Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၈. အင္ဂုလိမာလတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
8. Aṅgulimālattheragāthāvaṇṇanā
ဂစ္ဆံ ဝဒေသီတိအာဒိကာ အာယသ္မတော အင္ဂုလိမာလတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယံ ကုသလံ ဥပစိနိတ္ဝာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ကောသလရညော ပုရောဟိတသ္သ ဘဂ္ဂဝသ္သ နာမ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ပုတ္တော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တသ္သ ဇာတဒိဝသေ သကလနဂရေ အာဝုဓာနိ ပဇ္ဇလိံသု, ရညော စ မင္ဂလာဝုဓံ သယနပီဌေ ဌပိတံ ပဇ္ဇလိ, တံ ဒိသ္ဝာ ရာဇာ ဘီတော သံဝိဂ္ဂော နိဒ္ဒံ န လဘိ။ ပုရောဟိတော တာယံ ဝေလာယံ နက္ခတ္တယောဂံ ဥလ္လောကေန္တော ‘‘စောရနက္ခတ္တေန ဇာတော’’တိ သန္နိဋ္ဌာနမကာသိ။ သော ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ ရညော သန္တိကံ ဂတော သုခသေယ္ယံ ပုစ္ဆိ။ ရာဇာ ‘‘ကုတော, အာစရိယ, သုခသေယ္ယံ, ရတ္တိယံ မယ္ဟံ မင္ဂလာဝုဓံ ပဇ္ဇလိ, တသ္သ ကော နု ခော ဝိပာကော ဘဝိသ္သတီ’’တိ? ‘‘မာ ဘာယိ, မဟာရာဇ, မယ္ဟံ ဃရေ ဒာရကော ဇာတော။ တသ္သ အာနုဘာဝေန သကလနဂရေပိ အာဝုဓာနိ ပဇ္ဇလိံသူ’’တိ။ ‘‘ကိံ ဘဝိသ္သတိ, အာစရိယာ’’တိ? ‘‘ဒာရကော စောရော ဘဝိသ္သတီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ဧကစာရီ စောရော, ဥဒာဟု ဂဏဇေဋ္ဌကော’’တိ? ‘‘ဧကစာရိကော, ဒေဝ’’။ ‘‘ကိံ နံ မာရေမာ’’တိ? ‘‘ဧကစာရိကော စေ, ပဋိဇဂ္ဂထ တာဝ န’’န္တိ အာဟ။ တသ္သ နာမံ ကရောန္တာ ယသ္မာ ဇာယမာနော ရညော စိတ္တံ ဝိဟေသေန္တော ဇာတော, တသ္မာ ဟိံသကောတိ ကတ္ဝာ ပစ္ဆာ ဒိဋ္ဌံ အဒိဋ္ဌန္တိ ဝိယ အဟိံသကောတိ ဝောဟရိံသု။
Gacchaṃ vadesītiādikā āyasmato aṅgulimālattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kosalarañño purohitassa bhaggavassa nāma brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti. Tassa jātadivase sakalanagare āvudhāni pajjaliṃsu, rañño ca maṅgalāvudhaṃ sayanapīṭhe ṭhapitaṃ pajjali, taṃ disvā rājā bhīto saṃviggo niddaṃ na labhi. Purohito tāyaṃ velāyaṃ nakkhattayogaṃ ullokento ‘‘coranakkhattena jāto’’ti sanniṭṭhānamakāsi. So vibhātāya rattiyā rañño santikaṃ gato sukhaseyyaṃ pucchi. Rājā ‘‘kuto, ācariya, sukhaseyyaṃ, rattiyaṃ mayhaṃ maṅgalāvudhaṃ pajjali, tassa ko nu kho vipāko bhavissatī’’ti? ‘‘Mā bhāyi, mahārāja, mayhaṃ ghare dārako jāto. Tassa ānubhāvena sakalanagarepi āvudhāni pajjaliṃsū’’ti. ‘‘Kiṃ bhavissati, ācariyā’’ti? ‘‘Dārako coro bhavissatī’’ti. ‘‘Kiṃ ekacārī coro, udāhu gaṇajeṭṭhako’’ti? ‘‘Ekacāriko, deva’’. ‘‘Kiṃ naṃ māremā’’ti? ‘‘Ekacāriko ce, paṭijaggatha tāva na’’nti āha. Tassa nāmaṃ karontā yasmā jāyamāno rañño cittaṃ vihesento jāto, tasmā hiṃsakoti katvā pacchā diṭṭhaṃ adiṭṭhanti viya ahiṃsakoti vohariṃsu.
သော ဝယပ္ပတ္တော ပုဗ္ဗကမ္မဗလေန သတ္တန္နံ ဟတ္ထီနံ ဗလံ ဓာရေတိ။ တသ္သိဒံ ပုဗ္ဗကမ္မံ – ဗုဒ္ဓသုညေ လောကေ ကသ္သကော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တော ဧကံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဝသ္သောဒကေန တိန္တံ အလ္လစီဝရံ သီတပီဠိတံ အတ္တနော ခေတ္တဘူမိံ ဥပဂတံ ဒိသ္ဝာ ‘‘ပုညက္ခေတ္တံ မေ ဥပဋ္ဌိတ’’န္တိ သောမနသ္သဇာတော အဂ္ဂိံ ကတ္ဝာ အဒာသိ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ဗလေန နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ ထာမဇဝဗလသမ္ပန္နော စ ဟုတ္ဝာ ဣမသ္မိံ ပစ္ဆိမတ္တဘာဝေ သတ္တန္နံ ဟတ္ထီနံ ဗလံ ဓာရေတိ။ သော တက္ကသိလံ ဂန္တ္ဝာ ဒိသာပာမောက္ခသ္သ အာစရိယသ္သ သန္တိကေ ဓမ္မန္တေဝာသီ ဟုတ္ဝာ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏ္ဟတော အာစရိယဗ္ရာဟ္မဏံ တသ္သ ဘရိယဉ္စ သက္ကစ္စံ ပဋိဇဂ္ဂတိ။ တေနသ္သ သာ ဗ္ရာဟ္မဏီ ဂေဟေ လဗ္ဘမာနေန ဘတ္တာဒိနာ သင္ဂဟံ ကရောတိ။ တံ အသဟမာနာ အညေ မာဏဝာ အာစရိယေန သဒ္ဓိံ ဘေဒံ အကံသု။ ဗ္ရာဟ္မဏော တေသံ ဝစနံ ဒ္ဝေ တယော ဝာရေ အသဒ္ဒဟန္တော ဟုတ္ဝာ ပစ္ဆာ သဒ္ဒဟိတ္ဝာ ‘‘မဟာဗလော မာဏဝော, န သက္ကာ ကေနစိ မာရာပေတုံ, ဥပာယေန နံ မာရေသ္သာမီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ နိဋ္ဌိတသိပ္ပံ အတ္တနော နဂရံ ဂန္တုံ အာပုစ္ဆန္တံ မာဏဝံ အာဟ – ‘‘တာတ အဟိံသက, နိဋ္ဌိတသိပ္ပေန နာမ အန္တေဝာသိနာ အာစရိယသ္သ ဂရုဒက္ခိဏာ ဒာတဗ္ဗာ, တံ မယ္ဟံ ဒေဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု, အာစရိယ, ကိံ ဒသ္သာမီ’’တိ? ‘‘မနုသ္သာနံ သဟသ္သဒက္ခိဏဟတ္ထင္ဂလိယော အာနေဟီ’’တိ။ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ကိရ အယမသ္သ အဓိပ္ပာယော – ဗဟူသု မာရိယမာနေသု ဧကန္တတော ဧကော နံ မာရေယ္ယာတိ ။ တံ သုတ္ဝာ အဟိံသကော အတ္တနော စိရပရိစိတံ နိက္ကရုဏတံ ပုရက္ခတ္ဝာ သန္နဒ္ဓပဉ္စာဝုဓော ကောသလရညော ဝိဇိတေ ဇာလိနံ ဝနံ ပဝိသိတ္ဝာ မဟာမဂ္ဂသမီပေ ပဗ္ဗတန္တရေ ဝသန္တော ပဗ္ဗတသိခရေ ဌတ္ဝာ မဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တေ မနုသ္သေ ဩလောကေတ္ဝာ ဝေဂေန ဂန္တ္ဝာ အင္ဂုလိယော ဂဟေတ္ဝာ ရုက္ခဂ္ဂေ ဩလမ္ဗေသိ။ တာ ဂိဇ္ဈာပိ ကာကာပိ ခာဒိံသု, ဘူမိယံ နိက္ခိတ္တာ ပူတိဘာဝံ အဂမံသု။ ဧဝံ ဂဏနာယ အပရိပူရမာနာယ လဒ္ဓာ လဒ္ဓာ အင္ဂုလိယော သုတ္တေန ဂန္ထိတ္ဝာ မာလံ ကတ္ဝာ ယညောပစိတံ ဝိယ အံသေ ဩလမ္ဗေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ အင္ဂုလိမာလောတ္ဝေဝသ္သ သမညာ အဟောသိ။
So vayappatto pubbakammabalena sattannaṃ hatthīnaṃ balaṃ dhāreti. Tassidaṃ pubbakammaṃ – buddhasuññe loke kassako hutvā nibbatto ekaṃ paccekabuddhaṃ vassodakena tintaṃ allacīvaraṃ sītapīḷitaṃ attano khettabhūmiṃ upagataṃ disvā ‘‘puññakkhettaṃ me upaṭṭhita’’nti somanassajāto aggiṃ katvā adāsi. So tassa kammassa balena nibbattanibbattaṭṭhāne thāmajavabalasampanno ca hutvā imasmiṃ pacchimattabhāve sattannaṃ hatthīnaṃ balaṃ dhāreti. So takkasilaṃ gantvā disāpāmokkhassa ācariyassa santike dhammantevāsī hutvā sippaṃ uggaṇhato ācariyabrāhmaṇaṃ tassa bhariyañca sakkaccaṃ paṭijaggati. Tenassa sā brāhmaṇī gehe labbhamānena bhattādinā saṅgahaṃ karoti. Taṃ asahamānā aññe māṇavā ācariyena saddhiṃ bhedaṃ akaṃsu. Brāhmaṇo tesaṃ vacanaṃ dve tayo vāre asaddahanto hutvā pacchā saddahitvā ‘‘mahābalo māṇavo, na sakkā kenaci mārāpetuṃ, upāyena naṃ māressāmī’’ti cintetvā niṭṭhitasippaṃ attano nagaraṃ gantuṃ āpucchantaṃ māṇavaṃ āha – ‘‘tāta ahiṃsaka, niṭṭhitasippena nāma antevāsinā ācariyassa garudakkhiṇā dātabbā, taṃ mayhaṃ dehī’’ti. ‘‘Sādhu, ācariya, kiṃ dassāmī’’ti? ‘‘Manussānaṃ sahassadakkhiṇahatthaṅgaliyo ānehī’’ti. Brāhmaṇassa kira ayamassa adhippāyo – bahūsu māriyamānesu ekantato eko naṃ māreyyāti . Taṃ sutvā ahiṃsako attano ciraparicitaṃ nikkaruṇataṃ purakkhatvā sannaddhapañcāvudho kosalarañño vijite jālinaṃ vanaṃ pavisitvā mahāmaggasamīpe pabbatantare vasanto pabbatasikhare ṭhatvā maggena gacchante manusse oloketvā vegena gantvā aṅguliyo gahetvā rukkhagge olambesi. Tā gijjhāpi kākāpi khādiṃsu, bhūmiyaṃ nikkhittā pūtibhāvaṃ agamaṃsu. Evaṃ gaṇanāya aparipūramānāya laddhā laddhā aṅguliyo suttena ganthitvā mālaṃ katvā yaññopacitaṃ viya aṃse olambesi. Tato paṭṭhāya aṅgulimālotvevassa samaññā ahosi.
