| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मज्झिमनिकाय • Majjhimanikāya |
५. सळायतनवग्गो
5. Saḷāyatanavaggo
१. अनाथपिण्डिकोवादसुत्तं
1. Anāthapiṇḍikovādasuttaṃ
३८३. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन अनाथपिण्डिको गहपति आबाधिको होति दुक्खितो बाळ्हगिलानो। अथ खो अनाथपिण्डिको गहपति अञ्ञतरं पुरिसं आमन्तेसि – ‘‘एहि त्वं, अम्भो पुरिस, येन भगवा तेनुपसङ्कम; उपसङ्कमित्वा मम वचनेन भगवतो पादे सिरसा वन्दाहि 1 – ‘अनाथपिण्डिको, भन्ते, गहपति आबाधिको दुक्खितो बाळ्हगिलानो। सो भगवतो पादे सिरसा वन्दती’ति। येन चायस्मा सारिपुत्तो तेनुपसङ्कम; उपसङ्कमित्वा मम वचनेन आयस्मतो सारिपुत्तस्स पादे सिरसा वन्दाहि 2 – ‘अनाथपिण्डिको, भन्ते, गहपति आबाधिको दुक्खितो बाळ्हगिलानो। सो आयस्मतो सारिपुत्तस्स पादे सिरसा वन्दती’ति। एवञ्च वदेहि – ‘साधु किर, भन्ते, आयस्मा सारिपुत्तो येन अनाथपिण्डिकस्स गहपतिस्स निवेसनं तेनुपसङ्कमतु अनुकम्पं उपादाया’’’ति।
383. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena anāthapiṇḍiko gahapati ābādhiko hoti dukkhito bāḷhagilāno. Atha kho anāthapiṇḍiko gahapati aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, ambho purisa, yena bhagavā tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi 3 – ‘anāthapiṇḍiko, bhante, gahapati ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno. So bhagavato pāde sirasā vandatī’ti. Yena cāyasmā sāriputto tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena āyasmato sāriputtassa pāde sirasā vandāhi 4 – ‘anāthapiṇḍiko, bhante, gahapati ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno. So āyasmato sāriputtassa pāde sirasā vandatī’ti. Evañca vadehi – ‘sādhu kira, bhante, āyasmā sāriputto yena anāthapiṇḍikassa gahapatissa nivesanaṃ tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’’ti.
‘‘एवं, भन्ते’’ति खो सो पुरिसो अनाथपिण्डिकस्स गहपतिस्स पटिस्सुत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो सो पुरिसो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘अनाथपिण्डिको, भन्ते, गहपति आबाधिको दुक्खितो बाळ्हगिलानो। सो भगवतो पादे सिरसा वन्दती’’ति। येन चायस्मा सारिपुत्तो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं सारिपुत्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो सो पुरिसो आयस्मन्तं सारिपुत्तं एतदवोच – ‘‘अनाथपिण्डिको, भन्ते, गहपति आबाधिको दुक्खितो बाळ्हगिलानो। सो आयस्मतो सारिपुत्तस्स पादे सिरसा वन्दति; एवञ्च वदेति – ‘साधु किर, भन्ते, आयस्मा सारिपुत्तो येन अनाथपिण्डिकस्स गहपतिस्स निवेसनं तेनुपसङ्कमतु अनुकम्पं उपादाया’’’ति। अधिवासेसि खो आयस्मा सारिपुत्तो तुण्हीभावेन।
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho so puriso anāthapiṇḍikassa gahapatissa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho so puriso bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘anāthapiṇḍiko, bhante, gahapati ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno. So bhagavato pāde sirasā vandatī’’ti. Yena cāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho so puriso āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca – ‘‘anāthapiṇḍiko, bhante, gahapati ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno. So āyasmato sāriputtassa pāde sirasā vandati; evañca vadeti – ‘sādhu kira, bhante, āyasmā sāriputto yena anāthapiṇḍikassa gahapatissa nivesanaṃ tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’’ti. Adhivāsesi kho āyasmā sāriputto tuṇhībhāvena.
३८४. अथ खो आयस्मा सारिपुत्तो निवासेत्वा पत्तचीवरमादाय आयस्मता आनन्देन पच्छासमणेन येन अनाथपिण्डिकस्स गहपतिस्स निवेसनं तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा पञ्ञत्ते आसने निसीदि। निसज्ज खो आयस्मा सारिपुत्तो अनाथपिण्डिकं गहपतिं एतदवोच – ‘‘कच्चि ते, गहपति, खमनीयं, कच्चि यापनीयं? कच्चि ते दुक्खा वेदना पटिक्कमन्ति, नो अभिक्कमन्ति; पटिक्कमोसानं पञ्ञायति, नो अभिक्कमो’’ति?
