Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ (అట్ఠకథా) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
౬. ఆనేఞ్జసప్పాయసుత్తవణ్ణనా
6. Āneñjasappāyasuttavaṇṇanā
౬౬. ఏవం మే సుతన్తి ఆనేఞ్జసప్పాయసుత్తం. తత్థ అనిచ్చాతి హుత్వా అభావట్ఠేన అనిచ్చా. కామాతి వత్థుకామాపి కిలేసకామాపి. తుచ్ఛాతి నిచ్చసారధువసారఅత్తసారవిరహితత్తా రిత్తా, న పన నత్థీతి గహేతబ్బా. న హి తుచ్ఛముట్ఠీతి వుత్తే ముట్ఠి నామ నత్థీతి వుత్తం హోతి. యస్స పన అబ్భన్తరే కిఞ్చి నత్థి, సో వుచ్చతి తుచ్ఛో. ముసాతి నాసనకా. మోసధమ్మాతి నస్సనసభావా, ఖేత్తం వియ వత్థు వియ హిరఞ్ఞసువణ్ణం వియ చ న పఞ్ఞాయిత్థ, కతిపాహేనేవ సుపినకే దిట్ఠా వియ నస్సన్తి న పఞ్ఞాయన్తి. తేన వుత్తం ‘‘మోసధమ్మా’’తి, మాయాకతమేతన్తి యథా మాయాయ ఉదకం మణీతి కత్వా దస్సితం, బదరిపణ్ణం కహాపణోతి కత్వా దస్సితం, అఞ్ఞం వా పన ఏవరూపం దస్సనూపచారే ఠితస్సేవ తథా పఞ్ఞాయతి, ఉపచారాతిక్కమతో పట్ఠాయ పాకతికమేవ పఞ్ఞాయతి. ఏవం కామాపి ఇత్తరపచ్చుపట్ఠానట్ఠేన ‘‘మాయాకత’’న్తి వుత్తా. యథా చ మాయాకారో ఉదకాదీని మణిఆదీనం వసేన దస్సేన్తో వఞ్చేతి, ఏవం కామాపి అనిచ్చాదీని నిచ్చాదిసభావం దస్సేన్తా వఞ్చేన్తీతి వఞ్చనకట్ఠేనపి ‘‘మాయాకత’’న్తి వుత్తా. బాలలాపనన్తి మయ్హం పుత్తో, మయ్హం ధీతా, మయ్హం హిరఞ్ఞం మయ్హం సువణ్ణన్తి ఏవం బాలానం లాపనతో బాలలాపనం. దిట్ఠధమ్మికా కామాతి మానుసకా పఞ్చ కామగుణా. సమ్పరాయికాతి తే ఠపేత్వా అవసేసా. దిట్ఠధమ్మికా. కామసఞ్ఞాతి మానుసకే కామే ఆరబ్భ ఉప్పన్నసఞ్ఞా. ఉభయమేతం మారధేయ్యన్తి ఏతే కామా చ కామసఞ్ఞా చ ఉభయమ్పి మారధేయ్యం. యేహి ఉభయమేతం గహితం, తేసఞ్హి ఉపరి మారో వసం వత్తేతి. తం సన్ధాయ ‘‘ఉభయమేతం మారధేయ్య’’న్తి వుత్తం.
66.Evaṃme sutanti āneñjasappāyasuttaṃ. Tattha aniccāti hutvā abhāvaṭṭhena aniccā. Kāmāti vatthukāmāpi kilesakāmāpi. Tucchāti niccasāradhuvasāraattasāravirahitattā rittā, na pana natthīti gahetabbā. Na hi tucchamuṭṭhīti vutte muṭṭhi nāma natthīti vuttaṃ hoti. Yassa pana abbhantare kiñci natthi, so vuccati tuccho. Musāti nāsanakā. Mosadhammāti nassanasabhāvā, khettaṃ viya vatthu viya hiraññasuvaṇṇaṃ viya ca na paññāyittha, katipāheneva supinake diṭṭhā viya nassanti na paññāyanti. Tena vuttaṃ ‘‘mosadhammā’’ti, māyākatametanti yathā māyāya udakaṃ maṇīti katvā dassitaṃ, badaripaṇṇaṃ kahāpaṇoti katvā dassitaṃ, aññaṃ vā pana evarūpaṃ dassanūpacāre ṭhitasseva tathā paññāyati, upacārātikkamato paṭṭhāya pākatikameva paññāyati. Evaṃ kāmāpi ittarapaccupaṭṭhānaṭṭhena ‘‘māyākata’’nti vuttā. Yathā ca māyākāro udakādīni maṇiādīnaṃ vasena dassento vañceti, evaṃ kāmāpi aniccādīni niccādisabhāvaṃ dassentā vañcentīti vañcanakaṭṭhenapi ‘‘māyākata’’nti vuttā. Bālalāpananti mayhaṃ putto, mayhaṃ dhītā, mayhaṃ hiraññaṃ mayhaṃ suvaṇṇanti evaṃ bālānaṃ lāpanato bālalāpanaṃ. Diṭṭhadhammikā kāmāti mānusakā pañca kāmaguṇā. Samparāyikāti te ṭhapetvā avasesā. Diṭṭhadhammikā. Kāmasaññāti mānusake kāme ārabbha uppannasaññā. Ubhayametaṃ māradheyyanti ete kāmā ca kāmasaññā ca ubhayampi māradheyyaṃ. Yehi ubhayametaṃ gahitaṃ, tesañhi upari māro vasaṃ vatteti. Taṃ sandhāya ‘‘ubhayametaṃ māradheyya’’nti vuttaṃ.
మారస్సేస విసయోతిఆదీసుపి యథా చోళస్స విసయో చోళవిసయో, పణ్డస్స విసయో పణ్డవిసయో, సంవరానం విసయో సంవరవిసయోతి పవత్తనట్ఠానం విసయోతి వుచ్చతి, ఏవం యేహి ఏతే కామా గహితా, తేసం ఉపరి మారో వసం వత్తేతి. తం సన్ధాయ మారస్సేస విసయోతి వుత్తం. పఞ్చ పన కామగుణే నివాపబీజం వియ విప్పకిరన్తో మారో గచ్ఛతి. యేహి పన తే గహితా, తేసం ఉపరి మారో వసం వత్తేతి. తం సన్ధాయ మారస్సేస నివాపోతి వుత్తం. యథా చ యత్థ హత్థిఆదయో వసం వత్తేన్తి, సో హత్థిగోచరో అస్సగోచరో అజగోచరోతి వుచ్చతి, ఏవం యేహి ఏతే కామా గహితా, తేసు మారో వసం వత్తేతి. తం సన్ధాయ మారస్సేస గోచరోతి వుత్తం.