ဧဝံ တသ္မိံ မနုသ္သေ မာရေန္တေ မဂ္ဂော အဝဠဉ္ဇော အဟောသိ။ သော မဂ္ဂေ မနုသ္သေ အလဘန္တော ဂာမူပစာရံ ဂန္တ္ဝာ နိလီယိတ္ဝာ အာဂတာဂတေ မနုသ္သေ မာရေတ္ဝာ အင္ဂုလိယော ဂဟေတ္ဝာ ဂစ္ဆတိ။ တံ ဉတ္ဝာ မနုသ္သာ ဂာမတော အပက္ကမိံသု, ဂာမာ သုညာ အဟေသုံ, တထာ နိဂမာ ဇနပဒာ စ။ ဧဝံ တေန သော ပဒေသော ဥဗ္ဗာသိတော အဟောသိ။ အင္ဂုလိမာလသ္သ စ ဧကာယ ဦနာ သဟသ္သအင္ဂုလိယော သင္ဂဟာ အဟေသုံ။ အထ မနုသ္သာ တံ စောရုပဒ္ဒဝံ ကောသလရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ပာတောဝ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေသိ, ‘‘သီဃံ အင္ဂုလိမာလစောရံ ဂဏ္ဟာမ, ဗလကာယော အာဂစ္ဆတူ’’တိ။ တံ သုတ္ဝာ အင္ဂုလိမာလသ္သ မာတာ မန္တာဏီ နာမ ဗ္ရာဟ္မဏီ တသ္သ ပိတရံ အာဟ – ‘‘ပုတ္တော ကိရ တေ စောရော ဟုတ္ဝာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကရောတိ, တံ ‘ဤဒိသံ မာ ကရီ’တိ သညာပေတ္ဝာ အာနေဟိ, အညထာ နံ ရာဇာ ဃာတေယ္ယာ’’တိ။ ဗ္ရာဟ္မဏော ‘‘န မယ္ဟံ တာဒိသေဟိ ပုတ္တေဟိ အတ္ထော, ရာဇာ ယံ ဝာ တံ ဝာ ကရောတူ’’တိ အာဟ ။ အထ ဗ္ရာဟ္မဏီ ပုတ္တသိနေဟေန ပာထေယ္ယံ ဂဟေတ္ဝာ ‘‘မမ ပုတ္တံ သညာပေတ္ဝာ အာနေသ္သာမီ’’တိ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။
Evaṃ tasmiṃ manusse mārente maggo avaḷañjo ahosi. So magge manusse alabhanto gāmūpacāraṃ gantvā nilīyitvā āgatāgate manusse māretvā aṅguliyo gahetvā gacchati. Taṃ ñatvā manussā gāmato apakkamiṃsu, gāmā suññā ahesuṃ, tathā nigamā janapadā ca. Evaṃ tena so padeso ubbāsito ahosi. Aṅgulimālassa ca ekāya ūnā sahassaaṅguliyo saṅgahā ahesuṃ. Atha manussā taṃ corupaddavaṃ kosalarañño ārocesuṃ. Rājā pātova nagare bheriṃ carāpesi, ‘‘sīghaṃ aṅgulimālacoraṃ gaṇhāma, balakāyo āgacchatū’’ti. Taṃ sutvā aṅgulimālassa mātā mantāṇī nāma brāhmaṇī tassa pitaraṃ āha – ‘‘putto kira te coro hutvā idañcidañca karoti, taṃ ‘īdisaṃ mā karī’ti saññāpetvā ānehi, aññathā naṃ rājā ghāteyyā’’ti. Brāhmaṇo ‘‘na mayhaṃ tādisehi puttehi attho, rājā yaṃ vā taṃ vā karotū’’ti āha . Atha brāhmaṇī puttasinehena pātheyyaṃ gahetvā ‘‘mama puttaṃ saññāpetvā ānessāmī’’ti maggaṃ paṭipajji.
ဘဂဝာ ‘‘အယံ ‘အင္ဂုလိမာလံ အာနေသ္သာမီ’တိ ဂစ္ဆတိ, သစေ သာ ဂမိသ္သတိ, အင္ဂုလိမာလော ‘အင္ဂုလိသဟသ္သံ ပူရေသ္သာမီ’တိ မာတရမ္ပိ မာရေသ္သတိ။ သော စ ပစ္ဆိမဘဝိကော, သစာဟံ န ဂမိသ္သံ, မဟာဇာနိ အဘဝိသ္သာ’’တိ ဉတ္ဝာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပာတပဋိက္ကန္တော သယမေဝ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတ္ဝာ အင္ဂုလိမာလံ ဥဒ္ဒိသ္သ တိံသယောဇနိကံ မဂ္ဂံ ပဒသာဝ ပဋိပဇ္ဇမာနော အန္တရာမဂ္ဂေ ဂောပာလကာဒီဟိ ဝာရိယမာနောပိ ဇာလိနံ ဝနံ ဥပဂစ္ဆိ။ တသ္မိဉ္စ ခဏေ တသ္သ မာတာ တေန ဒိဋ္ဌာ, သော မာတရံ ဒူရတောဝ ဒိသ္ဝာ ‘‘မာတရမ္ပိ မာရေတ္ဝာ အဇ္ဇ ဦနင္ဂုလိံ ပူရေသ္သာမီ’’တိ အသိံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဥပဓာဝိ။ တေသံ ဥဘိန္နံ အန္တရေ ဘဂဝာ အတ္တာနံ ဒသ္သေသိ။ အင္ဂုလိမာလော ဘဂဝန္တံ ဒိသ္ဝာ ‘‘ကိံ မေ မာတရံ ဝဓိတ္ဝာ အင္ဂုလိယာ ဂဟိတေန? ဇီဝတု မေ မာတာ, ယံနူနာဟံ ဣမံ သမဏံ ဇီဝိတာ ဝောရောပေတ္ဝာ အင္ဂုလိံ ဂဏ္ဟေယ္ယ’’န္တိ ဥက္ခိတ္တာသိကော ဘဂဝန္တံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓိ။ အထ ခော ဘဂဝာ တထာရူပံ ဣဒ္ဓာဘိသင္ခာရံ အဘိသင္ခာသိ, ယထာ ပကတိဣရိယာပထေန ဂစ္ဆန္တမ္ပိ အတ္တာနံ အင္ဂုလိမာလော သဗ္ဗထာမေန ဓာဝန္တောပိ န သက္ကောတိ သမ္ပာပုဏိတုံ။ သော ပရိဟီနဇဝော ဃုရုဃုရုပသ္သာသီ ကစ္ဆေဟိ သေဒံ မုဉ္စန္တော ပဒံ ဥဒ္ဓရိတုမ္ပိ အသက္ကောန္တော ခာဏု ဝိယ ဌိတော ဘဂဝန္တံ ‘‘တိဋ္ဌ တိဋ္ဌ, သမဏာ’’တိ အာဟ။ ဘဂဝာ ဂစ္ဆန္တောဝ ‘‘ဌိတော အဟံ, အင္ဂုလိမာလ, တ္ဝဉ္စ တိဋ္ဌာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘ဣမေ ခော သမဏာ သက္ယပုတ္တိယာ သစ္စဝာဒိနော, အယံ သမဏော ဂစ္ဆန္တောယေဝ ‘ဌိတော အဟံ, အင္ဂုလိမာလ, တ္ဝဉ္စ တိဋ္ဌာ’တိ အာဟ, အဟဉ္စမ္ဟိ ဌိတော, ကော နု ခော ဣမသ္သ အဓိပ္ပာယော, ပုစ္ဆိတ္ဝာ နံ ဇာနိသ္သာမီ’’တိ ဘဂဝန္တံ ဂာထာယ အဇ္ဈဘာသိ –
Bhagavā ‘‘ayaṃ ‘aṅgulimālaṃ ānessāmī’ti gacchati, sace sā gamissati, aṅgulimālo ‘aṅgulisahassaṃ pūressāmī’ti mātarampi māressati. So ca pacchimabhaviko, sacāhaṃ na gamissaṃ, mahājāni abhavissā’’ti ñatvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto sayameva pattacīvaraṃ gahetvā aṅgulimālaṃ uddissa tiṃsayojanikaṃ maggaṃ padasāva paṭipajjamāno antarāmagge gopālakādīhi vāriyamānopi jālinaṃ vanaṃ upagacchi. Tasmiñca khaṇe tassa mātā tena diṭṭhā, so mātaraṃ dūratova disvā ‘‘mātarampi māretvā ajja ūnaṅguliṃ pūressāmī’’ti asiṃ ukkhipitvā upadhāvi. Tesaṃ ubhinnaṃ antare bhagavā attānaṃ dassesi. Aṅgulimālo bhagavantaṃ disvā ‘‘kiṃ me mātaraṃ vadhitvā aṅguliyā gahitena? Jīvatu me mātā, yaṃnūnāhaṃ imaṃ samaṇaṃ jīvitā voropetvā aṅguliṃ gaṇheyya’’nti ukkhittāsiko bhagavantaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhi. Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi, yathā pakatiiriyāpathena gacchantampi attānaṃ aṅgulimālo sabbathāmena dhāvantopi na sakkoti sampāpuṇituṃ. So parihīnajavo ghurughurupassāsī kacchehi sedaṃ muñcanto padaṃ uddharitumpi asakkonto khāṇu viya ṭhito bhagavantaṃ ‘‘tiṭṭha tiṭṭha, samaṇā’’ti āha. Bhagavā gacchantova ‘‘ṭhito ahaṃ, aṅgulimāla, tvañca tiṭṭhā’’ti āha. So ‘‘ime kho samaṇā sakyaputtiyā saccavādino, ayaṃ samaṇo gacchantoyeva ‘ṭhito ahaṃ, aṅgulimāla, tvañca tiṭṭhā’ti āha, ahañcamhi ṭhito, ko nu kho imassa adhippāyo, pucchitvā naṃ jānissāmī’’ti bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi –
၈၆၆.
