| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
6-9. අනිච්‌චානුපස්‌සීසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා
6-9. Aniccānupassīsuttādivaṇṇanā
16-19. ඡට්‌ඨෙ ‘‘ඉධ සමසීසී කථිතො’’ති වත්‌වා එවං සමසීසිතං විභජිත්‌වා ඉධාධිප්‌පෙතං දස්‌සෙතුං ‘‘සො චතුබ්‌බිධො හොතී’’තිආදිමාහ. රොගවසෙන සමසීසී රොගසමසීසී. එස නයො සෙසෙසුපි. එකප්‌පහාරෙනෙවාති එකවෙලායමෙව. යො චක්‌ඛුරොගාදීසු අඤ්‌ඤතරස්‌මිං සති ‘‘ඉතො අනුට්‌ඨිතො අරහත්‌තං පාපුණිස්‌සාමී’’ති විපස්‌සනං පට්‌ඨපෙසි, අථස්‌ස අරහත්‌තඤ්‌ච රොගතො වුට්‌ඨානඤ්‌ච එකකාලමෙව හොති , අයං රොගසමසීසී නාම. ඉරියාපථස්‌ස පරියොසානන්‌ති ඉරියාපථන්‌තරසමායොගො. යො ඨානාදීසු ඉරියාපථෙසු අඤ්‌ඤතරං අධිට්‌ඨාය ‘‘අවිකොපෙත්‌වාව අරහත්‌තං පාපුණිස්‌සාමී’’ති විපස්‌සනං පට්‌ඨපෙසි. අථස්‌ස අරහත්‌තප්‌පත්‌ති ච ඉරියාපථවිකොපනඤ්‌ච එකප්‌පහාරෙනෙව හොති, අයං ඉරියාපථසමසීසී නාම. ජීවිතසමසීසී නාමාති එත්‌ථ ‘‘පලිබොධසීසං මානො, පරාමාසසීසං දිට්‌ඨි, වික්‌ඛෙපසීසං උද්‌ධච්‌චං, කිලෙසසීසං අවිජ්‌ජා, අධිමොක්‌ඛසීසං සද්‌ධා, පග්‌ගහසීසං වීරියං, උපට්‌ඨානසීසං සති, අවික්‌ඛෙපසීසං සමාධි, දස්‌සනසීසං පඤ්‌ඤා, පවත්‌තසීසං ජීවිතින්‌ද්‍රියං, චුතිසීසං විමොක්‌ඛො, සඞ්‌ඛාරසීසං නිරොධො’’ති පටිසම්‌භිදායං (පටි. ම. 3.33) වුත්‌තෙසු සත්‌තරසසු සීසෙසු පවත්‌තසීසං කිලෙසසීසන්‌ති ද්‌වෙ සීසානි ඉධාධිප්‌පෙතානි – ‘‘අපුබ්‌බං අචරිමං ආසවපරියාදානඤ්‌ච හොති ජීවිතපරියාදානඤ්‌චා’’ති වචනතො. තෙසු කිලෙසසීසං අරහත්‌තමග්‌ගො පරියාදියති, පවත්‌තසීසං ජීවිතින්‌ද්‍රියං චුතිචිත්‌තං පරියාදියති. තත්‌ථ අවිජ්‌ජාපරියාදායකං චිත්‌තං ජීවිතින්‌ද්‍රියං පරියාදාතුං න සක්‌කොති, ජීවිතින්‌ද්‍රියපරියාදායකං අවිජ්‌ජං පරියාදාතුං න සක්‌කොති . අඤ්‌ඤං අවිජ්‌ජාපරියාදායකං චිත්‌තං, අඤ්‌ඤං ජීවිතන්‌ද්‍රියපරියාදායකං. යස්‌ස චෙතං සීසද්‌වයං සමං පරියාදානං ගච්‌ඡති, සො ජීවිතසමසීසී නාම.