Mārassesa visayotiādīsupi yathā coḷassa visayo coḷavisayo, paṇḍassa visayo paṇḍavisayo, saṃvarānaṃ visayo saṃvaravisayoti pavattanaṭṭhānaṃ visayoti vuccati, evaṃ yehi ete kāmā gahitā, tesaṃ upari māro vasaṃ vatteti. Taṃ sandhāya mārassesa visayoti vuttaṃ. Pañca pana kāmaguṇe nivāpabījaṃ viya vippakiranto māro gacchati. Yehi pana te gahitā, tesaṃ upari māro vasaṃ vatteti. Taṃ sandhāya mārassesa nivāpoti vuttaṃ. Yathā ca yattha hatthiādayo vasaṃ vattenti, so hatthigocaro assagocaro ajagocaroti vuccati, evaṃ yehi ete kāmā gahitā, tesu māro vasaṃ vatteti. Taṃ sandhāya mārassesa gocaroti vuttaṃ.
ఏత్థాతి ఏతేసు కామేసు. మానసాతి చిత్తసమ్భూతా. తత్థ సియా – దువిధే తావ కామే ఆరబ్భ అభిజ్ఝానలక్ఖణా అభిజ్ఝా, కరణుత్తరియలక్ఖణో సారమ్భో చ ఉప్పజ్జతు, బ్యాపాదో కథం ఉప్పజ్జతీతి? మమాయితే వత్థుస్మిం అచ్ఛిన్నేపి సోచన్తి, అచ్ఛిజ్జన్తేపి సోచన్తి, అచ్ఛిన్నసఙ్కినోపి సోచన్తి, యో ఏవరూపో చిత్తస్స ఆఘాతోతి ఏవం ఉప్పజ్జతి. తేవ అరియసావకస్సాతి తే అరియసావకస్స. వకారో ఆగమసన్ధిమత్తం హోతి. ఇధ మనుసిక్ఖతోతి ఇమస్మిం సాసనే సిక్ఖన్తస్స తే తయోపి కిలేసా అన్తరాయకరా హోన్తి. అభిభుయ్య లోకన్తి కామలోకం అభిభవిత్వా. అధిట్ఠాయ మనసాతి ఝానారమ్మణచిత్తేన అధిట్ఠహిత్వా. అపరిత్తన్తి కామావచరచిత్తం పరిత్తం నామ, తస్స పటిక్ఖేపేన మహగ్గతం అపరిత్తం నామ. పమాణన్తిపి కామావచరమేవ, రూపావచరం అరూపావచరం అప్పమాణం. సుభావితన్తి పన ఏతం కామావచరాదీనం నామం న హోతి, లోకుత్తరస్సేవేతం నామం. తస్మా ఏతస్స వసేన అపరిత్తం అప్పమాణం సుభావితన్తి సబ్బం లోకుత్తరమేవ వట్టతి.
Etthāti etesu kāmesu. Mānasāti cittasambhūtā. Tattha siyā – duvidhe tāva kāme ārabbha abhijjhānalakkhaṇā abhijjhā, karaṇuttariyalakkhaṇo sārambho ca uppajjatu, byāpādo kathaṃ uppajjatīti? Mamāyite vatthusmiṃ acchinnepi socanti, acchijjantepi socanti, acchinnasaṅkinopi socanti, yo evarūpo cittassa āghātoti evaṃ uppajjati. Teva ariyasāvakassāti te ariyasāvakassa. Vakāro āgamasandhimattaṃ hoti. Idha manusikkhatoti imasmiṃ sāsane sikkhantassa te tayopi kilesā antarāyakarā honti. Abhibhuyya lokanti kāmalokaṃ abhibhavitvā. Adhiṭṭhāya manasāti jhānārammaṇacittena adhiṭṭhahitvā. Aparittanti kāmāvacaracittaṃ parittaṃ nāma, tassa paṭikkhepena mahaggataṃ aparittaṃ nāma. Pamāṇantipi kāmāvacarameva, rūpāvacaraṃ arūpāvacaraṃ appamāṇaṃ. Subhāvitanti pana etaṃ kāmāvacarādīnaṃ nāmaṃ na hoti, lokuttarassevetaṃ nāmaṃ. Tasmā etassa vasena aparittaṃ appamāṇaṃ subhāvitanti sabbaṃ lokuttarameva vaṭṭati.
తబ్బహులవిహారినోతి కామపటిబాహనేన తమేవ పటిపదం బహులం కత్వా విహరన్తస్స. ఆయతనే చిత్తం పసీదతీతి కారణే చిత్తం పసీదతి. కిం పనేత్థ కారణం? అరహత్తం వా, అరహత్తస్స విపస్సనం వా, చతుత్థజ్ఝానం వా, చతుత్థజ్ఝానస్స ఉపచారం వా. సమ్పసాదే సతీతి ఏత్థ దువిధో సమ్పసాదో అధిమోక్ఖసమ్పసాదో చ పటిలాభసమ్పసాదో చ. అరహత్తస్స హి విపస్సనం పట్ఠపేత్వా విహరతో మహాభూతాదీసు ఉపట్ఠహన్తేసు యేనిమే నీహారేన మహాభూతా ఉపట్ఠహన్తి, ఉపాదారూపా ఉపట్ఠహన్తి నామరూపా ఉపట్ఠహన్తి, పచ్చయా సబ్బథా ఉపట్ఠహన్తి, లక్ఖణారమ్మణా విపస్సనా ఉపట్ఠహతి, అజ్జేవ అరహత్తం గణ్హిస్సామీతి అప్పటిలద్ధేయేవ ఆసా సన్తిట్ఠతి, అధిమోక్ఖం పటిలభతి. తతియజ్ఝానం వా పాదకం కత్వా చతుత్థజ్ఝానత్థాయ కసిణపరికమ్మం కరోన్తస్స నీవరణవిక్ఖమ్భనాదీని సమనుపస్సతో యేనిమే నీహారేన నీవరణా విక్ఖమ్భన్తి, కిలేసా సన్నిసీదన్తి, సతి సన్తిట్ఠతి, సఙ్ఖారగతం వా విభూతం పాకటం హుత్వా దిబ్బచక్ఖుకస్స పరలోకో వియ ఉపట్ఠాతి , చిత్తుప్పాదో లేపపిణ్డే లగ్గమానో వియ ఉపచారేన సమాధియతి, అజ్జేవ చతుత్థజ్ఝానం నిబ్బత్తేస్సామీతి అపటిలద్ధేయేవ ఆసా సన్తిట్ఠతి, అధిమోక్ఖం పటిలభతి . అయం అధిమోక్ఖసమ్పసాదో నామ. తస్మిం సమ్పసాదే సతి. యో పన అరహత్తం వా పటిలభతి చతుత్థజ్ఝానం వా, తస్స చిత్తం విప్పసన్నం హోతియేవ. ఇధ పన ‘‘ఆయతనే చిత్తం పసీదతీ’’తి వచనతో అరహత్తవిపస్సనాయ చేవ చతుత్థజ్ఝానూపచారస్స చ పటిలాభో పటిలాభసమ్పసాదోతి వేదితబ్బో. విపస్సనా హి పఞ్ఞాయ అధిముచ్చనస్స కారణం, ఉపచారం ఆనేఞ్జసమాపత్తియా.