866.
‘‘ဂစ္ဆံ ဝဒေသိ သမဏ ဌိတောမ္ဟိ၊ မမဉ္စ ဗ္ရူသိ ဌိတမဋ္ဌိတောတိ။
‘‘Gacchaṃ vadesi samaṇa ṭhitomhi, mamañca brūsi ṭhitamaṭṭhitoti;
ပုစ္ဆာမိ တံ သမဏ ဧတမတ္ထံ၊ ကထံ ဌိတော တ္ဝံ အဟမဋ္ဌိတောမ္ဟီ’’တိ။
Pucchāmi taṃ samaṇa etamatthaṃ, kathaṃ ṭhito tvaṃ ahamaṭṭhitomhī’’ti.
တတ္ထ သမဏာတိ ဘဂဝန္တံ အာလပတိ။ မမန္တိ မံ။ ကထန္တိ ကေနာကာရေန။ အယဉ္ဟေတ္ထ အတ္ထော – သမဏ, တ္ဝံ ဂစ္ဆန္တောဝ သမာနော ‘‘ဌိတောမ္ဟီ’’တိ ဝဒေသိ။ မမဉ္စ ဌိတံယေဝ ‘‘အဋ္ဌိတော’’တိ ဗ္ရူသိ, ဝဒေသိ။ ကာရဏေနေတ္ထ ဘဝိတဗ္ဗံ, တသ္မာ တံ သမဏံ အဟံ ဧဝမတ္ထံ ပုစ္ဆာမိ။ ကထံ ကေနာကာရေန တ္ဝံ ဌိတော အဟောသိ, အဟဉ္စ အဋ္ဌိတောမ္ဟီတိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဘဂဝာ –
Tattha samaṇāti bhagavantaṃ ālapati. Mamanti maṃ. Kathanti kenākārena. Ayañhettha attho – samaṇa, tvaṃ gacchantova samāno ‘‘ṭhitomhī’’ti vadesi. Mamañca ṭhitaṃyeva ‘‘aṭṭhito’’ti brūsi, vadesi. Kāraṇenettha bhavitabbaṃ, tasmā taṃ samaṇaṃ ahaṃ evamatthaṃ pucchāmi. Kathaṃ kenākārena tvaṃ ṭhito ahosi, ahañca aṭṭhitomhīti. Evaṃ vutte bhagavā –
၈၆၇.
867.
‘‘ဌိတော အဟံ အင္ဂုလိမာလ သဗ္ဗဒာ၊ သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍံ။
‘‘Ṭhito ahaṃ aṅgulimāla sabbadā, sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍaṃ;
တုဝဉ္စ ပာဏေသု အသညတောသိ၊ တသ္မာ ဌိတောဟံ တုဝမဋ္ဌိတောသီ’’တိ။ –
Tuvañca pāṇesu asaññatosi, tasmā ṭhitohaṃ tuvamaṭṭhitosī’’ti. –
ဂာထာယ တံ အဇ္ဈဘာသိ။
Gāthāya taṃ ajjhabhāsi.
တတ္ထ ဌိတော အဟံ, အင္ဂုလိမာလ, သဗ္ဗဒာ, သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍန္တိ, အင္ဂုလိမာလ, အဟံ သဗ္ဗဒာ သဗ္ဗကာလေ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနေသု တသထာဝရဘေဒေသု သဗ္ဗေသု သတ္တေသု ဒဏ္ဍံ နိဓာယ နိဟိတဒဏ္ဍော နိဟိတသတ္ထော လဇ္ဇီ ဒယာပန္နော, တတော အညထာ အဝတ္တနတော ဧဝရူပေနေဝ ဌိတော။ တုဝဉ္စ ပာဏေသု အသညတောသီတိ တ္ဝံ ပန သတ္တေသု သညမရဟိတော အသိ, လုဒ္ဒော လောဟိတပာဏိ ဟတပဟတေ နိဝိဋ္ဌော အဒယာပန္နော, တသ္မာ အသညတော ဝိရတိဝသေန အဋ္ဌိတော။ တတော ဧဝ တာသု တာသု ဂတီသု ပရိဗ္ဘမနတောပိ တုဝံ ဣဒာနိ ဣရိယာပထေန ဌိတောပိ အဋ္ဌိတော အသိ, အဟံ ပန ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဌိတောတိ။ တတော အင္ဂုလိမာလော ယထာဘုစ္စဂုဏပ္ပဘာဝိတသ္သ ဇလတလေ တေလသ္သ ဝိယ သကလံ လောကံ အဘိဗ္ယာပေတ္ဝာ ဌိတသ္သ ဘဂဝတော ကိတ္တိသဒ္ဒသ္သ သုတပုဗ္ဗတ္တာ ဟေတုသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏသ္သ စ ပရိပာကဂတတ္တာ ‘‘အယံ သော ဘဂဝာ’’တိ သဉ္ဇာတပီတိသောမနသ္သော ‘‘မဟာ အယံ သီဟနာဒော, မဟန္တံ ဂဇ္ဇိတံ, နယိဒံ အညသ္သ ဘဝိသ္သတိ, သမဏသ္သ မညေ ဂောတမသ္သ ဧတံ ဂဇ္ဇိတံ, ဒိဋ္ဌော ဝတမ္ဟိ မဟေသိနာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန, မယ္ဟံ သင္ဂဟကရဏတ္ထံ ဘဂဝာ ဣဓာဂတော’’တိ စိန္တေတ္ဝာ –
Tattha ṭhito ahaṃ, aṅgulimāla, sabbadā, sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍanti, aṅgulimāla, ahaṃ sabbadā sabbakāle ādimajjhapariyosānesu tasathāvarabhedesu sabbesu sattesu daṇḍaṃ nidhāya nihitadaṇḍo nihitasattho lajjī dayāpanno, tato aññathā avattanato evarūpeneva ṭhito. Tuvañca pāṇesu asaññatosīti tvaṃ pana sattesu saññamarahito asi, luddo lohitapāṇi hatapahate niviṭṭho adayāpanno, tasmā asaññato virativasena aṭṭhito. Tato eva tāsu tāsu gatīsu paribbhamanatopi tuvaṃ idāni iriyāpathena ṭhitopi aṭṭhito asi, ahaṃ pana vuttappakārena ṭhitoti. Tato aṅgulimālo yathābhuccaguṇappabhāvitassa jalatale telassa viya sakalaṃ lokaṃ abhibyāpetvā ṭhitassa bhagavato kittisaddassa sutapubbattā hetusampattiyā ñāṇassa ca paripākagatattā ‘‘ayaṃ so bhagavā’’ti sañjātapītisomanasso ‘‘mahā ayaṃ sīhanādo, mahantaṃ gajjitaṃ, nayidaṃ aññassa bhavissati, samaṇassa maññe gotamassa etaṃ gajjitaṃ, diṭṭho vatamhi mahesinā sammāsambuddhena, mayhaṃ saṅgahakaraṇatthaṃ bhagavā idhāgato’’ti cintetvā –
၈၆၈.
868.
