Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౮. అఙ్గులిమాలత్థేరగాథావణ్ణనా
8. Aṅgulimālattheragāthāvaṇṇanā
గచ్ఛం వదేసీతిఆదికా ఆయస్మతో అఙ్గులిమాలత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయం కుసలం ఉపచినిత్వా ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం కోసలరఞ్ఞో పురోహితస్స భగ్గవస్స నామ బ్రాహ్మణస్స పుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి. తస్స జాతదివసే సకలనగరే ఆవుధాని పజ్జలింసు, రఞ్ఞో చ మఙ్గలావుధం సయనపీఠే ఠపితం పజ్జలి, తం దిస్వా రాజా భీతో సంవిగ్గో నిద్దం న లభి. పురోహితో తాయం వేలాయం నక్ఖత్తయోగం ఉల్లోకేన్తో ‘‘చోరనక్ఖత్తేన జాతో’’తి సన్నిట్ఠానమకాసి. సో విభాతాయ రత్తియా రఞ్ఞో సన్తికం గతో సుఖసేయ్యం పుచ్ఛి. రాజా ‘‘కుతో, ఆచరియ, సుఖసేయ్యం, రత్తియం మయ్హం మఙ్గలావుధం పజ్జలి, తస్స కో ను ఖో విపాకో భవిస్సతీ’’తి? ‘‘మా భాయి, మహారాజ, మయ్హం ఘరే దారకో జాతో. తస్స ఆనుభావేన సకలనగరేపి ఆవుధాని పజ్జలింసూ’’తి. ‘‘కిం భవిస్సతి, ఆచరియా’’తి? ‘‘దారకో చోరో భవిస్సతీ’’తి. ‘‘కిం ఏకచారీ చోరో, ఉదాహు గణజేట్ఠకో’’తి? ‘‘ఏకచారికో, దేవ’’. ‘‘కిం నం మారేమా’’తి? ‘‘ఏకచారికో చే, పటిజగ్గథ తావ న’’న్తి ఆహ. తస్స నామం కరోన్తా యస్మా జాయమానో రఞ్ఞో చిత్తం విహేసేన్తో జాతో, తస్మా హింసకోతి కత్వా పచ్ఛా దిట్ఠం అదిట్ఠన్తి వియ అహింసకోతి వోహరింసు.
Gacchaṃ vadesītiādikā āyasmato aṅgulimālattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kosalarañño purohitassa bhaggavassa nāma brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti. Tassa jātadivase sakalanagare āvudhāni pajjaliṃsu, rañño ca maṅgalāvudhaṃ sayanapīṭhe ṭhapitaṃ pajjali, taṃ disvā rājā bhīto saṃviggo niddaṃ na labhi. Purohito tāyaṃ velāyaṃ nakkhattayogaṃ ullokento ‘‘coranakkhattena jāto’’ti sanniṭṭhānamakāsi. So vibhātāya rattiyā rañño santikaṃ gato sukhaseyyaṃ pucchi. Rājā ‘‘kuto, ācariya, sukhaseyyaṃ, rattiyaṃ mayhaṃ maṅgalāvudhaṃ pajjali, tassa ko nu kho vipāko bhavissatī’’ti? ‘‘Mā bhāyi, mahārāja, mayhaṃ ghare dārako jāto. Tassa ānubhāvena sakalanagarepi āvudhāni pajjaliṃsū’’ti. ‘‘Kiṃ bhavissati, ācariyā’’ti? ‘‘Dārako coro bhavissatī’’ti. ‘‘Kiṃ ekacārī coro, udāhu gaṇajeṭṭhako’’ti? ‘‘Ekacāriko, deva’’. ‘‘Kiṃ naṃ māremā’’ti? ‘‘Ekacāriko ce, paṭijaggatha tāva na’’nti āha. Tassa nāmaṃ karontā yasmā jāyamāno rañño cittaṃ vihesento jāto, tasmā hiṃsakoti katvā pacchā diṭṭhaṃ adiṭṭhanti viya ahiṃsakoti vohariṃsu.
సో వయప్పత్తో పుబ్బకమ్మబలేన సత్తన్నం హత్థీనం బలం ధారేతి. తస్సిదం పుబ్బకమ్మం – బుద్ధసుఞ్ఞే లోకే కస్సకో హుత్వా నిబ్బత్తో ఏకం పచ్చేకబుద్ధం వస్సోదకేన తిన్తం అల్లచీవరం సీతపీళితం అత్తనో ఖేత్తభూమిం ఉపగతం దిస్వా ‘‘పుఞ్ఞక్ఖేత్తం మే ఉపట్ఠిత’’న్తి సోమనస్సజాతో అగ్గిం కత్వా అదాసి. సో తస్స కమ్మస్స బలేన నిబ్బత్తనిబ్బత్తట్ఠానే థామజవబలసమ్పన్నో చ హుత్వా ఇమస్మిం పచ్ఛిమత్తభావే సత్తన్నం హత్థీనం బలం ధారేతి. సో తక్కసిలం గన్త్వా దిసాపామోక్ఖస్స ఆచరియస్స సన్తికే ధమ్మన్తేవాసీ హుత్వా సిప్పం ఉగ్గణ్హతో ఆచరియబ్రాహ్మణం తస్స భరియఞ్చ సక్కచ్చం పటిజగ్గతి. తేనస్స సా బ్రాహ్మణీ గేహే లబ్భమానేన భత్తాదినా సఙ్గహం కరోతి. తం అసహమానా అఞ్ఞే మాణవా ఆచరియేన సద్ధిం భేదం అకంసు. బ్రాహ్మణో తేసం వచనం ద్వే తయో వారే అసద్దహన్తో హుత్వా పచ్ఛా సద్దహిత్వా ‘‘మహాబలో మాణవో, న సక్కా కేనచి మారాపేతుం, ఉపాయేన నం మారేస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా నిట్ఠితసిప్పం అత్తనో నగరం గన్తుం ఆపుచ్ఛన్తం మాణవం ఆహ – ‘‘తాత అహింసక, నిట్ఠితసిప్పేన నామ అన్తేవాసినా ఆచరియస్స గరుదక్ఖిణా దాతబ్బా, తం మయ్హం దేహీ’’తి. ‘‘సాధు, ఆచరియ, కిం దస్సామీ’’తి? ‘‘మనుస్సానం సహస్సదక్ఖిణహత్థఙ్గలియో ఆనేహీ’’తి. బ్రాహ్మణస్స కిర అయమస్స అధిప్పాయో – బహూసు మారియమానేసు ఏకన్తతో ఏకో నం మారేయ్యాతి . తం సుత్వా అహింసకో అత్తనో చిరపరిచితం నిక్కరుణతం పురక్ఖత్వా సన్నద్ధపఞ్చావుధో కోసలరఞ్ఞో విజితే జాలినం వనం పవిసిత్వా మహామగ్గసమీపే పబ్బతన్తరే వసన్తో పబ్బతసిఖరే ఠత్వా మగ్గేన గచ్ఛన్తే మనుస్సే ఓలోకేత్వా వేగేన గన్త్వా అఙ్గులియో గహేత్వా రుక్ఖగ్గే ఓలమ్బేసి. తా గిజ్ఝాపి కాకాపి ఖాదింసు, భూమియం నిక్ఖిత్తా పూతిభావం అగమంసు. ఏవం గణనాయ అపరిపూరమానాయ లద్ధా లద్ధా అఙ్గులియో సుత్తేన గన్థిత్వా మాలం కత్వా యఞ్ఞోపచితం వియ అంసే ఓలమ్బేసి. తతో పట్ఠాయ అఙ్గులిమాలోత్వేవస్స సమఞ్ఞా అహోసి.