16-19. Chaṭṭhe ‘‘idha samasīsī kathito’’ti vatvā evaṃ samasīsitaṃ vibhajitvā idhādhippetaṃ dassetuṃ ‘‘so catubbidho hotī’’tiādimāha. Rogavasena samasīsī rogasamasīsī. Esa nayo sesesupi. Ekappahārenevāti ekavelāyameva. Yo cakkhurogādīsu aññatarasmiṃ sati ‘‘ito anuṭṭhito arahattaṃ pāpuṇissāmī’’ti vipassanaṃ paṭṭhapesi, athassa arahattañca rogato vuṭṭhānañca ekakālameva hoti , ayaṃ rogasamasīsī nāma. Iriyāpathassa pariyosānanti iriyāpathantarasamāyogo. Yo ṭhānādīsu iriyāpathesu aññataraṃ adhiṭṭhāya ‘‘avikopetvāva arahattaṃ pāpuṇissāmī’’ti vipassanaṃ paṭṭhapesi. Athassa arahattappatti ca iriyāpathavikopanañca ekappahāreneva hoti, ayaṃ iriyāpathasamasīsī nāma. Jīvitasamasīsī nāmāti ettha ‘‘palibodhasīsaṃ māno, parāmāsasīsaṃ diṭṭhi, vikkhepasīsaṃ uddhaccaṃ, kilesasīsaṃ avijjā, adhimokkhasīsaṃ saddhā, paggahasīsaṃ vīriyaṃ, upaṭṭhānasīsaṃ sati, avikkhepasīsaṃ samādhi, dassanasīsaṃ paññā, pavattasīsaṃ jīvitindriyaṃ, cutisīsaṃ vimokkho, saṅkhārasīsaṃ nirodho’’ti paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 3.33) vuttesu sattarasasu sīsesu pavattasīsaṃ kilesasīsanti dve sīsāni idhādhippetāni – ‘‘apubbaṃ acarimaṃ āsavapariyādānañca hoti jīvitapariyādānañcā’’ti vacanato. Tesu kilesasīsaṃ arahattamaggo pariyādiyati, pavattasīsaṃ jīvitindriyaṃ cuticittaṃ pariyādiyati. Tattha avijjāpariyādāyakaṃ cittaṃ jīvitindriyaṃ pariyādātuṃ na sakkoti, jīvitindriyapariyādāyakaṃ avijjaṃ pariyādātuṃ na sakkoti . Aññaṃ avijjāpariyādāyakaṃ cittaṃ, aññaṃ jīvitandriyapariyādāyakaṃ. Yassa cetaṃ sīsadvayaṃ samaṃ pariyādānaṃ gacchati, so jīvitasamasīsī nāma.
කථං පනිදං සමං හොතීති? වාරසමතාය. යස්‌මිඤ්‌හි වාරෙ මග්‌ගවුට්‌ඨානං හොති, සොතාපත්‌තිමග්‌ගෙ පඤ්‌ච පච්‌චවෙක්‌ඛණානි, සකදාගාමිමග්‌ගෙ පඤ්‌ච, අනාගාමිමග්‌ගෙ පඤ්‌ච, අරහත්‌තමග්‌ගෙ චත්‌තාරීති එකූනවීසතිමෙ පච්‌චවෙක්‌ඛණඤාණෙ පතිට්‌ඨාය භවඞ්‌ගං ඔතරිත්‌වා පරිනිබ්‌බායතො ඉමාය වාරසමතාය ඉදං උභයසීසපරියාදානම්‌පි සමං හොතීති ඉමාය වාරසමතාය. වාරසමවුත්‌තිදායකෙන හි මග්‌ගචිත්‌තෙන අත්‌තනො අනන්‌තරං විය නිප්‌ඵාදෙතබ්‌බා පච්‌චවෙක්‌ඛණවාරා ච කිලෙසපරියාදානස්‌සෙව වාරාති වත්‌තබ්‌බතං අරහති. ‘‘විමුත්‌තස්‌මිං විමුත්‌තමිති ඤාණං හොතී’’ති (ම. නි. 1.78; සං. නි. 3.12, 14) වචනතො පච්‌චවෙක්‌ඛණපරිසමාපනෙන කිලෙසපරියාදානං සම්‌පාපිතං නාම හොතීති ඉමාය වාරවුත්‌තියා සමතාය කිලෙසපරියාදානජීවිතපරියාදානානං සමතා වෙදිතබ්‌බා. තෙනෙවාහ ‘‘යස්‌මා පනස්‌ස…පෙ... තස්‌මා එවං වුත්‌ත’’න්‌ති.