‘‘စိရသ္သံ ဝတ မေ မဟိတော မဟေသီ၊ မဟာဝနံ သမဏော ပစ္စပာဒိ။
‘‘Cirassaṃ vata me mahito mahesī, mahāvanaṃ samaṇo paccapādi;
သောဟံ စဇိသ္သာမိ သဟသ္သပာပံ၊ သုတ္ဝာန ဂာထံ တဝ ဓမ္မယုတ္တ’’န္တိ။ –
Sohaṃ cajissāmi sahassapāpaṃ, sutvāna gāthaṃ tava dhammayutta’’nti. –
ဣမံ ဂာထံ အဘာသိ။
Imaṃ gāthaṃ abhāsi.
တတ္ထ စိရသ္သံ ဝတာတိ စိရကာလေန ဝတ။ မေတိ မယ္ဟံ အနုဂ္ဂဟတ္ထာယ။ မဟိတောတိ သဒေဝကေန လောကေန မဟတိယာ ပူဇာယ ပူဇိတော။ မဟန္တေ သီလက္ခန္ဓာဒိဂုဏေ ဧသိ, ဂဝေသီတိ မဟေသီ။ မဟာဝနံ သမဏော ပစ္စပာဒီတိ ဣမံ မဟာရညံ သမိတသဗ္ဗပာပော ဘဂဝာ ပဋိပဇ္ဇိ။ သောဟံ စဇိသ္သာမိ သဟသ္သပာပံ, သုတ္ဝာန ဂာထံ တဝ ဓမ္မယုတ္တန္တိ သောဟံ ဓမ္မယုတ္တံ ဓမ္မူပသံဟိတံ တဝ ဂာထံ သုဏိံ။ သောဟံ တံ သုတ္ဝာန ‘‘စိရသ္သမ္ပိ စိရကာလေနပိ သင္ဂတံ ပရိစိတံ ပာပသဟသ္သံ ပဇဟိသ္သ’’န္တိ စိန္တေတ္ဝာ ဣဒာနိ နံ အညဒတ္ထု ပရိစ္စဇိသ္သာမီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ပန ဝတ္ဝာ ယထာ ပဋိပဇ္ဇိ, ယထာ စ ဘဂဝတာ အနုဂ္ဂဟိတော, တံ ဒသ္သေတုံ –
Tattha cirassaṃ vatāti cirakālena vata. Meti mayhaṃ anuggahatthāya. Mahitoti sadevakena lokena mahatiyā pūjāya pūjito. Mahante sīlakkhandhādiguṇe esi, gavesīti mahesī. Mahāvanaṃ samaṇo paccapādīti imaṃ mahāraññaṃ samitasabbapāpo bhagavā paṭipajji. Sohaṃ cajissāmi sahassapāpaṃ, sutvāna gāthaṃ tava dhammayuttanti sohaṃ dhammayuttaṃ dhammūpasaṃhitaṃ tava gāthaṃ suṇiṃ. Sohaṃ taṃ sutvāna ‘‘cirassampi cirakālenapi saṅgataṃ paricitaṃ pāpasahassaṃ pajahissa’’nti cintetvā idāni naṃ aññadatthu pariccajissāmīti attho. Evaṃ pana vatvā yathā paṭipajji, yathā ca bhagavatā anuggahito, taṃ dassetuṃ –
၈၆၉.
869.
‘‘ဣစ္စေဝ စောရော အသိမာဝုဓဉ္စ၊ သောဗ္ဘေ ပပာတေ နရကေ အန္ဝကာသိ။
‘‘Icceva coro asimāvudhañca, sobbhe papāte narake anvakāsi;
အဝန္ဒိ စောရော သုဂတသ္သ ပာဒေ၊ တတ္ထေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇမယာစိ ဗုဒ္ဓံ။
Avandi coro sugatassa pāde, tattheva pabbajjamayāci buddhaṃ.
၈၇၀.
870.
‘‘ဗုဒ္ဓော စ ခော ကာရုဏိကော မဟေသိ၊ ယော သတ္ထာ လောကသ္သ သဒေဝကသ္သ။
‘‘Buddho ca kho kāruṇiko mahesi, yo satthā lokassa sadevakassa;
တမေဟိ ဘိက္ခူတိ တဒာ အဝောစ၊ ဧသေဝ တသ္သ အဟု ဘိက္ခုဘာဝော’’တိ။
Tamehi bhikkhūti tadā avoca, eseva tassa ahu bhikkhubhāvo’’ti.
သင္ဂီတိကာရာ ဣမာ ဒ္ဝေ ဂာထာ ဌပေသုံ။
Saṅgītikārā imā dve gāthā ṭhapesuṃ.
တတ္ထ ဣစ္စေဝာတိ ဣတိ ဧဝ ဧဝံ ဝတ္ဝာ အနန္တရမေဝ။ စောရောတိ အင္ဂုလိမာလော။ အသိန္တိ ခဂ္ဂံ။ အာဝုဓန္တိ သေသာဝုဓံ။ သောဗ္ဘေတိ သမန္တတော ဆိန္နတဋေ။ ပပာတေတိ ဧကတော ဆိန္နတဋေ။ နရကေတိ ဘူမိယာ ဖလိတဝိဝရေ။ ဣဓ ပန တီဟိပိ ပဒေဟိ ယတ္ထ ပတိတံ အညေန ဂဟေတုံ န သက္ကာ, တာဒိသံ ပဗ္ဗတန္တရမေဝ ဝဒတိ။ အန္ဝကာသီတိ အနု အကာသိ, ပဉ္စဝိဓမ္ပိ အတ္တနော အာဝုဓံ အနု ခိပိ ဆဍ္ဍေသိ, တာနိ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ ဘဂဝတော ပာဒေသု သိရသာ နိပတိတ္ဝာ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ မံ, ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဝန္ဒိ စောရော သုဂတသ္သ ပာဒေ, တတ္ထေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇမယာစိ ဗုဒ္ဓ’’န္တိ။ ဧဝံ တေန ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ယာစိတာယ သတ္ထာ တသ္သ ပုရိမကမ္မံ ဩလောကေန္တော ဧဟိဘိက္ခုဘာဝာယ ဟေတုသမ္ပတ္တိံ ဒိသ္ဝာ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ပသာရေတ္ဝာ – ‘‘ဧဟိ, ဘိက္ခု, သ္ဝာခာတော ဓမ္မော, စရ ဗ္ရဟ္မစရိယံ, သမ္မာ ဒုက္ခသ္သ အန္တကိရိယာယာ’’တိ အာဟ။ သာ ဧဝ စ တသ္သ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပသမ္ပဒာ စ အဟောသိ။ တေနာဟ ‘‘တမေဟိ ဘိက္ခူတိ တဒာ အဝောစ, ဧသေဝ တသ္သ အဟု ဘိက္ခုဘာဝော’’တိ။
Tattha iccevāti iti eva evaṃ vatvā anantarameva. Coroti aṅgulimālo. Asinti khaggaṃ. Āvudhanti sesāvudhaṃ. Sobbheti samantato chinnataṭe. Papāteti ekato chinnataṭe. Naraketi bhūmiyā phalitavivare. Idha pana tīhipi padehi yattha patitaṃ aññena gahetuṃ na sakkā, tādisaṃ pabbatantarameva vadati. Anvakāsīti anu akāsi, pañcavidhampi attano āvudhaṃ anu khipi chaḍḍesi, tāni chaḍḍetvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā ‘‘pabbājetha maṃ, bhante’’ti āha. Tena vuttaṃ ‘‘avandi coro sugatassa pāde, tattheva pabbajjamayāci buddha’’nti. Evaṃ tena pabbajjāya yācitāya satthā tassa purimakammaṃ olokento ehibhikkhubhāvāya hetusampattiṃ disvā dakkhiṇahatthaṃ pasāretvā – ‘‘ehi, bhikkhu, svākhāto dhammo, cara brahmacariyaṃ, sammā dukkhassa antakiriyāyā’’ti āha. Sā eva ca tassa pabbajjā upasampadā ca ahosi. Tenāha ‘‘tamehi bhikkhūti tadā avoca, eseva tassa ahu bhikkhubhāvo’’ti.
ဧဝံ ထေရော သတ္ထု သန္တိကေ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေန ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပသမ္ပဒဉ္စ လဘိတ္ဝာ ဝိပသ္သနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော အရဟတ္တံ ပတ္ဝာ ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေန္တော ပီတိသောမနသ္သဇာတော ဥဒာနဝသေန –
Evaṃ thero satthu santike ehibhikkhubhāvena pabbajjaṃ upasampadañca labhitvā vipassanāya kammaṃ karonto arahattaṃ patvā vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedento pītisomanassajāto udānavasena –
၈၇၁.
871.
‘‘ယော စ ပုဗ္ဗေ ပမဇ္ဇိတ္ဝာ၊ ပစ္ဆာ သော နပ္ပမဇ္ဇတိ။
‘‘Yo ca pubbe pamajjitvā, pacchā so nappamajjati;
သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ။
Somaṃ lokaṃ pabhāseti, abbhā muttova candimā.
၈၇၂.
872.
‘‘ယသ္သ ပာပံ ကတံ ကမ္မံ၊ ကုသလေန ပိဓီယတိ။
‘‘Yassa pāpaṃ kataṃ kammaṃ, kusalena pidhīyati;
သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ။
Somaṃ lokaṃ pabhāseti, abbhā muttova candimā.
၈၇၃.
873.
