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ, ಚ-ಸದ್ದೋ ಬ್ಯತಿರೇಕೋ, ತೇನ ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಅಯಂ ಅನಿಟ್ಠಪ್ಪಸಙ್ಗೋತಿ ಬ್ಯತಿರೇಕಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಭಾವನಾತಿ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಭಾವನಾ।
Etanti etaṃ assāsapassāsajātaṃ. Anugamananti phuṭṭhaṭṭhāne manasikaraṇameva, na assāsapassāsānaṃ anuvattanaṃ, tenāha – ‘‘tañca kho na ādimajjhapariyosānānugamanavasenā’’ti. Phusanāṭhapanāvasena visuṃ manasikāro natthīti iminā yathā gaṇanāya phusanāya ca manasikaroti, evaṃ anubandhanaṃ vinā kevalaṃ ṭhapanāya ca phusanāya ca manasikāropi natthīti dassentena gaṇanaṃ paṭisaṃharitvā yāva appanā uppajjati, tāva anubandhanāya ca phusanāya ca manasikaroti, appanāya pana uppannāya anubandhanāya ṭhapanāya ca manasikaroti nāmāti dīpitaṃ hoti, aṭṭhakathāyaṃ pana anubandhanāya vinā ṭhapanāya manasikāro natthīti dassanatthaṃ ‘‘anubandhanāya ca phusanāya ca ṭhapanāya ca manasikarotīti vuccatī’’ti ettakameva vuttanti gahetabbaṃ . Yā accantāya na minoti na vinicchanati, sā mānassa samīpeti upamānaṃ siddhasādisena sādhyasādhanaṃ yathā go viya gavayoti. Paṅguḷoti pīṭhasappī. Dolāti peṅkholo. Kīḷatanti kīḷantānaṃ. Upanibandhanatthambhamūleti nāsikaggaṃ mukhanimittañca sandhāya vuttaṃ. Ādito pabhutīti upameyyatthadassanato paṭṭhāya. Nimittanti upanibandhananimittaṃ nāsikaggaṃ, mukhanimittaṃ vā. Anārammaṇamekacittassāti assāsapassāsānaṃ ekakkhaṇe appavattanato ekassa cittassa tayopi ārammaṇaṃ na honti, nimittena saha assāso passāso vāti dveyeva ekakkhaṇe ārammaṇaṃ hontīti attho. Ajānato ca tayo dhammeti nimittaṃ assāso passāsoti ime tayo dhamme ārammaṇakaraṇavasena avindantassa, ca-saddo byatireko, tena evañca sati ayaṃ aniṭṭhappasaṅgoti byatirekaṃ dasseti. Bhāvanāti ānāpānassatibhāvanā.
ಕಥಂ ಇಮೇ…ಪೇ॰… ವಿಸೇಸಮಧಿಗಚ್ಛತೀತಿ ಇದಂ ಪರಿಹಾರಗಾಥಾಯ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಕಕಚೋಪಮಾಯ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೨೨ ಆದಯೋ) ವಿವರಿತುಂ ಪುಚ್ಛಾಠಪನಂ। ತತ್ಥ ಕಥಂ-ಸದ್ದೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ ‘‘ಕಥಮಿಮೇ ಅವಿದಿತಾ…ಪೇ॰… ಕಥಂ ವಿಸೇಸಮಧಿಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ। ಪಧಾನನ್ತಿ ಭಾವನಾನಿಪ್ಫಾದಕಂ ವೀರಿಯಂ। ಪಯೋಗನ್ತಿ ನೀವರಣವಿಕ್ಖಮ್ಭಕಂ ಭಾವನಾನುಯೋಗಂ। ವಿಸೇಸನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಪರಿಯೋಸಾನವಿಸೇಸಂ। ಪಧಾನನ್ತಿ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಛೇದನವೀರಿಯಂ। ಪಯೋಗನ್ತಿ ತಸ್ಸೇವ ಛೇದನಕಕಿರಿಯಂ। ಕಿಞ್ಚಾಪೇತ್ಥ ‘‘ವಿಸೇಸಮಧಿಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಉಪಮಾಯಂ ನ ವುತ್ತಂ, ತಥಾಪಿ ಅತ್ಥತೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬಮೇವ। ಯಥಾ ರುಕ್ಖೋತಿಆದಿ ಉಪಮಾಸಂಸನ್ದನಂ। ನಾಸಿಕಗ್ಗೇ ವಾ ಮುಖನಿಮಿತ್ತೇ ವಾತಿ ದೀಘನಾಸಿಕೋ ನಾಸಿಕಗ್ಗೇ, ಇತರೋ ಮುಖಂ ನಿಮಿಯತಿ ಛಾದಿಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ಮುಖನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಲದ್ಧನಾಮೇ ಉತ್ತರೋಟ್ಠೇ।
Kathaṃ ime…pe… visesamadhigacchatīti idaṃ parihāragāthāya vuttamevatthaṃ kakacopamāya (ma. ni. 1.222 ādayo) vivarituṃ pucchāṭhapanaṃ. Tattha kathaṃ-saddo paccekaṃ yojetabbo ‘‘kathamime aviditā…pe… kathaṃ visesamadhigacchatī’’ti. Padhānanti bhāvanānipphādakaṃ vīriyaṃ. Payoganti nīvaraṇavikkhambhakaṃ bhāvanānuyogaṃ. Visesanti arahattapariyosānavisesaṃ. Padhānanti rukkhassa chedanavīriyaṃ. Payoganti tasseva chedanakakiriyaṃ. Kiñcāpettha ‘‘visesamadhigacchatī’’ti upamāyaṃ na vuttaṃ, tathāpi atthato yojetabbameva. Yathā rukkhotiādi upamāsaṃsandanaṃ. Nāsikagge vā mukhanimitte vāti dīghanāsiko nāsikagge, itaro mukhaṃ nimiyati chādiyati etenāti mukhanimittanti laddhanāme uttaroṭṭhe.