384. Atha kho āyasmā sāriputto nivāsetvā pattacīvaramādāya āyasmatā ānandena pacchāsamaṇena yena anāthapiṇḍikassa gahapatissa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Nisajja kho āyasmā sāriputto anāthapiṇḍikaṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘kacci te, gahapati, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ? Kacci te dukkhā vedanā paṭikkamanti, no abhikkamanti; paṭikkamosānaṃ paññāyati, no abhikkamo’’ti?
‘‘न मे, भन्ते सारिपुत्त, खमनीयं न यापनीयं। बाळ्हा मे दुक्खा वेदना अभिक्कमन्ति, नो पटिक्कमन्ति; अभिक्कमोसानं पञ्ञायति, नो पटिक्कमो। सेय्यथापि, भन्ते सारिपुत्त, बलवा पुरिसो तिण्हेन सिखरेन मुद्धनि 5 अभिमत्थेय्य 6; एवमेव खो मे, भन्ते सारिपुत्त, अधिमत्ता वाता मुद्धनि 7 ऊहनन्ति 8। न मे, भन्ते सारिपुत्त, खमनीयं न यापनीयं। बाळ्हा मे दुक्खा वेदना अभिक्कमन्ति, नो पटिक्कमन्ति; अभिक्कमोसानं पञ्ञायति, नो पटिक्कमो। सेय्यथापि, भन्ते सारिपुत्त, बलवा पुरिसो दळ्हेन वरत्तखण्डेन सीसे सीसवेठं ददेय्य; एवमेव खो मे, भन्ते सारिपुत्त, अधिमत्ता सीसे सीसवेदना। न मे, भन्ते सारिपुत्त, खमनीयं न यापनीयं। बाळ्हा मे दुक्खा वेदना अभिक्कमन्ति, नो पटिक्कमन्ति; अभिक्कमोसानं पञ्ञायति, नो पटिक्कमो। सेय्यथापि, भन्ते सारिपुत्त, दक्खो गोघातको वा गोघातकन्तेवासी वा तिण्हेन गोविकन्तनेन कुच्छिं परिकन्तेय्य; एवमेव खो मे, भन्ते सारिपुत्त, अधिमत्ता वाता कुच्छिं परिकन्तन्ति। न मे, भन्ते सारिपुत्त, खमनीयं न यापनीयं। बाळ्हा मे दुक्खा वेदना अभिक्कमन्ति, नो पटिक्कमन्ति; अभिक्कमोसानं पञ्ञायति, नो पटिक्कमो। सेय्यथापि, भन्ते सारिपुत्त, द्वे बलवन्तो पुरिसा दुब्बलतरं पुरिसं नानाबाहासु गहेत्वा अङ्गारकासुया सन्तापेय्युं, सम्परितापेय्युं; एवमेव खो मे, भन्ते सारिपुत्त, अधिमत्तो कायस्मिं डाहो। न मे, भन्ते सारिपुत्त, खमनीयं न यापनीयं। बाळ्हा मे दुक्खा वेदना अभिक्कमन्ति, नो पटिक्कमन्ति; अभिक्कमोसानं पञ्ञायति, नो पटिक्कमो’’ति।
‘‘Na me, bhante sāriputta, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ. Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti; abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo. Seyyathāpi, bhante sāriputta, balavā puriso tiṇhena sikharena muddhani 9 abhimattheyya 10; evameva kho me, bhante sāriputta, adhimattā vātā muddhani 11 ūhananti 12. Na me, bhante sāriputta, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ. Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti; abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo. Seyyathāpi, bhante sāriputta, balavā puriso daḷhena varattakhaṇḍena sīse sīsaveṭhaṃ dadeyya; evameva kho me, bhante sāriputta, adhimattā sīse sīsavedanā. Na me, bhante sāriputta, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ. Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti; abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo. Seyyathāpi, bhante sāriputta, dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā tiṇhena govikantanena kucchiṃ parikanteyya; evameva kho me, bhante sāriputta, adhimattā vātā kucchiṃ parikantanti. Na me, bhante sāriputta, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ. Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti; abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo. Seyyathāpi, bhante sāriputta, dve balavanto purisā dubbalataraṃ purisaṃ nānābāhāsu gahetvā aṅgārakāsuyā santāpeyyuṃ, samparitāpeyyuṃ; evameva kho me, bhante sāriputta, adhimatto kāyasmiṃ ḍāho. Na me, bhante sāriputta, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ. Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti; abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo’’ti.