‘‘ယော ဟဝေ ဒဟရော ဘိက္ခု၊ ယုဉ္ဇတိ ဗုဒ္ဓသာသနေ။
‘‘Yo have daharo bhikkhu, yuñjati buddhasāsane;
သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ’’တိ။ – ဂာထတ္တယံ အဘာသိ။
Somaṃ lokaṃ pabhāseti, abbhā muttova candimā’’ti. – gāthattayaṃ abhāsi;
တသ္သတ္ထော – ယော ပုဂ္ဂလော ဂဟဋ္ဌော ဝာ ပဗ္ဗဇိတော ဝာ ကလ္ယာဏမိတ္တသံသဂ္ဂတော ပုဗ္ဗေ ပာပမိတ္တသံသဂ္ဂေန ဝာ အတ္တနော ဝာ ပဋိသင္ခာနာဘာဝေန ပမဇ္ဇိတ္ဝာ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ ပမာဒံ အာပဇ္ဇိတ္ဝာ , ပစ္ဆာ ကလ္ယာဏမိတ္တသံသဂ္ဂေန ယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇန္တော နပ္ပမဇ္ဇတိ, သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇတိ, သမထဝိပသ္သနံ အနုယုဉ္ဇန္တော တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ ဆ အဘိညာ ပာပုဏာတိ, သော အဗ္ဘာဒီဟိ မုတ္တော စန္ဒော ဝိယ ဩကာသလောကံ အတ္တနာ အဓိဂတာဟိ ဝိဇ္ဇာဘိညာဟိ ဣမံ ခန္ဓာဒိလောကံ ဩဘာသေတီတိ။
Tassattho – yo puggalo gahaṭṭho vā pabbajito vā kalyāṇamittasaṃsaggato pubbe pāpamittasaṃsaggena vā attano vā paṭisaṅkhānābhāvena pamajjitvā sammāpaṭipattiyaṃ pamādaṃ āpajjitvā , pacchā kalyāṇamittasaṃsaggena yoniso ummujjanto nappamajjati, sammā paṭipajjati, samathavipassanaṃ anuyuñjanto tisso vijjā cha abhiññā pāpuṇāti, so abbhādīhi mutto cando viya okāsalokaṃ attanā adhigatāhi vijjābhiññāhi imaṃ khandhādilokaṃ obhāsetīti.
ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ကတံ ဥပစိတံ ပာပကမ္မံ ကမ္မက္ခယကရေန လောကုတ္တရကုသလေန အဝိပာကာရဟဘာဝသ္သ အာဟရိတတ္တာ ဝိပာကုပ္ပာဒနေ ဒ္ဝာရပိဓာနေန ပိဓီယတိ ထကီယတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။
Yassa puggalassa kataṃ upacitaṃ pāpakammaṃ kammakkhayakarena lokuttarakusalena avipākārahabhāvassa āharitattā vipākuppādane dvārapidhānena pidhīyati thakīyati. Sesaṃ vuttanayameva.
ဒဟရောတိ တရုဏော, တေနသ္သ ယောဂက္ခမသရီရတံ ဒသ္သေတိ။ သော ဟိ ဥပ္ပန္နံ ဝာတာတပပရိသ္သယံ အဘိဘဝိတ္ဝာ ယောဂံ ကာတုံ သက္ကောတိ။ ယုဉ္ဇတိ ဗုဒ္ဓသာသနေ သိက္ခတ္တယေ ယုတ္တပ္ပယုတ္တော ဟောတိ, သက္ကစ္စံ သမ္ပာဒေတီတိ အတ္ထော။
Daharoti taruṇo, tenassa yogakkhamasarīrataṃ dasseti. So hi uppannaṃ vātātapaparissayaṃ abhibhavitvā yogaṃ kātuṃ sakkoti. Yuñjati buddhasāsane sikkhattaye yuttappayutto hoti, sakkaccaṃ sampādetīti attho.
ဧဝံ ပီတိသောမနသ္သဇာတော ဝိမုတ္တိသုခေန ဝိဟရန္တော ယဒာ နဂရံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ, တဒာ အညေနပိ ခိတ္တော လေဍ္ဍု ထေရသ္သ ကာယေ နိပတတိ, အညေနပိ ခိတ္တော ဒဏ္ဍော တသ္သေဝ ကာယေ နိပတတိ။ သော ဘိန္နေန ပတ္တေန ဝိဟာရံ ပဝိသိတ္ဝာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂစ္ဆတိ။ သတ္ထာ တံ ဩဝဒတိ ‘‘အဓိဝာသေဟိ, တ္ဝံ ဗ္ရာဟ္မဏ, အဓိဝာသေဟိ, တ္ဝံ ဗ္ရာဟ္မဏ, ယသ္သ ခော, တ္ဝံ ဗ္ရာဟ္မဏ, ကမ္မသ္သ ဝိပာကေန ဗဟူနိ ဝသ္သသဟသ္သာနိ နိရယေ ပစ္စေယ္ယာသိ, တသ္သ, တ္ဝံ ဗ္ရာဟ္မဏ, ကမ္မသ္သ ဝိပာကံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပဋိသံဝေဒေသီ’’တိ။ အထ ထေရော အနောဓိသော သဗ္ဗသတ္တေသု မေတ္တစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတ္ဝာ –
Evaṃ pītisomanassajāto vimuttisukhena viharanto yadā nagaraṃ piṇḍāya pavisati, tadā aññenapi khitto leḍḍu therassa kāye nipatati, aññenapi khitto daṇḍo tasseva kāye nipatati. So bhinnena pattena vihāraṃ pavisitvā satthu santikaṃ gacchati. Satthā taṃ ovadati ‘‘adhivāsehi, tvaṃ brāhmaṇa, adhivāsehi, tvaṃ brāhmaṇa, yassa kho, tvaṃ brāhmaṇa, kammassa vipākena bahūni vassasahassāni niraye pacceyyāsi, tassa, tvaṃ brāhmaṇa, kammassa vipākaṃ diṭṭheva dhamme paṭisaṃvedesī’’ti. Atha thero anodhiso sabbasattesu mettacittaṃ upaṭṭhapetvā –
၈၇၄.
874.
‘‘ဒိသာပိ မေ ဓမ္မကထံ သုဏန္တု၊ ဒိသာပိ မေ ယုဉ္ဇန္တု ဗုဒ္ဓသာသနေ။
‘‘Disāpi me dhammakathaṃ suṇantu, disāpi me yuñjantu buddhasāsane;
ဒိသာပိ မေ တေ မနုဇေ ဘဇန္တု၊ ယေ ဓမ္မမေဝာဒပယန္တိ သန္တော။
Disāpi me te manuje bhajantu, ye dhammamevādapayanti santo.
၈၇၅.
875.
‘‘ဒိသာ ဟိ မေ ခန္တိဝာဒာနံ၊ အဝိရောဓပ္ပသံသိနံ။
‘‘Disā hi me khantivādānaṃ, avirodhappasaṃsinaṃ;
သုဏန္တု ဓမ္မံ ကာလေန၊ တဉ္စ အနုဝိဓီယန္တု။
Suṇantu dhammaṃ kālena, tañca anuvidhīyantu.
၈၇၆.
876.
‘‘န ဟိ ဇာတု သော မမံ ဟိံသေ၊ အညံ ဝာ ပန ကဉ္စိ နံ။
‘‘Na hi jātu so mamaṃ hiṃse, aññaṃ vā pana kañci naṃ;
ပပ္ပုယ္ယ ပရမံ သန္တိံ၊ ရက္ခေယ္ယ တသထာဝရေ။
Pappuyya paramaṃ santiṃ, rakkheyya tasathāvare.
၈၇၇.
877.
‘‘ဥဒကဉ္ဟိ နယန္တိ နေတ္တိကာ၊ ဥသုကာရာ ဒမယန္တိ တေဇနံ။
‘‘Udakañhi nayanti nettikā, usukārā damayanti tejanaṃ;
ဒာရုံ ဒမယန္တိ တစ္ဆကာ၊ အတ္တာနံ ဒမယန္တိ ပဏ္ဍိတာ။
Dāruṃ damayanti tacchakā, attānaṃ damayanti paṇḍitā.
၈၇၈.
878.
‘‘ဒဏ္ဍေနေကေ ဒမယန္တိ၊ အင္ကုသေဘိ ကသာဟိ စ။
‘‘Daṇḍeneke damayanti, aṅkusebhi kasāhi ca;
အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန၊ အဟံ ဒန္တောမ္ဟိ တာဒိနာ။
Adaṇḍena asatthena, ahaṃ dantomhi tādinā.
၈၇၉.
879.
‘‘အဟိံသကောတိ မေ နာမံ၊ ဟိံသကသ္သ ပုရေ သတော။
‘‘Ahiṃsakoti me nāmaṃ, hiṃsakassa pure sato;
အဇ္ဇာဟံ သစ္စနာမောမ္ဟိ၊ န နံ ဟိံသာမိ ကဉ္စိ နံ။
Ajjāhaṃ saccanāmomhi, na naṃ hiṃsāmi kañci naṃ.
၈၈၀.
880.
‘‘စောရော အဟံ ပုရေ အာသိံ၊ အင္ဂုလိမာလောတိ ဝိသ္သုတော။
‘‘Coro ahaṃ pure āsiṃ, aṅgulimāloti vissuto;
ဝုယ္ဟမာနော မဟောဃေန၊ ဗုဒ္ဓံ သရဏမာဂမံ။
Vuyhamāno mahoghena, buddhaṃ saraṇamāgamaṃ.
၈၈၁.
881.
‘‘လောဟိတပာဏိ ပုရေ အာသိံ၊ အင္ဂုလိမာလောတိ ဝိသ္သုတော။
‘‘Lohitapāṇi pure āsiṃ, aṅgulimāloti vissuto;
သရဏဂမနံ ပသ္သ၊ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။
Saraṇagamanaṃ passa, bhavanetti samūhatā.
၈၈၂.
882.
