| Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Majjhima Nikāya, English translation |
Show IAST transliterationมชฺฌิม นิกาย ๑๑๘
The Middle-Length Suttas Collection 118
อานาปานสฺสติสุตฺต
Mindfulness of Breathing
เอวํ เม สุตํ—เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ ปุพฺพาราเม มิคารมาตุปาสาเท สมฺพหุเลหิ อภิญฺญาเตหิ อภิญฺญาเตหิ เถเรหิ สาวเกหิ สทฺธึ—อายสฺมตา จ สาริปุตฺเตน อายสฺมตา จ มหาโมคฺคลฺลาเนน อายสฺมตา จ มหากสฺสเปน อายสฺมตา จ มหากจฺจายเนน อายสฺมตา จ มหาโกฏฺฐิเกน อายสฺมตา จ มหากปฺปิเนน อายสฺมตา จ มหาจุนฺเทน อายสฺมตา จ อนุรุทฺเธน อายสฺมตา จ เรวเตน อายสฺมตา จ อานนฺเทน, อญฺเญหิ จ อภิญฺญาเตหิ อภิญฺญาเตหิ เถเรหิ สาวเกหิ สทฺธึฯ
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Sāvatthī in the Eastern Monastery, the stilt longhouse of Migāra’s mother, together with several well-known senior disciples, such as the venerables Sāriputta, Mahāmoggallāna, Mahākassapa, Mahākaccāna, Mahākoṭṭhita, Mahākappina, Mahācunda, Anuruddha, Revata, Ānanda, and others.
เตน โข ปน สมเยน เถรา ภิกฺขู นเว ภิกฺขู โอวทนฺติ อนุสาสนฺติฯ อปฺเปกจฺเจ เถรา ภิกฺขู ทสปิ ภิกฺขู โอวทนฺติ อนุสาสนฺติ, อปฺเปกจฺเจ เถรา ภิกฺขู วีสมฺปิ ภิกฺขู โอวทนฺติ อนุสาสนฺติ, อปฺเปกจฺเจ เถรา ภิกฺขู ตึสมฺปิ ภิกฺขู โอวทนฺติ อนุสาสนฺติ, อปฺเปกจฺเจ เถรา ภิกฺขู จตฺตารีสมฺปิ ภิกฺขู โอวทนฺติ อนุสาสนฺติฯ เต จ นวา ภิกฺขู เถเรหิ ภิกฺขูหิ โอวทิยมานา อนุสาสิยมานา อุฬารํ ปุพฺเพนาปรํ วิเสสํ ชานนฺติฯ
Now at that time the senior bhikkhus were advising and instructing the junior bhikkhus. Some senior bhikkhus instructed ten bhikkhus, while some instructed twenty, thirty, or forty. Being instructed by the senior bhikkhus, the junior bhikkhus realized a higher distinction than they had before.
เตน โข ปน สมเยน ภควา ตทหุโปสเถ ปนฺนรเส ปวารณาย ปุณฺณาย ปุณฺณมาย รตฺติยา ภิกฺขุสงฺฆปริวุโต อพฺโภกาเส นิสินฺโน โหติฯ อถ โข ภควา ตุณฺหีภูตํ ตุณฺหีภูตํ ภิกฺขุสงฺฆํ อนุวิโลเกตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ:
Now, at that time it was the Uposatha day—the full moon on the fifteenth day—and the Buddha was sitting surrounded by a Saṅgha of monks for the invitation to admonish. Then the Buddha looked around the Saṅgha of bhikkhus, who were so very silent. He addressed them:
“อารทฺโธสฺมิ, ภิกฺขเว, อิมาย ปฏิปทาย; อารทฺธจิตฺโตสฺมิ, ภิกฺขเว, อิมาย ปฏิปทายฯ ตสฺมาติห, ภิกฺขเว, ภิโยฺยโส มตฺตาย วีริยํ อารภถ อปฺปตฺตสฺส ปตฺติยา, อนธิคตสฺส อธิคมาย, อสจฺฉิกตสฺส สจฺฉิกิริยายฯ อิเธวาหํ สาวตฺถิยํ โกมุทึ จาตุมาสินึ อาคเมสฺสามี”ติฯ
“I am satisfied, bhikkhus, with this practice. My heart is satisfied with this practice. So you should rouse up even more energy for attaining the unattained, achieving the unachieved, and realizing the unrealized. I will wait here in Sāvatthī for the Komudī full moon of the fourth month.”