३८५. ‘‘तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न चक्खुं उपादियिस्सामि, न च मे चक्खुनिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं।
385. ‘‘Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na cakkhuṃ upādiyissāmi, na ca me cakkhunissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ.
‘‘तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न सोतं उपादियिस्सामि, न च मे सोतनिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं। तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न घानं उपादियिस्सामि, न च मे घाननिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं। तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न जिव्हं उपादियिस्सामि, न च मे जिव्हानिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं। तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न कायं उपादियिस्सामि, न च मे कायनिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं। तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न मनं उपादियिस्सामि, न च मे मनोनिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं।
‘‘Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na sotaṃ upādiyissāmi, na ca me sotanissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na ghānaṃ upādiyissāmi, na ca me ghānanissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na jivhaṃ upādiyissāmi, na ca me jivhānissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na kāyaṃ upādiyissāmi, na ca me kāyanissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na manaṃ upādiyissāmi, na ca me manonissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ.
‘‘तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न रूपं उपादियिस्सामि, न च मे रूपनिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं। तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न सद्दं उपादियिस्सामि…पे॰… न गन्धं उपादियिस्सामि… न रसं उपादियिस्सामि… न फोट्ठब्बं उपादियिस्सामि… न धम्मं उपादियिस्सामि न च मे धम्मनिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं।
‘‘Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na rūpaṃ upādiyissāmi, na ca me rūpanissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na saddaṃ upādiyissāmi…pe… na gandhaṃ upādiyissāmi… na rasaṃ upādiyissāmi… na phoṭṭhabbaṃ upādiyissāmi… na dhammaṃ upādiyissāmi na ca me dhammanissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ.
‘‘तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न चक्खुविञ्ञाणं उपादियिस्सामि, न च मे चक्खुविञ्ञाणनिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं। तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न सोतविञ्ञाणं उपादियिस्सामि… न घानविञ्ञाणं उपादियिस्सामि… न जिव्हाविञ्ञाणं उपादियिस्सामि… न कायविञ्ञाणं उपादियिस्सामि… न मनोविञ्ञाणं उपादियिस्सामि न च मे मनोविञ्ञाणनिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं।
‘‘Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na cakkhuviññāṇaṃ upādiyissāmi, na ca me cakkhuviññāṇanissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na sotaviññāṇaṃ upādiyissāmi… na ghānaviññāṇaṃ upādiyissāmi… na jivhāviññāṇaṃ upādiyissāmi… na kāyaviññāṇaṃ upādiyissāmi… na manoviññāṇaṃ upādiyissāmi na ca me manoviññāṇanissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ.
‘‘तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न चक्खुसम्फस्सं उपादियिस्सामि, न च मे चक्खुसम्फस्सनिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं। तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न सोतसम्फस्सं उपादियिस्सामि… न घानसम्फस्सं उपादियिस्सामि… न जिव्हासम्फस्सं उपादियिस्सामि… न कायसम्फस्सं उपादियिस्सामि… न मनोसम्फस्सं उपादियिस्सामि, न च मे मनोसम्फस्सनिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं।
‘‘Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na cakkhusamphassaṃ upādiyissāmi, na ca me cakkhusamphassanissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na sotasamphassaṃ upādiyissāmi… na ghānasamphassaṃ upādiyissāmi… na jivhāsamphassaṃ upādiyissāmi… na kāyasamphassaṃ upādiyissāmi… na manosamphassaṃ upādiyissāmi, na ca me manosamphassanissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ.
‘‘तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न चक्खुसम्फस्सजं वेदनं उपादियिस्सामि, न च मे चक्खुसम्फस्सजावेदनानिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं। तस्मातिह ते , गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न सोतसम्फस्सजं वेदनं उपादियिस्सामि… न घानसम्फस्सजं वेदनं उपादियिस्सामि… न जिव्हासम्फस्सजं वेदनं उपादियिस्सामि… न कायसम्फस्सजं वेदनं उपादियिस्सामि… न मनोसम्फस्सजं वेदनं उपादियिस्सामि, न च मे मनोसम्फस्सजावेदनानिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं।
‘‘Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na cakkhusamphassajaṃ vedanaṃ upādiyissāmi, na ca me cakkhusamphassajāvedanānissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te , gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na sotasamphassajaṃ vedanaṃ upādiyissāmi… na ghānasamphassajaṃ vedanaṃ upādiyissāmi… na jivhāsamphassajaṃ vedanaṃ upādiyissāmi… na kāyasamphassajaṃ vedanaṃ upādiyissāmi… na manosamphassajaṃ vedanaṃ upādiyissāmi, na ca me manosamphassajāvedanānissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ.