So vayappatto pubbakammabalena sattannaṃ hatthīnaṃ balaṃ dhāreti. Tassidaṃ pubbakammaṃ – buddhasuññe loke kassako hutvā nibbatto ekaṃ paccekabuddhaṃ vassodakena tintaṃ allacīvaraṃ sītapīḷitaṃ attano khettabhūmiṃ upagataṃ disvā ‘‘puññakkhettaṃ me upaṭṭhita’’nti somanassajāto aggiṃ katvā adāsi. So tassa kammassa balena nibbattanibbattaṭṭhāne thāmajavabalasampanno ca hutvā imasmiṃ pacchimattabhāve sattannaṃ hatthīnaṃ balaṃ dhāreti. So takkasilaṃ gantvā disāpāmokkhassa ācariyassa santike dhammantevāsī hutvā sippaṃ uggaṇhato ācariyabrāhmaṇaṃ tassa bhariyañca sakkaccaṃ paṭijaggati. Tenassa sā brāhmaṇī gehe labbhamānena bhattādinā saṅgahaṃ karoti. Taṃ asahamānā aññe māṇavā ācariyena saddhiṃ bhedaṃ akaṃsu. Brāhmaṇo tesaṃ vacanaṃ dve tayo vāre asaddahanto hutvā pacchā saddahitvā ‘‘mahābalo māṇavo, na sakkā kenaci mārāpetuṃ, upāyena naṃ māressāmī’’ti cintetvā niṭṭhitasippaṃ attano nagaraṃ gantuṃ āpucchantaṃ māṇavaṃ āha – ‘‘tāta ahiṃsaka, niṭṭhitasippena nāma antevāsinā ācariyassa garudakkhiṇā dātabbā, taṃ mayhaṃ dehī’’ti. ‘‘Sādhu, ācariya, kiṃ dassāmī’’ti? ‘‘Manussānaṃ sahassadakkhiṇahatthaṅgaliyo ānehī’’ti. Brāhmaṇassa kira ayamassa adhippāyo – bahūsu māriyamānesu ekantato eko naṃ māreyyāti . Taṃ sutvā ahiṃsako attano ciraparicitaṃ nikkaruṇataṃ purakkhatvā sannaddhapañcāvudho kosalarañño vijite jālinaṃ vanaṃ pavisitvā mahāmaggasamīpe pabbatantare vasanto pabbatasikhare ṭhatvā maggena gacchante manusse oloketvā vegena gantvā aṅguliyo gahetvā rukkhagge olambesi. Tā gijjhāpi kākāpi khādiṃsu, bhūmiyaṃ nikkhittā pūtibhāvaṃ agamaṃsu. Evaṃ gaṇanāya aparipūramānāya laddhā laddhā aṅguliyo suttena ganthitvā mālaṃ katvā yaññopacitaṃ viya aṃse olambesi. Tato paṭṭhāya aṅgulimālotvevassa samaññā ahosi.
ఏవం తస్మిం మనుస్సే మారేన్తే మగ్గో అవళఞ్జో అహోసి. సో మగ్గే మనుస్సే అలభన్తో గామూపచారం గన్త్వా నిలీయిత్వా ఆగతాగతే మనుస్సే మారేత్వా అఙ్గులియో గహేత్వా గచ్ఛతి. తం ఞత్వా మనుస్సా గామతో అపక్కమింసు, గామా సుఞ్ఞా అహేసుం, తథా నిగమా జనపదా చ. ఏవం తేన సో పదేసో ఉబ్బాసితో అహోసి. అఙ్గులిమాలస్స చ ఏకాయ ఊనా సహస్సఅఙ్గులియో సఙ్గహా అహేసుం. అథ మనుస్సా తం చోరుపద్దవం కోసలరఞ్ఞో ఆరోచేసుం. రాజా పాతోవ నగరే భేరిం చరాపేసి, ‘‘సీఘం అఙ్గులిమాలచోరం గణ్హామ, బలకాయో ఆగచ్ఛతూ’’తి. తం సుత్వా అఙ్గులిమాలస్స మాతా మన్తాణీ నామ బ్రాహ్మణీ తస్స పితరం ఆహ – ‘‘పుత్తో కిర తే చోరో హుత్వా ఇదఞ్చిదఞ్చ కరోతి, తం ‘ఈదిసం మా కరీ’తి సఞ్ఞాపేత్వా ఆనేహి, అఞ్ఞథా నం రాజా ఘాతేయ్యా’’తి. బ్రాహ్మణో ‘‘న మయ్హం తాదిసేహి పుత్తేహి అత్థో, రాజా యం వా తం వా కరోతూ’’తి ఆహ . అథ బ్రాహ్మణీ పుత్తసినేహేన పాథేయ్యం గహేత్వా ‘‘మమ పుత్తం సఞ్ఞాపేత్వా ఆనేస్సామీ’’తి మగ్గం పటిపజ్జి.
Evaṃ tasmiṃ manusse mārente maggo avaḷañjo ahosi. So magge manusse alabhanto gāmūpacāraṃ gantvā nilīyitvā āgatāgate manusse māretvā aṅguliyo gahetvā gacchati. Taṃ ñatvā manussā gāmato apakkamiṃsu, gāmā suññā ahesuṃ, tathā nigamā janapadā ca. Evaṃ tena so padeso ubbāsito ahosi. Aṅgulimālassa ca ekāya ūnā sahassaaṅguliyo saṅgahā ahesuṃ. Atha manussā taṃ corupaddavaṃ kosalarañño ārocesuṃ. Rājā pātova nagare bheriṃ carāpesi, ‘‘sīghaṃ aṅgulimālacoraṃ gaṇhāma, balakāyo āgacchatū’’ti. Taṃ sutvā aṅgulimālassa mātā mantāṇī nāma brāhmaṇī tassa pitaraṃ āha – ‘‘putto kira te coro hutvā idañcidañca karoti, taṃ ‘īdisaṃ mā karī’ti saññāpetvā ānehi, aññathā naṃ rājā ghāteyyā’’ti. Brāhmaṇo ‘‘na mayhaṃ tādisehi puttehi attho, rājā yaṃ vā taṃ vā karotū’’ti āha . Atha brāhmaṇī puttasinehena pātheyyaṃ gahetvā ‘‘mama puttaṃ saññāpetvā ānessāmī’’ti maggaṃ paṭipajji.
భగవా ‘‘అయం ‘అఙ్గులిమాలం ఆనేస్సామీ’తి గచ్ఛతి, సచే సా గమిస్సతి, అఙ్గులిమాలో ‘అఙ్గులిసహస్సం పూరేస్సామీ’తి మాతరమ్పి మారేస్సతి. సో చ పచ్ఛిమభవికో, సచాహం న గమిస్సం, మహాజాని అభవిస్సా’’తి ఞత్వా పచ్ఛాభత్తం పిణ్డపాతపటిక్కన్తో సయమేవ పత్తచీవరం గహేత్వా అఙ్గులిమాలం ఉద్దిస్స తింసయోజనికం మగ్గం పదసావ పటిపజ్జమానో అన్తరామగ్గే గోపాలకాదీహి వారియమానోపి జాలినం వనం ఉపగచ్ఛి. తస్మిఞ్చ ఖణే తస్స మాతా తేన దిట్ఠా, సో మాతరం దూరతోవ దిస్వా ‘‘మాతరమ్పి మారేత్వా అజ్జ ఊనఙ్గులిం పూరేస్సామీ’’తి అసిం ఉక్ఖిపిత్వా ఉపధావి. తేసం ఉభిన్నం అన్తరే భగవా అత్తానం దస్సేసి. అఙ్గులిమాలో భగవన్తం దిస్వా ‘‘కిం మే మాతరం వధిత్వా అఙ్గులియా గహితేన? జీవతు మే మాతా, యంనూనాహం ఇమం సమణం జీవితా వోరోపేత్వా అఙ్గులిం గణ్హేయ్య’’న్తి ఉక్ఖిత్తాసికో భగవన్తం పిట్ఠితో పిట్ఠితో అనుబన్ధి. అథ ఖో భగవా తథారూపం ఇద్ధాభిసఙ్ఖారం అభిసఙ్ఖాసి, యథా పకతిఇరియాపథేన గచ్ఛన్తమ్పి అత్తానం అఙ్గులిమాలో సబ్బథామేన ధావన్తోపి న సక్కోతి సమ్పాపుణితుం. సో పరిహీనజవో ఘురుఘురుపస్సాసీ కచ్ఛేహి సేదం ముఞ్చన్తో పదం ఉద్ధరితుమ్పి అసక్కోన్తో ఖాణు వియ ఠితో భగవన్తం ‘‘తిట్ఠ తిట్ఠ, సమణా’’తి ఆహ. భగవా గచ్ఛన్తోవ ‘‘ఠితో అహం, అఙ్గులిమాల, త్వఞ్చ తిట్ఠా’’తి ఆహ. సో ‘‘ఇమే ఖో సమణా సక్యపుత్తియా సచ్చవాదినో, అయం సమణో గచ్ఛన్తోయేవ ‘ఠితో అహం, అఙ్గులిమాల, త్వఞ్చ తిట్ఠా’తి ఆహ, అహఞ్చమ్హి ఠితో, కో ను ఖో ఇమస్స అధిప్పాయో, పుచ్ఛిత్వా నం జానిస్సామీ’’తి భగవన్తం గాథాయ అజ్ఝభాసి –
Bhagavā ‘‘ayaṃ ‘aṅgulimālaṃ ānessāmī’ti gacchati, sace sā gamissati, aṅgulimālo ‘aṅgulisahassaṃ pūressāmī’ti mātarampi māressati. So ca pacchimabhaviko, sacāhaṃ na gamissaṃ, mahājāni abhavissā’’ti ñatvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto sayameva pattacīvaraṃ gahetvā aṅgulimālaṃ uddissa tiṃsayojanikaṃ maggaṃ padasāva paṭipajjamāno antarāmagge gopālakādīhi vāriyamānopi jālinaṃ vanaṃ upagacchi. Tasmiñca khaṇe tassa mātā tena diṭṭhā, so mātaraṃ dūratova disvā ‘‘mātarampi māretvā ajja ūnaṅguliṃ pūressāmī’’ti asiṃ ukkhipitvā upadhāvi. Tesaṃ ubhinnaṃ antare bhagavā attānaṃ dassesi. Aṅgulimālo bhagavantaṃ disvā ‘‘kiṃ me mātaraṃ vadhitvā aṅguliyā gahitena? Jīvatu me mātā, yaṃnūnāhaṃ imaṃ samaṇaṃ jīvitā voropetvā aṅguliṃ gaṇheyya’’nti ukkhittāsiko bhagavantaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhi. Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi, yathā pakatiiriyāpathena gacchantampi attānaṃ aṅgulimālo sabbathāmena dhāvantopi na sakkoti sampāpuṇituṃ. So parihīnajavo ghurughurupassāsī kacchehi sedaṃ muñcanto padaṃ uddharitumpi asakkonto khāṇu viya ṭhito bhagavantaṃ ‘‘tiṭṭha tiṭṭha, samaṇā’’ti āha. Bhagavā gacchantova ‘‘ṭhito ahaṃ, aṅgulimāla, tvañca tiṭṭhā’’ti āha. So ‘‘ime kho samaṇā sakyaputtiyā saccavādino, ayaṃ samaṇo gacchantoyeva ‘ṭhito ahaṃ, aṅgulimāla, tvañca tiṭṭhā’ti āha, ahañcamhi ṭhito, ko nu kho imassa adhippāyo, pucchitvā naṃ jānissāmī’’ti bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
౮౬౬.
