| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
७. आणिसुत्तवण्णना
7. Āṇisuttavaṇṇanā
२२९. अञ्ञे राजानो च भागं गण्हन्ता इमे विय दसभागं गण्हन्तीति तेसमयं अनुगति पञ्ञायति। महाजनस्स आनयनतो आनकोति आह ‘‘एवंलद्धनामो’’ति। इदानि तं आदितो पट्ठाय आगमनानुक्कमं दस्सेतुं ‘‘हिमवन्ते किरा’’तिआदिमाह। करेणुन्ति करेणुकं, हत्थिनिन्ति अत्थो। सक्करिंसूति अनत्थपरिहरणवसेन पसत्थूपहारवसेन च पूजेसुं। ओतरीति कुळीरदहं पाविसि। पटिक्कमित्वा ठपनवसेन अपक्कमित्वा पति।
229. Aññe rājāno ca bhāgaṃ gaṇhantā ime viya dasabhāgaṃ gaṇhantīti tesamayaṃ anugati paññāyati. Mahājanassa ānayanato ānakoti āha ‘‘evaṃladdhanāmo’’ti. Idāni taṃ ādito paṭṭhāya āgamanānukkamaṃ dassetuṃ ‘‘himavante kirā’’tiādimāha. Kareṇunti kareṇukaṃ, hatthininti attho. Sakkariṃsūti anatthapariharaṇavasena pasatthūpahāravasena ca pūjesuṃ. Otarīti kuḷīradahaṃ pāvisi. Paṭikkamitvā ṭhapanavasena apakkamitvā pati.
सुवण्णरजतादिमयन्ति किस्मिञ्चि छिद्दे सुवण्णमयं, किस्मिञ्चि रजतमयं, किस्मिञ्चि फलिकमयं आणिं घटयिंसु बन्धिंसु। पुब्बे फरित्वा तिट्ठन्तस्स द्वादस योजनानि पमाणो एतस्साति द्वादसयोजनप्पमाणो, सद्दो। अथस्स अनेकसतकाले गच्छन्ते अन्तोसालायम्पि दुक्खेन सुय्यित्थ आणिसङ्घाटमत्तत्ता।
Suvaṇṇarajatādimayanti kismiñci chidde suvaṇṇamayaṃ, kismiñci rajatamayaṃ, kismiñci phalikamayaṃ āṇiṃ ghaṭayiṃsu bandhiṃsu. Pubbe pharitvā tiṭṭhantassa dvādasa yojanāni pamāṇo etassāti dvādasayojanappamāṇo, saddo. Athassa anekasatakāle gacchante antosālāyampi dukkhena suyyittha āṇisaṅghāṭamattattā.
गम्भीराति अगाधा दुक्खोगाळ्हा। सल्लसुत्तञ्हि ‘‘अनिमित्तमनञ्ञात’’न्तिआदिना पाळिवसेन गम्भीरं, न अत्थगम्भीरं। तथा हि तत्थ ता ता गाथा दुविञ्ञेय्यरूपा तिट्ठन्ति, दुविञ्ञेय्यं ञाणेन दुक्खोगाहन्ति कत्वा ‘‘गम्भीर’’न्ति वुच्चति। पुब्बापरम्पेत्थ कासञ्चि गाथानं दुविञ्ञेय्यताय दुक्खोगाहमेव, तस्मा तं पाळिवसेन ‘‘गम्भीर’’न्ति वुत्तं ‘‘पाळिवसेन गम्भीरा सल्लसुत्तसदिसा’’ति। इमिना नयेन ‘‘अत्थवसेन गम्भीरा’’ति एत्थ अत्थो वेदितब्बो। महावेदल्लसुत्तस्स अत्थवसेन गम्भीरता पाकटायेव। लोकं उत्तरतीति लोकुत्तरो, नवविधअप्पमाणधम्मो, सो अत्थभूतो एतेसं अत्थीति लोकुत्तरा। तेनाह ‘‘लोकुत्तरअत्थदीपका’’ति। सत्तसुञ्ञतधम्ममत्तमेवाति सत्तेन अत्तना सुञ्ञतं केवलं धम्ममत्तमेव। उग्गहेतब्बं परियापुणितब्बन्ति