Tabbahulavihārinoti kāmapaṭibāhanena tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa. Āyatane cittaṃ pasīdatīti kāraṇe cittaṃ pasīdati. Kiṃ panettha kāraṇaṃ? Arahattaṃ vā, arahattassa vipassanaṃ vā, catutthajjhānaṃ vā, catutthajjhānassa upacāraṃ vā. Sampasāde satīti ettha duvidho sampasādo adhimokkhasampasādo ca paṭilābhasampasādo ca. Arahattassa hi vipassanaṃ paṭṭhapetvā viharato mahābhūtādīsu upaṭṭhahantesu yenime nīhārena mahābhūtā upaṭṭhahanti, upādārūpā upaṭṭhahanti nāmarūpā upaṭṭhahanti, paccayā sabbathā upaṭṭhahanti, lakkhaṇārammaṇā vipassanā upaṭṭhahati, ajjeva arahattaṃ gaṇhissāmīti appaṭiladdheyeva āsā santiṭṭhati, adhimokkhaṃ paṭilabhati. Tatiyajjhānaṃ vā pādakaṃ katvā catutthajjhānatthāya kasiṇaparikammaṃ karontassa nīvaraṇavikkhambhanādīni samanupassato yenime nīhārena nīvaraṇā vikkhambhanti, kilesā sannisīdanti, sati santiṭṭhati, saṅkhāragataṃ vā vibhūtaṃ pākaṭaṃ hutvā dibbacakkhukassa paraloko viya upaṭṭhāti , cittuppādo lepapiṇḍe laggamāno viya upacārena samādhiyati, ajjeva catutthajjhānaṃ nibbattessāmīti apaṭiladdheyeva āsā santiṭṭhati, adhimokkhaṃ paṭilabhati . Ayaṃ adhimokkhasampasādo nāma. Tasmiṃ sampasāde sati. Yo pana arahattaṃ vā paṭilabhati catutthajjhānaṃ vā, tassa cittaṃ vippasannaṃ hotiyeva. Idha pana ‘‘āyatane cittaṃ pasīdatī’’ti vacanato arahattavipassanāya ceva catutthajjhānūpacārassa ca paṭilābho paṭilābhasampasādoti veditabbo. Vipassanā hi paññāya adhimuccanassa kāraṇaṃ, upacāraṃ āneñjasamāpattiyā.
ఏతరహి వా ఆనేఞ్జం సమాపజ్జతి. పఞ్ఞాయ వా అధిముచ్చతీతి ఏత్థ ఏతరహి వా పఞ్ఞాయ అధిముచ్చతి, ఆనేఞ్జం వా సమాపజ్జతీతి ఏవం పదపరివత్తనం కత్వా అత్థో వేదితబ్బో. ఇదఞ్హి వుత్తం హోతి – తస్మిం సమ్పసాదే సతి ఏతరహి వా పఞ్ఞాయ అధిముచ్చతి, అరహత్తం సచ్ఛికరోతీతి అత్థో. తం అనభిసమ్భుణన్తో ఆనేఞ్జం వా సమాపజ్జతి, అథ వా పఞ్ఞాయ వా అధిముచ్చతీతి అరహత్తమగ్గం భావేతి, తం అనభిసమ్భుణన్తో ఆనేఞ్జం వా సమాపజ్జతి. అరహత్తమగ్గం భావేతుం అసక్కోన్తో ఏతరహి చతుసచ్చం వా సచ్ఛికరోతి. తం అనభిసమ్భుణన్తో ఆనేఞ్జం వా సమాపజ్జతీతి.
Etarahi vā āneñjaṃ samāpajjati. Paññāya vā adhimuccatīti ettha etarahi vā paññāya adhimuccati, āneñjaṃ vā samāpajjatīti evaṃ padaparivattanaṃ katvā attho veditabbo. Idañhi vuttaṃ hoti – tasmiṃ sampasāde sati etarahi vā paññāya adhimuccati, arahattaṃ sacchikarotīti attho. Taṃ anabhisambhuṇanto āneñjaṃ vā samāpajjati, atha vā paññāya vā adhimuccatīti arahattamaggaṃ bhāveti, taṃ anabhisambhuṇanto āneñjaṃ vā samāpajjati. Arahattamaggaṃ bhāvetuṃ asakkonto etarahi catusaccaṃ vā sacchikaroti. Taṃ anabhisambhuṇanto āneñjaṃ vā samāpajjatīti.
తత్రాయం నయో – ఇధ భిక్ఖు తతియజ్ఝానం పాదకం కత్వా చతుత్థజ్ఝానస్స కసిణపరికమ్మం కరోతి. తస్స నీవరణా విక్ఖమ్భన్తి, సతి సన్తిట్ఠతి, ఉపచారేన చిత్తం సమాధియతి. సో రూపారూపం పరిగణ్హాతి, పచ్చయం పరిగ్గణ్హాతి, లక్ఖణారమ్మణికం విపస్సనం వవత్థపేతి, తస్స ఏవం హోతి – ‘‘ఉపచారేన మే ఝానం విసేసభాగియం భవేయ్య, తిట్ఠతు విసేసభాగియతా, నిబ్బేధభాగియం నం కరిస్సామీ’’తి విపస్సనం వడ్ఢేత్వా అరహత్తం సచ్ఛికరోతి. ఏత్తకేనస్స కిచ్చం కతం నామ హోతి. అరహత్తం సచ్ఛికాతుం అసక్కోన్తో పన తతో ఓసక్కితమానసో అన్తరా న తిట్ఠతి, చతుత్థజ్ఝానం సమాపజ్జతియేవ. యథా కిం? యథా పురిసో ‘‘వనమహింసం ఘాతేస్సామీ’’తి సత్తిం గహేత్వా అనుబన్ధన్తో సచే తం ఘాతేతి, సకలగామవాసినో తోసేస్సతి, అసక్కోన్తో పన అన్తరామగ్గే ససగోధాదయో ఖుద్దకమిగే ఘాతేత్వా కాజం పూరేత్వా ఏతియేవ.
Tatrāyaṃ nayo – idha bhikkhu tatiyajjhānaṃ pādakaṃ katvā catutthajjhānassa kasiṇaparikammaṃ karoti. Tassa nīvaraṇā vikkhambhanti, sati santiṭṭhati, upacārena cittaṃ samādhiyati. So rūpārūpaṃ parigaṇhāti, paccayaṃ pariggaṇhāti, lakkhaṇārammaṇikaṃ vipassanaṃ vavatthapeti, tassa evaṃ hoti – ‘‘upacārena me jhānaṃ visesabhāgiyaṃ bhaveyya, tiṭṭhatu visesabhāgiyatā, nibbedhabhāgiyaṃ naṃ karissāmī’’ti vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ sacchikaroti. Ettakenassa kiccaṃ kataṃ nāma hoti. Arahattaṃ sacchikātuṃ asakkonto pana tato osakkitamānaso antarā na tiṭṭhati, catutthajjhānaṃ samāpajjatiyeva. Yathā kiṃ? Yathā puriso ‘‘vanamahiṃsaṃ ghātessāmī’’ti sattiṃ gahetvā anubandhanto sace taṃ ghāteti, sakalagāmavāsino tosessati, asakkonto pana antarāmagge sasagodhādayo khuddakamige ghātetvā kājaṃ pūretvā etiyeva.