३८६. ‘‘तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न पथवीधातुं उपादियिस्सामि, न च मे पथवीधातुनिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं। तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न आपोधातुं उपादियिस्सामि… न तेजोधातुं उपादियिस्सामि… न वायोधातुं उपादियिस्सामि… न आकासधातुं उपादियिस्सामि… न विञ्ञाणधातुं उपादियिस्सामि, न च मे विञ्ञाणधातुनिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं।
386. ‘‘Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na pathavīdhātuṃ upādiyissāmi, na ca me pathavīdhātunissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na āpodhātuṃ upādiyissāmi… na tejodhātuṃ upādiyissāmi… na vāyodhātuṃ upādiyissāmi… na ākāsadhātuṃ upādiyissāmi… na viññāṇadhātuṃ upādiyissāmi, na ca me viññāṇadhātunissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ.
‘‘तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न रूपं उपादियिस्सामि, न च मे रूपनिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं। तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न वेदनं उपादियिस्सामि… न सञ्ञं उपादियिस्सामि… न सङ्खारे उपादियिस्सामि… न विञ्ञाणं उपादियिस्सामि, न च मे विञ्ञाणनिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं।
‘‘Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na rūpaṃ upādiyissāmi, na ca me rūpanissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na vedanaṃ upādiyissāmi… na saññaṃ upādiyissāmi… na saṅkhāre upādiyissāmi… na viññāṇaṃ upādiyissāmi, na ca me viññāṇanissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ.
‘‘तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न आकासानञ्चायतनं उपादियिस्सामि , न च मे आकासानञ्चायतननिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति । एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं। तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न विञ्ञाणञ्चायतनं उपादियिस्सामि… न आकिञ्चञ्ञायतनं उपादियिस्सामि… न नेवसञ्ञानासञ्ञायतनं उपादियिस्सामि न च मे नेवसञ्ञानासञ्ञायतननिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं।
‘‘Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na ākāsānañcāyatanaṃ upādiyissāmi , na ca me ākāsānañcāyatananissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti . Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na viññāṇañcāyatanaṃ upādiyissāmi… na ākiñcaññāyatanaṃ upādiyissāmi… na nevasaññānāsaññāyatanaṃ upādiyissāmi na ca me nevasaññānāsaññāyatananissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ.
‘‘तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न इधलोकं उपादियिस्सामि, न च मे इधलोकनिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं। तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘न परलोकं उपादियिस्सामि, न च मे परलोकनिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्बं। तस्मातिह ते, गहपति, एवं सिक्खितब्बं – ‘यम्पि मे दिट्ठं सुतं मुतं विञ्ञातं पत्तं परियेसितं अनुपरियेसितं अनुचरितं मनसा तम्पि न उपादियिस्सामि, न च मे तंनिस्सितं विञ्ञाणं भविस्सती’ति। एवञ्हि ते, गहपति, सिक्खितब्ब’’न्ति।
‘‘Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na idhalokaṃ upādiyissāmi, na ca me idhalokanissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘na paralokaṃ upādiyissāmi, na ca me paralokanissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, gahapati, evaṃ sikkhitabbaṃ – ‘yampi me diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anupariyesitaṃ anucaritaṃ manasā tampi na upādiyissāmi, na ca me taṃnissitaṃ viññāṇaṃ bhavissatī’ti. Evañhi te, gahapati, sikkhitabba’’nti.
३८७. एवं वुत्ते, अनाथपिण्डिको गहपति परोदि, अस्सूनि पवत्तेसि। अथ खो आयस्मा आनन्दो अनाथपिण्डिकं गहपतिं एतदवोच – ‘‘ओलीयसि खो त्वं, गहपति, संसीदसि खो त्वं, गहपती’’ति? ‘‘नाहं, भन्ते आनन्द, ओलीयामि, नपि संसीदामि; अपि च मे दीघरत्तं सत्था पयिरुपासितो मनोभावनीया च भिक्खू; न च मे एवरूपी धम्मी कथा सुतपुब्बा’’ति। ‘‘न खो, गहपति, गिहीनं ओदातवसनानं एवरूपी धम्मी कथा पटिभाति; पब्बजितानं खो, गहपति, एवरूपी धम्मी कथा पटिभाती’’ति। ‘‘तेन हि, भन्ते सारिपुत्त, गिहीनम्पि ओदातवसनानं एवरूपी धम्मी कथा पटिभातु। सन्ति हि, भन्ते, कुलपुत्ता अप्परजक्खजातिका, अस्सवनता धम्मस्स परिहायन्ति; भविस्सन्ति धम्मस्स अञ्ञातारो’’ति।
387. Evaṃ vutte, anāthapiṇḍiko gahapati parodi, assūni pavattesi. Atha kho āyasmā ānando anāthapiṇḍikaṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘olīyasi kho tvaṃ, gahapati, saṃsīdasi kho tvaṃ, gahapatī’’ti? ‘‘Nāhaṃ, bhante ānanda, olīyāmi, napi saṃsīdāmi; api ca me dīgharattaṃ satthā payirupāsito manobhāvanīyā ca bhikkhū; na ca me evarūpī dhammī kathā sutapubbā’’ti. ‘‘Na kho, gahapati, gihīnaṃ odātavasanānaṃ evarūpī dhammī kathā paṭibhāti; pabbajitānaṃ kho, gahapati, evarūpī dhammī kathā paṭibhātī’’ti. ‘‘Tena hi, bhante sāriputta, gihīnampi odātavasanānaṃ evarūpī dhammī kathā paṭibhātu. Santi hi, bhante, kulaputtā apparajakkhajātikā, assavanatā dhammassa parihāyanti; bhavissanti dhammassa aññātāro’’ti.
अथ खो आयस्मा च सारिपुत्तो आयस्मा च आनन्दो अनाथपिण्डिकं गहपतिं इमिना ओवादेन ओवदित्वा उट्ठायासना पक्कमिंसु। अथ खो अनाथपिण्डिको गहपति, अचिरपक्कन्ते आयस्मन्ते च सारिपुत्ते आयस्मन्ते च आनन्दे , कालमकासि तुसितं कायं उपपज्जि। अथ खो अनाथपिण्डिको देवपुत्तो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि। एकमन्तं ज्ठितो खो अनाथपिण्डिको देवपुत्तो भगवन्तं गाथाहि अज्झभासि –
Atha kho āyasmā ca sāriputto āyasmā ca ānando anāthapiṇḍikaṃ gahapatiṃ iminā ovādena ovaditvā uṭṭhāyāsanā pakkamiṃsu. Atha kho anāthapiṇḍiko gahapati, acirapakkante āyasmante ca sāriputte āyasmante ca ānande , kālamakāsi tusitaṃ kāyaṃ upapajji. Atha kho anāthapiṇḍiko devaputto abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ jetavanaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ jṭhito kho anāthapiṇḍiko devaputto bhagavantaṃ gāthāhi ajjhabhāsi –
‘‘इदञ्हि तं जेतवनं, इसिसङ्घनिसेवितं।
‘‘Idañhi taṃ jetavanaṃ, isisaṅghanisevitaṃ;
आवुत्थं धम्मराजेन, पीतिसञ्जननं मम॥
Āvutthaṃ dhammarājena, pītisañjananaṃ mama.
‘‘कम्मं विज्जा च धम्मो च, सीलं जीवितमुत्तमं।
‘‘Kammaṃ vijjā ca dhammo ca, sīlaṃ jīvitamuttamaṃ;
एतेन मच्चा सुज्झन्ति, न गोत्तेन धनेन वा॥
Etena maccā sujjhanti, na gottena dhanena vā.
‘‘तस्मा हि पण्डितो पोसो, सम्पस्सं अत्थमत्तनो।
‘‘Tasmā hi paṇḍito poso, sampassaṃ atthamattano;
योनिसो विचिने धम्मं, एवं तत्थ विसुज्झति॥
Yoniso vicine dhammaṃ, evaṃ tattha visujjhati.
‘‘सारिपुत्तोव पञ्ञाय, सीलेन उपसमेन।
‘‘Sāriputtova paññāya, sīlena upasamena;
योपि पारङ्गतो भिक्खु, एतावपरमो सिया’’ति॥
Yopi pāraṅgato bhikkhu, etāvaparamo siyā’’ti.
इदमवोच अनाथपिण्डिको देवपुत्तो। समनुञ्ञो सत्था अहोसि। अथ खो अनाथपिण्डिको देवपुत्तो – ‘‘समनुञ्ञो मे सत्था’’ति भगवन्तं अभिवादेत्वा पदक्खिणं कत्वा तत्थेवन्तरधायि।
Idamavoca anāthapiṇḍiko devaputto. Samanuñño satthā ahosi. Atha kho anāthapiṇḍiko devaputto – ‘‘samanuñño me satthā’’ti bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyi.