อโสฺสสุํ โข ชานปทา ภิกฺขู: “ภควา กิร ตตฺเถว สาวตฺถิยํ โกมุทึ จาตุมาสินึ อาคเมสฺสตี”ติฯ เต ชานปทา ภิกฺขู สาวตฺถึ โอสรนฺติ ภควนฺตํ ทสฺสนายฯ
Bhikkhus from around the country heard about this, and came down to Sāvatthī to see the Buddha.
เต จ โข เถรา ภิกฺขู ภิโยฺยโส มตฺตาย นเว ภิกฺขู โอวทนฺติ อนุสาสนฺติฯ อปฺเปกจฺเจ เถรา ภิกฺขู ทสปิ ภิกฺขู โอวทนฺติ อนุสาสนฺติ, อปฺเปกจฺเจ เถรา ภิกฺขู วีสมฺปิ ภิกฺขู โอวทนฺติ อนุสาสนฺติ, อปฺเปกจฺเจ เถรา ภิกฺขู ตึสมฺปิ ภิกฺขู โอวทนฺติ อนุสาสนฺติ, อปฺเปกจฺเจ เถรา ภิกฺขู จตฺตารีสมฺปิ ภิกฺขู โอวทนฺติ อนุสาสนฺติฯ เต จ นวา ภิกฺขู เถเรหิ ภิกฺขูหิ โอวทิยมานา อนุสาสิยมานา อุฬารํ ปุพฺเพนาปรํ วิเสสํ ชานนฺติฯ
And those senior bhikkhus instructed the junior bhikkhus even more. Some senior bhikkhus instructed ten bhikkhus, while some instructed twenty, thirty, or forty. Being instructed by the senior bhikkhus, the junior bhikkhus realized a higher distinction than they had before.
เตน โข ปน สมเยน ภควา ตทหุโปสเถ ปนฺนรเส โกมุทิยา จาตุมาสินิยา ปุณฺณาย ปุณฺณมาย รตฺติยา ภิกฺขุสงฺฆปริวุโต อพฺโภกาเส นิสินฺโน โหติฯ อถ โข ภควา ตุณฺหีภูตํ ตุณฺหีภูตํ ภิกฺขุสงฺฆํ อนุวิโลเกตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ:
Now, at that time it was the Uposatha day—the Komudī full moon on the fifteenth day of the fourth month—and the Buddha was sitting in the open surrounded by a Saṅgha of monks. Then the Buddha looked around the Saṅgha of bhikkhus, who were so very silent. He addressed them:
“อปลาปายํ, ภิกฺขเว, ปริสา; นิปฺปลาปายํ, ภิกฺขเว, ปริสา; สุทฺธา สาเร ปติฏฺฐิตาฯ ตถารูโป อยํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสงฺโฆ; ตถารูปา อยํ, ภิกฺขเว, ปริสา ยถารูปา ปริสา อาหุเนยฺยา ปาหุเนยฺยา ทกฺขิเณยฺยา อญฺชลิกรณียา อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสฯ ตถารูโป อยํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสงฺโฆ; ตถารูปา อยํ, ภิกฺขเว, ปริสา ยถารูปาย ปริสาย อปฺปํ ทินฺนํ พหุ โหติ, พหุ ทินฺนํ พหุตรํฯ ตถารูโป อยํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสงฺโฆ; ตถารูปา อยํ, ภิกฺขเว, ปริสา ยถารูปา ปริสา ทุลฺลภา ทสฺสนาย โลกสฺสฯ ตถารูโป อยํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสงฺโฆ; ตถารูปา อยํ, ภิกฺขเว, ปริสา ยถารูปํ ปริสํ อลํ โยชนคณนานิ ทสฺสนาย คนฺตุํ ปุโฏเสนาปิฯ
“This assembly has no nonsense, bhikkhus, it’s free of nonsense. It consists purely of the essential core. Such is this Saṅgha of bhikkhus, such is this assembly! An assembly such as this is worthy of offerings dedicated to the gods, worthy of hospitality, worthy of a religious donation, worthy of greeting with joined palms, and is the supreme field of merit for the world. Such is this Saṅgha of bhikkhus, such is this assembly! For an assembly such as this, giving little becomes much, while giving much becomes even more. Such is this Saṅgha of bhikkhus, such is this assembly! An assembly such as this is rarely seen in the world. Such is this Saṅgha of bhikkhus, such is this assembly! An assembly such as this is worth traveling many leagues to see, even if you have to carry your own provisions in a shoulder bag.
สนฺติ, ภิกฺขเว, ภิกฺขู อิมสฺมึ ภิกฺขุสงฺเฆ อรหนฺโต ขีณาสวา วุสิตวนฺโต กตกรณียา โอหิตภารา อนุปฺปตฺตสทตฺถา ปริกฺขีณภวสํโยชนา สมฺมทญฺญาวิมุตฺตา—เอวรูปาปิ, ภิกฺขเว, สนฺติ ภิกฺขู อิมสฺมึ ภิกฺขุสงฺเฆฯ
For in this Saṅgha there are perfected bhikkhus, who have ended the defilements, completed the spiritual journey, done what had to be done, laid down the burden, achieved their own goal, utterly ended the fetters of rebirth, and are rightly freed through enlightenment. There are such bhikkhus in this Saṅgha.
สนฺติ, ภิกฺขเว, ภิกฺขู อิมสฺมึ ภิกฺขุสงฺเฆ ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติกา ตตฺถ ปรินิพฺพายิโน อนาวตฺติธมฺมา ตสฺมา โลกา—เอวรูปาปิ, ภิกฺขเว, สนฺติ ภิกฺขู อิมสฺมึ ภิกฺขุสงฺเฆฯ
In this Saṅgha there are bhikkhus who, with the ending of the five lower fetters are reborn spontaneously. They are extinguished there, and are not liable to return from that world. There are such bhikkhus in this Saṅgha.
สนฺติ, ภิกฺขเว, ภิกฺขู อิมสฺมึ ภิกฺขุสงฺเฆ ติณฺณํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา ราคโทสโมหานํ ตนุตฺตา สกทาคามิโน สกิเทว อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสนฺติ—เอวรูปาปิ, ภิกฺขเว, สนฺติ ภิกฺขู อิมสฺมึ ภิกฺขุสงฺเฆฯ
In this Saṅgha there are bhikkhus who, with the ending of three fetters, and the weakening of greed, hate, and delusion, are once-returners. They come back to this world once only, then make an end of suffering. There are such bhikkhus in this Saṅgha.
สนฺติ, ภิกฺขเว, ภิกฺขู อิมสฺมึ ภิกฺขุสงฺเฆ ติณฺณํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โสตาปนฺนา อวินิปาตธมฺมา นิยตา สมฺโพธิปรายนา—เอวรูปาปิ, ภิกฺขเว, สนฺติ ภิกฺขู อิมสฺมึ ภิกฺขุสงฺเฆฯ
In this Saṅgha there are bhikkhus who, with the ending of three fetters are stream-enterers, not liable to be reborn in the underworld, bound for awakening. There are such bhikkhus in this Saṅgha.