ಇದಂ ಪಧಾನನ್ತಿ ಯೇನ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭೇನ ಕಾಯೋಪಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಭಾವನಾಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅರಹಂ ಇಧ ಪಧಾನನ್ತಿ ಫಲೇನ ಹೇತುಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾತಿ ನೀವರಣಾ। ವಿತಕ್ಕಾತಿ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದಿಮಿಚ್ಛಾವಿತಕ್ಕಾ, ನೀವರಣಪ್ಪಹಾನೇನ ವಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾಧಿಗಮಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ವಿತಕ್ಕೂಪಸಮಾಪದೇಸೇನ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಾದೀನಮಧಿಗಮಮಾಹ। ಅಯಂ ಪಯೋಗೋತಿ ಅಯಂ ಝಾನಾಧಿಗಮಸ್ಸ ಹೇತುಭೂತೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನುಯೋಗಸಙ್ಖಾತೋ ಪಯೋಗೋ। ಸಂಯೋಜನಾ ಪಹೀಯನ್ತೀತಿ ದಸಪಿ ಸಂಯೋಜನಾನಿ ಮಗ್ಗಪಅಪಾಟಿಯಾ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಪಹೀಯನ್ತಿ। ಬ್ಯನ್ತೀ ಹೋನ್ತೀತಿ ತಥಾ ಸತ್ತಪಿ ಅನುಸಯಾ ಭಙ್ಗಮತ್ತಸ್ಸಪಿ ಅನವಸೇಸತೋ ವಿಗತನ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋತಿ ಇಮಂ ಸಮಾಧಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಲಬ್ಭಮಾನೋ ಅಯಂ ಸಂಯೋಜನಪ್ಪಹಾನಾದಿಕೋ ಇಮಸ್ಸ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ವಿಸೇಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂ ಇಮೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾತಿಆದಿ ನಿಗಮನವಚನಂ। ಪರಿಪುಣ್ಣಾತಿ ಸೋಳಸನ್ನಂ ವತ್ಥೂನಂ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಸಬ್ಬಸೋ ಪುಣ್ಣಾ। ಅನುಪುಬ್ಬನ್ತಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ। ಪರಿಚಿತಾತಿ ಪರಿಚಿಣ್ಣಾ। ಇಮಂ ಲೋಕನ್ತಿ ಖನ್ಧಾದಿಲೋಕಂ ಪಞ್ಞಾಪಭಾಸೇನ ಪಭಾಸೇತಿ।
Idaṃ padhānanti yena vīriyārambhena kāyopi cittampi bhāvanākammassa arahaṃ idha padhānanti phalena hetuṃ dasseti. Upakkilesāti nīvaraṇā. Vitakkāti kāmavitakkādimicchāvitakkā, nīvaraṇappahānena vā paṭhamajjhānādhigamaṃ dassetvā vitakkūpasamāpadesena dutiyajjhānādīnamadhigamamāha. Ayaṃ payogoti ayaṃ jhānādhigamassa hetubhūto kammaṭṭhānānuyogasaṅkhāto payogo. Saṃyojanā pahīyantīti dasapi saṃyojanāni maggapaapāṭiyā samucchedavasena pahīyanti. Byantī hontīti tathā sattapi anusayā bhaṅgamattassapi anavasesato vigatantā honti. Ayaṃ visesoti imaṃ samādhiṃ nissāya anukkamena labbhamāno ayaṃ saṃyojanappahānādiko imassa samādhissa visesoti attho. Evaṃ ime tayo dhammātiādi nigamanavacanaṃ. Paripuṇṇāti soḷasannaṃ vatthūnaṃ pāripūriyā sabbaso puṇṇā. Anupubbanti anukkamena. Paricitāti pariciṇṇā. Imaṃ lokanti khandhādilokaṃ paññāpabhāsena pabhāseti.
ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಉಪಮಾಭೂತಸ್ಸ ಕಕಚಸ್ಸ। ಆನಯನೇ ಪಯೋಜನನ್ತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತಂ। ಅವಸೇಸಝಾನಙ್ಗಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾತಿ ವಿತಕ್ಕಾದಿಅವಸೇಸಝಾನಙ್ಗಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾತಿ ವದನ್ತಿ। ವಿಚಾರಾದೀಹೀತಿ ಪನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ವಿತಕ್ಕಸ್ಸ ಅಪ್ಪನಾಭಾವತೋ। ಸೋ ಹಿ ‘‘ಅಪ್ಪನಾ ಬ್ಯಪ್ಪನಾ’’ತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ। ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಅವಸೇಸ-ಸದ್ದೋ ಉಪಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ವಿತಕ್ಕಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ವಾ ಝಾನಙ್ಗೇಸು ಪಧಾನಭೂತೋ ಸಮಾಧಿ ಅಪ್ಪನಾತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅವಸೇಸಝಾನಙ್ಗಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ಅಪ್ಪನಾಸಙ್ಖಾತಾ ಠಪನಾ ಚ ಸಮ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕಸ್ಸಚಿ ಪನ ಗಣನಾವಸೇನೇವ ಮನಸಿಕಾರಕಾಲತೋ ಪಭುತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅನುಕ್ಕಮತೋ…ಪೇ॰… ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಹೋತೀ’’ತಿ ಉಪರಿ ವಕ್ಖಮಾನೋ ಗನ್ಥೋ ಪುರಾಣಪೋತ್ಥಕೇಸು ದಿಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಪಾಠೋ ಏತ್ಥಾಪಿ ಲಿಖಿತಬ್ಬೋ, ಲೇಖಕಾನಂ ಪನ ದೋಸೇನ ಗಳಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Idhāti imasmiṃ ṭhāne. Assāti upamābhūtassa kakacassa. Ānayane payojananti yojetabbaṃ. Nimittanti paṭibhāganimittaṃ. Avasesajhānaṅgapaṭimaṇḍitāti vitakkādiavasesajhānaṅgapaṭimaṇḍitāti vadanti. Vicārādīhīti pana vattabbaṃ nippariyāyena vitakkassa appanābhāvato. So hi ‘‘appanā byappanā’’ti niddiṭṭho. Evañhi sati avasesa-saddo upapanno hoti, vitakkasampayogato vā jhānaṅgesu padhānabhūto samādhi appanāti katvā ‘‘avasesajhānaṅgapaṭimaṇḍitā appanāsaṅkhātā ṭhapanā ca sampajjatī’’ti vuttaṃ. Kassaci pana gaṇanāvaseneva manasikārakālato pabhutīti ettha ‘‘anukkamato…pe… pattaṃ viya hotī’’ti upari vakkhamāno gantho purāṇapotthakesu dissati, tasmā ayaṃ pāṭho etthāpi likhitabbo, lekhakānaṃ pana dosena gaḷitoti veditabbo.
ಓಳಾರಿಕೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ನಿರುದ್ಧೇತಿಆದಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮ್ಪಿ ವಿಚೇತಬ್ಬಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಸ್ಸ ವಿಚಯನವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆನೀತಂ। ದೇಸತೋತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಫುಸನವಸೇನ ಗಹಿತಟ್ಠಾನತೋ। ನಿಮಿತ್ತಂ ಪಟ್ಠಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಗಹಿತಾಕಾರನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಾಹಿಕಾ ಸಞ್ಞಾ ಫುಸನಟ್ಠಾನೇ ಪಟ್ಠಪೇತಬ್ಬಾ। ಇಮಮೇವ ಹಿ ಅತ್ಥವಸನ್ತಿ ಇಮಂ ಅನುಪಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನವಿಧಿಸಙ್ಖಾತಂ ಕಾರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ। ಇತೋತಿ ಆನಾಪಾನಕಮ್ಮಟ್ಠಾನತೋ। ಗರುಕತಾ ಚ ಭಾವನಾದುಕ್ಕರತಾಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಗರುಕಭಾವನ’’ನ್ತಿ। ಚರಿತ್ವಾತಿ ಗೋಚರಂ ಗಹೇತ್ವಾ। ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಉಗ್ಗಹನಿಮಿತ್ತಂ, ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತಂ ವಾ। ಉಭಯಮ್ಪಿ ಹಿ ಇಧ ಏಕಜ್ಝಂ ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ಹಿ ತೂಲಪಿಚುಆದಿಉಪಮತ್ತಯಂ ಉಗ್ಗಹೇ ಯುಜ್ಜತಿ, ಸೇಸಂ ಉಭಯತ್ಥ।
Oḷārike assāsapassāse niruddhetiādi heṭṭhā vuttanayampi vicetabbākārappattassa kāyasaṅkhārassa vicayanavidhiṃ dassetuṃ ānītaṃ. Desatoti pubbe phusanavasena gahitaṭṭhānato. Nimittaṃ paṭṭhapetabbanti pubbe gahitākāranimittaggāhikā saññā phusanaṭṭhāne paṭṭhapetabbā. Imameva hi atthavasanti imaṃ anupaṭṭhahantassa ārammaṇassa upaṭṭhānavidhisaṅkhātaṃ kāraṇaṃ paṭicca. Itoti ānāpānakammaṭṭhānato. Garukatā ca bhāvanādukkaratāyāti āha ‘‘garukabhāvana’’nti. Caritvāti gocaraṃ gahetvā. Nimittanti uggahanimittaṃ, paṭibhāganimittaṃ vā. Ubhayampi hi idha ekajjhaṃ vuttaṃ. Tathā hi tūlapicuādiupamattayaṃ uggahe yujjati, sesaṃ ubhayattha.
ತಾರಕರೂಪಂ ವಿಯಾತಿ ತಾರಕಾಯ ಸರೂಪಂ ವಿಯ। ಸಞ್ಞಾನಾನತಾಯಾತಿ ನಿಮಿತ್ತುಪಟ್ಠಾನತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪವತ್ತಸಞ್ಞಾನಂ ನಾನತಾಯ। ಸಞ್ಞಜನ್ತಿ ಭಾವನಾಸಞ್ಞಾಯ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಂ, ನ ಉಪ್ಪಾದಿತಂ ಅವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ, ತೇನಾಹ ‘‘ನಾನತೋ ಉಪಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಹೋತೀತಿ ಭಾವನಮನುಯುತ್ತಸ್ಸ ಏವಂ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ಏವನ್ತಿ ಏವಂ ಸತಿ, ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ನಿಮಿತ್ತೇ ಏವ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಠಪನೇ ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇತೋ ಪಭುತೀತಿ ಇತೋ ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ। ನಿಮಿತ್ತೇತಿ ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತೇ। ಠಪಯನ್ತಿ ಠಪನಾವಸೇನ ಚಿತ್ತಂ ಠಪನ್ತೋ। ನಾನಾಕಾರನ್ತಿ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ ನಾನಾಕಾರಂ। ವಿಭಾವಯನ್ತಿ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ಅನ್ತರಧಾಪೇನ್ತೋ। ನಿಮಿತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ತೇ ಆಕಾರಾ ಅಮನಸಿಕರೋತೋ ಅನ್ತರಹಿತಾ ವಿಯ ಹೋನ್ತಿ। ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇತಿ ಅಸ್ಸಾಸೇ ಪಸ್ಸಾಸೇ ಚ ಯೋ ನಾನಾಕಾರೋ, ತಂ ವಿಭಾವಯಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಸಮ್ಭೂತೇ ವಾ ನಿಮಿತ್ತೇ ಚಿತ್ತಂ ಠಪಯಂ ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿಬನ್ಧತಿ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಕೇಚಿ ಪನ ವಿಭಾವಯನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ವಿದಿತಂ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥಂ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗವಸೇನ ಯುಜ್ಜೇಯ್ಯ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ನಾನಾಕಾರಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ಪಜಾನನ್ತೋ ತತ್ಥ ಯಂ ಲದ್ಧಂ ನಿಮಿತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇನ್ತೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿಬನ್ಧತಿ ಅಪ್ಪೇತೀತಿ।
Tārakarūpaṃ viyāti tārakāya sarūpaṃ viya. Saññānānatāyāti nimittupaṭṭhānato pubbe pavattasaññānaṃ nānatāya. Saññajanti bhāvanāsaññāya parikappitaṃ, na uppāditaṃ avijjamānattā, tenāha ‘‘nānato upaṭṭhātī’’ti. Evaṃ hotīti bhāvanamanuyuttassa evaṃ upaṭṭhāti. Evanti evaṃ sati, yathāvuttanayena nimitte eva cittassa ṭhapane satīti attho. Ito pabhutīti ito paṭibhāganimittuppattito paṭṭhāya. Nimitteti paṭibhāganimitte. Ṭhapayanti ṭhapanāvasena cittaṃ ṭhapanto. Nānākāranti ‘‘cattāro vaṇṇā’’ti evaṃ vuttaṃ nānākāraṃ. Vibhāvayanti vibhāvento antaradhāpento. Nimittuppattito paṭṭhāya hi te ākārā amanasikaroto antarahitā viya honti. Assāsapassāseti assāse passāse ca yo nānākāro, taṃ vibhāvayaṃ assāsapassāsasambhūte vā nimitte cittaṃ ṭhapayaṃ sakaṃ cittaṃ nibandhati nāmāti yojanā. Keci pana vibhāvayanti etassa vibhāvento viditaṃ pākaṭaṃ karontoti atthaṃ vadanti, taṃ pubbabhāgavasena yujjeyya. Ayañhettha attho – assāsapassāse nānākāraṃ vibhāvento pajānanto tattha yaṃ laddhaṃ nimittaṃ, tasmiṃ cittaṃ ṭhapento anukkamena sakaṃ cittaṃ nibandhati appetīti.