च लिङ्गवचनविपल्लासेन वुत्तन्ति आह ‘‘उग्गहेतब्बे च परियापुणितब्बे चा’’ति। कविताति कविनो कम्मं कविकता। यस्स पन यं कम्मं, तं तेन कतन्ति वुच्चतीति आह ‘‘कविताति कवीहि कता’’ति। इतरं ‘‘कावेय्या’’ति पदं, कब्बन्ति वुत्तं होति। ‘‘कब्ब’’न्ति च कविना वुत्तन्ति अत्थो। तेनाह ‘‘तस्सेव वेवचन’’न्ति। चित्तक्खराति विचित्राकारअक्खरा। सासनतो बहिभूताति न सासनावचरा। तेसं सावकेहीति ‘‘बुद्धानं सावका’’ति अपञ्ञातानं येसं केसञ्चि सावकेहि। अनुग्गय्हमानाति न उग्गय्हमाना सवनधारणपरिचयअत्थूपपरिक्खादिवसेन अनुग्गय्हमाना। अन्तरधायन्ति अदस्सनं गच्छन्ति।
Gambhīrāti agādhā dukkhogāḷhā. Sallasuttañhi ‘‘animittamanaññāta’’ntiādinā pāḷivasena gambhīraṃ, na atthagambhīraṃ. Tathā hi tattha tā tā gāthā duviññeyyarūpā tiṭṭhanti, duviññeyyaṃ ñāṇena dukkhogāhanti katvā ‘‘gambhīra’’nti vuccati. Pubbāparampettha kāsañci gāthānaṃ duviññeyyatāya dukkhogāhameva, tasmā taṃ pāḷivasena ‘‘gambhīra’’nti vuttaṃ ‘‘pāḷivasena gambhīrā sallasuttasadisā’’ti. Iminā nayena ‘‘atthavasena gambhīrā’’ti ettha attho veditabbo. Mahāvedallasuttassa atthavasena gambhīratā pākaṭāyeva. Lokaṃ uttaratīti lokuttaro, navavidhaappamāṇadhammo, so atthabhūto etesaṃ atthīti lokuttarā. Tenāha ‘‘lokuttaraatthadīpakā’’ti. Sattasuññatadhammamattamevāti sattena attanā suññataṃ kevalaṃ dhammamattameva. Uggahetabbaṃ pariyāpuṇitabbanti ca liṅgavacanavipallāsena vuttanti āha ‘‘uggahetabbe ca pariyāpuṇitabbe cā’’ti. Kavitāti kavino kammaṃ kavikatā. Yassa pana yaṃ kammaṃ, taṃ tena katanti vuccatīti āha ‘‘kavitāti kavīhi katā’’ti. Itaraṃ ‘‘kāveyyā’’ti padaṃ, kabbanti vuttaṃ hoti. ‘‘Kabba’’nti ca kavinā vuttanti attho. Tenāha ‘‘tasseva vevacana’’nti. Cittakkharāti vicitrākāraakkharā. Sāsanato bahibhūtāti na sāsanāvacarā. Tesaṃ sāvakehīti ‘‘buddhānaṃ sāvakā’’ti apaññātānaṃ yesaṃ kesañci sāvakehi. Anuggayhamānāti na uggayhamānā savanadhāraṇaparicayaatthūpaparikkhādivasena anuggayhamānā. Antaradhāyanti adassanaṃ gacchanti.
आणिसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Āṇisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ७. आणिसुत्तं • 7. Āṇisuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ७. आणिसुत्तवण्णना • 7. Āṇisuttavaṇṇanā