866.
‘‘గచ్ఛం వదేసి సమణ ఠితోమ్హి, మమఞ్చ బ్రూసి ఠితమట్ఠితోతి;
‘‘Gacchaṃ vadesi samaṇa ṭhitomhi, mamañca brūsi ṭhitamaṭṭhitoti;
పుచ్ఛామి తం సమణ ఏతమత్థం, కథం ఠితో త్వం అహమట్ఠితోమ్హీ’’తి.
Pucchāmi taṃ samaṇa etamatthaṃ, kathaṃ ṭhito tvaṃ ahamaṭṭhitomhī’’ti.
తత్థ సమణాతి భగవన్తం ఆలపతి. మమన్తి మం. కథన్తి కేనాకారేన. అయఞ్హేత్థ అత్థో – సమణ, త్వం గచ్ఛన్తోవ సమానో ‘‘ఠితోమ్హీ’’తి వదేసి. మమఞ్చ ఠితంయేవ ‘‘అట్ఠితో’’తి బ్రూసి, వదేసి. కారణేనేత్థ భవితబ్బం, తస్మా తం సమణం అహం ఏవమత్థం పుచ్ఛామి. కథం కేనాకారేన త్వం ఠితో అహోసి, అహఞ్చ అట్ఠితోమ్హీతి. ఏవం వుత్తే భగవా –
Tattha samaṇāti bhagavantaṃ ālapati. Mamanti maṃ. Kathanti kenākārena. Ayañhettha attho – samaṇa, tvaṃ gacchantova samāno ‘‘ṭhitomhī’’ti vadesi. Mamañca ṭhitaṃyeva ‘‘aṭṭhito’’ti brūsi, vadesi. Kāraṇenettha bhavitabbaṃ, tasmā taṃ samaṇaṃ ahaṃ evamatthaṃ pucchāmi. Kathaṃ kenākārena tvaṃ ṭhito ahosi, ahañca aṭṭhitomhīti. Evaṃ vutte bhagavā –
౮౬౭.
867.
‘‘ఠితో అహం అఙ్గులిమాల సబ్బదా, సబ్బేసు భూతేసు నిధాయ దణ్డం;
‘‘Ṭhito ahaṃ aṅgulimāla sabbadā, sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍaṃ;
తువఞ్చ పాణేసు అసఞ్ఞతోసి, తస్మా ఠితోహం తువమట్ఠితోసీ’’తి. –
Tuvañca pāṇesu asaññatosi, tasmā ṭhitohaṃ tuvamaṭṭhitosī’’ti. –
గాథాయ తం అజ్ఝభాసి.
Gāthāya taṃ ajjhabhāsi.
తత్థ ఠితో అహం, అఙ్గులిమాల, సబ్బదా, సబ్బేసు భూతేసు నిధాయ దణ్డన్తి, అఙ్గులిమాల, అహం సబ్బదా సబ్బకాలే ఆదిమజ్ఝపరియోసానేసు తసథావరభేదేసు సబ్బేసు సత్తేసు దణ్డం నిధాయ నిహితదణ్డో నిహితసత్థో లజ్జీ దయాపన్నో, తతో అఞ్ఞథా అవత్తనతో ఏవరూపేనేవ ఠితో. తువఞ్చ పాణేసు అసఞ్ఞతోసీతి త్వం పన సత్తేసు సఞ్ఞమరహితో అసి, లుద్దో లోహితపాణి హతపహతే నివిట్ఠో అదయాపన్నో, తస్మా అసఞ్ఞతో విరతివసేన అట్ఠితో. తతో ఏవ తాసు తాసు గతీసు పరిబ్భమనతోపి తువం ఇదాని ఇరియాపథేన ఠితోపి అట్ఠితో అసి, అహం పన వుత్తప్పకారేన ఠితోతి. తతో అఙ్గులిమాలో యథాభుచ్చగుణప్పభావితస్స జలతలే తేలస్స వియ సకలం లోకం అభిబ్యాపేత్వా ఠితస్స భగవతో కిత్తిసద్దస్స సుతపుబ్బత్తా హేతుసమ్పత్తియా ఞాణస్స చ పరిపాకగతత్తా ‘‘అయం సో భగవా’’తి సఞ్జాతపీతిసోమనస్సో ‘‘మహా అయం సీహనాదో, మహన్తం గజ్జితం, నయిదం అఞ్ఞస్స భవిస్సతి, సమణస్స మఞ్ఞే గోతమస్స ఏతం గజ్జితం, దిట్ఠో వతమ్హి మహేసినా సమ్మాసమ్బుద్ధేన, మయ్హం సఙ్గహకరణత్థం భగవా ఇధాగతో’’తి చిన్తేత్వా –
Tattha ṭhito ahaṃ, aṅgulimāla, sabbadā, sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍanti, aṅgulimāla, ahaṃ sabbadā sabbakāle ādimajjhapariyosānesu tasathāvarabhedesu sabbesu sattesu daṇḍaṃ nidhāya nihitadaṇḍo nihitasattho lajjī dayāpanno, tato aññathā avattanato evarūpeneva ṭhito. Tuvañca pāṇesu asaññatosīti tvaṃ pana sattesu saññamarahito asi, luddo lohitapāṇi hatapahate niviṭṭho adayāpanno, tasmā asaññato virativasena aṭṭhito. Tato eva tāsu tāsu gatīsu paribbhamanatopi tuvaṃ idāni iriyāpathena ṭhitopi aṭṭhito asi, ahaṃ pana vuttappakārena ṭhitoti. Tato aṅgulimālo yathābhuccaguṇappabhāvitassa jalatale telassa viya sakalaṃ lokaṃ abhibyāpetvā ṭhitassa bhagavato kittisaddassa sutapubbattā hetusampattiyā ñāṇassa ca paripākagatattā ‘‘ayaṃ so bhagavā’’ti sañjātapītisomanasso ‘‘mahā ayaṃ sīhanādo, mahantaṃ gajjitaṃ, nayidaṃ aññassa bhavissati, samaṇassa maññe gotamassa etaṃ gajjitaṃ, diṭṭho vatamhi mahesinā sammāsambuddhena, mayhaṃ saṅgahakaraṇatthaṃ bhagavā idhāgato’’ti cintetvā –
౮౬౮.
868.
‘‘చిరస్సం వత మే మహితో మహేసీ, మహావనం సమణో పచ్చపాది;
‘‘Cirassaṃ vata me mahito mahesī, mahāvanaṃ samaṇo paccapādi;
సోహం చజిస్సామి సహస్సపాపం, సుత్వాన గాథం తవ ధమ్మయుత్త’’న్తి. –
Sohaṃ cajissāmi sahassapāpaṃ, sutvāna gāthaṃ tava dhammayutta’’nti. –
ఇమం గాథం అభాసి.
Imaṃ gāthaṃ abhāsi.
తత్థ చిరస్సం వతాతి చిరకాలేన వత. మేతి మయ్హం అనుగ్గహత్థాయ. మహితోతి సదేవకేన లోకేన మహతియా పూజాయ పూజితో. మహన్తే సీలక్ఖన్ధాదిగుణే ఏసి, గవేసీతి మహేసీ. మహావనం సమణో పచ్చపాదీతి ఇమం మహారఞ్ఞం సమితసబ్బపాపో భగవా పటిపజ్జి. సోహం చజిస్సామి సహస్సపాపం, సుత్వాన గాథం తవ ధమ్మయుత్తన్తి సోహం ధమ్మయుత్తం ధమ్మూపసంహితం తవ గాథం సుణిం. సోహం తం సుత్వాన ‘‘చిరస్సమ్పి చిరకాలేనపి సఙ్గతం పరిచితం పాపసహస్సం పజహిస్స’’న్తి చిన్తేత్వా ఇదాని నం అఞ్ఞదత్థు పరిచ్చజిస్సామీతి అత్థో. ఏవం పన వత్వా యథా పటిపజ్జి, యథా చ భగవతా అనుగ్గహితో, తం దస్సేతుం –
Tattha cirassaṃ vatāti cirakālena vata. Meti mayhaṃ anuggahatthāya. Mahitoti sadevakena lokena mahatiyā pūjāya pūjito. Mahante sīlakkhandhādiguṇe esi, gavesīti mahesī. Mahāvanaṃ samaṇo paccapādīti imaṃ mahāraññaṃ samitasabbapāpo bhagavā paṭipajji. Sohaṃ cajissāmi sahassapāpaṃ, sutvāna gāthaṃ tava dhammayuttanti sohaṃ dhammayuttaṃ dhammūpasaṃhitaṃ tava gāthaṃ suṇiṃ. Sohaṃ taṃ sutvāna ‘‘cirassampi cirakālenapi saṅgataṃ paricitaṃ pāpasahassaṃ pajahissa’’nti cintetvā idāni naṃ aññadatthu pariccajissāmīti attho. Evaṃ pana vatvā yathā paṭipajji, yathā ca bhagavatā anuggahito, taṃ dassetuṃ –
౮౬౯.
869.
‘‘ఇచ్చేవ చోరో అసిమావుధఞ్చ, సోబ్భే పపాతే నరకే అన్వకాసి;
‘‘Icceva coro asimāvudhañca, sobbhe papāte narake anvakāsi;
అవన్ది చోరో సుగతస్స పాదే, తత్థేవ పబ్బజ్జమయాచి బుద్ధం.
Avandi coro sugatassa pāde, tattheva pabbajjamayāci buddhaṃ.
౮౭౦.
870.
‘‘బుద్ధో చ ఖో కారుణికో మహేసి, యో సత్థా లోకస్స సదేవకస్స;
‘‘Buddho ca kho kāruṇiko mahesi, yo satthā lokassa sadevakassa;
తమేహి భిక్ఖూతి తదా అవోచ, ఏసేవ తస్స అహు భిక్ఖుభావో’’తి.
Tamehi bhikkhūti tadā avoca, eseva tassa ahu bhikkhubhāvo’’ti.
సఙ్గీతికారా ఇమా ద్వే గాథా ఠపేసుం.
Saṅgītikārā imā dve gāthā ṭhapesuṃ.
తత్థ ఇచ్చేవాతి ఇతి ఏవ ఏవం వత్వా అనన్తరమేవ. చోరోతి అఙ్గులిమాలో. అసిన్తి ఖగ్గం. ఆవుధన్తి సేసావుధం. సోబ్భేతి సమన్తతో ఛిన్నతటే. పపాతేతి ఏకతో ఛిన్నతటే. నరకేతి భూమియా ఫలితవివరే. ఇధ పన తీహిపి పదేహి యత్థ పతితం అఞ్ఞేన గహేతుం న సక్కా, తాదిసం పబ్బతన్తరమేవ వదతి. అన్వకాసీతి అను అకాసి, పఞ్చవిధమ్పి అత్తనో ఆవుధం అను ఖిపి ఛడ్డేసి, తాని ఛడ్డేత్వా భగవతో పాదేసు సిరసా నిపతిత్వా ‘‘పబ్బాజేథ మం, భన్తే’’తి ఆహ. తేన వుత్తం ‘‘అవన్ది చోరో సుగతస్స పాదే, తత్థేవ పబ్బజ్జమయాచి బుద్ధ’’న్తి. ఏవం తేన పబ్బజ్జాయ యాచితాయ సత్థా తస్స పురిమకమ్మం ఓలోకేన్తో ఏహిభిక్ఖుభావాయ హేతుసమ్పత్తిం దిస్వా దక్ఖిణహత్థం పసారేత్వా – ‘‘ఏహి, భిక్ఖు, స్వాఖాతో ధమ్మో, చర బ్రహ్మచరియం, సమ్మా దుక్ఖస్స అన్తకిరియాయా’’తి ఆహ. సా ఏవ చ తస్స పబ్బజ్జా ఉపసమ్పదా చ అహోసి. తేనాహ ‘‘తమేహి భిక్ఖూతి తదా అవోచ, ఏసేవ తస్స అహు భిక్ఖుభావో’’తి.
Tattha iccevāti iti eva evaṃ vatvā anantarameva. Coroti aṅgulimālo. Asinti khaggaṃ. Āvudhanti sesāvudhaṃ. Sobbheti samantato chinnataṭe. Papāteti ekato chinnataṭe. Naraketi bhūmiyā phalitavivare. Idha pana tīhipi padehi yattha patitaṃ aññena gahetuṃ na sakkā, tādisaṃ pabbatantarameva vadati. Anvakāsīti anu akāsi, pañcavidhampi attano āvudhaṃ anu khipi chaḍḍesi, tāni chaḍḍetvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā ‘‘pabbājetha maṃ, bhante’’ti āha. Tena vuttaṃ ‘‘avandi coro sugatassa pāde, tattheva pabbajjamayāci buddha’’nti. Evaṃ tena pabbajjāya yācitāya satthā tassa purimakammaṃ olokento ehibhikkhubhāvāya hetusampattiṃ disvā dakkhiṇahatthaṃ pasāretvā – ‘‘ehi, bhikkhu, svākhāto dhammo, cara brahmacariyaṃ, sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti āha. Sā eva ca tassa pabbajjā upasampadā ca ahosi. Tenāha ‘‘tamehi bhikkhūti tadā avoca, eseva tassa ahu bhikkhubhāvo’’ti.
ఏవం థేరో సత్థు సన్తికే ఏహిభిక్ఖుభావేన పబ్బజ్జం ఉపసమ్పదఞ్చ లభిత్వా విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తో అరహత్తం పత్వా విముత్తిసుఖం పటిసంవేదేన్తో పీతిసోమనస్సజాతో ఉదానవసేన –
Evaṃ thero satthu santike ehibhikkhubhāvena pabbajjaṃ upasampadañca labhitvā vipassanāya kammaṃ karonto arahattaṃ patvā vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedento pītisomanassajāto udānavasena –
౮౭౧.
871.
‘‘యో చ పుబ్బే పమజ్జిత్వా, పచ్ఛా సో నప్పమజ్జతి;
‘‘Yo ca pubbe pamajjitvā, pacchā so nappamajjati;
సోమం లోకం పభాసేతి, అబ్భా ముత్తోవ చన్దిమా.
Somaṃ lokaṃ pabhāseti, abbhā muttova candimā.
౮౭౨.
872.
‘‘యస్స పాపం కతం కమ్మం, కుసలేన పిధీయతి;
‘‘Yassa pāpaṃ kataṃ kammaṃ, kusalena pidhīyati;
సోమం లోకం పభాసేతి, అబ్భా ముత్తోవ చన్దిమా.
Somaṃ lokaṃ pabhāseti, abbhā muttova candimā.
౮౭౩.
873.