‘‘တာဒိသံ ကမ္မံ ကတ္ဝာန၊ ဗဟုံ ဒုဂ္ဂတိဂာမိနံ။
‘‘Tādisaṃ kammaṃ katvāna, bahuṃ duggatigāminaṃ;
ဖုဋ္ဌော ကမ္မဝိပာကေန၊ အနဏော ဘုဉ္ဇာမိ ဘောဇနံ။
Phuṭṭho kammavipākena, anaṇo bhuñjāmi bhojanaṃ.
၈၈၃.
883.
‘‘ပမာဒမနုယုဉ္ဇန္တိ၊ ဗာလာ ဒုမ္မေဓိနော ဇနာ။
‘‘Pamādamanuyuñjanti, bālā dummedhino janā;
အပ္ပမာဒဉ္စ မေဓာဝီ၊ ဓနံ သေဋ္ဌံဝ ရက္ခတိ။
Appamādañca medhāvī, dhanaṃ seṭṭhaṃva rakkhati.
၈၈၄.
884.
‘‘မာ ပမာဒမနုယုဉ္ဇေထ၊ မာ ကာမရတိသန္ထဝံ။
‘‘Mā pamādamanuyuñjetha, mā kāmaratisanthavaṃ;
အပ္ပမတ္တော ဟိ ဈာယန္တော၊ ပပ္ပောတိ ပရမံ သုခံ။
Appamatto hi jhāyanto, pappoti paramaṃ sukhaṃ.
၈၈၅.
885.
‘‘သ္ဝာဂတံ နာပဂတံ၊ နေတံ ဒုမ္မန္တိတံ မမ။
‘‘Svāgataṃ nāpagataṃ, netaṃ dummantitaṃ mama;
သဝိဘတ္တေသု ဓမ္မေသု၊ ယံ သေဋ္ဌံ တဒုပာဂမံ။
Savibhattesu dhammesu, yaṃ seṭṭhaṃ tadupāgamaṃ.
၈၈၆.
886.
‘‘သ္ဝာဂတံ နာပဂတံ၊ နေတံ ဒုမ္မန္တိတံ မမ။
‘‘Svāgataṃ nāpagataṃ, netaṃ dummantitaṃ mama;
တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနံ။
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
၈၈၇.
887.
‘‘အရညေ ရုက္ခမူလေ ဝာ၊ ပဗ္ဗတေသု ဂုဟာသု ဝာ။
‘‘Araññe rukkhamūle vā, pabbatesu guhāsu vā;
တတ္ထ တတ္ထေဝ အဋ္ဌာသိံ၊ ဥဗ္ဗိဂ္ဂမနသော တဒာ။
Tattha tattheva aṭṭhāsiṃ, ubbiggamanaso tadā.
၈၈၈.
888.
‘‘သုခံ သယာမိ ဌာယာမိ၊ သုခံ ကပ္ပေမိ ဇီဝိတံ။
‘‘Sukhaṃ sayāmi ṭhāyāmi, sukhaṃ kappemi jīvitaṃ;
အဟတ္ထပာသော မာရသ္သ၊ အဟော သတ္ထာနုကမ္ပိတော။
Ahatthapāso mārassa, aho satthānukampito.
၈၈၉.
889.
‘‘ဗ္ရဟ္မဇစ္စော ပုရေ အာသိံ၊ ဥဒိစ္စော ဥဘတော အဟု။
‘‘Brahmajacco pure āsiṃ, udicco ubhato ahu.
သောဇ္ဇ ပုတ္တော သုဂတသ္သ၊ ဓမ္မရာဇသ္သ သတ္ထုနော။
Sojja putto sugatassa, dhammarājassa satthuno.
၈၉၀.
890.
‘‘ဝီတတဏ္ဟော အနာဒာနော၊ ဂုတ္တဒ္ဝာရော သုသံဝုတော။
‘‘Vītataṇho anādāno, guttadvāro susaṃvuto;
အဃမူလံ ဝဓိတ္ဝာန၊ ပတ္တော မေ အာသဝက္ခယော။
Aghamūlaṃ vadhitvāna, patto me āsavakkhayo.
၈၉၁.
891.
‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသနံ။
‘‘Pariciṇṇo mayā satthā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ;
ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော၊ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ’’တိ။ – ဣမာ ဂာထာ အဘာသိ။
Ohito garuko bhāro, bhavanetti samūhatā’’ti. – imā gāthā abhāsi;
တတ္ထ ဒိသာပီတိ မယ္ဟံ ဒိသာပိ အမိတ္တာ ပစ္စတ္ထိကာပိ ယေ မံ ဧဝံ ဥပဝဒန္တိ ‘‘ယထာ မယံ အင္ဂုလိမာလသ္သ ဝသေန ဉာတိဝိယောဂဒုက္ခပရေတာ ဒုက္ခံ ပာပုဏာမ, ဧဝံ အင္ဂုလိမာလောပိ ဒုက္ခံ ပာပုဏာတူ’’တိ။ မေ ဓမ္မကထံ သုဏန္တူတိ မယာ သတ္ထု သန္တိကေ သုတံ စတုသစ္စဓမ္မပဋိသံယုတ္တံ ကထံ သုဏန္တု ။ ယုဉ္ဇန္တူတိ သုတ္ဝာ စ တဒတ္ထာယ ပဋိပဇ္ဇန္တု။ တေ မနုဇေ ဘဇန္တူတိ တာဒိသေ သပ္ပုရိသေ ကလ္ယာဏမိတ္တေ ဘဇန္တု သေဝန္တု။ ယေ ဓမ္မမေဝာဒပယန္တိ သန္တောတိ ယေ သပ္ပုရိသာ ကုသလဓမ္မမေဝ, ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မမေဝ, နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရဓမ္မမေဝ စ အာဒပေန္တိ သမာဒပေန္တိ ဂဏ္ဟာပေန္တိ။
Tattha disāpīti mayhaṃ disāpi amittā paccatthikāpi ye maṃ evaṃ upavadanti ‘‘yathā mayaṃ aṅgulimālassa vasena ñātiviyogadukkhaparetā dukkhaṃ pāpuṇāma, evaṃ aṅgulimālopi dukkhaṃ pāpuṇātū’’ti. Me dhammakathaṃ suṇantūti mayā satthu santike sutaṃ catusaccadhammapaṭisaṃyuttaṃ kathaṃ suṇantu . Yuñjantūti sutvā ca tadatthāya paṭipajjantu. Te manuje bhajantūti tādise sappurise kalyāṇamitte bhajantu sevantu. Ye dhammamevādapayanti santoti ye sappurisā kusaladhammameva, uttarimanussadhammameva, nibbattitalokuttaradhammameva ca ādapenti samādapenti gaṇhāpenti.
ခန္တိဝာဒာနန္တိ အဓိဝာသနခန္တိမေဝ ဝဒန္တာနံ တတော ဧဝ အဝိရောဓပ္ပသံသိနန္တိ ကေနစိ အဝိရောဓဘူတာယ မေတ္တာယ ဧဝ ပသံသနသီလာနံ။ သုဏန္တု ဓမ္မံ ကာလေနာတိ ယုတ္တပ္ပယုတ္တကာလေ တေသံ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တု။ တဉ္စ အနုဝိဓီယန္တူတိ တဉ္စ ယထာသုတံ ဓမ္မံ သမ္မဒေဝ ဥဂ္ဂဟိတ္ဝာ အနုကရောန္တု ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပဇ္ဇန္တူတိ အတ္ထော။
Khantivādānanti adhivāsanakhantimeva vadantānaṃ tato eva avirodhappasaṃsinanti kenaci avirodhabhūtāya mettāya eva pasaṃsanasīlānaṃ. Suṇantu dhammaṃkālenāti yuttappayuttakāle tesaṃ santike dhammaṃ suṇantu. Tañca anuvidhīyantūti tañca yathāsutaṃ dhammaṃ sammadeva uggahitvā anukarontu dhammānudhammaṃ paṭipajjantūti attho.
န ဟိ ဇာတု သော မမံ ဟိံသေတိ သော မယ္ဟံ ဒိသော ပစ္စတ္ထိကော ဇာတု, ဧကံသေနေဝ မံ န ဟိံသေ, န ဗာဓေယ္ယ။ အညံ ဝာ ပန ကဉ္စိ နန္တိ န ကေဝလံ မံယေဝ, အညံ ဝာပိ ကဉ္စိ သတ္တံ န ဟိံသေယ္ယ, ပပ္ပုယ္ယ ပရမံ သန္တိန္တိ, ပရမံ ဥတ္တမံ သန္တိံ နိဗ္ဗာနံ ပာပုဏေယ္ယ, ပာပုဏိတ္ဝာ စ ရက္ခေယ္ယ တသထာဝရေတိ သဗ္ဗေ စ သတ္တေ ပရမာယ ရက္ခာယ ရက္ခေယ္ယ, သိသ္သံ ပုတ္တံ ဝိယ ပရိပာလေယ္ယာတိ အတ္ထော။
Na hi jātu so mamaṃ hiṃseti so mayhaṃ diso paccatthiko jātu, ekaṃseneva maṃ na hiṃse, na bādheyya. Aññaṃ vā pana kañci nanti na kevalaṃ maṃyeva, aññaṃ vāpi kañci sattaṃ na hiṃseyya, pappuyya paramaṃ santinti, paramaṃ uttamaṃ santiṃ nibbānaṃ pāpuṇeyya, pāpuṇitvā ca rakkheyya tasathāvareti sabbe ca satte paramāya rakkhāya rakkheyya, sissaṃ puttaṃ viya paripāleyyāti attho.