สนฺติ, ภิกฺขเว, ภิกฺขู อิมสฺมึ ภิกฺขุสงฺเฆ จตุนฺนํ สติปฏฺฐานานํ ภาวนานุโยคมนุยุตฺตา วิหรนฺติ—เอวรูปาปิ, ภิกฺขเว, สนฺติ ภิกฺขู อิมสฺมึ ภิกฺขุสงฺเฆฯ สนฺติ, ภิกฺขเว, ภิกฺขู อิมสฺมึ ภิกฺขุสงฺเฆ จตุนฺนํ สมฺมปฺปธานานํ ภาวนานุโยคมนุยุตฺตา วิหรนฺติ …เป… จตุนฺนํ อิทฺธิปาทานํ … ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ … ปญฺจนฺนํ พลานํ … สตฺตนฺนํ โพชฺฌงฺคานํ … อริยสฺส อฏฺฐงฺคิกสฺส มคฺคสฺส ภาวนานุโยคมนุยุตฺตา วิหรนฺติ—เอวรูปาปิ, ภิกฺขเว, สนฺติ ภิกฺขู อิมสฺมึ ภิกฺขุสงฺเฆฯ สนฺติ, ภิกฺขเว, ภิกฺขู อิมสฺมึ ภิกฺขุสงฺเฆ เมตฺตาภาวนานุโยคมนุยุตฺตา วิหรนฺติ … กรุณาภาวนานุโยคมนุยุตฺตา วิหรนฺติ … มุทิตาภาวนานุโยคมนุยุตฺตา วิหรนฺติ … อุเปกฺขาภาวนานุโยคมนุยุตฺตา วิหรนฺติ … อสุภภาวนานุโยคมนุยุตฺตา วิหรนฺติ … อนิจฺจสญฺญาภาวนานุโยคมนุยุตฺตา วิหรนฺติ—เอวรูปาปิ, ภิกฺขเว, สนฺติ ภิกฺขู อิมสฺมึ ภิกฺขุสงฺเฆฯ สนฺติ, ภิกฺขเว, ภิกฺขู อิมสฺมึ ภิกฺขุสงฺเฆ อานาปานสฺสติภาวนานุโยคมนุยุตฺตา วิหรนฺติฯ
In this Saṅgha there are bhikkhus who are committed to developing the four kinds of mindfulness meditation … the four right efforts … the four bases of psychic power … the five faculties … the five powers … the seven awakening factors … the noble eightfold path. There are such bhikkhus in this Saṅgha. In this Saṅgha there are bhikkhus who are committed to developing the meditation on love … compassion … rejoicing … equanimity … ugliness … impermanence. There are such bhikkhus in this Saṅgha. In this Saṅgha there are bhikkhus who are committed to developing the meditation on mindfulness of breathing.
อานาปานสฺสติ, ภิกฺขเว, ภาวิตา พหุลีกตา มหปฺผลา โหติ มหานิสํสาฯ อานาปานสฺสติ, ภิกฺขเว, ภาวิตา พหุลีกตา จตฺตาโร สติปฏฺฐาเน ปริปูเรติฯ จตฺตาโร สติปฏฺฐานา ภาวิตา พหุลีกตา สตฺต โพชฺฌงฺเค ปริปูเรนฺติฯ สตฺต โพชฺฌงฺคา ภาวิตา พหุลีกตา วิชฺชาวิมุตฺตึ ปริปูเรนฺติฯ
Bhikkhus, when mindfulness of breathing is developed and cultivated it is very fruitful and beneficial. Mindfulness of breathing, when developed and cultivated, fulfills the four kinds of mindfulness meditation. The four kinds of mindfulness meditation, when developed and cultivated, fulfill the seven awakening factors. And the seven awakening factors, when developed and cultivated, fulfill knowledge and freedom.
กถํ ภาวิตา จ, ภิกฺขเว, อานาปานสฺสติ กถํ พหุลีกตา มหปฺผลา โหติ มหานิสํสา?
And how is mindfulness of breathing developed and cultivated to be very fruitful and beneficial?
อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อรญฺญคโต วา รุกฺขมูลคโต วา สุญฺญาคารคโต วา นิสีทติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย ปริมุขํ สตึ อุปฏฺฐเปตฺวาฯ โส สโตว อสฺสสติ สโตว ปสฺสสติฯ
It’s when a bhikkhu—gone to a wilderness, or to the root of a tree, or to an empty hut—sits down cross-legged, sets their body straight, and establishes mindfulness in front of them. Just mindful, they breathe in. Mindful, they breathe out.