తత్థ పురిసస్స సత్తిం గహేత్వా వనమహింసానుబన్ధనం వియ ఇమస్స భిక్ఖునో తతియజ్ఝానం పాదకం కత్వా చతుత్థజ్ఝానస్స పరికమ్మకరణం, వనమహింసఘాతనం వియ – ‘‘నీవరణవిక్ఖమ్భనాదీని సమనుపస్సతో విసేసభాగియం భవేయ్య, తిట్ఠతు విసేసభాగియతా, నిబ్బేధభాగియం నం కరిస్సామీ’’తి విపస్సనం వడ్ఢేత్వా అరహత్తస్స సచ్ఛికరణం, మహింసం ఘాతేతుం అసక్కోన్తస్స అన్తరామగ్గే ససగోధాదయో ఖుద్దకమిగే ఘాతేత్వా కాజం పూరేత్వా గమనం వియ అరహత్తం సచ్ఛికాతుం అసక్కోన్తస్స, తతో ఓసక్కిత్వా చతుత్థజ్ఝానసమాపజ్జనం వేదితబ్బం. మగ్గభావనా చతుసచ్చసచ్ఛికిరియాయోజనాసుపి ఏసేవ నయో.
Tattha purisassa sattiṃ gahetvā vanamahiṃsānubandhanaṃ viya imassa bhikkhuno tatiyajjhānaṃ pādakaṃ katvā catutthajjhānassa parikammakaraṇaṃ, vanamahiṃsaghātanaṃ viya – ‘‘nīvaraṇavikkhambhanādīni samanupassato visesabhāgiyaṃ bhaveyya, tiṭṭhatu visesabhāgiyatā, nibbedhabhāgiyaṃ naṃ karissāmī’’ti vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattassa sacchikaraṇaṃ, mahiṃsaṃ ghātetuṃ asakkontassa antarāmagge sasagodhādayo khuddakamige ghātetvā kājaṃ pūretvā gamanaṃ viya arahattaṃ sacchikātuṃ asakkontassa, tato osakkitvā catutthajjhānasamāpajjanaṃ veditabbaṃ. Maggabhāvanā catusaccasacchikiriyāyojanāsupi eseva nayo.
ఇదాని అరహత్తం సచ్ఛికాతుం అసక్కోన్తస్స నిబ్బత్తట్ఠానం దస్సేన్తో కాయస్స భేదాతిఆదిమాహ. తత్థ యన్తి యేన కారణేన తం సంవత్తనికం విఞ్ఞాణం అస్స ఆనేఞ్జూపగం, తం కారణం విజ్జతీతి అత్థో. ఏత్థ చ తంసంవత్తనికన్తి తస్స భిక్ఖునో సంవత్తనికం. యేన విపాకవిఞ్ఞాణేన సో భిక్ఖు సంవత్తతి నిబ్బత్తతి, తం విఞ్ఞాణం. ఆనేఞ్జూపగన్తి కుసలానేఞ్జసభావూపగతం అస్స, తాదిసమేవ భవేయ్యాతి అత్థో. కేచి కుసలవిఞ్ఞాణం వదన్తి. యం తస్స భిక్ఖునో సంవత్తనికం ఉపపత్తిహేతుభూతం కుసలవిఞ్ఞాణం ఆనేఞ్జూపగతం అస్స, విపాకకాలేపి తన్నామకమేవ అస్సాతి అత్థో. సో పనాయమత్థో – ‘‘పుఞ్ఞం చే సఙ్ఖారం అభిసఙ్ఖరోతి, పుఞ్ఞూపగం హోతి విఞ్ఞాణం. అపుఞ్ఞం చే సఙ్ఖారం అభిసఙ్ఖారోతి, అపుఞ్ఞుపగం హోతి విఞ్ఞాణం. ఆనేఞ్జం చే సఙ్ఖారం అభిసఙ్ఖరోతి, ఆనేఞ్జూపగం హోతి విఞ్ఞాణ’’న్తి (సం॰ ని॰ ౨.౫౧) ఇమినా నయేన వేదితబ్బో. ఆనేఞ్జసప్పాయాతి ఆనేఞ్జస్స చతుత్థజ్ఝానస్స సప్పాయా. న కేవలఞ్చ సా ఆనేఞ్జస్సేవ, ఉపరి అరహత్తస్సాపి సప్పాయావ ఉపకారభూతాయేవాతి వేదితబ్బా. ఇతి ఇమస్మిం పఠమకఆనేఞ్జే సమాధివసేన ఓసక్కనా కథితా.
Idāni arahattaṃ sacchikātuṃ asakkontassa nibbattaṭṭhānaṃ dassento kāyassa bhedātiādimāha. Tattha yanti yena kāraṇena taṃ saṃvattanikaṃ viññāṇaṃ assa āneñjūpagaṃ, taṃ kāraṇaṃ vijjatīti attho. Ettha ca taṃsaṃvattanikanti tassa bhikkhuno saṃvattanikaṃ. Yena vipākaviññāṇena so bhikkhu saṃvattati nibbattati, taṃ viññāṇaṃ. Āneñjūpaganti kusalāneñjasabhāvūpagataṃ assa, tādisameva bhaveyyāti attho. Keci kusalaviññāṇaṃ vadanti. Yaṃ tassa bhikkhuno saṃvattanikaṃ upapattihetubhūtaṃ kusalaviññāṇaṃ āneñjūpagataṃ assa, vipākakālepi tannāmakameva assāti attho. So panāyamattho – ‘‘puññaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, puññūpagaṃ hoti viññāṇaṃ. Apuññaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkhāroti, apuññupagaṃ hoti viññāṇaṃ. Āneñjaṃ ce saṅkhāraṃ abhisaṅkharoti, āneñjūpagaṃ hoti viññāṇa’’nti (saṃ. ni. 2.51) iminā nayena veditabbo. Āneñjasappāyāti āneñjassa catutthajjhānassa sappāyā. Na kevalañca sā āneñjasseva, upari arahattassāpi sappāyāva upakārabhūtāyevāti veditabbā. Iti imasmiṃ paṭhamakaāneñje samādhivasena osakkanā kathitā.
౬౭. ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతీతి చతుత్థజ్ఝానం పత్వా ఏవం పటిసఞ్చిక్ఖతి. అయఞ్హి భిక్ఖు హేట్ఠిమేన భిక్ఖునా పఞ్ఞవన్తతరో తస్స చ భిక్ఖునో అత్తనో చాతి ద్విన్నమ్పి కమ్మట్ఠానం ఏకతో కత్వా సమ్మసతి. తబ్బహులవిహారినోతి రూపపటిబాహనేన తమేవ పటిపదం బహులం కత్వా విహరన్తస్స. ఆనేఞ్జం సమాపజ్జతీతి ఆకాసానఞ్చాయతానానేఞ్జం సమాపజ్జతి. సేసం పురిమసదిసమేవ. యథా చ ఇధ, ఏవం సబ్బత్థ విసేసమత్తమేవ పన వక్ఖామ. ఇతి ఇమస్మిం దుతియఆనేఞ్జే విపస్సనావసేన ఓసక్కనా కథితా, ‘‘యంకిఞ్చి రూప’’న్తి ఏవం విపస్సనామగ్గం దస్సేన్తేన కథితాతి అత్థో.