Kathaṃ panidaṃ samaṃ hotīti? Vārasamatāya. Yasmiñhi vāre maggavuṭṭhānaṃ hoti, sotāpattimagge pañca paccavekkhaṇāni, sakadāgāmimagge pañca, anāgāmimagge pañca, arahattamagge cattārīti ekūnavīsatime paccavekkhaṇañāṇe patiṭṭhāya bhavaṅgaṃ otaritvā parinibbāyato imāya vārasamatāya idaṃ ubhayasīsapariyādānampi samaṃ hotīti imāya vārasamatāya. Vārasamavuttidāyakena hi maggacittena attano anantaraṃ viya nipphādetabbā paccavekkhaṇavārā ca kilesapariyādānasseva vārāti vattabbataṃ arahati. ‘‘Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hotī’’ti (ma. ni. 1.78; saṃ. ni. 3.12, 14) vacanato paccavekkhaṇaparisamāpanena kilesapariyādānaṃ sampāpitaṃ nāma hotīti imāya vāravuttiyā samatāya kilesapariyādānajīvitapariyādānānaṃ samatā veditabbā. Tenevāha ‘‘yasmā panassa…pe... tasmā evaṃ vutta’’nti.
ආයුනො වෙමජ්‌ඣං අනතික්‌කමිත්‌වා අන්‌තරාව කිලෙසපරිනිබ්‌බානෙන පරිනිබ්‌බායතීති අන්‌තරාපරිනිබ්‌බායී. තෙනාහ ‘‘යො පඤ්‌චසු සුද්‌ධාවාසෙසූ’’තිආදි . වෙමජ්‌ඣෙති අවිහාදීසු යත්‌ථ උප්‌පන්‌නො, තත්‌ථ ආයුනො වෙමජ්‌ඣෙ. ආයුවෙමජ්‌ඣං උපහච්‌ච අතික්‌කමිත්‌වා තත්‌ථ පරිනිබ්‌බායතීති උපහච්‌චපරිනිබ්‌බායී. තෙනාහ ‘‘යො තත්‌ථෙවා’’තිආදි. අසඞ්‌ඛාරෙන අප්‌පයොගෙන අනුස්‌සාහෙන අකිලමන්‌තො තික්‌ඛින්‌ද්‍රියතාය සුඛෙනෙව පරිනිබ්‌බායතීති අසඞ්‌ඛාරපරිනිබ්‌බායී. තෙනාහ ‘‘යො තෙසංයෙවා’’තිආදි. තෙසංයෙව පුග්‌ගලානන්‌ති නිද්‌ධාරණෙ සාමිවචනං. අප්‌පයොගෙනාති අධිමත්‌තප්‌පයොගෙන විනා අප්‌පකසිරෙන. සසඞ්‌ඛාරෙන සප්‌පයොගෙන කිලමන්‌තො දුක්‌ඛෙන පරිනිබ්‌බායතීති සසඞ්‌ඛාරපරිනිබ්‌බායී. උද්‌ධංවාහිභාවෙන උද්‌ධමස්‌ස තණ්‌හාසොතං වට්‌ටසොතඤ්‌චාති, උද්‌ධං වා ගන්‌ත්‌වා පටිලභිතබ්‌බතො උද්‌ධමස්‌ස මග්‌ගසොතන්‌ති උද්‌ධංභොතො. පටිසන්‌ධිවසෙන අකනිට්‌ඨං ගච්‌ඡතීති අකනිට්‌ඨගාමී.