ဧဝံ ထေရော ဣမာဟိ ဂာထာဟိ ပရေ ပာပတော ပရိမောစေန္တော ပရိတ္တကိရိယံ နာမ ကတ္ဝာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပကာသေန္တော ‘‘ဥဒကံ ဟီ’’တိ ဂာထမာဟ။ တတ္ထ ပထဝိယာ ထလဋ္ဌာနံ ခဏိတ္ဝာ နိန္နဋ္ဌာနံ ပူရေတ္ဝာ မာတိကံ ဝာ ကတ္ဝာ ရုက္ခဒောဏိံ ဝာ ဌပေတ္ဝာ အတ္တနာ ဣစ္ဆိကိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဥဒကံ နေန္တီတိ နေတ္တိကာ, ဥဒကဟာရိနော။ တေဇနန္တိ ကဏ္ဍံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – နေတ္တိကာ အတ္တနော ရုစိယာ ဥဒကံ နယန္တိ, ဥသုကာရာပိ တာပေတ္ဝာ ဝင္ကာဘာဝံ ဟရန္တာ တေဇနံ ဥသုံ ဒမယန္တိ, ဥဇုကံ ကရောန္တိ, တစ္ဆကာပိ နေမိအာဒီနံ အတ္ထာယ တစ္ဆန္တာ ဒာရုံ ဒမယန္တိ အတ္တနော ရုစိယာ ဥဇုံ ဝာ ဝင္ကံ ဝာ ကရောန္တိ။ ဧဝံ ဧတ္တကံ အာရမ္မဏံ ကတ္ဝာ ပဏ္ဍိတာ သပ္ပညာ အရိယမဂ္ဂံ ဥပ္ပာဒေန္တာ အတ္တာနံ ဒမေန္တိ, အရဟတ္တပ္ပတ္တာ ပန ဧကန္တဒန္တာ နာမ ဟောန္တီတိ။
Evaṃ thero imāhi gāthāhi pare pāpato parimocento parittakiriyaṃ nāma katvā attano paṭipattiṃ pakāsento ‘‘udakaṃ hī’’ti gāthamāha. Tattha pathaviyā thalaṭṭhānaṃ khaṇitvā ninnaṭṭhānaṃ pūretvā mātikaṃ vā katvā rukkhadoṇiṃ vā ṭhapetvā attanā icchikicchitaṭṭhānaṃ udakaṃ nentīti nettikā, udakahārino. Tejananti kaṇḍaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – nettikā attano ruciyā udakaṃ nayanti, usukārāpi tāpetvā vaṅkābhāvaṃ harantā tejanaṃ usuṃ damayanti, ujukaṃ karonti, tacchakāpi nemiādīnaṃ atthāya tacchantā dāruṃ damayanti attano ruciyā ujuṃ vā vaṅkaṃ vā karonti. Evaṃ ettakaṃ ārammaṇaṃ katvā paṇḍitā sappaññā ariyamaggaṃ uppādentā attānaṃ damenti, arahattappattā pana ekantadantā nāma hontīti.
ဣဒာနိ ပုရိသဒမ္မသာရထိနာ သတ္ထာရာ အတ္တနော ဒမိတာကာရံ ကတညုတဉ္စ ပကာသေန္တော ‘‘ဒဏ္ဍေနေကေ’’တိအာဒိကာ ပဉ္စ ဂာထာ အဘာသိ။ တတ္ထ ဒဏ္ဍေနေကေ ဒမယန္တီတိ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒယော ဒဏ္ဍေန, ဟတ္ထိအသ္သာဒိနာ ဗလကာယေန စ ပစ္စတ္ထိကာဒိကေ ဒမေန္တိ, ဂောပာလာဒယော စ ဂာဝာဒိကေ ဒဏ္ဍေန ယဋ္ဌိယာ ဒမေန္တိ။ ဟတ္ထာစရိယာ ဟတ္ထိံ အင္ကုသေဟိ, အသ္သာစရိယာ အသ္သေ ကသာဟိ စ ဒမေန္တိ။ အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန, အဟံ ဒန္တောမ္ဟိ တာဒိနာတိ အဟံ ပန ဣဋ္ဌာဒီသု တာဒိဘာဝပ္ပတ္တေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဝိနာ ဧဝ ဒဏ္ဍေန, ဝိနာ သတ္ထေန, နိဟိတဒဏ္ဍနိဟိတသတ္ထဘာဝေန ဒန္တော ဒမိတော နိဗ္ဗိသေဝနော ဂတော အမ္ဟိ။
Idāni purisadammasārathinā satthārā attano damitākāraṃ kataññutañca pakāsento ‘‘daṇḍeneke’’tiādikā pañca gāthā abhāsi. Tattha daṇḍeneke damayantīti rājarājamahāmattādayo daṇḍena, hatthiassādinā balakāyena ca paccatthikādike damenti, gopālādayo ca gāvādike daṇḍena yaṭṭhiyā damenti. Hatthācariyā hatthiṃ aṅkusehi, assācariyā asse kasāhi ca damenti. Adaṇḍena asatthena, ahaṃ dantomhi tādināti ahaṃ pana iṭṭhādīsu tādibhāvappattena sammāsambuddhena vinā eva daṇḍena, vinā satthena, nihitadaṇḍanihitasatthabhāvena danto damito nibbisevano gato amhi.
အဟိံသကောတိ မေ နာမံ, ဟိံသကသ္သ ပုရေ သတောတိ သတ္ထာရာ သမာဂမတော ပုဗ္ဗေ ဟိံသကသ္သ မေ သမာနသ္သ အဟိံသကောတိ နာမမတ္တံ အဟောသိ။ အဇ္ဇာဟန္တိ ဣဒာနိ ပနာဟံ ‘‘အဟိံသကော’’တိ သစ္စနာမော အဝိတထနာမော အမ္ဟိ။ တသ္မာ န နံ ဟိံသာမိ ကဉ္စိပိ သတ္တံ န ဟိံသာမိ န ဗာဓေမိ, နန္တိ နိပာတမတ္တံ။
Ahiṃsakotime nāmaṃ, hiṃsakassa pure satoti satthārā samāgamato pubbe hiṃsakassa me samānassa ahiṃsakoti nāmamattaṃ ahosi. Ajjāhanti idāni panāhaṃ ‘‘ahiṃsako’’ti saccanāmo avitathanāmo amhi. Tasmā na naṃ hiṃsāmi kañcipi sattaṃ na hiṃsāmi na bādhemi, nanti nipātamattaṃ.
ဝိသ္သုတောတိ ‘‘ပာဏာတိပာတီ လုဒ္ဒော လောဟိတပာဏီ’’တိအာဒိနာ ပညာတော။ မဟောဃေနာတိ ကာမောဃာဒိနာ မဟတာ ဩဃေန, တသ္သ ဩဃသ္သ ဝိစ္ဆေဒကရံ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဗုဒ္ဓသင္ခာတံ သရဏံ အဂမံ ဥပဂစ္ဆိံ။
Vissutoti ‘‘pāṇātipātī luddo lohitapāṇī’’tiādinā paññāto. Mahoghenāti kāmoghādinā mahatā oghena, tassa oghassa vicchedakaraṃ buddhaṃ saraṇaṃ buddhasaṅkhātaṃ saraṇaṃ agamaṃ upagacchiṃ.
လောဟိတပာဏီတိ ပာဏမတိပာတနေန ပရေသံ လောဟိတေန ရုဟိရေန မက္ခိတပာဏိ။ သရဏဂမနံ ပသ္သာတိ မဟပ္ဖလံ မမ သရဏဂမနံ ပသ္သာတိ အတ္တာနမေဝာလပတိ။
Lohitapāṇīti pāṇamatipātanena paresaṃ lohitena ruhirena makkhitapāṇi. Saraṇagamanaṃ passāti mahapphalaṃ mama saraṇagamanaṃ passāti attānamevālapati.
တာဒိသံ ကမ္မန္တိ အနေကသတပုရိသဝဓံ ဒာရုဏံ တထာရူပံ ပာပကမ္မံ။ ဖုဋ္ဌော ကမ္မဝိပာကေနာတိ ပုဗ္ဗေ ကတသ္သ ပာပကမ္မသ္သ ဝိပာကေန ဖုဋ္ဌော, သဗ္ဗသော ပဟီနကမ္မော ဝိပာကမတ္တံ ပစ္စနုဘောန္တော။ အထ ဝာ ဖုဋ္ဌော ကမ္မဝိပာကေနာတိ ဥပနိသ္သယဘူတသ္သ ကုသလကမ္မသ္သ ဖလဘူတေန လောကုတ္တရမဂ္ဂေန, လောကုတ္တရကမ္မသ္သေဝ ဝာ ဖလေန ဝိမုတ္တိသုခေန ဖုဋ္ဌော။ သဗ္ဗသော ကိလေသာနံ ခီဏတ္တာ အနဏော ဘုဉ္ဇာမိ ဘောဇနံ, ဘောဇနာပဒေသေန စတ္တာရောပိ ပစ္စယေ ဝဒတိ။
Tādisaṃ kammanti anekasatapurisavadhaṃ dāruṇaṃ tathārūpaṃ pāpakammaṃ. Phuṭṭho kammavipākenāti pubbe katassa pāpakammassa vipākena phuṭṭho, sabbaso pahīnakammo vipākamattaṃ paccanubhonto. Atha vā phuṭṭho kammavipākenāti upanissayabhūtassa kusalakammassa phalabhūtena lokuttaramaggena, lokuttarakammasseva vā phalena vimuttisukhena phuṭṭho. Sabbaso kilesānaṃ khīṇattā anaṇo bhuñjāmi bhojanaṃ, bhojanāpadesena cattāropi paccaye vadati.