67.Iti paṭisañcikkhatīti catutthajjhānaṃ patvā evaṃ paṭisañcikkhati. Ayañhi bhikkhu heṭṭhimena bhikkhunā paññavantataro tassa ca bhikkhuno attano cāti dvinnampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati. Tabbahulavihārinoti rūpapaṭibāhanena tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa. Āneñjaṃ samāpajjatīti ākāsānañcāyatānāneñjaṃ samāpajjati. Sesaṃ purimasadisameva. Yathā ca idha, evaṃ sabbattha visesamattameva pana vakkhāma. Iti imasmiṃ dutiyaāneñje vipassanāvasena osakkanā kathitā, ‘‘yaṃkiñci rūpa’’nti evaṃ vipassanāmaggaṃ dassentena kathitāti attho.
ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతీతి ఆకాసానఞ్చాయతనం పత్వా ఏవం పటిసఞ్చిక్ఖతి. అయఞ్హి హేట్ఠా ద్వీహి భిక్ఖూహి పఞ్ఞవన్తతరో తేసఞ్చ భిక్ఖూనం అత్తనో చాతి తిణ్ణమ్పి కమ్మట్ఠానం ఏకతో కత్వా సమ్మసతి. ఉభయమేతం అనిచ్చన్తి ఏత్థ అట్ఠ ఏకేకకోట్ఠాసా దిట్ఠధమ్మికసమ్పరాయికవసేన పన సఙ్ఖిపిత్వా ఉభయన్తి వుత్తం. నాలం అభినన్దితున్తి తణ్హాదిట్ఠివసేన అభినన్దితుం న యుత్తం. సేసపదద్వయేపి ఏసేవ నయో. తబ్బహులవిహారినోతి కామపటిబాహనేన చ రూపపటిబాహనేన చ తమేవ పటిపదం బహులం కత్వా విహరన్తస్స. ఆనేఞ్జం సమాపజ్జతీతి విఞ్ఞాణఞ్చాయతనానేఞ్జం సమాపజ్జతి. ఇమస్మిం తతియఆనేఞ్జే విపస్సనావసేన ఓసక్కనా కథితా.
Itipaṭisañcikkhatīti ākāsānañcāyatanaṃ patvā evaṃ paṭisañcikkhati. Ayañhi heṭṭhā dvīhi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti tiṇṇampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati. Ubhayametaṃ aniccanti ettha aṭṭha ekekakoṭṭhāsā diṭṭhadhammikasamparāyikavasena pana saṅkhipitvā ubhayanti vuttaṃ. Nālaṃ abhinanditunti taṇhādiṭṭhivasena abhinandituṃ na yuttaṃ. Sesapadadvayepi eseva nayo. Tabbahulavihārinoti kāmapaṭibāhanena ca rūpapaṭibāhanena ca tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa. Āneñjaṃ samāpajjatīti viññāṇañcāyatanāneñjaṃ samāpajjati. Imasmiṃ tatiyaāneñje vipassanāvasena osakkanā kathitā.
౬౮. ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతీతి విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం పత్వా ఏవం పటిసఞ్చిక్ఖతి. అయఞ్హి హేట్ఠా తీహి భిక్ఖూహి పఞ్ఞవన్తతరో తేసఞ్చ భిక్ఖూనం అత్తనో చాతి చతున్నమ్పి కమ్మట్ఠానం ఏకతో కత్వా సమ్మసతి. యత్థేతా అపరిసేసా నిరుజ్ఝన్తీతి యం ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం పత్వా ఏతా హేట్ఠా వుత్తా సబ్బసఞ్ఞా నిరుజ్ఝన్తి. ఏతం సన్తం ఏతం పణీతన్తి ఏతం అఙ్గసన్తతాయ ఆరమ్మణసన్తతాయ చ సన్తం, అతప్పకట్ఠేన పణీతం. తబ్బహులవిహారినోతి తాసం సఞ్ఞానం పటిబాహనేన తమేవ పటిపదం బహులం కత్వా విహరన్తస్స. ఇమస్మిం పఠమాకిఞ్చఞ్ఞాయతనే సమాధివసేన ఓసక్కనా కథితా.
68.Iti paṭisañcikkhatīti viññāṇañcāyatanaṃ patvā evaṃ paṭisañcikkhati. Ayañhi heṭṭhā tīhi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti catunnampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati. Yatthetā aparisesā nirujjhantīti yaṃ ākiñcaññāyatanaṃ patvā etā heṭṭhā vuttā sabbasaññā nirujjhanti. Etaṃ santaṃ etaṃ paṇītanti etaṃ aṅgasantatāya ārammaṇasantatāya ca santaṃ, atappakaṭṭhena paṇītaṃ. Tabbahulavihārinoti tāsaṃ saññānaṃ paṭibāhanena tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa. Imasmiṃ paṭhamākiñcaññāyatane samādhivasena osakkanā kathitā.
ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతీతి విఞ్ఞాణఞ్చాయతనమేవ పత్వా ఏవం పటిసఞ్చిక్ఖతి. అయఞ్హి హేట్ఠా చతూహి భిక్ఖూహి పఞ్ఞవన్తతరో తేసఞ్చ భిక్ఖూనం అత్తనో చాతి పఞ్చన్నమ్పి కమ్మట్ఠానం ఏకతో కత్వా సమ్మసతి. అత్తేన వా అత్తనియేన వాతి అహం మమాతి గహేతబ్బేన సుఞ్ఞం తుచ్ఛం రిత్తం. ఏవమేత్థ ద్వికోటికా సుఞ్ఞతా దస్సితా. తబ్బహులవిహారినోతి హేట్ఠా వుత్తపటిపదఞ్చ ఇమఞ్చ సుఞ్ఞతపటిపదం బహులం కత్వా విహరన్తస్స. ఇమస్మిం దుతియాకిఞ్చఞ్ఞాయతనే విపస్సనావసేన ఓసక్కనా కథితా.
Iti paṭisañcikkhatīti viññāṇañcāyatanameva patvā evaṃ paṭisañcikkhati. Ayañhi heṭṭhā catūhi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti pañcannampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati. Attena vā attaniyena vāti ahaṃ mamāti gahetabbena suññaṃ tucchaṃ rittaṃ. Evamettha dvikoṭikā suññatā dassitā. Tabbahulavihārinoti heṭṭhā vuttapaṭipadañca imañca suññatapaṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa. Imasmiṃ dutiyākiñcaññāyatane vipassanāvasena osakkanā kathitā.