३८८. अथ खो भगवा तस्सा रत्तिया अच्चयेन भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘इमं, भिक्खवे, रत्तिं अञ्ञतरो देवपुत्तो अभिक्कन्ताय रत्तिया अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं जेतवनं ओभासेत्वा येनाहं तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा मं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठासि। एकमन्तं ठितो खो सो देवपुत्तो मं गाथाहि अज्झभासि –
388. Atha kho bhagavā tassā rattiyā accayena bhikkhū āmantesi – ‘‘imaṃ, bhikkhave, rattiṃ aññataro devaputto abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ jetavanaṃ obhāsetvā yenāhaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho so devaputto maṃ gāthāhi ajjhabhāsi –
‘‘इदञ्हि तं जेतवनं, इसिसङ्घनिसेवितं।
‘‘Idañhi taṃ jetavanaṃ, isisaṅghanisevitaṃ;
आवुत्थं धम्मराजेन, पीतिसञ्जननं मम॥
Āvutthaṃ dhammarājena, pītisañjananaṃ mama.
‘‘कम्मं विज्जा च धम्मो च, सीलं जीवितमुत्तमं।
‘‘Kammaṃ vijjā ca dhammo ca, sīlaṃ jīvitamuttamaṃ;
एतेन मच्चा सुज्झन्ति, न गोत्तेन धनेन वा॥
Etena maccā sujjhanti, na gottena dhanena vā.
‘‘तस्मा हि पण्डितो पोसो, सम्पस्सं अत्थमत्तनो।
‘‘Tasmā hi paṇḍito poso, sampassaṃ atthamattano;
योनिसो विचिने धम्मं, एवं तत्थ विसुज्झति॥
Yoniso vicine dhammaṃ, evaṃ tattha visujjhati.
‘‘सारिपुत्तोव पञ्ञाय, सीलेन उपसमेन।
‘‘Sāriputtova paññāya, sīlena upasamena;
योपि पारङ्गतो भिक्खु, एतावपरमो सिया’’ति॥
Yopi pāraṅgato bhikkhu, etāvaparamo siyā’’ti.
‘‘इदमवोच , भिक्खवे, सो देवपुत्तो। ‘समनुञ्ञो मे सत्था’ति मं अभिवादेत्वा पदक्खिणं कत्वा तत्थेवन्तरधायी’’ति।
‘‘Idamavoca , bhikkhave, so devaputto. ‘Samanuñño me satthā’ti maṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyī’’ti.
एवं वुत्ते, आयस्मा आनन्दो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘सो हि नून सो, भन्ते, अनाथपिण्डिको देवपुत्तो भविस्सति। अनाथपिण्डिको, भन्ते, गहपति आयस्मन्ते सारिपुत्ते अभिप्पसन्नो अहोसी’’ति। ‘‘साधु, साधु, आनन्द! यावतकं खो, आनन्द, तक्काय पत्तब्बं, अनुप्पत्तं तं तया। अनाथपिण्डिको सो, आनन्द, देवपुत्तो’’ति।
Evaṃ vutte, āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘so hi nūna so, bhante, anāthapiṇḍiko devaputto bhavissati. Anāthapiṇḍiko, bhante, gahapati āyasmante sāriputte abhippasanno ahosī’’ti. ‘‘Sādhu, sādhu, ānanda! Yāvatakaṃ kho, ānanda, takkāya pattabbaṃ, anuppattaṃ taṃ tayā. Anāthapiṇḍiko so, ānanda, devaputto’’ti.
इदमवोच भगवा। अत्तमनो आयस्मा आनन्दो भगवतो भासितं अभिनन्दीति।
Idamavoca bhagavā. Attamano āyasmā ānando bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
अनाथपिण्डिकोवादसुत्तं निट्ठितं पठमं।
Anāthapiṇḍikovādasuttaṃ niṭṭhitaṃ paṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / मज्झिमनिकाय (अट्ठकथा) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / १. अनाथपिण्डिकोवादसुत्तवण्णना • 1. Anāthapiṇḍikovādasuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / मज्झिमनिकाय (टीका) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / १. अनाथपिण्डिकोवादसुत्तवण्णना • 1. Anāthapiṇḍikovādasuttavaṇṇanā