‘‘యో హవే దహరో భిక్ఖు, యుఞ్జతి బుద్ధసాసనే;
‘‘Yo have daharo bhikkhu, yuñjati buddhasāsane;
సోమం లోకం పభాసేతి, అబ్భా ముత్తోవ చన్దిమా’’తి. – గాథత్తయం అభాసి;
Somaṃ lokaṃ pabhāseti, abbhā muttova candimā’’ti. – gāthattayaṃ abhāsi;
తస్సత్థో – యో పుగ్గలో గహట్ఠో వా పబ్బజితో వా కల్యాణమిత్తసంసగ్గతో పుబ్బే పాపమిత్తసంసగ్గేన వా అత్తనో వా పటిసఙ్ఖానాభావేన పమజ్జిత్వా సమ్మాపటిపత్తియం పమాదం ఆపజ్జిత్వా , పచ్ఛా కల్యాణమిత్తసంసగ్గేన యోనిసో ఉమ్ముజ్జన్తో నప్పమజ్జతి, సమ్మా పటిపజ్జతి, సమథవిపస్సనం అనుయుఞ్జన్తో తిస్సో విజ్జా ఛ అభిఞ్ఞా పాపుణాతి, సో అబ్భాదీహి ముత్తో చన్దో వియ ఓకాసలోకం అత్తనా అధిగతాహి విజ్జాభిఞ్ఞాహి ఇమం ఖన్ధాదిలోకం ఓభాసేతీతి.
Tassattho – yo puggalo gahaṭṭho vā pabbajito vā kalyāṇamittasaṃsaggato pubbe pāpamittasaṃsaggena vā attano vā paṭisaṅkhānābhāvena pamajjitvā sammāpaṭipattiyaṃ pamādaṃ āpajjitvā , pacchā kalyāṇamittasaṃsaggena yoniso ummujjanto nappamajjati, sammā paṭipajjati, samathavipassanaṃ anuyuñjanto tisso vijjā cha abhiññā pāpuṇāti, so abbhādīhi mutto cando viya okāsalokaṃ attanā adhigatāhi vijjābhiññāhi imaṃ khandhādilokaṃ obhāsetīti.
యస్స పుగ్గలస్స కతం ఉపచితం పాపకమ్మం కమ్మక్ఖయకరేన లోకుత్తరకుసలేన అవిపాకారహభావస్స ఆహరితత్తా విపాకుప్పాదనే ద్వారపిధానేన పిధీయతి థకీయతి. సేసం వుత్తనయమేవ.
Yassa puggalassa kataṃ upacitaṃ pāpakammaṃ kammakkhayakarena lokuttarakusalena avipākārahabhāvassa āharitattā vipākuppādane dvārapidhānena pidhīyati thakīyati. Sesaṃ vuttanayameva.
దహరోతి తరుణో, తేనస్స యోగక్ఖమసరీరతం దస్సేతి. సో హి ఉప్పన్నం వాతాతపపరిస్సయం అభిభవిత్వా యోగం కాతుం సక్కోతి. యుఞ్జతి బుద్ధసాసనే సిక్ఖత్తయే యుత్తప్పయుత్తో హోతి, సక్కచ్చం సమ్పాదేతీతి అత్థో.
Daharoti taruṇo, tenassa yogakkhamasarīrataṃ dasseti. So hi uppannaṃ vātātapaparissayaṃ abhibhavitvā yogaṃ kātuṃ sakkoti. Yuñjati buddhasāsane sikkhattaye yuttappayutto hoti, sakkaccaṃ sampādetīti attho.
ఏవం పీతిసోమనస్సజాతో విముత్తిసుఖేన విహరన్తో యదా నగరం పిణ్డాయ పవిసతి, తదా అఞ్ఞేనపి ఖిత్తో లేడ్డు థేరస్స కాయే నిపతతి, అఞ్ఞేనపి ఖిత్తో దణ్డో తస్సేవ కాయే నిపతతి. సో భిన్నేన పత్తేన విహారం పవిసిత్వా సత్థు సన్తికం గచ్ఛతి. సత్థా తం ఓవదతి ‘‘అధివాసేహి, త్వం బ్రాహ్మణ, అధివాసేహి, త్వం బ్రాహ్మణ, యస్స ఖో, త్వం బ్రాహ్మణ, కమ్మస్స విపాకేన బహూని వస్ససహస్సాని నిరయే పచ్చేయ్యాసి, తస్స, త్వం బ్రాహ్మణ, కమ్మస్స విపాకం దిట్ఠేవ ధమ్మే పటిసంవేదేసీ’’తి. అథ థేరో అనోధిసో సబ్బసత్తేసు మేత్తచిత్తం ఉపట్ఠపేత్వా –
Evaṃ pītisomanassajāto vimuttisukhena viharanto yadā nagaraṃ piṇḍāya pavisati, tadā aññenapi khitto leḍḍu therassa kāye nipatati, aññenapi khitto daṇḍo tasseva kāye nipatati. So bhinnena pattena vihāraṃ pavisitvā satthu santikaṃ gacchati. Satthā taṃ ovadati ‘‘adhivāsehi, tvaṃ brāhmaṇa, adhivāsehi, tvaṃ brāhmaṇa, yassa kho, tvaṃ brāhmaṇa, kammassa vipākena bahūni vassasahassāni niraye pacceyyāsi, tassa, tvaṃ brāhmaṇa, kammassa vipākaṃ diṭṭheva dhamme paṭisaṃvedesī’’ti. Atha thero anodhiso sabbasattesu mettacittaṃ upaṭṭhapetvā –
౮౭౪.
874.
‘‘దిసాపి మే ధమ్మకథం సుణన్తు, దిసాపి మే యుఞ్జన్తు బుద్ధసాసనే;
‘‘Disāpi me dhammakathaṃ suṇantu, disāpi me yuñjantu buddhasāsane;
దిసాపి మే తే మనుజే భజన్తు, యే ధమ్మమేవాదపయన్తి సన్తో.
Disāpi me te manuje bhajantu, ye dhammamevādapayanti santo.
౮౭౫.
875.
‘‘దిసా హి మే ఖన్తివాదానం, అవిరోధప్పసంసినం;
‘‘Disā hi me khantivādānaṃ, avirodhappasaṃsinaṃ;
సుణన్తు ధమ్మం కాలేన, తఞ్చ అనువిధీయన్తు.
Suṇantu dhammaṃ kālena, tañca anuvidhīyantu.
౮౭౬.
876.
‘‘న హి జాతు సో మమం హింసే, అఞ్ఞం వా పన కఞ్చి నం;
‘‘Na hi jātu so mamaṃ hiṃse, aññaṃ vā pana kañci naṃ;
పప్పుయ్య పరమం సన్తిం, రక్ఖేయ్య తసథావరే.
Pappuyya paramaṃ santiṃ, rakkheyya tasathāvare.
౮౭౭.
877.
‘‘ఉదకఞ్హి నయన్తి నేత్తికా, ఉసుకారా దమయన్తి తేజనం;
‘‘Udakañhi nayanti nettikā, usukārā damayanti tejanaṃ;
దారుం దమయన్తి తచ్ఛకా, అత్తానం దమయన్తి పణ్డితా.
Dāruṃ damayanti tacchakā, attānaṃ damayanti paṇḍitā.
౮౭౮.
878.
‘‘దణ్డేనేకే దమయన్తి, అఙ్కుసేభి కసాహి చ;
‘‘Daṇḍeneke damayanti, aṅkusebhi kasāhi ca;
అదణ్డేన అసత్థేన, అహం దన్తోమ్హి తాదినా.
Adaṇḍena asatthena, ahaṃ dantomhi tādinā.
౮౭౯.
879.
‘‘అహింసకోతి మే నామం, హింసకస్స పురే సతో;
‘‘Ahiṃsakoti me nāmaṃ, hiṃsakassa pure sato;
అజ్జాహం సచ్చనామోమ్హి, న నం హింసామి కఞ్చి నం.
Ajjāhaṃ saccanāmomhi, na naṃ hiṃsāmi kañci naṃ.
౮౮౦.
880.
‘‘చోరో అహం పురే ఆసిం, అఙ్గులిమాలోతి విస్సుతో;
‘‘Coro ahaṃ pure āsiṃ, aṅgulimāloti vissuto;
వుయ్హమానో మహోఘేన, బుద్ధం సరణమాగమం.
Vuyhamāno mahoghena, buddhaṃ saraṇamāgamaṃ.
౮౮౧.
881.
‘‘లోహితపాణి పురే ఆసిం, అఙ్గులిమాలోతి విస్సుతో;
‘‘Lohitapāṇi pure āsiṃ, aṅgulimāloti vissuto;
సరణగమనం పస్స, భవనేత్తి సమూహతా.
