| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā |
ආණත්‌තිකථාවණ්‌ණනා
Āṇattikathāvaṇṇanā
121. ආණත්‌තිකථායං අසම්‌මොහත්‌ථන්‌ති යස්‌මා සඞ්‌කෙතකම්‌මනිමිත්‌තකම්‌මානි කරොන්‌තො න කෙවලං පුරෙභත්‌තාදිකාලසඞ්‌කෙතකම්‌මං අක්‌ඛිනිඛණනාදිනිමිත්‌තකම්‌මමෙව වා කරොති, අථ ඛො එවංවණ්‌ණසණ්‌ඨානභණ්‌ඩං ගණ්‌හාති, භණ්‌ඩනියමම්‌පි කරොති, ත්‌වං ඉත්‌ථන්‌නාමස්‌ස පාවද, සො අඤ්‌ඤස්‌ස පාවදතූතිආදිනා පුග්‌ගලපටිපාටියා ච ආණාපෙති, තස්‌මා පුබ්‌බණ්‌හාදිකාලවසෙන අක්‌ඛිනිඛණනාදිකිරියාවසෙන භණ්‌ඩපුග්‌ගලපටිපාටිවසෙන ච ආණත්‌තෙ එතෙසු සඞ්‌කෙතකම්‌මනිමිත්‌තකම්‌මෙසු විසඞ්‌කෙතා විසඞ්‌කෙතභාවෙ සම්‌මොහො ජායති, තදපගමෙන අසම්‌මොහත්‌ථං. යං ආණාපකෙන නිමිත්‌තසඤ්‌ඤං කත්‌වා වුත්‌තන්‌ති පුබ්‌බණ්‌හාදීසු අක්‌ඛිනිඛණනාදීසු වා ගහණත්‌ථං ආණාපෙන්‌තෙන ඊදිසවණ්‌ණසණ්‌ඨානාදියුත්‌තං ගණ්‌හාති එවං ගහණස්‌ස නිමිත්‌තභූතසඤ්‌ඤාණං කත්‌වා යං භණ්‌ඩං වුත්‌තං. අයං යුත්‌ති සබ්‌බත්‌ථාති හෙට්‌ඨා වුත්‌තෙසු උපරි වක්‌ඛමානෙසු ච සබ්‌බත්‌ථ ආණත්‌තිප්‌පසඞ්‌ගෙසු ආණත්‌තික්‌ඛණෙයෙව පාරාජිකාදීනං භාවසඞ්‌ඛාතා විනයයුත්‌ති, සා ච ආණත්‌තස්‌ස කිරියානිට්‌ඨාපනක්‌ඛණෙ ආණාපකස්‌ස පයොගෙ ථෙය්‍යචිත්‌තානං අභාවා ආණත්‌තික්‌ඛණෙ එකා එව ආපත්‌ති හොතීති එවං උපපත්‌තියා පවත්‌තත්‌තා යුත්‌තීති වුත්‌තා. ‘‘මූලට්‌ඨස්‌ස ථුල්‌ලච්‌චය’’න්‌ති වුත්‌තත්‌තා සඞ්‌ඝරක්‌ඛිතෙන පටිග්‌ගහිතෙපි බුද්‌ධරක්‌ඛිතධම්‌මරක්‌ඛිතානං දුක්‌කටමෙව, කස්‌මා පනෙත්‌ථ ආචරියස්‌ස ථුල්‌ලච්‌චයන්‌ති