౭౦. ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతీతి విఞ్ఞాణఞ్చాయతనమేవ పత్వా ఏవం పటిసఞ్చిక్ఖతి. అయఞ్హి హేట్ఠా పఞ్చహి భిక్ఖూహి పఞ్ఞవన్తతరో తేసఞ్చ భిక్ఖూనం అత్తనో చాతి ఛన్నమ్పి కమ్మట్ఠానం ఏకతో కత్వా సమ్మసతి. నాహం క్వచని కస్సచి కిఞ్చనతస్మిం, న చ మమ క్వచని కిస్మిఞ్చి కిఞ్చనం నత్థీతి ఏత్థ పన చతుకోటికా సుఞ్ఞతా కథితా. కథం? అయఞ్హి నాహం క్వచనీతి క్వచి అత్తానం న పస్సతి, కస్సచి కిఞ్చనతస్మిన్తి అత్తనో అత్తానం కస్సచి పరస్స కిఞ్చనభావే ఉపనేతబ్బం న పస్సతి, అత్తనో భాతిట్ఠానే భాతరం సహాయట్ఠానే సహాయం పరిక్ఖారట్ఠానే వా పరిక్ఖారం మఞ్ఞిత్వా ఉపగన్త్వా ఉపనేతబ్బం న పస్సతీతి అత్థో. న చ మమ క్వచనీతి ఏత్థ మమ – సద్దం తావ ఠపేత్వా న చ క్వచని పరస్స చ అత్తానం క్వచి న పస్సతీతి అయమత్థో. ఇదాని మమ – సద్దం ఆహరిత్వా మమ కిస్మిఞ్చి కిఞ్చనం నత్థీతి సో పరస్స అత్తా మమ కిస్మిఞ్చి కిఞ్చనభావే అత్థీతి న పస్సతి. అత్తనో భాతిట్ఠానే భాతరం సహాయట్ఠానే సహాయం పరిక్ఖారట్ఠానే వా పరిక్ఖారన్తి కిస్మిఞ్చి ఠానే పరస్స అత్తానం ఇమినా కిఞ్చనభావేన ఉపనేతబ్బం న పస్సతీతి అత్థో. ఏవమయం యస్మా నేవ కత్థచి అత్తానం పస్సతి, న తం పరస్స కిఞ్చనభావే ఉపనేతబ్బం పస్సతి, న పరస్స అత్తానం పస్సతి, న పరస్స అత్తానం అత్తనో కిఞ్చనభావే ఉపనేతబ్బం పస్సతి, తస్మా అయం సుఞ్ఞతా చతుకోటికాతి వేదితబ్బా. తబ్బహులవిహారినోతి హేట్ఠా వుత్తప్పటిపదం ఇమం చతుకోటిసుఞ్ఞతఞ్చ బహులం కత్వా విహరన్తస్స. ఇమస్మిం తతియాకిఞ్చఞ్ఞాయతనేపి విపస్సనావసేనేవ ఓసక్కనా కథితా.
70.Itipaṭisañcikkhatīti viññāṇañcāyatanameva patvā evaṃ paṭisañcikkhati. Ayañhi heṭṭhā pañcahi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti channampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati. Nāhaṃ kvacani kassaci kiñcanatasmiṃ, na ca mama kvacani kismiñcikiñcanaṃ natthīti ettha pana catukoṭikā suññatā kathitā. Kathaṃ? Ayañhi nāhaṃ kvacanīti kvaci attānaṃ na passati, kassaci kiñcanatasminti attano attānaṃ kassaci parassa kiñcanabhāve upanetabbaṃ na passati, attano bhātiṭṭhāne bhātaraṃ sahāyaṭṭhāne sahāyaṃ parikkhāraṭṭhāne vā parikkhāraṃ maññitvā upagantvā upanetabbaṃ na passatīti attho. Na ca mama kvacanīti ettha mama – saddaṃ tāva ṭhapetvā na ca kvacani parassa ca attānaṃ kvaci na passatīti ayamattho. Idāni mama – saddaṃ āharitvā mama kismiñci kiñcanaṃ natthīti so parassa attā mama kismiñci kiñcanabhāve atthīti na passati. Attano bhātiṭṭhāne bhātaraṃ sahāyaṭṭhāne sahāyaṃ parikkhāraṭṭhāne vā parikkhāranti kismiñci ṭhāne parassa attānaṃ iminā kiñcanabhāvena upanetabbaṃ na passatīti attho. Evamayaṃ yasmā neva katthaci attānaṃ passati, na taṃ parassa kiñcanabhāve upanetabbaṃ passati, na parassa attānaṃ passati, na parassa attānaṃ attano kiñcanabhāve upanetabbaṃ passati, tasmā ayaṃ suññatā catukoṭikāti veditabbā. Tabbahulavihārinoti heṭṭhā vuttappaṭipadaṃ imaṃ catukoṭisuññatañca bahulaṃ katvā viharantassa. Imasmiṃ tatiyākiñcaññāyatanepi vipassanāvaseneva osakkanā kathitā.
ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖతీతి ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం పత్వా ఏవం పటిసఞ్చిక్ఖతి. అయఞ్హి హేట్ఠా ఛహి భిక్ఖూహి పఞ్ఞవన్తతరో తేసఞ్చ భిక్ఖూనం అత్తనో చాతి సత్తన్నమ్పి కమ్మట్ఠానం ఏకతో కత్వా సమ్మసతి. యత్థేతా అపరిసేసా నిరుజ్ఝన్తీతి యం నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం పత్వా ఏత్థ ఏతా హేట్ఠా వుత్తా సబ్బసఞ్ఞా నిరుజ్ఝన్తి. తబ్బహులవిహారినోతి తాసం సఞ్ఞానం పటిబాహనేన తమేవ పటిపదం బహులం కత్వా విహరన్తస్స. ఇమస్మిం నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనే సమాధివసేన ఓసక్కనా కథితా.
Iti paṭisañcikkhatīti ākiñcaññāyatanaṃ patvā evaṃ paṭisañcikkhati. Ayañhi heṭṭhā chahi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti sattannampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati. Yatthetā aparisesā nirujjhantīti yaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ patvā ettha etā heṭṭhā vuttā sabbasaññā nirujjhanti. Tabbahulavihārinoti tāsaṃ saññānaṃ paṭibāhanena tameva paṭipadaṃ bahulaṃ katvā viharantassa. Imasmiṃ nevasaññānāsaññāyatane samādhivasena osakkanā kathitā.
౭౧. నో చస్స నో చ మే సియాతి సచే మయ్హం పుబ్బే పఞ్చవిధం కమ్మవట్టం న ఆయూహితం అస్స, యం మే ఇదం ఏతరహి ఏవం పఞ్చవిధం విపాకవట్టం ఏతం మే న సియా నప్పవత్తేయ్యాతి అత్థో. న భవిస్సతీతి సచే ఏతరహి పఞ్చవిధం కమ్మవట్టం ఆయూహితం న భవిస్సతి. న మే భవిస్సతీతి తస్మిం అసతి అనాగతే మే పఞ్చవిధం విపాకవట్టం న భవిస్సతి. యదత్థి యం భూతం తం పజహామీతి యం అత్థి యం భూతం ఏతరహి ఖన్ధపఞ్చకం, తం పజహామి. ఏవం ఉపేక్ఖం పటిలభతీతి సో భిక్ఖు ఏవం విపస్సనుపేక్ఖం లభతీతి అత్థో.
71.No cassa no ca me siyāti sace mayhaṃ pubbe pañcavidhaṃ kammavaṭṭaṃ na āyūhitaṃ assa, yaṃ me idaṃ etarahi evaṃ pañcavidhaṃ vipākavaṭṭaṃ etaṃ me na siyā nappavatteyyāti attho. Na bhavissatīti sace etarahi pañcavidhaṃ kammavaṭṭaṃ āyūhitaṃ na bhavissati. Na me bhavissatīti tasmiṃ asati anāgate me pañcavidhaṃ vipākavaṭṭaṃ na bhavissati. Yadatthi yaṃ bhūtaṃ taṃ pajahāmīti yaṃ atthi yaṃ bhūtaṃ etarahi khandhapañcakaṃ, taṃ pajahāmi. Evaṃupekkhaṃ paṭilabhatīti so bhikkhu evaṃ vipassanupekkhaṃ labhatīti attho.
పరినిబ్బాయేయ్య ను ఖో సో, భన్తే, భిక్ఖు న వా పరినిబ్బాయేయ్యాతి కిం పుచ్ఛామీతి పుచ్ఛతి, తతియజ్ఝానం పాదకం కత్వా ఠితస్స అరహత్తమ్పి ఓసక్కనాపి పటిపదాపి పటిసన్ధిపి కథితా, తథా చతుత్థజ్ఝానాదీని పాదకాని కత్వా ఠితానం, నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం పాదకం కత్వా ఠితస్స న కిఞ్చి కథితం, తం పుచ్ఛామీతి పుచ్ఛతి. అపేత్థాతి అపి ఏత్థ. సో తం ఉపేక్ఖం అభినన్దతీతి సో తం విపస్సనుపేక్ఖం తణ్హాదిట్ఠిఅభినన్దనాహి అభినన్దతి. సేసపదద్వయేపి ఏసేవ నయో. తన్నిస్సితం హోతి విఞ్ఞాణన్తి విఞ్ఞాణం విపస్సనానిస్సితం హోతి. తదుపాదానన్తి యం నికన్తివిఞ్ఞాణం, తం తస్స ఉపాదానం నామ గహణం నామ హోతి. సఉపాదానోతి సగహణో. న పరినిబ్బాయతీతి విపస్సనాయ సాలయో భిక్ఖు మమ సాసనే న పరినిబ్బాయతి. యో పన విహారపరివేణఉపట్ఠాకాదీసు సాలయో, తస్మిం వత్తబ్బమేవ నత్థీతి దస్సేతి. కహం పనాతి? కత్థ పన? ఉపాదియమానో ఉపాదియతీతి పటిసన్ధిం గణ్హమానో గణ్హాతి. ఉపాదానసేట్ఠం కిర సో, భన్తేతి, భన్తే, సో కిర భిక్ఖు గహేతబ్బట్ఠానం సేట్ఠం ఉత్తమం భవం ఉపాదియతి, సేట్ఠభవే పటిసన్ధిం గణ్హాతీతి అత్థో. ఇమినా తస్స భిక్ఖునో పటిసన్ధి కథితా. ఇదానిస్స అరహత్తం కథేతుం ఇధానన్దాతిఆదిమాహ.
Parinibbāyeyya nu kho so, bhante, bhikkhu na vā parinibbāyeyyāti kiṃ pucchāmīti pucchati, tatiyajjhānaṃ pādakaṃ katvā ṭhitassa arahattampi osakkanāpi paṭipadāpi paṭisandhipi kathitā, tathā catutthajjhānādīni pādakāni katvā ṭhitānaṃ, nevasaññānāsaññāyatanaṃ pādakaṃ katvā ṭhitassa na kiñci kathitaṃ, taṃ pucchāmīti pucchati. Apetthāti api ettha. So taṃ upekkhaṃ abhinandatīti so taṃ vipassanupekkhaṃ taṇhādiṭṭhiabhinandanāhi abhinandati. Sesapadadvayepi eseva nayo. Tannissitaṃ hoti viññāṇanti viññāṇaṃ vipassanānissitaṃ hoti. Tadupādānanti yaṃ nikantiviññāṇaṃ, taṃ tassa upādānaṃ nāma gahaṇaṃ nāma hoti. Saupādānoti sagahaṇo. Na parinibbāyatīti vipassanāya sālayo bhikkhu mama sāsane na parinibbāyati. Yo pana vihārapariveṇaupaṭṭhākādīsu sālayo, tasmiṃ vattabbameva natthīti dasseti. Kahaṃ panāti? Kattha pana? Upādiyamānoupādiyatīti paṭisandhiṃ gaṇhamāno gaṇhāti. Upādānaseṭṭhaṃ kira so, bhanteti, bhante, so kira bhikkhu gahetabbaṭṭhānaṃ seṭṭhaṃ uttamaṃ bhavaṃ upādiyati, seṭṭhabhave paṭisandhiṃ gaṇhātīti attho. Iminā tassa bhikkhuno paṭisandhi kathitā. Idānissa arahattaṃ kathetuṃ idhānandātiādimāha.
౭౩. నిస్సాయ నిస్సాయాతి తం తం సమాపత్తిం నిస్సాయ. ఓఘస్స నిత్థరణా అక్ఖాతాతి ఓఘతరణం కథితం, తతియజ్ఝానం పాదకం కత్వా ఠితభిక్ఖునో ఓఘనిత్థరణా కథితా…పే॰… నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం పాదకం కత్వా ఠితభిక్ఖునో ఓఘనిత్థరణా కథితాతి వదతి.
73.Nissāya nissāyāti taṃ taṃ samāpattiṃ nissāya. Oghassa nittharaṇā akkhātāti oghataraṇaṃ kathitaṃ, tatiyajjhānaṃ pādakaṃ katvā ṭhitabhikkhuno oghanittharaṇā kathitā…pe… nevasaññānāsaññāyatanaṃ pādakaṃ katvā ṭhitabhikkhuno oghanittharaṇā kathitāti vadati.
కతమో పన, భన్తే, అరియో విమోక్ఖోతి ఇధ కిం పుచ్ఛతి? సమాపత్తిం తావ పదట్ఠానం కత్వా విపస్సనం వడ్ఢేత్వా అరహత్తం గణ్హన్తో భిక్ఖు నావం వా ఉళుమ్పాదీని వా నిస్సాయ మహోఘం తరిత్వా పారం గచ్ఛన్తో వియ న కిలమతి. సుక్ఖవిపస్సకో పన పకిణ్ణకసఙ్ఖారే సమ్మసిత్వా అరహత్తం గణ్హన్తో బాహుబలేన సోతం ఛిన్దిత్వా పారం గచ్ఛన్తో వియ కిలమతి. ఇతి ఇమస్స సుక్ఖవిపస్సకస్స అరహత్తం పుచ్ఛామీతి పుచ్ఛతి. అరియసావకోతి సుక్ఖవిపస్సకో అరియసావకో. అయఞ్హి హేట్ఠా అట్ఠహి భిక్ఖూహి పఞ్ఞవన్తతరో తేసఞ్చ భిక్ఖూనం అత్తనో చాతి నవన్నమ్పి కమ్మట్ఠానం ఏకతో కత్వా సమ్మసతి. ఏస సక్కాయో యావతా సక్కాయోతి యత్తకో తేభూమకవట్టసఙ్ఖాతో సక్కాయో నామ అత్థి, సబ్బోపి సో ఏస సక్కాయో, న ఇతో పరం సక్కాయో అత్థీతి పటిసఞ్చిక్ఖతి.
Katamo pana, bhante, ariyo vimokkhoti idha kiṃ pucchati? Samāpattiṃ tāva padaṭṭhānaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ gaṇhanto bhikkhu nāvaṃ vā uḷumpādīni vā nissāya mahoghaṃ taritvā pāraṃ gacchanto viya na kilamati. Sukkhavipassako pana pakiṇṇakasaṅkhāre sammasitvā arahattaṃ gaṇhanto bāhubalena sotaṃ chinditvā pāraṃ gacchanto viya kilamati. Iti imassa sukkhavipassakassa arahattaṃ pucchāmīti pucchati. Ariyasāvakoti sukkhavipassako ariyasāvako. Ayañhi heṭṭhā aṭṭhahi bhikkhūhi paññavantataro tesañca bhikkhūnaṃ attano cāti navannampi kammaṭṭhānaṃ ekato katvā sammasati. Esa sakkāyo yāvatā sakkāyoti yattako tebhūmakavaṭṭasaṅkhāto sakkāyo nāma atthi, sabbopi so esa sakkāyo, na ito paraṃ sakkāyo atthīti paṭisañcikkhati.
ఏతం అమతం యదిదం అనుపాదా చిత్తస్స విమోక్ఖోతి యో పనేస చిత్తస్స అనుపాదావిమోక్ఖో నామ, ఏతం అమతం ఏతం సన్తం ఏతం పణీతన్తి పటిసఞ్చిక్ఖతి. అఞ్ఞత్థ చ ‘‘అనుపాదా చిత్తస్స విమోక్ఖో’’తి నిబ్బానం వుచ్చతి. ఇమస్మిం పన సుత్తే సుక్ఖవిపస్సకస్స అరహత్తం కథితం. సేసం సబ్బత్థ ఉత్తానమేవ.
Etaṃamataṃ yadidaṃ anupādā cittassa vimokkhoti yo panesa cittassa anupādāvimokkho nāma, etaṃ amataṃ etaṃ santaṃ etaṃ paṇītanti paṭisañcikkhati. Aññattha ca ‘‘anupādā cittassa vimokkho’’ti nibbānaṃ vuccati. Imasmiṃ pana sutte sukkhavipassakassa arahattaṃ kathitaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānameva.
కేవలం పన ఇమస్మిం సుత్తే సత్తసు ఠానేసు ఓసక్కనా కథితా, అట్ఠసు ఠానేసు పటిసన్ధి, నవసు ఠానేసు అరహత్తం కథితన్తి వేదితబ్బం. కథం? తతియం ఝానం తావ పాదకం కత్వా ఠితస్స భిక్ఖునో ఓసక్కనా కథితా, పటిసన్ధి కథితా, అరహత్తం కథితం, తథా చతుత్థజ్ఝానం, తథా ఆకాసానఞ్చాయతనం. విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం పన పదట్ఠానం కత్వా ఠితానం తిణ్ణం భిక్ఖూనం ఓసక్కనా కథితా, పటిసన్ధి కథితా, అరహత్తం కథితం. తథా ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం పాదకం కత్వా ఠితస్స భిక్ఖునో. నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం పాదకం కత్వా ఠితస్స పన ఓసక్కనా నత్థి, పటిసన్ధి పన అరహత్తఞ్చ కథితం. సుక్ఖవిపస్సకస్స అరహత్తమేవ కథితన్తి. ఏవం సత్తసు ఠానేసు ఓసక్కనా కథితా, అట్ఠసు ఠానేసు పటిసన్ధి, నవసు ఠానేసు అరహత్తం కథితన్తి వేదితబ్బం. ఇమఞ్చ పన సత్తసు ఠానేసు ఓసక్కనం అట్ఠసు పటిసన్ధిం నవసు అరహత్తం సమోధానేత్వా కథేన్తేన ఇమం ఆనేఞ్జసప్పాయసుత్తం సుకథితం నామ హోతీతి.
Kevalaṃ pana imasmiṃ sutte sattasu ṭhānesu osakkanā kathitā, aṭṭhasu ṭhānesu paṭisandhi, navasu ṭhānesu arahattaṃ kathitanti veditabbaṃ. Kathaṃ? Tatiyaṃ jhānaṃ tāva pādakaṃ katvā ṭhitassa bhikkhuno osakkanā kathitā, paṭisandhi kathitā, arahattaṃ kathitaṃ, tathā catutthajjhānaṃ, tathā ākāsānañcāyatanaṃ. Viññāṇañcāyatanaṃ pana padaṭṭhānaṃ katvā ṭhitānaṃ tiṇṇaṃ bhikkhūnaṃ osakkanā kathitā, paṭisandhi kathitā, arahattaṃ kathitaṃ. Tathā ākiñcaññāyatanaṃ pādakaṃ katvā ṭhitassa bhikkhuno. Nevasaññānāsaññāyatanaṃ pādakaṃ katvā ṭhitassa pana osakkanā natthi, paṭisandhi pana arahattañca kathitaṃ. Sukkhavipassakassa arahattameva kathitanti. Evaṃ sattasu ṭhānesu osakkanā kathitā, aṭṭhasu ṭhānesu paṭisandhi, navasu ṭhānesu arahattaṃ kathitanti veditabbaṃ. Imañca pana sattasu ṭhānesu osakkanaṃ aṭṭhasu paṭisandhiṃ navasu arahattaṃ samodhānetvā kathentena imaṃ āneñjasappāyasuttaṃ sukathitaṃ nāma hotīti.
పపఞ్చసూదనియా మజ్ఝిమనికాయట్ఠకథాయ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ఆనేఞ్జసప్పాయసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Āneñjasappāyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ • Majjhimanikāya / ౬. ఆనేఞ్జసప్పాయసుత్తం • 6. Āneñjasappāyasuttaṃ
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / మజ్ఝిమనికాయ (టీకా) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ౬. ఆనేఞ్జసప్పాయసుత్తవణ్ణనా • 6. Āneñjasappāyasuttavaṇṇanā