Saraṇagamanaṃ passa, bhavanetti samūhatā.
౮౮౨.
882.
‘‘తాదిసం కమ్మం కత్వాన, బహుం దుగ్గతిగామినం;
‘‘Tādisaṃ kammaṃ katvāna, bahuṃ duggatigāminaṃ;
ఫుట్ఠో కమ్మవిపాకేన, అనణో భుఞ్జామి భోజనం.
Phuṭṭho kammavipākena, anaṇo bhuñjāmi bhojanaṃ.
౮౮౩.
883.
‘‘పమాదమనుయుఞ్జన్తి, బాలా దుమ్మేధినో జనా;
‘‘Pamādamanuyuñjanti, bālā dummedhino janā;
అప్పమాదఞ్చ మేధావీ, ధనం సేట్ఠంవ రక్ఖతి.
Appamādañca medhāvī, dhanaṃ seṭṭhaṃva rakkhati.
౮౮౪.
884.
‘‘మా పమాదమనుయుఞ్జేథ, మా కామరతిసన్థవం;
‘‘Mā pamādamanuyuñjetha, mā kāmaratisanthavaṃ;
అప్పమత్తో హి ఝాయన్తో, పప్పోతి పరమం సుఖం.
Appamatto hi jhāyanto, pappoti paramaṃ sukhaṃ.
౮౮౫.
885.
‘‘స్వాగతం నాపగతం, నేతం దుమ్మన్తితం మమ;
‘‘Svāgataṃ nāpagataṃ, netaṃ dummantitaṃ mama;
సవిభత్తేసు ధమ్మేసు, యం సేట్ఠం తదుపాగమం.
Savibhattesu dhammesu, yaṃ seṭṭhaṃ tadupāgamaṃ.
౮౮౬.
886.
‘‘స్వాగతం నాపగతం, నేతం దుమ్మన్తితం మమ;
‘‘Svāgataṃ nāpagataṃ, netaṃ dummantitaṃ mama;
తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసనం.
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
౮౮౭.
887.
‘‘అరఞ్ఞే రుక్ఖమూలే వా, పబ్బతేసు గుహాసు వా;
‘‘Araññe rukkhamūle vā, pabbatesu guhāsu vā;
తత్థ తత్థేవ అట్ఠాసిం, ఉబ్బిగ్గమనసో తదా.
Tattha tattheva aṭṭhāsiṃ, ubbiggamanaso tadā.
౮౮౮.
888.
‘‘సుఖం సయామి ఠాయామి, సుఖం కప్పేమి జీవితం;
‘‘Sukhaṃ sayāmi ṭhāyāmi, sukhaṃ kappemi jīvitaṃ;
అహత్థపాసో మారస్స, అహో సత్థానుకమ్పితో.
Ahatthapāso mārassa, aho satthānukampito.
౮౮౯.
889.
‘‘బ్రహ్మజచ్చో పురే ఆసిం, ఉదిచ్చో ఉభతో అహు.
‘‘Brahmajacco pure āsiṃ, udicco ubhato ahu.
సోజ్జ పుత్తో సుగతస్స, ధమ్మరాజస్స సత్థునో.
Sojja putto sugatassa, dhammarājassa satthuno.
౮౯౦.
890.
‘‘వీతతణ్హో అనాదానో, గుత్తద్వారో సుసంవుతో;
‘‘Vītataṇho anādāno, guttadvāro susaṃvuto;
అఘమూలం వధిత్వాన, పత్తో మే ఆసవక్ఖయో.
Aghamūlaṃ vadhitvāna, patto me āsavakkhayo.
౮౯౧.
891.
‘‘పరిచిణ్ణో మయా సత్థా, కతం బుద్ధస్స సాసనం;
‘‘Pariciṇṇo mayā satthā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ;
ఓహితో గరుకో భారో, భవనేత్తి సమూహతా’’తి. – ఇమా గాథా అభాసి;
Ohito garuko bhāro, bhavanetti samūhatā’’ti. – imā gāthā abhāsi;
తత్థ దిసాపీతి మయ్హం దిసాపి అమిత్తా పచ్చత్థికాపి యే మం ఏవం ఉపవదన్తి ‘‘యథా మయం అఙ్గులిమాలస్స వసేన ఞాతివియోగదుక్ఖపరేతా దుక్ఖం పాపుణామ, ఏవం అఙ్గులిమాలోపి దుక్ఖం పాపుణాతూ’’తి. మే ధమ్మకథం సుణన్తూతి మయా సత్థు సన్తికే సుతం చతుసచ్చధమ్మపటిసంయుత్తం కథం సుణన్తు . యుఞ్జన్తూతి సుత్వా చ తదత్థాయ పటిపజ్జన్తు. తే మనుజే భజన్తూతి తాదిసే సప్పురిసే కల్యాణమిత్తే భజన్తు సేవన్తు. యే ధమ్మమేవాదపయన్తి సన్తోతి యే సప్పురిసా కుసలధమ్మమేవ, ఉత్తరిమనుస్సధమ్మమేవ, నిబ్బత్తితలోకుత్తరధమ్మమేవ చ ఆదపేన్తి సమాదపేన్తి గణ్హాపేన్తి.
Tattha disāpīti mayhaṃ disāpi amittā paccatthikāpi ye maṃ evaṃ upavadanti ‘‘yathā mayaṃ aṅgulimālassa vasena ñātiviyogadukkhaparetā dukkhaṃ pāpuṇāma, evaṃ aṅgulimālopi dukkhaṃ pāpuṇātū’’ti. Me dhammakathaṃ suṇantūti mayā satthu santike sutaṃ catusaccadhammapaṭisaṃyuttaṃ kathaṃ suṇantu . Yuñjantūti sutvā ca tadatthāya paṭipajjantu. Te manuje bhajantūti tādise sappurise kalyāṇamitte bhajantu sevantu. Ye dhammamevādapayanti santoti ye sappurisā kusaladhammameva, uttarimanussadhammameva, nibbattitalokuttaradhammameva ca ādapenti samādapenti gaṇhāpenti.
ఖన్తివాదానన్తి అధివాసనఖన్తిమేవ వదన్తానం తతో ఏవ అవిరోధప్పసంసినన్తి కేనచి అవిరోధభూతాయ మేత్తాయ ఏవ పసంసనసీలానం. సుణన్తు ధమ్మం కాలేనాతి యుత్తప్పయుత్తకాలే తేసం సన్తికే ధమ్మం సుణన్తు. తఞ్చ అనువిధీయన్తూతి తఞ్చ యథాసుతం ధమ్మం సమ్మదేవ ఉగ్గహిత్వా అనుకరోన్తు ధమ్మానుధమ్మం పటిపజ్జన్తూతి అత్థో.
Khantivādānanti adhivāsanakhantimeva vadantānaṃ tato eva avirodhappasaṃsinanti kenaci avirodhabhūtāya mettāya eva pasaṃsanasīlānaṃ. Suṇantu dhammaṃkālenāti yuttappayuttakāle tesaṃ santike dhammaṃ suṇantu. Tañca anuvidhīyantūti tañca yathāsutaṃ dhammaṃ sammadeva uggahitvā anukarontu dhammānudhammaṃ paṭipajjantūti attho.
న హి జాతు సో మమం హింసేతి సో మయ్హం దిసో పచ్చత్థికో జాతు, ఏకంసేనేవ మం న హింసే, న బాధేయ్య. అఞ్ఞం వా పన కఞ్చి నన్తి న కేవలం మంయేవ, అఞ్ఞం వాపి కఞ్చి సత్తం న హింసేయ్య, పప్పుయ్య పరమం సన్తిన్తి, పరమం ఉత్తమం సన్తిం నిబ్బానం పాపుణేయ్య, పాపుణిత్వా చ రక్ఖేయ్య తసథావరేతి సబ్బే చ సత్తే పరమాయ రక్ఖాయ రక్ఖేయ్య, సిస్సం పుత్తం వియ పరిపాలేయ్యాతి అత్థో.
Na hi jātu so mamaṃ hiṃseti so mayhaṃ diso paccatthiko jātu, ekaṃseneva maṃ na hiṃse, na bādheyya. Aññaṃ vā pana kañci nanti na kevalaṃ maṃyeva, aññaṃ vāpi kañci sattaṃ na hiṃseyya, pappuyya paramaṃ santinti, paramaṃ uttamaṃ santiṃ nibbānaṃ pāpuṇeyya, pāpuṇitvā ca rakkheyya tasathāvareti sabbe ca satte paramāya rakkhāya rakkheyya, sissaṃ puttaṃ viya paripāleyyāti attho.