ආහ ‘‘මහාජනො හී’’තිආදි. මහාජනොති ච බුද්‌ධරක්‌ඛිතධම්‌මරක්‌ඛිතසඞ්‌ඝරක්‌ඛිතෙ සන්‌ධාය වුත්‌තං. මූලට්‌ඨස්‌සෙව දුක්‌කටන්‌ති බුද්‌ධරක්‌ඛිතස්‌ස දුක්‌කටං. ඉදඤ්‌ච මූලට්‌ඨස්‌ස ථුල්‌ලච්‌චයාභාවදස්‌සනත්‌ථං පඨමං ආණත්‌තික්‌ඛණෙ දුක්‌කටං සන්‌ධාය වුත්‌තං, න පන සඞ්‌ඝරක්‌ඛිතස්‌ස පටිග්‌ගහණපච්‌චයා පුන දුක්‌කටසම්‌භවං සන්‌ධාය. න හි සො එකපයොගෙන දුක්‌කටද්‌වයං ආපජ්‌ජති. කෙචි පන ‘‘විසඞ්‌කෙතත්‌තා පාළියං ‘මූලට්‌ඨස්‌සා’ති අවත්‌වා ‘පටිග්‌ගණ්‌හාති, ආපත්‌ති දුක්‌කටස්‌සා’ති සාමඤ්‌ඤෙන වුත්‌තත්‌තා ඉදං සඞ්‌ඝරක්‌ඛිතස්‌ස දුක්‌කටං සන්‌ධාය වුත්‌ත’’න්‌ති වදන්‌ති, තං කිඤ්‌චාපි අට්‌ඨකථාය න සමෙති, පාළිතො පන යුත්‌තං විය දිස්‌සති. න හි තස්‌ස පටිග්‌ගහණප්‌පයොගෙ අනාපත්‌ති හොතීති. ඉමිනාව හෙට්‌ඨා ආගතවාරෙසුපි පටිග්‌ගණ්‌හන්‌තානං දුක්‌කටං වෙදිතබ්‌බං. ‘‘පණ්‌ණෙ වා සිලාදීසු වා ‘චොරියං කාතබ්‌බ’න්‌ති ලිඛිත්‌වා ඨපිතෙ පාරාජිකමෙවා’’ති කෙචි වදන්‌ති, තං පන ‘‘අසුකස්‌ස ගෙහෙ භණ්‌ඩ’’න්‌ති එවං නියමෙත්‌වා ලිඛිතෙ යුජ්‌ජති, න අනියමෙත්‌වා ලිඛිතෙති වීමංසිතබ්‌බං. මග්‌ගානන්‌තරඵලසදිසාති ඉමිනා යථා අරියපුග්‌ගලානං මග්‌ගානන්‌තරෙ ඵලෙ උප්‌පන්‌නෙ කිලෙසපටිප්‌පස්‌සද්‌ධිපරියොසානං භාවනාකිච්‌චං නිප්‌ඵන්‌නං නාම හොති, එවමෙතිස්‌සා අත්‌ථසාධකචෙතනාය උප්‌පන්‌නාය ආණත්‌තිකිච්‌චං නිප්‌ඵන්‌නමෙවාති දස්‌සෙති, තෙනාහ ‘‘තස්‌මා අයං ආණත්‌තික්‌ඛණෙයෙව පාරාජිකො’’ති, ආණත්‌තිවචීපයොගසමුට්‌ඨාපකචෙතනාක්‌ඛණෙයෙව පාරාජිකො හොතීති අත්‌ථො.