ಕಿಲೇಸಾತಿ ಅವಸೇಸಕಿಲೇಸಾ। ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾಯೇವಾತಿ ಅಲದ್ಧನೀವರಣಸಹಾಯಾ ಓಲೀನಾಯೇವ। ಉಪಚಾರಭೂಮಿಯನ್ತಿ ಉಪಚಾರಾವತ್ಥಾಯಂ। ಲಕ್ಖಣತೋತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಾದಿಸಭಾವತೋ ವಾ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಸಭಾವತೋ ವಾ। ಗೋಚರೋತಿ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಗಾಮೋ। ಯತ್ಥ ದುಲ್ಲಭಾ ಸಪ್ಪಾಯಭಿಕ್ಖಾ, ಸೋ ಅಸಪ್ಪಾಯೋ, ಇತರೋ ಸಪ್ಪಾಯೋ। ಭಸ್ಸನ್ತಿ ದಸಕಥಾವತ್ಥುನಿಸ್ಸಿತಂ ಭಸ್ಸಂ, ತಂ ಸಪ್ಪಾಯಂ, ಇತರಮಸಪ್ಪಾಯಂ। ಸೇಸೇಸು ಆವಾಸಾದೀಸು ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಅಸಮಾಹಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಧಿಯತಿ, ತಂ ತಂ ಸಪ್ಪಾಯಂ, ಇತರಮಸಪ್ಪಾಯನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಯಸ್ಸ ಪನ ಏವಂ ಸತ್ತವಿಧಂ ಅಸಪ್ಪಾಯಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಪ್ಪಾಯಮೇವ ಸೇವನ್ತಸ್ಸಪಿ ಅಪ್ಪನಾ ನ ಹೋತಿ, ತೇನ ಸಮ್ಪಾದೇತಬ್ಬಂ ದಸವಿಧಂ ಅಪ್ಪನಾಕೋಸಲ್ಲಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ವತ್ಥುವಿಸದಕಿರಿಯಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ವತ್ಥುವಿಸದಕಿರಿಯಾ ನಾಮ ಕೇಸನಖಚ್ಛೇದನಾದೀಹಿ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಸ್ಸ ಸರೀರವತ್ಥುಸ್ಸ, ಚೀವರಸೇನಾಸನಾದಿಧೋವನಪರಿಕಮ್ಮಾದೀಹಿ ಬಾಹಿರವತ್ಥುಸ್ಸ ಚ ವಿಸದಭಾವಕರಣಂ। ಏವಞ್ಹಿ ಞಾಣಮ್ಪಿ ವಿಸದಕಿಚ್ಚನಿಪ್ಫತ್ತಿಕರಂ ಹೋತಿ। ಇನ್ದ್ರಿಯಸಮತ್ತಪಟಿಪಾದನತಾ ನಾಮ ಸದ್ಧಾದೀನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಸಮಭಾವಕರಣಂ। ನಿಮಿತ್ತಕುಸಲತಾ ನಾಮ ಭಾವನಾಯ ಲದ್ಧನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ರಕ್ಖಣಕೋಸಲ್ಲಂ। ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ನಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿಆದೀಸು ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಅಚ್ಚಾರದ್ಧತಾದೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಉದ್ಧತತಾಯ ನಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ತದಾ ಧಮ್ಮವಿಚಯಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾದಯೋ ತಯೋ ಅಭಾವೇತ್ವಾ ಪಸ್ಸದ್ಧಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಭಾವನೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ನಿಗ್ಗಣ್ಹನಾ ಹೋತಿ। ಯದಾಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಅತಿಸಿಥಿಲವೀರಿಯತಾದೀಹಿ ಲೀನತಾಯ ಪಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ತದಾ ಪಸ್ಸದ್ಧಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾದಯೋ ತಯೋ ಅಭಾವೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮವಿಚಯಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಭಾವನೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪಗ್ಗಣ್ಹನಂ ಹೋತಿ। ಯದಾಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಪಯೋಗಮನ್ದತಾದೀಹಿ ನಿರಸ್ಸಾದಂ ಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತದಾ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಟ್ಠಸಂವೇಗವತ್ಥುಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾದಿನಾ (ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧.೪೧೮) ಸಮ್ಪಹಂಸನಸಙ್ಖಾತಾ ಸಂವೇಜನಾ ಹೋತಿ। ಯದಾ ಪನಸ್ಸ ಏವಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನತೋ ಅಲೀನಂ ಅನುದ್ಧತಂ ಅನಿರಸ್ಸಾದಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಸಮಪ್ಪವತ್ತಂ ಸಮಥವೀಥಿಪಟಿಪನ್ನಞ್ಚ ಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತದಾ ತಸ್ಸ ಪಗ್ಗಹನಿಗ್ಗಹಸಮ್ಪಹಂಸನೇಸು ಅಬ್ಯಾಪಾರತಾಸಮಾಪಜ್ಜನೇನ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನಾ ಹೋತಿ।
Kilesāti avasesakilesā. Sannisinnāyevāti aladdhanīvaraṇasahāyā olīnāyeva. Upacārabhūmiyanti upacārāvatthāyaṃ. Lakkhaṇatoti vikkhambhanādisabhāvato vā aniccādisabhāvato vā. Gocaroti bhikkhācāragāmo. Yattha dullabhā sappāyabhikkhā, so asappāyo, itaro sappāyo. Bhassanti dasakathāvatthunissitaṃ bhassaṃ, taṃ sappāyaṃ, itaramasappāyaṃ. Sesesu āvāsādīsu yattha yattha asamāhitaṃ cittaṃ samādhiyati, taṃ taṃ sappāyaṃ, itaramasappāyanti gahetabbaṃ. Yassa pana evaṃ sattavidhaṃ asappāyaṃ vajjetvā sappāyameva sevantassapi appanā na hoti, tena sampādetabbaṃ dasavidhaṃ appanākosallaṃ dassento vatthuvisadakiriyātiādimāha. Tattha vatthuvisadakiriyā nāma kesanakhacchedanādīhi ajjhattikassa sarīravatthussa, cīvarasenāsanādidhovanaparikammādīhi bāhiravatthussa ca visadabhāvakaraṇaṃ. Evañhi ñāṇampi visadakiccanipphattikaraṃ hoti. Indriyasamattapaṭipādanatā nāma saddhādīnaṃ indriyānaṃ samabhāvakaraṇaṃ. Nimittakusalatā nāma bhāvanāya laddhanimittassa rakkhaṇakosallaṃ. Yasmiṃ samaye cittaṃ niggahetabbantiādīsu yasmiṃ samaye cittaṃ accāraddhatādīhi kāraṇehi uddhatatāya niggahetabbaṃ, tadā dhammavicayasambojjhaṅgādayo tayo abhāvetvā passaddhādīnaṃ tiṇṇaṃ bhāvanena cittassa niggaṇhanā hoti. Yadāssa cittaṃ atisithilavīriyatādīhi līnatāya paggahetabbaṃ, tadā passaddhisambojjhaṅgādayo tayo abhāvetvā dhammavicayādīnaṃ tiṇṇaṃ bhāvanena cittassa paggaṇhanaṃ hoti. Yadāssa paññāpayogamandatādīhi nirassādaṃ cittaṃ hoti, tadā tassa cittassa aṭṭhasaṃvegavatthupaccavekkhaṇādinā (a. ni. aṭṭha. 1.1.418) sampahaṃsanasaṅkhātā saṃvejanā hoti. Yadā panassa evaṃ paṭipajjanato alīnaṃ anuddhataṃ anirassādaṃ ārammaṇe samappavattaṃ samathavīthipaṭipannañca cittaṃ hoti, tadā tassa paggahaniggahasampahaṃsanesu abyāpāratāsamāpajjanena ajjhupekkhanā hoti.
