| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ਆਣਤ੍ਤਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Āṇattikathāvaṇṇanā
੧੨੧. ਆਣਤ੍ਤਿਕਥਾਯਂ ਅਸਮ੍ਮੋਹਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਸਙ੍ਕੇਤਕਮ੍ਮਨਿਮਿਤ੍ਤਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਨ ਕੇવਲਂ ਪੁਰੇਭਤ੍ਤਾਦਿਕਾਲਸਙ੍ਕੇਤਕਮ੍ਮਂ ਅਕ੍ਖਿਨਿਖਣਨਾਦਿਨਿਮਿਤ੍ਤਕਮ੍ਮਮੇવ વਾ ਕਰੋਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਏવਂવਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨਭਣ੍ਡਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਭਣ੍ਡਨਿਯਮਮ੍ਪਿ ਕਰੋਤਿ, ਤ੍વਂ ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮਸ੍ਸ ਪਾવਦ, ਸੋ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪਾવਦਤੂਤਿਆਦਿਨਾ ਪੁਗ੍ਗਲਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਚ ਆਣਾਪੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਾਦਿਕਾਲવਸੇਨ ਅਕ੍ਖਿਨਿਖਣਨਾਦਿਕਿਰਿਯਾવਸੇਨ ਭਣ੍ਡਪੁਗ੍ਗਲਪਟਿਪਾਟਿવਸੇਨ ਚ ਆਣਤ੍ਤੇ ਏਤੇਸੁ ਸਙ੍ਕੇਤਕਮ੍ਮਨਿਮਿਤ੍ਤਕਮ੍ਮੇਸੁ વਿਸਙ੍ਕੇਤਾ વਿਸਙ੍ਕੇਤਭਾવੇ ਸਮ੍ਮੋਹੋ ਜਾਯਤਿ, ਤਦਪਗਮੇਨ ਅਸਮ੍ਮੋਹਤ੍ਥਂ। ਯਂ ਆਣਾਪਕੇਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸਞ੍ਞਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਾਦੀਸੁ ਅਕ੍ਖਿਨਿਖਣਨਾਦੀਸੁ વਾ ਗਹਣਤ੍ਥਂ ਆਣਾਪੇਨ੍ਤੇਨ ਈਦਿਸવਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨਾਦਿਯੁਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਏવਂ ਗਹਣਸ੍ਸ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤਸਞ੍ਞਾਣਂ ਕਤ੍વਾ ਯਂ ਭਣ੍ਡਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਯਂ ਯੁਤ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਉਪਰਿ વਕ੍ਖਮਾਨੇਸੁ ਚ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਆਣਤ੍ਤਿਪ੍ਪਸਙ੍ਗੇਸੁ ਆਣਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇਯੇવ ਪਾਰਾਜਿਕਾਦੀਨਂ ਭਾવਸਙ੍ਖਾਤਾ વਿਨਯਯੁਤ੍ਤਿ, ਸਾ ਚ ਆਣਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਨਿਟ੍ਠਾਪਨਕ੍ਖਣੇ ਆਣਾਪਕਸ੍ਸ ਪਯੋਗੇ ਥੇਯ੍ਯਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਅਭਾવਾ ਆਣਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ ਏਕਾ ਏવ ਆਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀਤਿ ਏવਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਯੁਤ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ‘‘ਮੂਲਟ੍ਠਸ੍ਸ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਙ੍ਘਰਕ੍ਖਿਤੇਨ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤੇਪਿ ਬੁਦ੍ਧਰਕ੍ਖਿਤਧਮ੍ਮਰਕ੍ਖਿਤਾਨਂ ਦੁਕ੍ਕਟਮੇવ, ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਹਾਜਨੋ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਮਹਾਜਨੋਤਿ ਚ ਬੁਦ੍ਧਰਕ੍ਖਿਤਧਮ੍ਮਰਕ੍ਖਿਤਸਙ੍ਘਰਕ੍ਖਿਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਮੂਲਟ੍ਠਸ੍ਸੇવ ਦੁਕ੍ਕਟਨ੍ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਰਕ੍ਖਿਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਟਂ। ਇਦਞ੍ਚ ਮੂਲਟ੍ਠਸ੍ਸ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਾਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਪਠਮਂ ਆਣਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਪਨ ਸਙ੍ਘਰਕ੍ਖਿਤਸ੍ਸ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਪਚ੍ਚਯਾ ਪੁਨ ਦੁਕ੍ਕਟਸਮ੍ਭવਂ ਸਨ੍ਧਾਯ। ਨ ਹਿ ਸੋ ਏਕਪਯੋਗੇਨ ਦੁਕ੍ਕਟਦ੍વਯਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘વਿਸਙ੍ਕੇਤਤ੍ਤਾ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ‘ਮੂਲਟ੍ਠਸ੍ਸਾ’ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ‘ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸਾ’ਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞੇਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਇਦਂ ਸਙ੍ਘਰਕ੍ਖਿਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਨ ਸਮੇਤਿ, ਪਾਲ਼ਿਤੋ ਪਨ ਯੁਤ੍ਤਂ વਿਯ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਨ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਪ੍ਪਯੋਗੇ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀਤਿ। ਇਮਿਨਾવ ਹੇਟ੍ਠਾ ਆਗਤવਾਰੇਸੁਪਿ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾਨਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਪਣ੍ਣੇ વਾ ਸਿਲਾਦੀਸੁ વਾ ‘ਚੋਰਿਯਂ ਕਾਤਬ੍ਬ’ਨ੍ਤਿ ਲਿਖਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤੇ ਪਾਰਾਜਿਕਮੇવਾ’’ਤਿ ਕੇਚਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਪਨ ‘‘ਅਸੁਕਸ੍ਸ ਗੇਹੇ ਭਣ੍ਡ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਲਿਖਿਤੇ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਅਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਲਿਖਿਤੇਤਿ વੀਮਂਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਮਗ੍ਗਾਨਨ੍ਤਰਫਲਸਦਿਸਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਯਥਾ ਅਰਿਯਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਮਗ੍ਗਾਨਨ੍ਤਰੇ ਫਲੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਕਿਲੇਸਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਭਾવਨਾਕਿਚ੍ਚਂ ਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇਤਿਸ੍ਸਾ ਅਤ੍ਥਸਾਧਕਚੇਤਨਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਆਣਤ੍ਤਿਕਿਚ੍ਚਂ ਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਮੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਅਯਂ ਆਣਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇਯੇવ ਪਾਰਾਜਿਕੋ’’ਤਿ, ਆਣਤ੍ਤਿવਚੀਪਯੋਗਸਮੁਟ੍ਠਾਪਕਚੇਤਨਾਕ੍ਖਣੇਯੇવ ਪਾਰਾਜਿਕੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
121. Āṇattikathāyaṃ asammohatthanti yasmā saṅketakammanimittakammāni karonto na kevalaṃ purebhattādikālasaṅketakammaṃ akkhinikhaṇanādinimittakammameva vā karoti, atha kho evaṃvaṇṇasaṇṭhānabhaṇḍaṃ gaṇhāti, bhaṇḍaniyamampi karoti, tvaṃ itthannāmassa pāvada, so aññassa pāvadatūtiādinā puggalapaṭipāṭiyā ca āṇāpeti, tasmā pubbaṇhādikālavasena akkhinikhaṇanādikiriyāvasena bhaṇḍapuggalapaṭipāṭivasena ca āṇatte etesu saṅketakammanimittakammesu visaṅketā visaṅketabhāve sammoho jāyati, tadapagamena asammohatthaṃ. Yaṃ āṇāpakena nimittasaññaṃ katvā vuttanti pubbaṇhādīsu akkhinikhaṇanādīsu vā gahaṇatthaṃ āṇāpentena īdisavaṇṇasaṇṭhānādiyuttaṃ gaṇhāti evaṃ gahaṇassa nimittabhūtasaññāṇaṃ katvā yaṃ bhaṇḍaṃ vuttaṃ. Ayaṃ yutti sabbatthāti heṭṭhā vuttesu upari vakkhamānesu ca sabbattha āṇattippasaṅgesu āṇattikkhaṇeyeva pārājikādīnaṃ bhāvasaṅkhātā vinayayutti, sā ca āṇattassa kiriyāniṭṭhāpanakkhaṇe āṇāpakassa payoge theyyacittānaṃ abhāvā āṇattikkhaṇe ekā eva āpatti hotīti evaṃ upapattiyā pavattattā yuttīti vuttā. ‘‘Mūlaṭṭhassa thullaccaya’’nti vuttattā saṅgharakkhitena paṭiggahitepi buddharakkhitadhammarakkhitānaṃ dukkaṭameva, kasmā panettha ācariyassa thullaccayanti āha ‘‘mahājano hī’’tiādi. Mahājanoti ca buddharakkhitadhammarakkhitasaṅgharakkhite sandhāya vuttaṃ. Mūlaṭṭhasseva dukkaṭanti buddharakkhitassa dukkaṭaṃ. Idañca mūlaṭṭhassa thullaccayābhāvadassanatthaṃ paṭhamaṃ āṇattikkhaṇe dukkaṭaṃ sandhāya vuttaṃ, na pana saṅgharakkhitassa paṭiggahaṇapaccayā puna dukkaṭasambhavaṃ sandhāya. Na hi so ekapayogena dukkaṭadvayaṃ āpajjati. Keci pana ‘‘visaṅketattā pāḷiyaṃ ‘mūlaṭṭhassā’ti avatvā ‘paṭiggaṇhāti, āpatti dukkaṭassā’ti sāmaññena vuttattā idaṃ saṅgharakkhitassa dukkaṭaṃ sandhāya vutta’’nti vadanti, taṃ kiñcāpi aṭṭhakathāya na sameti, pāḷito pana yuttaṃ viya dissati. Na hi tassa paṭiggahaṇappayoge anāpatti hotīti. Imināva heṭṭhā āgatavāresupi paṭiggaṇhantānaṃ dukkaṭaṃ veditabbaṃ. ‘‘Paṇṇe vā silādīsu vā ‘coriyaṃ kātabba’nti likhitvā ṭhapite pārājikamevā’’ti keci vadanti, taṃ pana ‘‘asukassa gehe bhaṇḍa’’nti evaṃ niyametvā likhite yujjati, na aniyametvā likhiteti vīmaṃsitabbaṃ. Maggānantaraphalasadisāti iminā yathā ariyapuggalānaṃ maggānantare phale uppanne kilesapaṭippassaddhipariyosānaṃ bhāvanākiccaṃ nipphannaṃ nāma hoti, evametissā atthasādhakacetanāya uppannāya āṇattikiccaṃ nipphannamevāti dasseti, tenāha ‘‘tasmā ayaṃ āṇattikkhaṇeyeva pārājiko’’ti, āṇattivacīpayogasamuṭṭhāpakacetanākkhaṇeyeva pārājiko hotīti attho.
ਆਣਤ੍ਤਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾਨਯੋ ਨਿਟ੍ਠਿਤੋ।
Āṇattikathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੨. ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੨. ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ • 2. Dutiyapārājikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਆਣਤ੍ਤਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Āṇattikathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਭੂਮਟ੍ਠਕਥਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ • Bhūmaṭṭhakathādivaṇṇanā