ఏవం థేరో ఇమాహి గాథాహి పరే పాపతో పరిమోచేన్తో పరిత్తకిరియం నామ కత్వా అత్తనో పటిపత్తిం పకాసేన్తో ‘‘ఉదకం హీ’’తి గాథమాహ. తత్థ పథవియా థలట్ఠానం ఖణిత్వా నిన్నట్ఠానం పూరేత్వా మాతికం వా కత్వా రుక్ఖదోణిం వా ఠపేత్వా అత్తనా ఇచ్ఛికిచ్ఛితట్ఠానం ఉదకం నేన్తీతి నేత్తికా, ఉదకహారినో. తేజనన్తి కణ్డం. ఇదం వుత్తం హోతి – నేత్తికా అత్తనో రుచియా ఉదకం నయన్తి, ఉసుకారాపి తాపేత్వా వఙ్కాభావం హరన్తా తేజనం ఉసుం దమయన్తి, ఉజుకం కరోన్తి, తచ్ఛకాపి నేమిఆదీనం అత్థాయ తచ్ఛన్తా దారుం దమయన్తి అత్తనో రుచియా ఉజుం వా వఙ్కం వా కరోన్తి. ఏవం ఏత్తకం ఆరమ్మణం కత్వా పణ్డితా సప్పఞ్ఞా అరియమగ్గం ఉప్పాదేన్తా అత్తానం దమేన్తి, అరహత్తప్పత్తా పన ఏకన్తదన్తా నామ హోన్తీతి.
Evaṃ thero imāhi gāthāhi pare pāpato parimocento parittakiriyaṃ nāma katvā attano paṭipattiṃ pakāsento ‘‘udakaṃ hī’’ti gāthamāha. Tattha pathaviyā thalaṭṭhānaṃ khaṇitvā ninnaṭṭhānaṃ pūretvā mātikaṃ vā katvā rukkhadoṇiṃ vā ṭhapetvā attanā icchikicchitaṭṭhānaṃ udakaṃ nentīti nettikā, udakahārino. Tejananti kaṇḍaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – nettikā attano ruciyā udakaṃ nayanti, usukārāpi tāpetvā vaṅkābhāvaṃ harantā tejanaṃ usuṃ damayanti, ujukaṃ karonti, tacchakāpi nemiādīnaṃ atthāya tacchantā dāruṃ damayanti attano ruciyā ujuṃ vā vaṅkaṃ vā karonti. Evaṃ ettakaṃ ārammaṇaṃ katvā paṇḍitā sappaññā ariyamaggaṃ uppādentā attānaṃ damenti, arahattappattā pana ekantadantā nāma hontīti.
ఇదాని పురిసదమ్మసారథినా సత్థారా అత్తనో దమితాకారం కతఞ్ఞుతఞ్చ పకాసేన్తో ‘‘దణ్డేనేకే’’తిఆదికా పఞ్చ గాథా అభాసి. తత్థ దణ్డేనేకే దమయన్తీతి రాజరాజమహామత్తాదయో దణ్డేన, హత్థిఅస్సాదినా బలకాయేన చ పచ్చత్థికాదికే దమేన్తి, గోపాలాదయో చ గావాదికే దణ్డేన యట్ఠియా దమేన్తి. హత్థాచరియా హత్థిం అఙ్కుసేహి, అస్సాచరియా అస్సే కసాహి చ దమేన్తి. అదణ్డేన అసత్థేన, అహం దన్తోమ్హి తాదినాతి అహం పన ఇట్ఠాదీసు తాదిభావప్పత్తేన సమ్మాసమ్బుద్ధేన వినా ఏవ దణ్డేన, వినా సత్థేన, నిహితదణ్డనిహితసత్థభావేన దన్తో దమితో నిబ్బిసేవనో గతో అమ్హి.
Idāni purisadammasārathinā satthārā attano damitākāraṃ kataññutañca pakāsento ‘‘daṇḍeneke’’tiādikā pañca gāthā abhāsi. Tattha daṇḍeneke damayantīti rājarājamahāmattādayo daṇḍena, hatthiassādinā balakāyena ca paccatthikādike damenti, gopālādayo ca gāvādike daṇḍena yaṭṭhiyā damenti. Hatthācariyā hatthiṃ aṅkusehi, assācariyā asse kasāhi ca damenti. Adaṇḍena asatthena, ahaṃ dantomhi tādināti ahaṃ pana iṭṭhādīsu tādibhāvappattena sammāsambuddhena vinā eva daṇḍena, vinā satthena, nihitadaṇḍanihitasatthabhāvena danto damito nibbisevano gato amhi.
అహింసకోతి మే నామం, హింసకస్స పురే సతోతి సత్థారా సమాగమతో పుబ్బే హింసకస్స మే సమానస్స అహింసకోతి నామమత్తం అహోసి. అజ్జాహన్తి ఇదాని పనాహం ‘‘అహింసకో’’తి సచ్చనామో అవితథనామో అమ్హి. తస్మా న నం హింసామి కఞ్చిపి సత్తం న హింసామి న బాధేమి, నన్తి నిపాతమత్తం.
Ahiṃsakotime nāmaṃ, hiṃsakassa pure satoti satthārā samāgamato pubbe hiṃsakassa me samānassa ahiṃsakoti nāmamattaṃ ahosi. Ajjāhanti idāni panāhaṃ ‘‘ahiṃsako’’ti saccanāmo avitathanāmo amhi. Tasmā na naṃ hiṃsāmi kañcipi sattaṃ na hiṃsāmi na bādhemi, nanti nipātamattaṃ.
విస్సుతోతి ‘‘పాణాతిపాతీ లుద్దో లోహితపాణీ’’తిఆదినా పఞ్ఞాతో. మహోఘేనాతి కామోఘాదినా మహతా ఓఘేన, తస్స ఓఘస్స విచ్ఛేదకరం బుద్ధం సరణం బుద్ధసఙ్ఖాతం సరణం అగమం ఉపగచ్ఛిం.
Vissutoti ‘‘pāṇātipātī luddo lohitapāṇī’’tiādinā paññāto. Mahoghenāti kāmoghādinā mahatā oghena, tassa oghassa vicchedakaraṃ buddhaṃ saraṇaṃ buddhasaṅkhātaṃ saraṇaṃ agamaṃ upagacchiṃ.
లోహితపాణీతి పాణమతిపాతనేన పరేసం లోహితేన రుహిరేన మక్ఖితపాణి. సరణగమనం పస్సాతి మహప్ఫలం మమ సరణగమనం పస్సాతి అత్తానమేవాలపతి.
Lohitapāṇīti pāṇamatipātanena paresaṃ lohitena ruhirena makkhitapāṇi. Saraṇagamanaṃ passāti mahapphalaṃ mama saraṇagamanaṃ passāti attānamevālapati.
తాదిసం కమ్మన్తి అనేకసతపురిసవధం దారుణం తథారూపం పాపకమ్మం. ఫుట్ఠో కమ్మవిపాకేనాతి పుబ్బే కతస్స పాపకమ్మస్స విపాకేన ఫుట్ఠో, సబ్బసో పహీనకమ్మో విపాకమత్తం పచ్చనుభోన్తో. అథ వా ఫుట్ఠో కమ్మవిపాకేనాతి ఉపనిస్సయభూతస్స కుసలకమ్మస్స ఫలభూతేన లోకుత్తరమగ్గేన, లోకుత్తరకమ్మస్సేవ వా ఫలేన విముత్తిసుఖేన ఫుట్ఠో. సబ్బసో కిలేసానం ఖీణత్తా అనణో భుఞ్జామి భోజనం, భోజనాపదేసేన చత్తారోపి పచ్చయే వదతి.
Tādisaṃ kammanti anekasatapurisavadhaṃ dāruṇaṃ tathārūpaṃ pāpakammaṃ. Phuṭṭho kammavipākenāti pubbe katassa pāpakammassa vipākena phuṭṭho, sabbaso pahīnakammo vipākamattaṃ paccanubhonto. Atha vā phuṭṭho kammavipākenāti upanissayabhūtassa kusalakammassa phalabhūtena lokuttaramaggena, lokuttarakammasseva vā phalena vimuttisukhena phuṭṭho. Sabbaso kilesānaṃ khīṇattā anaṇo bhuñjāmi bhojanaṃ, bhojanāpadesena cattāropi paccaye vadati.