121. Āṇattikathāyaṃ asammohatthanti yasmā saṅketakammanimittakammāni karonto na kevalaṃ purebhattādikālasaṅketakammaṃ akkhinikhaṇanādinimittakammameva vā karoti, atha kho evaṃvaṇṇasaṇṭhānabhaṇḍaṃ gaṇhāti, bhaṇḍaniyamampi karoti, tvaṃ itthannāmassa pāvada, so aññassa pāvadatūtiādinā puggalapaṭipāṭiyā ca āṇāpeti, tasmā pubbaṇhādikālavasena akkhinikhaṇanādikiriyāvasena bhaṇḍapuggalapaṭipāṭivasena ca āṇatte etesu saṅketakammanimittakammesu visaṅketā visaṅketabhāve sammoho jāyati, tadapagamena asammohatthaṃ. Yaṃ āṇāpakena nimittasaññaṃ katvā vuttanti pubbaṇhādīsu akkhinikhaṇanādīsu vā gahaṇatthaṃ āṇāpentena īdisavaṇṇasaṇṭhānādiyuttaṃ gaṇhāti evaṃ gahaṇassa nimittabhūtasaññāṇaṃ katvā yaṃ bhaṇḍaṃ vuttaṃ. Ayaṃ yutti sabbatthāti heṭṭhā vuttesu upari vakkhamānesu ca sabbattha āṇattippasaṅgesu āṇattikkhaṇeyeva pārājikādīnaṃ bhāvasaṅkhātā vinayayutti, sā ca āṇattassa kiriyāniṭṭhāpanakkhaṇe āṇāpakassa payoge theyyacittānaṃ abhāvā āṇattikkhaṇe ekā eva āpatti hotīti evaṃ upapattiyā pavattattā yuttīti vuttā. ‘‘Mūlaṭṭhassa thullaccaya’’nti vuttattā saṅgharakkhitena paṭiggahitepi buddharakkhitadhammarakkhitānaṃ dukkaṭameva, kasmā panettha ācariyassa thullaccayanti āha ‘‘mahājano hī’’tiādi. Mahājanoti ca buddharakkhitadhammarakkhitasaṅgharakkhite sandhāya vuttaṃ. Mūlaṭṭhasseva dukkaṭanti buddharakkhitassa dukkaṭaṃ. Idañca mūlaṭṭhassa thullaccayābhāvadassanatthaṃ paṭhamaṃ āṇattikkhaṇe dukkaṭaṃ sandhāya vuttaṃ, na pana saṅgharakkhitassa paṭiggahaṇapaccayā puna dukkaṭasambhavaṃ sandhāya. Na hi so ekapayogena dukkaṭadvayaṃ āpajjati. Keci pana ‘‘visaṅketattā pāḷiyaṃ ‘mūlaṭṭhassā’ti avatvā ‘paṭiggaṇhāti, āpatti dukkaṭassā’ti sāmaññena vuttattā idaṃ saṅgharakkhitassa dukkaṭaṃ sandhāya vutta’’nti vadanti, taṃ kiñcāpi aṭṭhakathāya na sameti, pāḷito pana yuttaṃ viya dissati. Na hi tassa paṭiggahaṇappayoge anāpatti hotīti. Imināva heṭṭhā āgatavāresupi paṭiggaṇhantānaṃ dukkaṭaṃ veditabbaṃ. ‘‘Paṇṇe vā silādīsu vā ‘coriyaṃ kātabba’nti likhitvā ṭhapite pārājikamevā’’ti keci vadanti, taṃ pana ‘‘asukassa gehe bhaṇḍa’’nti evaṃ niyametvā likhite yujjati, na aniyametvā likhiteti vīmaṃsitabbaṃ. Maggānantaraphalasadisāti iminā yathā ariyapuggalānaṃ maggānantare phale uppanne kilesapaṭippassaddhipariyosānaṃ bhāvanākiccaṃ nipphannaṃ nāma hoti, evametissā atthasādhakacetanāya uppannāya āṇattikiccaṃ nipphannamevāti dasseti, tenāha ‘‘tasmā ayaṃ āṇattikkhaṇeyeva pārājiko’’ti, āṇattivacīpayogasamuṭṭhāpakacetanākkhaṇeyeva pārājiko hotīti attho.
ආණත්‌තිකථාවණ්‌ණනානයො නිට්‌ඨිතො.
Āṇattikathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 2. දුතියපාරාජිකං • 2. Dutiyapārājikaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 2. දුතියපාරාජිකං • 2. Dutiyapārājikaṃ
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ආණත්‌තිකථාවණ්‌ණනා • Āṇattikathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / භූමට්‌ඨකථාදිවණ්‌ණනා • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā
