Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൩. തികനിപാതോ
3. Tikanipāto
൧. അങ്ഗണികഭാരദ്വാജത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
1. Aṅgaṇikabhāradvājattheragāthāvaṇṇanā
തികനിപാതേ അയോനി സുദ്ധിമന്വേസന്തി ആയസ്മതോ അങ്ഗണികഭാരദ്വാജത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയം പുഞ്ഞം ഉപചിനന്തോ ഇതോ ഏകതിംസേ കപ്പേ സിഖിസ്സ ഭഗവതോ കാലേ കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്തോ ഏകദിവസം സത്ഥാരം പിണ്ഡായ ചരന്തം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ പഞ്ചപതിട്ഠിതേന വന്ദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗണ്ഹി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ ഹിമവന്തസമീപേ ഉക്കട്ഠേ നാമ നഗരേ വിഭവസമ്പന്നസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ ഗേഹേ നിബ്ബത്തിത്വാ അങ്ഗണികഭാരദ്വാജോതി ലദ്ധനാമോ വയപ്പത്തോ വിജ്ജാസിപ്പേസു നിപ്ഫത്തിം ഗതോ നേക്ഖമ്മജ്ഝാസയതായ പരിബ്ബാജകപബ്ബജ്ജം പബ്ബജിത്വാ അമരം തപം ചരന്തോ തത്ഥ തത്ഥ വിചരന്തോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധം ജനപദചാരികം ചരന്തം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ സത്ഥു സന്തികേ ധമ്മം സുത്വാ തം മിച്ഛാതപം പഹായ സാസനേ പബ്ബജിത്വാ വിപസ്സനായ കമ്മം കരോന്തോ നചിരസ്സേവ ഛളഭിഞ്ഞോ അഹോസി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൨൩.൪൮-൫൧) –
Tikanipāte ayoni suddhimanvesanti āyasmato aṅgaṇikabhāradvājattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito ekatiṃse kappe sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso pañcapatiṭṭhitena vanditvā añjaliṃ paggaṇhi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde himavantasamīpe ukkaṭṭhe nāma nagare vibhavasampannassa brāhmaṇassa gehe nibbattitvā aṅgaṇikabhāradvājoti laddhanāmo vayappatto vijjāsippesu nipphattiṃ gato nekkhammajjhāsayatāya paribbājakapabbajjaṃ pabbajitvā amaraṃ tapaṃ caranto tattha tattha vicaranto sammāsambuddhaṃ janapadacārikaṃ carantaṃ disvā pasannamānaso satthu santike dhammaṃ sutvā taṃ micchātapaṃ pahāya sāsane pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.23.48-51) –
‘‘ഉസഭം പവരം വീരം, വേസ്സഭും വിജിതാവിനം;
‘‘Usabhaṃ pavaraṃ vīraṃ, vessabhuṃ vijitāvinaṃ;
പസന്നചിത്തോ സുമനോ, ബുദ്ധസേട്ഠമവന്ദഹം.
Pasannacitto sumano, buddhaseṭṭhamavandahaṃ.
‘‘ഏകതിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, വന്ദനായ ഇദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, vandanāya idaṃ phalaṃ.
‘‘ചതുവീസതികപ്പമ്ഹി, വികതാനന്ദനാമകോ;
‘‘Catuvīsatikappamhi, vikatānandanāmako;
സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ഛളഭിഞ്ഞോ പന ഹുത്വാ വിമുത്തിസുഖേന വിഹരന്തോ ഞാതീനം അനുകമ്പായ അത്തനോ ജാതിഭൂമിം ഗന്ത്വാ ബഹൂ ഞാതകേ സരണേസു ച സീലേസു ച പതിട്ഠാപേത്വാ തതോ നിവത്തിത്വാ കുരുരട്ഠേ കുണ്ഡിയസ്സ നാമ നിഗമസ്സ അവിദൂരേ അരഞ്ഞേ വസന്തോ കേനചിദേവ കരണീയേന ഉഗ്ഗാരാമം ഗതോ ഉത്തരാപഥതോ ആഗതേഹി സന്ദിട്ഠേഹി ബ്രാഹ്മണേഹി സമാഗതോ തേഹി, ‘‘ഭോ ഭാരദ്വാജ, കിം ദിസ്വാ ബ്രാഹ്മണാനം സമയം പഹായ ഇമം സമയം ഗണ്ഹീ’’തി പുച്ഛിതോ തേസം ഇതോ ബുദ്ധസാസനതോ ബഹിദ്ധാ സുദ്ധി നത്ഥീതി ദസ്സേന്തോ –
Chaḷabhiñño pana hutvā vimuttisukhena viharanto ñātīnaṃ anukampāya attano jātibhūmiṃ gantvā bahū ñātake saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāpetvā tato nivattitvā kururaṭṭhe kuṇḍiyassa nāma nigamassa avidūre araññe vasanto kenacideva karaṇīyena uggārāmaṃ gato uttarāpathato āgatehi sandiṭṭhehi brāhmaṇehi samāgato tehi, ‘‘bho bhāradvāja, kiṃ disvā brāhmaṇānaṃ samayaṃ pahāya imaṃ samayaṃ gaṇhī’’ti pucchito tesaṃ ito buddhasāsanato bahiddhā suddhi natthīti dassento –
൨൧൯.
219.
‘‘അയോനി സുദ്ധിമന്വേസം, അഗ്ഗിം പരിചരിം വനേ;
‘‘Ayoni suddhimanvesaṃ, aggiṃ paricariṃ vane;
സുദ്ധിമഗ്ഗം അജാനന്തോ, അകാസിം അമരം തപ’’ന്തി. – പഠമം ഗാഥമാഹ;
Suddhimaggaṃ ajānanto, akāsiṃ amaraṃ tapa’’nti. – paṭhamaṃ gāthamāha;
തത്ഥ അയോനീതി അയോനിസോ അനുപായേന. സുദ്ധിന്തി സംസാരസുദ്ധിം ഭവനിസ്സരണം. അന്വേസന്തി ഗവേസന്തോ. അഗ്ഗിം പരിചരിം വനേതി ‘‘അയം സുദ്ധിമഗ്ഗോ’’തി അധിപ്പായേന അരഞ്ഞായതനേ അഗ്ഗിഹുതസാലായം അഗ്യാഗാരം കത്വാ ആഹുതിം പഗ്ഗണ്ഹന്തോ അഗ്ഗിദേവം പരിചരിം വേദേ വുത്തവിധിനാ പൂജേസിം. സുദ്ധിമഗ്ഗം അജാനന്തോ, അകാസിം അമരം തപന്തി സുദ്ധിയാ നിബ്ബാനസ്സ മഗ്ഗം അജാനന്തോ അഗ്ഗിപരിചരണം വിയ പഞ്ചതപതപ്പനാദിഅത്തകിലമഥാനുയോഗം ‘‘സുദ്ധിമഗ്ഗോ’’തി മഞ്ഞായ അകാസിം അചരിം പടിപജ്ജിം.
Tattha ayonīti ayoniso anupāyena. Suddhinti saṃsārasuddhiṃ bhavanissaraṇaṃ. Anvesanti gavesanto. Aggiṃ paricariṃ vaneti ‘‘ayaṃ suddhimaggo’’ti adhippāyena araññāyatane aggihutasālāyaṃ agyāgāraṃ katvā āhutiṃ paggaṇhanto aggidevaṃ paricariṃ vede vuttavidhinā pūjesiṃ. Suddhimaggaṃ ajānanto, akāsiṃ amaraṃ tapanti suddhiyā nibbānassa maggaṃ ajānanto aggiparicaraṇaṃ viya pañcatapatappanādiattakilamathānuyogaṃ ‘‘suddhimaggo’’ti maññāya akāsiṃ acariṃ paṭipajjiṃ.
ഏവം ഥേരോ അസ്സമതോ അസ്സമം ഗച്ഛന്തോ വിയ വേദേ വുത്തവിധിനാ അഗ്ഗിപരിചരണാദിനാ അനുട്ഠായ സുദ്ധിയാ അപ്പത്തഭാവേന ബഹിദ്ധാ സുദ്ധിയാ അഭാവം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി ഇമസ്മിംയേവ സാസനേ സുദ്ധി ച മയാ അധിഗതാതി ദസ്സേന്തോ –
Evaṃ thero assamato assamaṃ gacchanto viya vede vuttavidhinā aggiparicaraṇādinā anuṭṭhāya suddhiyā appattabhāvena bahiddhā suddhiyā abhāvaṃ dassetvā idāni imasmiṃyeva sāsane suddhi ca mayā adhigatāti dassento –
൨൨൦.
220.
‘‘തം സുഖേന സുഖം ലദ്ധം, പസ്സ ധമ്മസുധമ്മതം;
‘‘Taṃ sukhena sukhaṃ laddhaṃ, passa dhammasudhammataṃ;
തിസ്സോ വിജ്ജാ അനുപ്പത്താ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി. – ദുതിയഗാഥമാഹ;
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. – dutiyagāthamāha;
തത്ഥ തന്തി യസ്സത്ഥായ സുദ്ധിം അന്വേസന്തോ തസ്സ മഗ്ഗം അജാനന്തോ അഗ്ഗിം പരിചരിം അമരം തപം അചരിം, തം നിബ്ബാനസുഖം സുഖേന സമഥവിപസ്സനായ സുഖായ പടിപദായ അത്തകിലമഥാനുയോഗം അനുപഗമ്മ മയാ ലദ്ധം പത്തം അധിഗതം. പസ്സ ധമ്മസുധമ്മതന്തി സത്ഥു സാസനധമ്മസ്സ സുധമ്മതം അവിപരീതനിയ്യാനികധമ്മസഭാവം പസ്സ ജാനാഹീതി ധമ്മാലപനവസേന വദതി, അത്താനം വാ ആലപതി. തസ്സ ലദ്ധഭാവം പന ദസ്സേന്തോ –
Tattha tanti yassatthāya suddhiṃ anvesanto tassa maggaṃ ajānanto aggiṃ paricariṃ amaraṃ tapaṃ acariṃ, taṃ nibbānasukhaṃ sukhena samathavipassanāya sukhāya paṭipadāya attakilamathānuyogaṃ anupagamma mayā laddhaṃ pattaṃ adhigataṃ. Passa dhammasudhammatanti satthu sāsanadhammassa sudhammataṃ aviparītaniyyānikadhammasabhāvaṃ passa jānāhīti dhammālapanavasena vadati, attānaṃ vā ālapati. Tassa laddhabhāvaṃ pana dassento –
‘‘തിസ്സോ വിജ്ജാ അനുപ്പത്താ, കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി. –
‘‘Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. –
ആഹ , തം വുത്തത്ഥമേവ. ഏവം സുദ്ധിയാ അധിഗതത്താ ‘‘ഇതോ പട്ഠായാഹം പരമത്ഥതോ ബ്രാഹ്മണോ’’തി ദസ്സേന്തോ –
Āha , taṃ vuttatthameva. Evaṃ suddhiyā adhigatattā ‘‘ito paṭṭhāyāhaṃ paramatthato brāhmaṇo’’ti dassento –
൨൨൧.
221.
‘‘ബ്രഹ്മബന്ധു പുരേ ആസിം, ഇദാനി ഖോമ്ഹി ബ്രാഹ്മണോ;
‘‘Brahmabandhu pure āsiṃ, idāni khomhi brāhmaṇo;
തേവിജ്ജോ ന്ഹാതകോചമ്ഹി, സോത്തിയോ ചമ്ഹി വേദഗൂ’’തി. – തതിയം ഗാഥമാഹ;
Tevijjo nhātakocamhi, sottiyo camhi vedagū’’ti. – tatiyaṃ gāthamāha;
തസ്സത്ഥോ – ഇതോ പുബ്ബേ ജാതിമത്തേന ബ്രാഹ്മണഭാവതോ ബ്രാഹ്മണാനം സമഞ്ഞായ ബ്രഹ്മബന്ധു നാമ ആസിം. ബാഹിതപാപത്താ പന ഇദാനി ഖോ അരഹത്താധിഗമേന പരമത്ഥതോ ബ്രാഹ്മണോ ച അമ്ഹി. ഇതോ പുബ്ബേ ഭവസഞ്ചയകരാനം തിസ്സന്നം വേദസങ്ഖാതാനം വിജ്ജാനം അജ്ഝയനേന സമഞ്ഞാമത്തേന തേവിജ്ജോ നാമ ഹുത്വാ ഇദാനി ഭവക്ഖയകരായ വിജ്ജായ വസേന തിസ്സന്നം വിജ്ജാനം അധിഗതത്താ പരമത്ഥതോ തേവിജ്ജോ ച അമ്ഹി. തഥാ ഇതോ പുബ്ബേ ഭവസ്സാദഗധിതായ ന്ഹാതകവതനിപ്ഫത്തിയാ സമഞ്ഞാമത്തേന ന്ഹാതകോ നാമ ഹുത്വാ ഇദാനി അട്ഠങ്ഗികമഗ്ഗജലേന സുവിക്ഖാലിതകിലേസമലതായ പരമത്ഥതോ ന്ഹാതകോ ചമ്ഹി. ഇതോ പുബ്ബേ അവിമുത്തഭവസ്സാദമന്തജ്ഝാനേന വോഹാരമത്തതോ സോത്തിയോ നാമ ഹുത്വാ ഇദാനി സുവിമുത്തഭവസ്സാദധമ്മജ്ഝാനേന പരമത്ഥതോ സോത്തിയോ ചമ്ഹി. ഇതോ പുബ്ബേ അപ്പടിനിസ്സട്ഠപാപധമ്മാനം വേദാനം ഗതമത്തേന വേദഗൂ നാമ ഹുത്വാ ഇദാനി വേദസങ്ഖാതേന മഗ്ഗഞാണേന സംസാരമഹോഘസ്സ വേദസ്സ ചതുസച്ചസ്സ ച പാരം ഗതത്താ അധിഗതത്താ ഞാതത്താ പരമത്ഥതോ വേദഗൂ ജാതോതി. തം സുത്വാ ബ്രാഹ്മണാ സാസനേ ഉളാരം പസാദം പവേദേസും.
Tassattho – ito pubbe jātimattena brāhmaṇabhāvato brāhmaṇānaṃ samaññāya brahmabandhu nāma āsiṃ. Bāhitapāpattā pana idāni kho arahattādhigamena paramatthato brāhmaṇo ca amhi. Ito pubbe bhavasañcayakarānaṃ tissannaṃ vedasaṅkhātānaṃ vijjānaṃ ajjhayanena samaññāmattena tevijjo nāma hutvā idāni bhavakkhayakarāya vijjāya vasena tissannaṃ vijjānaṃ adhigatattā paramatthato tevijjo ca amhi. Tathā ito pubbe bhavassādagadhitāya nhātakavatanipphattiyā samaññāmattena nhātako nāma hutvā idāni aṭṭhaṅgikamaggajalena suvikkhālitakilesamalatāya paramatthato nhātako camhi. Ito pubbe avimuttabhavassādamantajjhānena vohāramattato sottiyo nāma hutvā idāni suvimuttabhavassādadhammajjhānena paramatthato sottiyo camhi. Ito pubbe appaṭinissaṭṭhapāpadhammānaṃ vedānaṃ gatamattena vedagū nāma hutvā idāni vedasaṅkhātena maggañāṇena saṃsāramahoghassa vedassa catusaccassa ca pāraṃ gatattā adhigatattā ñātattā paramatthato vedagū jātoti. Taṃ sutvā brāhmaṇā sāsane uḷāraṃ pasādaṃ pavedesuṃ.
അങ്ഗണികഭാരദ്വാജത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Aṅgaṇikabhāradvājattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൧. അങ്ഗണികഭാരദ്വാജത്ഥേരഗാഥാ • 1. Aṅgaṇikabhāradvājattheragāthā