ఇదాని పుబ్బే అత్తనో పమాదవిహారం గరహాముఖేన పచ్ఛా అప్పమాదపటిపత్తిం పసంసన్తో తత్థ చ పరేసం ఉస్సాహం జనేన్తో ‘‘పమాదమనుయుఞ్జన్తీ’’తిఆదికా గాథా అభాసి. తత్థ బాలాతి బాల్యేన సమన్నాగతా ఇధలోకపరలోకత్థం అజానన్తా. దుమ్మేధినోతి నిప్పఞ్ఞా, తే పమాదే ఆదీనవం అపస్సన్తా పమాదం అనుయుఞ్జన్తి పవత్తేన్తి, పమాదేనేవ కాలం వీతినామేన్తి. మేధావీతి ధమ్మోజపఞ్ఞాయ సమన్నాగతో పన పణ్డితో కులవంసాగతం సేట్ఠం ఉత్తమం సత్తరతనధనం వియ అప్పమాదం రక్ఖతి. యథా హి ‘‘ఉత్తమం ధనం నిస్సాయ భోగసమ్పత్తిం పాపుణిస్సామ, పుత్తదారం పోసేస్సామ, సుగతిమగ్గం సోధేస్సామా’’తి ధనే ఆనిసంసం పస్సన్తా ధనం రక్ఖన్తి; ఏవం పణ్డితోపి ‘‘అప్పమాదం నిస్సాయ పఠమజ్ఝానాదీని పటిలభిస్సామి , మగ్గఫలాని పాపుణిస్సామి, తిస్సో విజ్జా ఛ అభిఞ్ఞా సమ్పాదేస్సామీ’’తి అప్పమాదే ఆనిసంసం పస్సన్తో ధనం సేట్ఠంవ అప్పమాదం రక్ఖతీతి అత్థో.
Idāni pubbe attano pamādavihāraṃ garahāmukhena pacchā appamādapaṭipattiṃ pasaṃsanto tattha ca paresaṃ ussāhaṃ janento ‘‘pamādamanuyuñjantī’’tiādikā gāthā abhāsi. Tattha bālāti bālyena samannāgatā idhalokaparalokatthaṃ ajānantā. Dummedhinoti nippaññā, te pamāde ādīnavaṃ apassantā pamādaṃ anuyuñjanti pavattenti, pamādeneva kālaṃ vītināmenti. Medhāvīti dhammojapaññāya samannāgato pana paṇḍito kulavaṃsāgataṃ seṭṭhaṃ uttamaṃ sattaratanadhanaṃ viya appamādaṃ rakkhati. Yathā hi ‘‘uttamaṃ dhanaṃ nissāya bhogasampattiṃ pāpuṇissāma, puttadāraṃ posessāma, sugatimaggaṃ sodhessāmā’’ti dhane ānisaṃsaṃ passantā dhanaṃ rakkhanti; evaṃ paṇḍitopi ‘‘appamādaṃ nissāya paṭhamajjhānādīni paṭilabhissāmi , maggaphalāni pāpuṇissāmi, tisso vijjā cha abhiññā sampādessāmī’’ti appamāde ānisaṃsaṃ passanto dhanaṃ seṭṭhaṃva appamādaṃ rakkhatīti attho.
మా పమాదన్తి పమాదం మా అనుయుఞ్జేథ పమాదేన కాలం మా వీతినామయిత్థ. కామరతిసన్థవన్తి వత్థుకామేసు, కిలేసకామేసు చ రతిసఙ్ఖాతం తణ్హాసన్థవమ్పి మా అనుయుఞ్జేథ మా విన్దిత్థ మా పటిలభిత్థ. అప్పమత్తో హీతి ఉపట్ఠితసతితాయ అప్పమత్తో పుగ్గలో ఝాయన్తో ఝాయనప్పసుతో పరమం ఉత్తమం నిబ్బానసుఖం పాపుణాతి.
Mā pamādanti pamādaṃ mā anuyuñjetha pamādena kālaṃ mā vītināmayittha. Kāmaratisanthavanti vatthukāmesu, kilesakāmesu ca ratisaṅkhātaṃ taṇhāsanthavampi mā anuyuñjetha mā vindittha mā paṭilabhittha. Appamatto hīti upaṭṭhitasatitāya appamatto puggalo jhāyanto jhāyanappasuto paramaṃ uttamaṃ nibbānasukhaṃ pāpuṇāti.
స్వాగతం నాపగతన్తి యం తదా మమ సత్థు సన్తికే ఆగతం ఆగమనం, సత్థు వా తస్మిం మహావనే ఆగమనం, తం స్వాగతం స్వాగమనం నాపగతం, అత్థతో అపేతం విగతం న హోతి. నేతం దుమ్మన్తితం మమాతి యం తదా మయా ‘‘సత్థు సన్తికే పబ్బజిస్సామీ’’తి మన్తితం, ఇదమ్పి మమ న దుమ్మన్తితం, సుమన్తితమేవ. కస్మా? సవిభత్తేసు ధమ్మేసూతి సావజ్జానవజ్జాదివసేన పకారతో విభత్తేసు ధమ్మేసు యం సేట్ఠం ఉత్తమం పవరం నిబ్బానం. తదుపాగమం తదేవ ఉపగచ్ఛిన్తి అత్థో.
Svāgataṃ nāpagatanti yaṃ tadā mama satthu santike āgataṃ āgamanaṃ, satthu vā tasmiṃ mahāvane āgamanaṃ, taṃ svāgataṃ svāgamanaṃ nāpagataṃ, atthato apetaṃ vigataṃ na hoti. Netaṃ dummantitaṃ mamāti yaṃ tadā mayā ‘‘satthu santike pabbajissāmī’’ti mantitaṃ, idampi mama na dummantitaṃ, sumantitameva. Kasmā? Savibhattesu dhammesūti sāvajjānavajjādivasena pakārato vibhattesu dhammesu yaṃ seṭṭhaṃ uttamaṃ pavaraṃ nibbānaṃ. Tadupāgamaṃ tadeva upagacchinti attho.
‘‘తదా పుథుజ్జనకాలే పయోగాసయవిపన్నతాయ అరఞ్ఞాదీసు దుక్ఖం విహాసిం, ఇదాని పయోగాసయసమ్పన్నతాయ తత్థ సుఖం విహరామీ’’తి సుఖవిహారభావఞ్చేవ ‘‘పుబ్బే జాతిమత్తేన బ్రాహ్మణో, ఇదాని సత్థు ఓరసపుత్తతాయ బ్రాహ్మణో’’తి పరమత్థబ్రాహ్మణభావఞ్చ దస్సేన్తో ‘‘అరఞ్ఞే’’తిఆదిమాహ. తత్థ సుఖం సయామీతి సయన్తోపి సుఖం సుఖేన నిదుక్ఖేన చిత్తుత్రాసాదీనం అభావేన చేతోదుక్ఖరహితో సయామి. ఠాయామీతి ఠామి . అహత్థపాసో మారస్సాతి కిలేసమారాదీనం అగోచరో. అహో సత్థానుకమ్పితోతి సత్థారానుకమ్పితో అహో.
‘‘Tadā puthujjanakāle payogāsayavipannatāya araññādīsu dukkhaṃ vihāsiṃ, idāni payogāsayasampannatāya tattha sukhaṃ viharāmī’’ti sukhavihārabhāvañceva ‘‘pubbe jātimattena brāhmaṇo, idāni satthu orasaputtatāya brāhmaṇo’’ti paramatthabrāhmaṇabhāvañca dassento ‘‘araññe’’tiādimāha. Tattha sukhaṃ sayāmīti sayantopi sukhaṃ sukhena nidukkhena cittutrāsādīnaṃ abhāvena cetodukkharahito sayāmi. Ṭhāyāmīti ṭhāmi . Ahatthapāso mārassāti kilesamārādīnaṃ agocaro. Aho satthānukampitoti satthārānukampito aho.
బ్రహ్మజచ్చోతి బ్రాహ్మణజాతికో. ఉదిచ్చో ఉభతోతి మాతితో చ పితితో చ ఉభతో ఉదితో సంసుద్ధగహణికో. సేసం తత్థ తత్థ వుత్తనయమేవ.
Brahmajaccoti brāhmaṇajātiko. Udicco ubhatoti mātito ca pitito ca ubhato udito saṃsuddhagahaṇiko. Sesaṃ tattha tattha vuttanayameva.
అఙ్గులిమాలత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Aṅgulimālattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౮. అఙ్గులిమాలత్థేరగాథా • 8. Aṅgulimālattheragāthā