ತದಧಿಮುತ್ತತಾ ನಾಮ ಸಮಾಧಿಅಧಿಮುತ್ತತಾ, ಸಮಾಧಿನಿನ್ನಪೋಣಪಬ್ಭಾರತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥಾತಿ ಏತಿಸ್ಸಂ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಯಂ।
Tadadhimuttatā nāma samādhiadhimuttatā, samādhininnapoṇapabbhāratāti attho. Etthāti etissaṃ kāyānupassanāyaṃ.
ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ಪತ್ತುಕಾಮೋತಿ ಫಲಂ ಅಧಿಗನ್ತುಕಾಮೋ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತುಕಾಮೋ ಚ। ತತ್ಥ ಸಲ್ಲಕ್ಖಣಾವಿವಟ್ಟನಾವಸೇನ ಪಠಮಂ ಮಗ್ಗಾನನ್ತರಫಲಂ ಅಧಿಗನ್ತುಕಾಮೋ। ತತೋ ಪರಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತುಕಾಮೋಪೀತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಆವಜ್ಜನಸಮಾಪಜ್ಜನ…ಪೇ॰… ವಸಿಪ್ಪತ್ತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪಟಿಲದ್ಧಝಾನತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ವಿತಕ್ಕಾದೀಸು ಝಾನಙ್ಗೇಸು ಏಕೇಕಂ ಆವಜ್ಜಯತೋ ಭವಙ್ಗಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾವಜ್ಜನಾನನ್ತರಂ ವಿತಕ್ಕಾದೀಸು ಯಥಾವಜ್ಜಿತಝಾನಙ್ಗಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಕಾಮಾವಚರಜವನಾನಿ ಭವಙ್ಗನ್ತರಿತಾನಿ ಯದಾ ನಿರನ್ತರಂ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಆವಜ್ಜನವಸೀ ಸಿದ್ಧಾ ಹೋತಿ। ತಂ ಪನ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತುಕಾಮತಾನನ್ತರಂ ಸೀಘಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನಸಮತ್ಥತಾ ಸಮಾಪಜ್ಜನವಸೀ ನಾಮ। ಅಚ್ಛರಾಮತ್ತಂ ವಾ ದಸಚ್ಛರಾಮತ್ತಂ ವಾ ಖಣಂ ಝಾನಂ ಠಪೇತುಂ ಸಮತ್ಥತಾ ಅಧಿಟ್ಠಾನವಸೀ ನಾಮ। ತಥೇವ ಲಹುಂ ಖಣಂ ಝಾನಸಮಙ್ಗೀ ಹುತ್ವಾ ಝಾನತೋ ಭವಙ್ಗುಪ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ವುಟ್ಠಾತುಂ ಸಮತ್ಥತಾ ವುಟ್ಠಾನವಸೀ ನಾಮ। ‘‘ಏತ್ತಕಮೇವ ಖಣಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ, ‘‘ಏತ್ತಕಮೇವ ಖಣಂ ಝಾನಸಮಙ್ಗೀ ಹುತ್ವಾ ಝಾನತೋ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚ ಪವತ್ತಪುಬ್ಬಪರಿಕಮ್ಮಭೇದೇನೇತ್ಥ ಅಧಿಟ್ಠಾನವುಟ್ಠಾನವಸಿಯೋ ಭಿನ್ನಾ, ನ ಸರೂಪಭೇದೇನ, ಯಾ ‘‘ಸಮಾಪತ್ತಿಕುಸಲತಾ, ವುಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣವಸೀ ಪನ ಆವಜ್ಜನವಸಿಯಾ ಏವ ವುತ್ತಾ। ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣವೀಥಿಯಞ್ಹಿ ಸೀಘಂ ಆವಜ್ಜನುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಆವಜ್ಜನವಸೀ ತದನನ್ತರಾನಂ ಜವನಾನಂ ಸಮುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣವಸೀತಿ ಆವಜ್ಜನವಸೀಸಿದ್ಧಿಯಾವ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣವಸೀ ಸಿದ್ಧಾ ಏವ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಝಾನಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿ ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ಲಕ್ಖಣಾದಿವಸೇನ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ। ತೇಸಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಯನ್ತಿ ತೇಸಂ ವತ್ಥುನಿಸ್ಸಯಾನಂ ಭೂತಾನಂ ನಿಸ್ಸಯಂ। ಇದಞ್ಚ ಕರಜಕಾಯಸ್ಸ ವತ್ಥುದಸಕಸ್ಸ ಭೂತನಿಸ್ಸಯತ್ತಾ ಸುತ್ತನ್ತನಯೇನ ವುತ್ತಂ, ನ ಪಟ್ಠಾನನಯೇನ। ನ ಹಿ ಕಲಾಪನ್ತರಗತಾನಿ ಭೂತಾನಿ ಕಲಾಪನ್ತರಗತಾನಂ ಭೂತಾನಂ ನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸುತ್ತನ್ತನಯೇನ ಪನ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಪಟ್ಠಾನೇ ಹಿ ಅಸಙ್ಗಹಿತಾ ಸಬ್ಬೇ ಪಚ್ಚಯಾ ಸುತ್ತನ್ತಿಕನಯೇನ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯೇ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತಂನಿಸ್ಸಿತರೂಪಾನೀತಿ ಉಪಾದಾರೂಪಾನಿ। ಯಥಾಪರಿಗ್ಗಹಿತರೂಪವತ್ಥುದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣಂ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಯಥಾಪರಿಗ್ಗಹಿತಕೇಸಾದಿರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ತತೋ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯವತ್ಥಾರಮ್ಮಣಞ್ಚ ತನ್ನಿಸ್ಸಯಕರಜಕಾಯಪಅಗ್ಗಹಮುಖೇನ ಉಪಟ್ಠಿತಚಕ್ಖಾದಿದ್ವಾರಞ್ಚ ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮವಿಞ್ಞಾಣಂ ವಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಕಮ್ಮಾರಗಗ್ಗರೀತಿ ಕಮ್ಮಾರಾನಂ ಅಗ್ಗಿಧಮನಭಸ್ತಾ। ತಜ್ಜನ್ತಿ ತದನುರೂಪಂ। ತಸ್ಸಾತಿ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ। ತಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಅವಿಜ್ಜಾತಣ್ಹಾದಿಪಚ್ಚಯಂ ದಿಸ್ವಾ। ಕಙ್ಖಂ ವಿತರತೀತಿ ಅಹೋಸಿಂ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಅತೀತಮದ್ಧಾನನ್ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೮; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೨೦) ಸೋಳಸವತ್ಥುಕಂ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಂ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ। ಕಲಾಪಸಮ್ಮಸನವಸೇನಾತಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ರೂಪಂ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೬೧; ೩.೮೬, ೮೯; ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೧೮೧) ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಅತೀತಾದಿಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಏಕೇಕಕಲಾಪತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಸಮ್ಮಸನಂ ಕಲಾಪಸಮ್ಮಸನಂ, ತಸ್ಸ ವಸೇನ। ಪುಬ್ಬಭಾಗೇತಿ ಪಟಿಪದಾಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿಪರಿಯಾಪನ್ನಾಯ ಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ। ಓಭಾಸಾದಯೋತಿ ಓಭಾಸೋ ಞಾಣಂ ಪೀತಿ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಸುಖಂ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಪಗ್ಗಹೋ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ನಿಕನ್ತಿ ಚ। ತತ್ಥ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋತಿ ಸದ್ಧಾ। ಉಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಸತಿ। ಉಪೇಕ್ಖಾತಿ ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತತಾ। ಏತ್ಥ ಚ ಓಭಾಸಾದಯೋ ನವ ನಿಕನ್ತಿಸಙ್ಖಾತತಣ್ಹುಪಕ್ಕಿಲೇಸವತ್ಥುತಾಯ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ ವುತ್ತಾ , ನಿಕನ್ತಿ ಪನ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸತಾಯ ತಬ್ಬತ್ಥುತಾಯ ಚ। ನಿಬ್ಬಿನ್ದನ್ತೋ ಆದೀನವಾನುಪಸ್ಸನಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾಯ ನಿಬ್ಬಿದಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ನಿಬ್ಬಿನ್ದನ್ತೋ। ಮುಞ್ಚಿತುಕಮ್ಯತಾಪಟಿಸಙ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾನುಲೋಮಞಾಣಾನಂ ಚಿಣ್ಣಪರಿಯನ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನಗೋತ್ರಭುಞಾಣಾನನ್ತರಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಮಗ್ಗಞಾಣೇನ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರೇಸು ವಿರಜ್ಜನ್ತೋ ವಿಮುಚ್ಚನ್ತೋ। ಫಲಕ್ಖಣೇ ಹಿ ವಿಮುತ್ತೋ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ, ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ವಿಮುಚ್ಚನ್ತೋತಿ। ಏಕೂನವೀಸತಿಭೇದಸ್ಸಾತಿ ಚತುನ್ನಂ ಮಗ್ಗವೀಥೀನಂ ಅನನ್ತರಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಪಹೀನಾವಸಿಟ್ಠಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಾನಂ ವಸೇನ ಏಕೂನವೀಸತಿಭೇದಸ್ಸ। ಅರಹತೋ ಹಿ ಅವಸಿಟ್ಠಕಿಲೇಸಾಭಾವೇನ ಏಕೂನವೀಸತಿತಾ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಆನಾಪಾನಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕಸ್ಸ।
Pārisuddhiṃ pattukāmoti phalaṃ adhigantukāmo samāpajjitukāmo ca. Tattha sallakkhaṇāvivaṭṭanāvasena paṭhamaṃ maggānantaraphalaṃ adhigantukāmo. Tato paraṃ sallakkhaṇavasena phalasamāpattiṃ samāpajjitukāmopīti evamattho gahetabbo. Āvajjanasamāpajjana…pe… vasippattanti ettha paṭiladdhajhānato vuṭṭhāya vitakkādīsu jhānaṅgesu ekekaṃ āvajjayato bhavaṅgaṃ upacchinditvā uppannāvajjanānantaraṃ vitakkādīsu yathāvajjitajhānaṅgārammaṇāni kāmāvacarajavanāni bhavaṅgantaritāni yadā nirantaraṃ pavattanti, athassa āvajjanavasī siddhā hoti. Taṃ pana jhānaṃ samāpajjitukāmatānantaraṃ sīghaṃ samāpajjanasamatthatā samāpajjanavasī nāma. Accharāmattaṃ vā dasaccharāmattaṃ vā khaṇaṃ jhānaṃ ṭhapetuṃ samatthatā adhiṭṭhānavasī nāma. Tatheva lahuṃ khaṇaṃ jhānasamaṅgī hutvā jhānato bhavaṅguppattivasena vuṭṭhātuṃ samatthatā vuṭṭhānavasī nāma. ‘‘Ettakameva khaṇaṃ samāpajjissāmī’’ti, ‘‘ettakameva khaṇaṃ jhānasamaṅgī hutvā jhānato vuṭṭhahissāmī’’ti ca pavattapubbaparikammabhedenettha adhiṭṭhānavuṭṭhānavasiyo bhinnā, na sarūpabhedena, yā ‘‘samāpattikusalatā, vuṭṭhānakusalatā’’ti vuccanti. Paccavekkhaṇavasī pana āvajjanavasiyā eva vuttā. Paccavekkhaṇavīthiyañhi sīghaṃ āvajjanuppattiyā āvajjanavasī tadanantarānaṃ javanānaṃ samuppattiyā paccavekkhaṇavasīti āvajjanavasīsiddhiyāva paccavekkhaṇavasī siddhā eva hotīti veditabbā. Jhānaṅgāni pariggahetvāti jhānacittasampayuttāni jhānaṅgāni lakkhaṇādivasena pariggahetvā. Tesañca nissayanti tesaṃ vatthunissayānaṃ bhūtānaṃ nissayaṃ. Idañca karajakāyassa vatthudasakassa bhūtanissayattā suttantanayena vuttaṃ, na paṭṭhānanayena. Na hi kalāpantaragatāni bhūtāni kalāpantaragatānaṃ bhūtānaṃ nissayapaccayā honti, suttantanayena pana upanissayapaccayoti veditabbāni. Paṭṭhāne hi asaṅgahitā sabbe paccayā suttantikanayena upanissayapaccaye saṅgayhantīti veditabbaṃ. Taṃnissitarūpānīti upādārūpāni. Yathāpariggahitarūpavatthudvārārammaṇaṃ vāti ettha yathāpariggahitakesādirūpārammaṇaṃ tato pubbe vuttanayavatthārammaṇañca tannissayakarajakāyapaaggahamukhena upaṭṭhitacakkhādidvārañca sasampayuttadhammaviññāṇaṃ vāti yojetabbaṃ. Kammāragaggarīti kammārānaṃ aggidhamanabhastā. Tajjanti tadanurūpaṃ. Tassāti nāmarūpassa. Taṃ disvāti avijjātaṇhādipaccayaṃ disvā. Kaṅkhaṃ vitaratīti ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhānantiādinayappavattaṃ (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) soḷasavatthukaṃ vicikicchaṃ atikkamati. Kalāpasammasanavasenāti yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannantiādinā (ma. ni. 1.361; 3.86, 89; a. ni. 4.181) pañcasu khandhesu atītādikoṭṭhāsaṃ ekekakalāpato gahetvā aniccādivasena sammasanaṃ kalāpasammasanaṃ, tassa vasena. Pubbabhāgeti paṭipadāñāṇadassanavisuddhipariyāpannāya udayabbayānupassanāya pubbabhāge. Obhāsādayoti obhāso ñāṇaṃ pīti passaddhi sukhaṃ adhimokkho paggaho upekkhā upaṭṭhānaṃ nikanti ca. Tattha adhimokkhoti saddhā. Upaṭṭhānanti sati. Upekkhāti tatramajjhattatā. Ettha ca obhāsādayo nava nikantisaṅkhātataṇhupakkilesavatthutāya upakkilesā vuttā , nikanti pana upakkilesatāya tabbatthutāya ca. Nibbindanto ādīnavānupassanāpubbaṅgamāya nibbidānupassanāya nibbindanto. Muñcitukamyatāpaṭisaṅkhānupassanāsaṅkhārupekkhānulomañāṇānaṃ ciṇṇapariyante uppannagotrabhuñāṇānantaraṃ uppannena maggañāṇena sabbasaṅkhāresu virajjanto vimuccanto. Phalakkhaṇe hi vimutto nāma vuccati, maggakkhaṇe vimuccantoti. Ekūnavīsatibhedassāti catunnaṃ maggavīthīnaṃ anantaraṃ paccekaṃ uppajjantassa maggaphalanibbānapahīnāvasiṭṭhakilesānaṃ pañcannaṃ paccavekkhitabbānaṃ vasena ekūnavīsatibhedassa. Arahato hi avasiṭṭhakilesābhāvena ekūnavīsatitā. Assāti ānāpānakammaṭṭhānikassa.