Āyuno vemajjhaṃ anatikkamitvā antarāva kilesaparinibbānena parinibbāyatīti antarāparinibbāyī. Tenāha ‘‘yo pañcasu suddhāvāsesū’’tiādi . Vemajjheti avihādīsu yattha uppanno, tattha āyuno vemajjhe. Āyuvemajjhaṃ upahacca atikkamitvā tattha parinibbāyatīti upahaccaparinibbāyī. Tenāha ‘‘yo tatthevā’’tiādi. Asaṅkhārena appayogena anussāhena akilamanto tikkhindriyatāya sukheneva parinibbāyatīti asaṅkhāraparinibbāyī. Tenāha ‘‘yo tesaṃyevā’’tiādi. Tesaṃyeva puggalānanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ. Appayogenāti adhimattappayogena vinā appakasirena. Sasaṅkhārena sappayogena kilamanto dukkhena parinibbāyatīti sasaṅkhāraparinibbāyī. Uddhaṃvāhibhāvena uddhamassa taṇhāsotaṃ vaṭṭasotañcāti, uddhaṃ vā gantvā paṭilabhitabbato uddhamassa maggasotanti uddhaṃbhoto. Paṭisandhivasena akaniṭṭhaṃ gacchatīti akaniṭṭhagāmī.
එත්‌ථ පන චතුක්‌කං වෙදිතබ්‌බං. යො හි අවිහතො පට්‌ඨාය චත්‌තාරො දෙවලොකෙ සොධෙත්‌වා අකනිට්‌ඨං ගන්‌ත්‌වා පරිනිබ්‌බායති, අයං උද්‌ධංසොතො අකනිට්‌ඨගාමී නාම. අයඤ්‌හි අවිහෙසු කප්‌පසහස්‌සං වසන්‌තො අරහත්‌තං පත්‌තුං අසක්‌කුණිත්‌වා අතප්‌පං ගච්‌ඡති, තත්‍රාපි ද්‌වෙ කප්‌පසහස්‌සානි වසන්‌තො අරහත්‌තං පත්‌තුං අසක්‌කුණිත්‌වා සුදස්‌සං ගච්‌ඡති, තත්‍රාපි චත්‌තාරි කප්‌පසහස්‌සානි වසන්‌තො අරහත්‌තං පත්‌තුං අසක්‌කුණිත්‌වා සුදස්‌සිං ගච්‌ඡති, තත්‍රාපි අට්‌ඨ කප්‌පසහස්‌සානි වසන්‌තො අරහත්‌තං පත්‌තුං අසක්‌කුණිත්‌වා අකනිට්‌ඨං ගච්‌ඡති, තත්‌ථ වසන්‌තො අග්‌ගමග්‌ගං අධිගච්‌ඡති. තත්‌ථ යො අවිහතො පට්‌ඨාය දුතියං වා චතුත්‌ථං වා දෙවලොකං ගන්‌ත්‌වා පරිනිබ්‌බායති, අයං උද්‌ධංසොතො න අකනිට්‌ඨගාමී නාම. යො කාමභවතො චවිත්‌වා අකනිට්‌ඨෙසු පරිනිබ්‌බායති, අයං න උද්‌ධංසොතො අකනිට්‌ඨගාමී නාම. යො හෙට්‌ඨා චතූසු දෙවලොකෙසු තත්‌ථ තත්‌ථෙව නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා පරිනිබ්‌බායති, අයං න උද්‌ධංසොතො න අකනිට්‌ඨගාමීති.