ทีฆํ วา อสฺสสนฺโต ‘ทีฆํ อสฺสสามี'ติ ปชานาติ, ทีฆํ วา ปสฺสสนฺโต ‘ทีฆํ ปสฺสสามี'ติ ปชานาติ; รสฺสํ วา อสฺสสนฺโต ‘รสฺสํ อสฺสสามี'ติ ปชานาติ, รสฺสํ วา ปสฺสสนฺโต ‘รสฺสํ ปสฺสสามี'ติ ปชานาติ; ‘สพฺพกายปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘สพฺพกายปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติฯ
Breathing in heavily they know: ‘I’m breathing in heavily.’ Breathing out heavily they know: ‘I’m breathing out heavily.’ When breathing in lightly they know: ‘I’m breathing in lightly.’ Breathing out lightly they know: ‘I’m breathing out lightly.’ They practice like this: ‘I’ll breathe in experiencing the whole body.’ They practice like this: ‘I’ll breathe out experiencing the whole body.’They practice like this: ‘I’ll breathe in stilling the physical process.’ They practice like this: ‘I’ll breathe out stilling the physical process.’
‘ปีติปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘ปีติปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘สุขปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘สุขปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติฯ
They practice like this: ‘I’ll breathe in experiencing rapture.’ They practice like this: ‘I’ll breathe out experiencing rapture.’ They practice like this: ‘I’ll breathe in experiencing bliss.’ They practice like this: ‘I’ll breathe out experiencing bliss.’ They practice like this: ‘I’ll breathe in experiencing mental processes.’ They practice like this: ‘I’ll breathe out experiencing mental processes.’They practice like this: ‘I’ll breathe in stilling mental processes.’ They practice like this: ‘I’ll breathe out stilling mental processes.’
‘จิตฺตปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘จิตฺตปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘อภิปฺปโมทยํ จิตฺตํ อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘อภิปฺปโมทยํ จิตฺตํ ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘สมาทหํ จิตฺตํ อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘สมาทหํ จิตฺตํ ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘วิโมจยํ จิตฺตํ อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘วิโมจยํ จิตฺตํ ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติฯ
They practice like this: ‘I’ll breathe in experiencing the mind.’ They practice like this: ‘I’ll breathe out experiencing the mind.’ They practice like this: ‘I’ll breathe in gladdening the mind.’ They practice like this: ‘I’ll breathe out gladdening the mind.’ They practice like this: ‘I’ll breathe in immersing the mind in samādhi.’ They practice like this: ‘I’ll breathe out immersing the mind in samādhi.’ They practice like this: ‘I’ll breathe in freeing the mind.’ They practice like this: ‘I’ll breathe out freeing the mind.’
‘อนิจฺจานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘อนิจฺจานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘วิราคานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘วิราคานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘นิโรธานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘นิโรธานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติฯ
They practice like this: ‘I’ll breathe in observing impermanence.’ They practice like this: ‘I’ll breathe out observing impermanence.’ They practice like this: ‘I’ll breathe in observing fading away.’ They practice like this: ‘I’ll breathe out observing fading away.’ They practice like this: ‘I’ll breathe in observing cessation.’ They practice like this: ‘I’ll breathe out observing cessation.’ They practice like this: ‘I’ll breathe in observing letting go.’ They practice like this: ‘I’ll breathe out observing letting go.’
เอวํ ภาวิตา โข, ภิกฺขเว, อานาปานสฺสติ เอวํ พหุลีกตา มหปฺผลา โหติ มหานิสํสาฯ
Mindfulness of breathing, when developed and cultivated in this way, is very fruitful and beneficial.
กถํ ภาวิตา จ, ภิกฺขเว, อานาปานสฺสติ กถํ พหุลีกตา จตฺตาโร สติปฏฺฐาเน ปริปูเรติ?
And how is mindfulness of breathing developed and cultivated so as to fulfill the four kinds of mindfulness meditation?
ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ทีฆํ วา อสฺสสนฺโต ‘ทีฆํ อสฺสสามี'ติ ปชานาติ, ทีฆํ วา ปสฺสสนฺโต ‘ทีฆํ ปสฺสสามี'ติ ปชานาติ; รสฺสํ วา อสฺสสนฺโต ‘รสฺสํ อสฺสสามี'ติ ปชานาติ, รสฺสํ วา ปสฺสสนฺโต ‘รสฺสํ ปสฺสสามี'ติ ปชานาติ; ‘สพฺพกายปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘สพฺพกายปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; กาเย กายานุปสฺสี, ภิกฺขเว, ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํฯ กาเยสุ กายญฺญตราหํ, ภิกฺขเว, เอวํ วทามิ ยทิทํ—อสฺสาสปสฺสาสาฯ ตสฺมาติห, ภิกฺขเว, กาเย กายานุปสฺสี ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํฯ
Whenever a bhikkhu knows that they breathe heavily, or lightly, or experiencing the whole body, or stilling physical processes—at that time they’re meditating by observing an aspect of the body—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world. For I say that the in-breaths and out-breaths are an aspect of the body. That’s why at that time a bhikkhu is meditating by observing an aspect of the body—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world.
ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ‘ปีติปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘ปีติปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘สุขปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘สุขปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; เวทนาสุ เวทนานุปสฺสี, ภิกฺขเว, ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํฯ เวทนาสุ เวทนาญฺญตราหํ, ภิกฺขเว, เอวํ วทามิ ยทิทํ—อสฺสาสปสฺสาสานํ สาธุกํ มนสิการํฯ ตสฺมาติห, ภิกฺขเว, เวทนาสุ เวทนานุปสฺสี ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํฯ
Whenever a bhikkhu practices breathing while experiencing rapture, or experiencing bliss, or experiencing mental processes, or stilling mental processes—at that time they meditate observing an aspect of feelings—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world. For I say that careful application of mind to the in-breaths and out-breaths is an aspect of feelings. That’s why at that time a bhikkhu is meditating by observing an aspect of feelings—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world.
ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ‘จิตฺตปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘จิตฺตปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘อภิปฺปโมทยํ จิตฺตํ อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘อภิปฺปโมทยํ จิตฺตํ ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘สมาทหํ จิตฺตํ อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘สมาทหํ จิตฺตํ ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘วิโมจยํ จิตฺตํ อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘วิโมจยํ จิตฺตํ ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสี, ภิกฺขเว, ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํฯ นาหํ, ภิกฺขเว, มุฏฺฐสฺสติสฺส อสมฺปชานสฺส อานาปานสฺสตึ วทามิฯ ตสฺมาติห, ภิกฺขเว, จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสี ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํฯ
Whenever a bhikkhu practices breathing while experiencing the mind, or gladdening the mind, or immersing the mind in samādhi, or freeing the mind—at that time they meditate observing an aspect of the mind—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world. There is no development of mindfulness of breathing for someone who is unmindful and lacks awareness, I say. That’s why at that time a bhikkhu is meditating by observing an aspect of the mind—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world.
ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ‘อนิจฺจานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘อนิจฺจานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘วิราคานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘วิราคานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘นิโรธานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘นิโรธานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ‘ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ, ‘ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามี'ติ สิกฺขติ; ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี, ภิกฺขเว, ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํฯ โส ยํ ตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสานํ ปหานํ ตํ ปญฺญาย ทิสฺวา สาธุกํ อชฺฌุเปกฺขิตา โหติฯ ตสฺมาติห, ภิกฺขเว, ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํฯ
Whenever a bhikkhu practices breathing while observing impermanence, or observing fading away, or observing cessation, or observing letting go—at that time they meditate observing an aspect of principles—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world. Having seen with wisdom the giving up of covetousness and displeasure, they watch over closely with equanimity. That’s why at that time a bhikkhu is meditating by observing an aspect of principles—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world.
เอวํ ภาวิตา โข, ภิกฺขเว, อานาปานสฺสติ เอวํ พหุลีกตา จตฺตาโร สติปฏฺฐาเน ปริปูเรติฯ
That’s how mindfulness of breathing, when developed and cultivated, fulfills the four kinds of mindfulness meditation.
กถํ ภาวิตา จ, ภิกฺขเว, จตฺตาโร สติปฏฺฐานา กถํ พหุลีกตา สตฺต โพชฺฌงฺเค ปริปูเรนฺติ?
And how are the four kinds of mindfulness meditation developed and cultivated so as to fulfill the seven awakening factors?
ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ, อุปฏฺฐิตาสฺส ตสฺมึ สมเย สติ โหติ อสมฺมุฏฺฐาฯ ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน อุปฏฺฐิตา สติ โหติ อสมฺมุฏฺฐา, สติสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน อารทฺโธ โหติฯ สติสมฺโพชฺฌงฺคํ ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ ภาเวติ, สติสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉติฯ
Whenever a bhikkhu meditates by observing an aspect of the body, at that time their mindfulness is established and lucid. At such a time, a bhikkhu has activated the awakening factor of mindfulness; they develop it and perfect it.