ಸಪ್ಪೀತಿಕೇ ದ್ವೇ ಝಾನೇತಿ ಪೀತಿಸಹಗತಾನಿ ಚತುಕ್ಕನಯೇ ದ್ವೇ ಪಠಮದುತಿಯಜ್ಝಾನಾನಿ। ತಸ್ಸಾತಿ ತೇನ ಯೋಗಿನಾ। ಸಮಾಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇತಿ ಸಮಾಪನ್ನಕ್ಖಣೇ। ಆರಮ್ಮಣತೋತಿ ಪಟಿಭಾಗಾರಮ್ಮಣಗ್ಗಹಣಮುಖೇನ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ, ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಪಟಿಸಂವಿದಿತತ್ತಾ। ಆರಮ್ಮಣೇ ಹಿ ವಿದಿತೇ ತಬ್ಬಿಸಯಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಯಂ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ ಸಲಕ್ಖಣತೋ ಸಾಮಞ್ಞಲಕ್ಖಣತೋ ಚ ಪಚ್ಛಾ ಗಹಣೇ ಸನ್ದೇಹಾಭಾವತೋ। ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಯ ವಿಸಯತೋ ದಸ್ಸನಕ್ಖಣೇ। ಏವಂ ಪೀತಿಂ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಗಹಣಮೇವ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ಪೀತಿಪಟಿಸಂವೇದನಂ ನಾಮ।
Sappītike dve jhāneti pītisahagatāni catukkanaye dve paṭhamadutiyajjhānāni. Tassāti tena yoginā. Samāpattikkhaṇeti samāpannakkhaṇe. Ārammaṇatoti paṭibhāgārammaṇaggahaṇamukhena pīti paṭisaṃviditā hoti, ārammaṇassa paṭisaṃviditattā. Ārammaṇe hi vidite tabbisayā cittacetasikā dhammā sayaṃ attano paṭisaṃviditā nāma hoti salakkhaṇato sāmaññalakkhaṇato ca pacchā gahaṇe sandehābhāvato. Vipassanākkhaṇeti vipassanāpaññāya visayato dassanakkhaṇe. Evaṃ pītiṃ aniccādivasena gahaṇameva asammohato pītipaṭisaṃvedanaṃ nāma.
ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನಾತಿ ದೀಘಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾಸಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಭೂತಸ್ಸ ವಸೇನ, ಪಜಾನತೋ ಸಾ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗತಂ ಅವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಜಾನತೋತಿ ಝಾನಪರಿಯಾಪನ್ನಂ ಅವಿಕ್ಖೇಪಾಪನ್ನಂ ನಾಮ ಚಿತ್ತಸ್ಸೇಕಗ್ಗತಂ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಪಜಾನತೋ। ಯಥೇವ ಹಿ ಆರಮ್ಮಣಮುಖೇನ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ, ಏವಂ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾಪಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಏವ ಹೋನ್ತೀತಿ। ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋತೀತಿ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಝಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸತಿ ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣೇ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ತದಾರಮ್ಮಣಜ್ಝಾನೇಪಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ। ದೀಘಂ ಪಸ್ಸಾಸವಸೇನಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ದಸ್ಸಿತಂ ಪೀತಿಪಟಿಸಂವೇದನಂ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ಚ ವಿಭಾಗತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆವಜ್ಜತೋತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಆವಜ್ಜತೋತಿ ಝಾನಂ ಆವಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ। ಸಾ ಪೀತೀತಿ ಸಾ ಝಾನಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಪೀತಿ। ಜಾನತೋತಿ ಸಮಾಪನ್ನಕ್ಖಣೇ ಆರಮ್ಮಣಮುಖೇನ ಜಾನತೋ, ತಸ್ಸ ಸಾ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಪಸ್ಸತೋತಿ ದಸ್ಸನಭೂತೇನ ಞಾಣೇನ ಝಾನತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ। ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋತಿ ಝಾನಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ। ಚಿತ್ತಂ ಅಧಿಟ್ಠಹತೋತಿ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ವೇಲಂ ಝಾನಸಮಙ್ಗೀ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಝಾನಚಿತ್ತಂ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ। ಏವಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಸಿಭಾವಾನಂ ವಸೇನ ಝಾನಸ್ಸ ಪಜಾನನಮುಖೇನ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಪೀತಿಯಾ ಪಟಿಸಂವೇದನಾ ದಸ್ಸಿತಾ। ಅಧಿಮುಚ್ಚತೋತಿ ಸದ್ದಹನ್ತಸ್ಸ, ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ವೀರಿಯಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹತೋತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿ ವಿಸಿಟ್ಠಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ ಚತುಸಚ್ಚಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾಯ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಅಭಿಜಾನತೋತಿಆದಿ ಯೋಜನಾ। ಏವಂ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿಆದೀಸುಪಿ ಪರಿಜಾನತೋತಿಆದಿನಾ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತತ್ಥ ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ। ಅವಸೇಸಪದಾನೀತಿ ಸುಖಪಟಿಸಂವೇದೀ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಪಟಿಸಂವೇದೀತಿ ಪದಾನಿ।
Dīghaṃassāsavasenāti dīghassa assāsassa ārammaṇabhūtassa vasena, pajānato sā pīti paṭisaṃviditā hotīti sambandho. Cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānatoti jhānapariyāpannaṃ avikkhepāpannaṃ nāma cittassekaggataṃ taṃsampayuttāya paññāya pajānato. Yatheva hi ārammaṇamukhena pīti paṭisaṃviditā hoti, evaṃ taṃsampayuttadhammāpi paṭisaṃviditā eva hontīti. Sati upaṭṭhitā hotīti dīghaṃ assāsavasena jhānasampayuttā sati tassa ārammaṇe upaṭṭhitā tadārammaṇajjhānepi upaṭṭhitā nāma hotīti. Dīghaṃ passāsavasenātiādīsupi imināva nayena attho veditabbo. Evaṃ dassitaṃ pītipaṭisaṃvedanaṃ ārammaṇato asammohato ca vibhāgato dassetuṃ āvajjatotiādi vuttaṃ. Tattha āvajjatoti jhānaṃ āvajjantassa. Sā pītīti sā jhānapariyāpannā pīti. Jānatoti samāpannakkhaṇe ārammaṇamukhena jānato, tassa sā pīti paṭisaṃviditā hotīti sambandho. Passatoti dassanabhūtena ñāṇena jhānato vuṭṭhāya passantassa. Paccavekkhatoti jhānaṃ paccavekkhantassa. Cittaṃ adhiṭṭhahatoti ‘‘ettakaṃ velaṃ jhānasamaṅgī bhavissāmī’’ti jhānacittaṃ adhiṭṭhahantassa. Evaṃ pañcannaṃ vasibhāvānaṃ vasena jhānassa pajānanamukhena ārammaṇato pītiyā paṭisaṃvedanā dassitā. Adhimuccatoti saddahantassa, samathavipassanāvasenāti adhippāyo. Vīriyaṃ paggaṇhatotiādīsupi eseva nayo. Abhiññeyyanti visiṭṭhāya paññāya jānitabbaṃ catusaccaṃ vipassanāpaññāpubbaṅgamāya maggapaññāya abhijānatotiādi yojanā. Evaṃ pariññeyyantiādīsupi parijānatotiādinā yojanā veditabbā. Tattha pariññeyyanti dukkhasaccaṃ. Avasesapadānīti sukhapaṭisaṃvedī cittasaṅkhārapaṭisaṃvedīti padāni.
ವೇದನಾದಯೋತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಞ್ಞಾ ಗಹಿತಾ, ತೇನಾಹ ‘‘ದ್ವೇ ಖನ್ಧಾ’’ತಿ। ವಿಪಸ್ಸನಾಭೂಮಿದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ಕಾಯಿಕಸುಖಾದಿಸೀಸೇನ ಪಕಿಣ್ಣಕಸಙ್ಖಾರದಸ್ಸನತೋ ವುತ್ತಂ ಸಮಥೇ ಕಾಯಿಕಸುಖಾಭಾವತೋ। ಸೋತಿ ಪಸ್ಸಮ್ಭನಪರಿಯಾಯೇನ ವುತ್ತೋ ನಿರೋಧೋ। ವುತ್ತನಯೇನಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೬೫) ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೇ ವುತ್ತನಯೇನ। ಪೀತಿಸೀಸೇನ ವೇದನಾ ವುತ್ತಾತಿ ಪೀತಿಅಪದೇಸೇನ ವೇದನಾ ವುತ್ತಾ, ಸುಖಗ್ಗಹಣತೋ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾಪಸಙ್ಗತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ದ್ವೀಸು ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಪದೇಸೂತಿ ‘‘ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಪಟಿಸಂವೇದೀ ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರ’’ನ್ತಿ ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು। ಸಞ್ಞಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ವೇದನಾತಿ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾಭಾವತೋ ವುತ್ತಂ। ಚಿತ್ತಪಟಿಸಂವೇದಿತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತನಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಝಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಞ್ಚ ಚಿತ್ತಂ। ಆಮೋದೇತೀತಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯ ಪೀತಿಯಾ ಝಾನವಿಸಯಾಯ ಮೋದೇತಿ। ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಭಙ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಕ್ಖಣೇ।
Vedanādayoti ādi-saddena saññā gahitā, tenāha ‘‘dve khandhā’’ti. Vipassanābhūmidassanatthanti kāyikasukhādisīsena pakiṇṇakasaṅkhāradassanato vuttaṃ samathe kāyikasukhābhāvato. Soti passambhanapariyāyena vutto nirodho. Vuttanayenāti imassa hi bhikkhuno pubbe apariggahitakāletiādinā (pārā. aṭṭha. 2.165) kāyasaṅkhāre vuttanayena. Pītisīsena vedanā vuttāti pītiapadesena vedanā vuttā, sukhaggahaṇato vedanānupassanāpasaṅgatoti adhippāyo. Dvīsu cittasaṅkhārapadesūti ‘‘cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī passambhayaṃ cittasaṅkhāra’’nti imesu dvīsu koṭṭhāsesu. Saññāsampayuttā vedanāti vedanānupassanābhāvato vuttaṃ. Cittapaṭisaṃveditā veditabbāti ārammaṇato asammohatotiādinā vuttanayaṃ sandhāya vuttaṃ. Cittanti jhānasampayuttaṃ vipassanāsampayuttañca cittaṃ. Āmodetīti sampayuttāya pītiyā jhānavisayāya modeti. Vipassanākkhaṇetiādinā vuttabhaṅgānupassanakkhaṇe.
ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಕಥಾವಣ್ಣನಾನಯೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
Ānāpānassatisamādhikathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.
೧೬೭. ಯದಿಪಿ ಅರಿಯಾ ನೇವ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಾ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇನ್ತಿ, ನಾಪಿ ಪರೇಹಿ ಸಮಾದಪೇನ್ತಿ, ತಥಾಪಿ ಯಥಾವುತ್ತೇಹಿ ತೀಹಿ ಪಕಾರೇಹಿ ಮತಾನಂ ಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಮಿಗಲಣ್ಡಿಕೇನ ಮಾರಿತಾನಂ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾನಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಿತಾಯ ‘‘ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಮಿಸ್ಸಕತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಥ ವಾ ಪುಥುಜ್ಜನಕಾಲೇ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತಾನಂ ಘಾತೇತ್ವಾ ಮರಣಸಮಯೇ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಮತಾನಮ್ಪಿ ಸಬ್ಭಾವತೋ ಏವಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ।
167. Yadipi ariyā neva attanāva attānaṃ aññamaññaṃ vā jīvitā voropenti, nāpi parehi samādapenti, tathāpi yathāvuttehi tīhi pakārehi matānaṃ puthujjanānaṃ antare migalaṇḍikena māritānaṃ ariyapuggalānampi atthitāya ‘‘ariyapuggalamissakattā’’ti vuttaṃ. Atha vā puthujjanakāle attanāva attānaṃ ghātetvā maraṇasamaye vipassanaṃ vaḍḍhetvā ariyamaggaṃ paṭilabhitvā matānampi sabbhāvato evaṃ vuttanti gahetabbaṃ.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೩. ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ • 3. Tatiyapārājikaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೩. ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ • 3. Tatiyapārājikaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā
ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Ānāpānassatisamādhikathāvaṇṇanā
ಪಠಮಪಞ್ಞತ್ತಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Paṭhamapaññattikathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Ānāpānassatisamādhikathāvaṇṇanā