ဣဒာနိ ပုဗ္ဗေ အတ္တနော ပမာဒဝိဟာရံ ဂရဟာမုခေန ပစ္ဆာ အပ္ပမာဒပဋိပတ္တိံ ပသံသန္တော တတ္ထ စ ပရေသံ ဥသ္သာဟံ ဇနေန္တော ‘‘ပမာဒမနုယုဉ္ဇန္တီ’’တိအာဒိကာ ဂာထာ အဘာသိ။ တတ္ထ ဗာလာတိ ဗာလ္ယေန သမန္နာဂတာ ဣဓလောကပရလောကတ္ထံ အဇာနန္တာ။ ဒုမ္မေဓိနောတိ နိပ္ပညာ, တေ ပမာဒေ အာဒီနဝံ အပသ္သန္တာ ပမာဒံ အနုယုဉ္ဇန္တိ ပဝတ္တေန္တိ, ပမာဒေနေဝ ကာလံ ဝီတိနာမေန္တိ။ မေဓာဝီတိ ဓမ္မောဇပညာယ သမန္နာဂတော ပန ပဏ္ဍိတော ကုလဝံသာဂတံ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ သတ္တရတနဓနံ ဝိယ အပ္ပမာဒံ ရက္ခတိ။ ယထာ ဟိ ‘‘ဥတ္တမံ ဓနံ နိသ္သာယ ဘောဂသမ္ပတ္တိံ ပာပုဏိသ္သာမ, ပုတ္တဒာရံ ပောသေသ္သာမ, သုဂတိမဂ္ဂံ သောဓေသ္သာမာ’’တိ ဓနေ အာနိသံသံ ပသ္သန္တာ ဓနံ ရက္ခန္တိ; ဧဝံ ပဏ္ဍိတောပိ ‘‘အပ္ပမာဒံ နိသ္သာယ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနိ ပဋိလဘိသ္သာမိ , မဂ္ဂဖလာနိ ပာပုဏိသ္သာမိ, တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ ဆ အဘိညာ သမ္ပာဒေသ္သာမီ’’တိ အပ္ပမာဒေ အာနိသံသံ ပသ္သန္တော ဓနံ သေဋ္ဌံဝ အပ္ပမာဒံ ရက္ခတီတိ အတ္ထော။
Idāni pubbe attano pamādavihāraṃ garahāmukhena pacchā appamādapaṭipattiṃ pasaṃsanto tattha ca paresaṃ ussāhaṃ janento ‘‘pamādamanuyuñjantī’’tiādikā gāthā abhāsi. Tattha bālāti bālyena samannāgatā idhalokaparalokatthaṃ ajānantā. Dummedhinoti nippaññā, te pamāde ādīnavaṃ apassantā pamādaṃ anuyuñjanti pavattenti, pamādeneva kālaṃ vītināmenti. Medhāvīti dhammojapaññāya samannāgato pana paṇḍito kulavaṃsāgataṃ seṭṭhaṃ uttamaṃ sattaratanadhanaṃ viya appamādaṃ rakkhati. Yathā hi ‘‘uttamaṃ dhanaṃ nissāya bhogasampattiṃ pāpuṇissāma, puttadāraṃ posessāma, sugatimaggaṃ sodhessāmā’’ti dhane ānisaṃsaṃ passantā dhanaṃ rakkhanti; evaṃ paṇḍitopi ‘‘appamādaṃ nissāya paṭhamajjhānādīni paṭilabhissāmi , maggaphalāni pāpuṇissāmi, tisso vijjā cha abhiññā sampādessāmī’’ti appamāde ānisaṃsaṃ passanto dhanaṃ seṭṭhaṃva appamādaṃ rakkhatīti attho.
မာ ပမာဒန္တိ ပမာဒံ မာ အနုယုဉ္ဇေထ ပမာဒေန ကာလံ မာ ဝီတိနာမယိတ္ထ။ ကာမရတိသန္ထဝန္တိ ဝတ္ထုကာမေသု, ကိလေသကာမေသု စ ရတိသင္ခာတံ တဏ္ဟာသန္ထဝမ္ပိ မာ အနုယုဉ္ဇေထ မာ ဝိန္ဒိတ္ထ မာ ပဋိလဘိတ္ထ။ အပ္ပမတ္တော ဟီတိ ဥပဋ္ဌိတသတိတာယ အပ္ပမတ္တော ပုဂ္ဂလော ဈာယန္တော ဈာယနပ္ပသုတော ပရမံ ဥတ္တမံ နိဗ္ဗာနသုခံ ပာပုဏာတိ။
Mā pamādanti pamādaṃ mā anuyuñjetha pamādena kālaṃ mā vītināmayittha. Kāmaratisanthavanti vatthukāmesu, kilesakāmesu ca ratisaṅkhātaṃ taṇhāsanthavampi mā anuyuñjetha mā vindittha mā paṭilabhittha. Appamatto hīti upaṭṭhitasatitāya appamatto puggalo jhāyanto jhāyanappasuto paramaṃ uttamaṃ nibbānasukhaṃ pāpuṇāti.
သ္ဝာဂတံ နာပဂတန္တိ ယံ တဒာ မမ သတ္ထု သန္တိကေ အာဂတံ အာဂမနံ, သတ္ထု ဝာ တသ္မိံ မဟာဝနေ အာဂမနံ, တံ သ္ဝာဂတံ သ္ဝာဂမနံ နာပဂတံ, အတ္ထတော အပေတံ ဝိဂတံ န ဟောတိ။ နေတံ ဒုမ္မန္တိတံ မမာတိ ယံ တဒာ မယာ ‘‘သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိသ္သာမီ’’တိ မန္တိတံ, ဣဒမ္ပိ မမ န ဒုမ္မန္တိတံ, သုမန္တိတမေဝ။ ကသ္မာ? သဝိဘတ္တေသု ဓမ္မေသူတိ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇာဒိဝသေန ပကာရတော ဝိဘတ္တေသု ဓမ္မေသု ယံ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ ပဝရံ နိဗ္ဗာနံ။ တဒုပာဂမံ တဒေဝ ဥပဂစ္ဆိန္တိ အတ္ထော။
Svāgataṃ nāpagatanti yaṃ tadā mama satthu santike āgataṃ āgamanaṃ, satthu vā tasmiṃ mahāvane āgamanaṃ, taṃ svāgataṃ svāgamanaṃ nāpagataṃ, atthato apetaṃ vigataṃ na hoti. Netaṃ dummantitaṃ mamāti yaṃ tadā mayā ‘‘satthu santike pabbajissāmī’’ti mantitaṃ, idampi mama na dummantitaṃ, sumantitameva. Kasmā? Savibhattesu dhammesūti sāvajjānavajjādivasena pakārato vibhattesu dhammesu yaṃ seṭṭhaṃ uttamaṃ pavaraṃ nibbānaṃ. Tadupāgamaṃ tadeva upagacchinti attho.
‘‘တဒာ ပုထုဇ္ဇနကာလေ ပယောဂာသယဝိပန္နတာယ အရညာဒီသု ဒုက္ခံ ဝိဟာသိံ, ဣဒာနိ ပယောဂာသယသမ္ပန္နတာယ တတ္ထ သုခံ ဝိဟရာမီ’’တိ သုခဝိဟာရဘာဝဉ္စေဝ ‘‘ပုဗ္ဗေ ဇာတိမတ္တေန ဗ္ရာဟ္မဏော, ဣဒာနိ သတ္ထု ဩရသပုတ္တတာယ ဗ္ရာဟ္မဏော’’တိ ပရမတ္ထဗ္ရာဟ္မဏဘာဝဉ္စ ဒသ္သေန္တော ‘‘အရညေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုခံ သယာမီတိ သယန္တောပိ သုခံ သုခေန နိဒုက္ခေန စိတ္တုတ္ရာသာဒီနံ အဘာဝေန စေတောဒုက္ခရဟိတော သယာမိ။ ဌာယာမီတိ ဌာမိ ။ အဟတ္ထပာသော မာရသ္သာတိ ကိလေသမာရာဒီနံ အဂောစရော။ အဟော သတ္ထာနုကမ္ပိတောတိ သတ္ထာရာနုကမ္ပိတော အဟော။
‘‘Tadā puthujjanakāle payogāsayavipannatāya araññādīsu dukkhaṃ vihāsiṃ, idāni payogāsayasampannatāya tattha sukhaṃ viharāmī’’ti sukhavihārabhāvañceva ‘‘pubbe jātimattena brāhmaṇo, idāni satthu orasaputtatāya brāhmaṇo’’ti paramatthabrāhmaṇabhāvañca dassento ‘‘araññe’’tiādimāha. Tattha sukhaṃ sayāmīti sayantopi sukhaṃ sukhena nidukkhena cittutrāsādīnaṃ abhāvena cetodukkharahito sayāmi. Ṭhāyāmīti ṭhāmi . Ahatthapāso mārassāti kilesamārādīnaṃ agocaro. Aho satthānukampitoti satthārānukampito aho.
ဗ္ရဟ္မဇစ္စောတိ ဗ္ရာဟ္မဏဇာတိကော။ ဥဒိစ္စော ဥဘတောတိ မာတိတော စ ပိတိတော စ ဥဘတော ဥဒိတော သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော။ သေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။
Brahmajaccoti brāhmaṇajātiko. Udicco ubhatoti mātito ca pitito ca ubhato udito saṃsuddhagahaṇiko. Sesaṃ tattha tattha vuttanayameva.
အင္ဂုလိမာလတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Aṅgulimālattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၈. အင္ဂုလိမာလတ္ထေရဂာထာ • 8. Aṅgulimālattheragāthā