โส ตถาสโต วิหรนฺโต ตํ ธมฺมํ ปญฺญาย ปวิจินติ ปวิจยติ ปริวีมํสํ อาปชฺชติฯ ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ตถาสโต วิหรนฺโต ตํ ธมฺมํ ปญฺญาย ปวิจินติ ปวิจยติ ปริวีมํสํ อาปชฺชติ, ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน อารทฺโธ โหติ, ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺคํ ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ ภาเวติ, ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉติฯ
As they live mindfully in this way they investigate, explore, and inquire into that principle with wisdom. At such a time, a bhikkhu has activated the awakening factor of investigation of principles; they develop it and perfect it.
ตสฺส ตํ ธมฺมํ ปญฺญาย ปวิจินโต ปวิจยโต ปริวีมํสํ อาปชฺชโต อารทฺธํ โหติ วีริยํ อสลฺลีนํฯ ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ตํ ธมฺมํ ปญฺญาย ปวิจินโต ปวิจยโต ปริวีมํสํ อาปชฺชโต อารทฺธํ โหติ วีริยํ อสลฺลีนํ, วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน อารทฺโธ โหติ, วีริยสมฺโพชฺฌงฺคํ ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ ภาเวติ, วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉติฯ
As they investigate principles with wisdom in this way their energy is roused up and unflagging. At such a time, a bhikkhu has activated the awakening factor of energy; they develop it and perfect it.
อารทฺธวีริยสฺส อุปฺปชฺชติ ปีติ นิรามิสาฯ ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน อารทฺธวีริยสฺส อุปฺปชฺชติ ปีติ นิรามิสา, ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน อารทฺโธ โหติ, ปีติสมฺโพชฺฌงฺคํ ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ ภาเวติ, ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉติฯ
When they’re energetic, rapture not of the flesh arises. At such a time, a bhikkhu has activated the awakening factor of rapture; they develop it and perfect it.
ปีติมนสฺส กาโยปิ ปสฺสมฺภติ, จิตฺตมฺปิ ปสฺสมฺภติฯ ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปีติมนสฺส กาโยปิ ปสฺสมฺภติ, จิตฺตมฺปิ ปสฺสมฺภติ, ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน อารทฺโธ โหติ, ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺคํ ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ ภาเวติ, ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉติฯ
When the mind is full of rapture, the body and mind become tranquil. At such a time, a bhikkhu has activated the awakening factor of tranquility; they develop it and perfect it.
ปสฺสทฺธกายสฺส สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติฯ ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปสฺสทฺธกายสฺส สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ, สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน อารทฺโธ โหติ, สมาธิสมฺโพชฺฌงฺคํ ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ ภาเวติ, สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉติฯ
When the body is tranquil and they feel bliss, the mind becomes immersed in samādhi. At such a time, a bhikkhu has activated the awakening factor of immersion; they develop it and perfect it.
โส ตถาสมาหิตํ จิตฺตํ สาธุกํ อชฺฌุเปกฺขิตา โหติฯ ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ตถาสมาหิตํ จิตฺตํ สาธุกํ อชฺฌุเปกฺขิตา โหติ, อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน อารทฺโธ โหติ, อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคํ ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ ภาเวติ, อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉติฯ
They closely watch over that mind immersed in samādhi. At such a time, a bhikkhu has activated the awakening factor of equanimity; they develop it and perfect it.
ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เวทนาสุ …เป… จิตฺเต … ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ, อุปฏฺฐิตาสฺส ตสฺมึ สมเย สติ โหติ อสมฺมุฏฺฐาฯ ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน อุปฏฺฐิตา สติ โหติ อสมฺมุฏฺฐา, สติสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน อารทฺโธ โหติ, สติสมฺโพชฺฌงฺคํ ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ ภาเวติ, สติสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉติฯ โส ตถาสโต วิหรนฺโต ตํ ธมฺมํ ปญฺญาย ปวิจินติ ปวิจยติ ปริวีมํสํ อาปชฺชติฯ ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ตถาสโต วิหรนฺโต ตํ ธมฺมํ ปญฺญาย ปวิจินติ ปวิจยติ ปริวีมํสํ อาปชฺชติ, ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน อารทฺโธ โหติ, ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺคํ ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ ภาเวติ, ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉติฯ ตสฺส ตํ ธมฺมํ ปญฺญาย ปวิจินโต ปวิจยโต ปริวีมํสํ อาปชฺชโต อารทฺธํ โหติ วีริยํ อสลฺลีนํฯ ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ตํ ธมฺมํ ปญฺญาย ปวิจินโต ปวิจยโต ปริวีมํสํ อาปชฺชโต อารทฺธํ โหติ วีริยํ อสลฺลีนํ, วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน อารทฺโธ โหติ, วีริยสมฺโพชฺฌงฺคํ ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ ภาเวติ, วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉติฯ อารทฺธวีริยสฺส อุปฺปชฺชติ ปีติ นิรามิสาฯ ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน อารทฺธวีริยสฺส อุปฺปชฺชติ ปีติ นิรามิสา, ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน อารทฺโธ โหติ, ปีติสมฺโพชฺฌงฺคํ ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ ภาเวติ, ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉติฯ ปีติมนสฺส กาโยปิ ปสฺสมฺภติ, จิตฺตมฺปิ ปสฺสมฺภติฯ ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปีติมนสฺส กาโยปิ ปสฺสมฺภติ, จิตฺตมฺปิ ปสฺสมฺภติ, ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน อารทฺโธ โหติ, ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺคํ ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ ภาเวติ, ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉติฯ ปสฺสทฺธกายสฺส สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติฯ ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปสฺสทฺธกายสฺส สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ, สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน อารทฺโธ โหติ, สมาธิสมฺโพชฺฌงฺคํ ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ ภาเวติ, สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉติฯ โส ตถาสมาหิตํ จิตฺตํ สาธุกํ อชฺฌุเปกฺขิตา โหติฯ ยสฺมึ สมเย, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ตถาสมาหิตํ จิตฺตํ สาธุกํ อชฺฌุเปกฺขิตา โหติ, อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน อารทฺโธ โหติ, อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคํ ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุ ภาเวติ, อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุโน ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉติฯ
Whenever a bhikkhu meditates by observing an aspect of feelings … mind … principles, at that time their mindfulness is established and lucid. At such a time, a bhikkhu has activated the awakening factor of mindfulness … investigation of principles … energy … rapture … tranquility … immersion … equanimity.
เอวํ ภาวิตา โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร สติปฏฺฐานา เอวํ พหุลีกตา สตฺต สมฺโพชฺฌงฺเค ปริปูเรนฺติฯ
That’s how the four kinds of mindfulness meditation, when developed and cultivated, fulfill the seven awakening factors.
กถํ ภาวิตา จ, ภิกฺขเว, สตฺต โพชฺฌงฺคา กถํ พหุลีกตา วิชฺชาวิมุตฺตึ ปริปูเรนฺติ?
And how are the seven awakening factors developed and cultivated so as to fulfill knowledge and freedom?
อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สติสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามึฯ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ …เป… วีริยสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ … ปีติสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ … ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ … สมาธิสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ …
It’s when a bhikkhu develops the awakening factors of mindfulness, investigation of principles, energy, rapture, tranquility, immersion,
อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามึฯ
and equanimity, which rely on seclusion, fading away, and cessation, and ripen as letting go.
เอวํ ภาวิตา โข, ภิกฺขเว, สตฺต โพชฺฌงฺคา เอวํ พหุลีกตา วิชฺชาวิมุตฺตึ ปริปูเรนฺตี”ติฯ
That’s how the seven awakening factors, when developed and cultivated, fulfill knowledge and freedom.”
อิทมโวจ ภควาฯ อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติฯ
That is what the Buddha said. Satisfied, the bhikkhus approved what the Buddha said.
อานาปานสฺสติสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ อฏฺฐมํฯ
The authoritative text of the Majjhima Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]