Ettha pana catukkaṃ veditabbaṃ. Yo hi avihato paṭṭhāya cattāro devaloke sodhetvā akaniṭṭhaṃ gantvā parinibbāyati, ayaṃ uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī nāma. Ayañhi avihesu kappasahassaṃ vasanto arahattaṃ pattuṃ asakkuṇitvā atappaṃ gacchati, tatrāpi dve kappasahassāni vasanto arahattaṃ pattuṃ asakkuṇitvā sudassaṃ gacchati, tatrāpi cattāri kappasahassāni vasanto arahattaṃ pattuṃ asakkuṇitvā sudassiṃ gacchati, tatrāpi aṭṭha kappasahassāni vasanto arahattaṃ pattuṃ asakkuṇitvā akaniṭṭhaṃ gacchati, tattha vasanto aggamaggaṃ adhigacchati. Tattha yo avihato paṭṭhāya dutiyaṃ vā catutthaṃ vā devalokaṃ gantvā parinibbāyati, ayaṃ uddhaṃsoto na akaniṭṭhagāmī nāma. Yo kāmabhavato cavitvā akaniṭṭhesu parinibbāyati, ayaṃ na uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī nāma. Yo heṭṭhā catūsu devalokesu tattha tattheva nibbattitvā parinibbāyati, ayaṃ na uddhaṃsoto na akaniṭṭhagāmīti.
එතෙ පන අවිහෙසු උප්‌පන්‌නසමනන්‌තරආයුවෙමජ්‌ඣං අප්‌පත්‌වාව පරිනිබ්‌බායනවසෙන තයො අන්‌තරාපරිනිබ්‌බායිනො, එකො උපහච්‌චපරිනිබ්‌බායී, එකො උද්‌ධංසොතොති පඤ්‌චවිධො, අසඞ්‌ඛාරසසඞ්‌ඛාරපරිනිබ්‌බායිවිභාගෙන දස හොන්‌ති, තථා අතප්‌පසුදස්‌සසුදස්‌සීසූති චත්‌තාරො දසකාති චත්‌තාරීසං. අකනිට්‌ඨෙ පන උද්‌ධංසොතො නත්‌ථි, තයො අන්‌තරාපරිනිබ්‌බායිනො, එකො උපහච්‌චපරිනිබ්‌බායීති චත්‌තාරො, අසඞ්‌ඛාරසසඞ්‌ඛාරපරිනිබ්‌බායිවිභාගෙන අට්‌ඨාති අට්‌ඨචත්‌තාරීසං අනාගාමිනො. සත්‌තමාදීසු නත්‌ථි වත්‌තබ්‌බං.
Ete pana avihesu uppannasamanantaraāyuvemajjhaṃ appatvāva parinibbāyanavasena tayo antarāparinibbāyino, eko upahaccaparinibbāyī, eko uddhaṃsototi pañcavidho, asaṅkhārasasaṅkhāraparinibbāyivibhāgena dasa honti, tathā atappasudassasudassīsūti cattāro dasakāti cattārīsaṃ. Akaniṭṭhe pana uddhaṃsoto natthi, tayo antarāparinibbāyino, eko upahaccaparinibbāyīti cattāro, asaṅkhārasasaṅkhāraparinibbāyivibhāgena aṭṭhāti aṭṭhacattārīsaṃ anāgāmino. Sattamādīsu natthi vattabbaṃ.
අනිච්‌චානුපස්‌සීසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Aniccānupassīsuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya
6. අනිච්‌චානුපස්‌සීසුත්‌තං • 6. Aniccānupassīsuttaṃ
7. දුක්‌ඛානුපස්‌සීසුත්‌තං • 7. Dukkhānupassīsuttaṃ
8. අනත්‌තානුපස්‌සීසුත්‌තං • 8. Anattānupassīsuttaṃ
9. නිබ්‌බානසුත්‌තං • 9. Nibbānasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
6. අනිච්‌චානුපස්‌සීසුත්‌තවණ්‌ණනා • 6. Aniccānupassīsuttavaṇṇanā
7-9. දුක්‌ඛානුපස්‌සීසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා • 7-9. Dukkhānupassīsuttādivaṇṇanā
