| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / កង្ខាវិតរណី-អភិនវ-ដីកា • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
៩. អញ្ញភាគិយសិក្ខាបទវណ្ណនា
9. Aññabhāgiyasikkhāpadavaṇṇanā
អញ្ញភាគស្សាតិ អញ្ញកោដ្ឋាសស្ស, យំ ចោទេតុកាមោ, តស្ស ជាតិអាទិតោ អញ្ញស្ស តិរច្ឆានជាតិអាទិកោដ្ឋាសស្សាតិ វុត្តំ ហោតិ។ ឥទន្តិ នបុំសកនិទ្ទេសេន ឆគលកាទិំ និទ្ទិសតិ, អយំ ឆគលកាទិកោតិ អត្ថោ, អធិករណសទ្ទាបេក្ខាយ វា នបុំសកនិទ្ទេសោ, ឥទំ ឆគលកាទិសង្ខាតំ អធិករណន្តិ វុត្តំ ហោតិ។ អញ្ញភាគោ វាតិ តិរច្ឆានជាតិអាទិភេទោ អញ្ញោ កោដ្ឋាសោ វា។ អស្សាតិ ឆគលកាទិកស្ស ។ អញ្ញភាគិយំ ឆគលកាទិ។ ឯត្ថ ច ‘‘អញ្ញភាគសម្ពន្ធិ អញ្ញភាគិយ’’ន្តិ បឋមវិគ្គហស្ស អត្ថោ, ‘‘អញ្ញភាគវន្តំ អញ្ញភាគិយ’’ន្តិ ទុតិយវិគ្គហស្ស។ ឋបេត្វា បន តិរច្ឆានជាតិអាទិកំ បរមត្ថតោ វិសុំ ឆគលកាទិកេ អសតិបិ ‘‘បដិមាយ សរីរ’’ន្តិអាទីសុ វិយ អភេទេបិ ភេទកប្បនាយ បវត្តលោកវោហារវសេន ‘‘អញ្ញភាគស្ស ឥទំ, អញ្ញភាគោ វា អស្ស អត្ថី’’តិ វុត្តន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។ អធិករីយតិ ឯត្ថាតិ អធិករណំ។ តេនាហ ‘‘អាធារោ វេទិតព្ពោ’’តិ។ អាធរីយតិ អស្មិន្តិ អាធារោ, បតិដ្ឋានំ។ តេនាហ ‘‘វត្ថុ អធិដ្ឋានន្តិ វុត្តំ ហោតី’’តិ។
Aññabhāgassāti aññakoṭṭhāsassa, yaṃ codetukāmo, tassa jātiādito aññassa tiracchānajātiādikoṭṭhāsassāti vuttaṃ hoti. Idanti napuṃsakaniddesena chagalakādiṃ niddisati, ayaṃ chagalakādikoti attho, adhikaraṇasaddāpekkhāya vā napuṃsakaniddeso, idaṃ chagalakādisaṅkhātaṃ adhikaraṇanti vuttaṃ hoti. Aññabhāgo vāti tiracchānajātiādibhedo añño koṭṭhāso vā. Assāti chagalakādikassa . Aññabhāgiyaṃ chagalakādi. Ettha ca ‘‘aññabhāgasambandhi aññabhāgiya’’nti paṭhamaviggahassa attho, ‘‘aññabhāgavantaṃ aññabhāgiya’’nti dutiyaviggahassa. Ṭhapetvā pana tiracchānajātiādikaṃ paramatthato visuṃ chagalakādike asatipi ‘‘paṭimāya sarīra’’ntiādīsu viya abhedepi bhedakappanāya pavattalokavohāravasena ‘‘aññabhāgassa idaṃ, aññabhāgo vā assa atthī’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Adhikarīyati etthāti adhikaraṇaṃ. Tenāha ‘‘ādhāro veditabbo’’ti. Ādharīyati asminti ādhāro, patiṭṭhānaṃ. Tenāha ‘‘vatthu adhiṭṭhānanti vuttaṃ hotī’’ti.
ឥទានិ ‘‘អញ្ញភាគស្ស ឥទ’’ន្តិអាទិនា សង្ខេបេន វុត្តមេវត្ថំ កេវលំ នយទស្សនត្ថំ អដ្ឋុប្បត្តិយំ អាគតមេវ គហេត្វា វិភជន្តោ ‘‘យោ ហិ សោ’’តិអាទិមាហ។ តេន ននុ អនាគតេ ឯវំ ចោទេន្តានំ បាបភិក្ខូនំ លេសោកាសបិទហនត្ថំ ឥទំ សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ, ន បន មេត្តិយភូមជកានំ។ តេសញ្ហិ អាទិកម្មិកត្តា អនាបត្តិ, តស្មា សាមញ្ញេន អត្ថោ វិភជិតព្ពោ។ ន បន ‘‘យោ ហិ សោ អដ្ឋុប្បត្តិយំ ទព្ពោ មល្លបុត្តោ’’តិអាទិនា វិសេសេនាតិ ឯទិសី ចោទនា អនវកាសាតិ ទដ្ឋព្ពំ។ ហីតិ ការណត្ថេ និបាតោ, យស្មាតិ វុត្តំ ហោតិ។ អដ្ឋុប្បត្តិយន្តិ អត្ថស្ស ឧប្បត្តិ អត្ថុប្បត្តិ, អត្ថុប្បត្តិយេវ អដ្ឋុប្បត្តិ, តស្សំ អដ្ឋុប្បត្តិយំ, សិក្ខាបទស្ស និទានេតិ វុត្តំ ហោតិ។ ឆគលកោតិ សេតឆគលកោ។ សោតិ ឆគលកោ។ ឥមស្ស បន ‘‘ហោតី’’តិ ឥមិនា សម្ពន្ធោ។ អញ្ញស្ស…បេ.… ឆគលកភាវស្ស ចាតិ ‘‘តិរច្ឆានជាតិយា ចេវ ឆគលកភាវស្ស ចា’’តិ សង្ខាតស្ស អញ្ញស្ស ភាគស្ស កោដ្ឋាសស្ស, បក្ខស្សាតិ អត្ថោ។
Idāni ‘‘aññabhāgassa ida’’ntiādinā saṅkhepena vuttamevatthaṃ kevalaṃ nayadassanatthaṃ aṭṭhuppattiyaṃ āgatameva gahetvā vibhajanto ‘‘yo hi so’’tiādimāha. Tena nanu anāgate evaṃ codentānaṃ pāpabhikkhūnaṃ lesokāsapidahanatthaṃ idaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ, na pana mettiyabhūmajakānaṃ. Tesañhi ādikammikattā anāpatti, tasmā sāmaññena attho vibhajitabbo. Na pana ‘‘yo hi so aṭṭhuppattiyaṃ dabbo mallaputto’’tiādinā visesenāti edisī codanā anavakāsāti daṭṭhabbaṃ. Hīti kāraṇatthe nipāto, yasmāti vuttaṃ hoti. Aṭṭhuppattiyanti atthassa uppatti atthuppatti, atthuppattiyeva aṭṭhuppatti, tassaṃ aṭṭhuppattiyaṃ, sikkhāpadassa nidāneti vuttaṃ hoti. Chagalakoti setachagalako. Soti chagalako. Imassa pana ‘‘hotī’’ti iminā sambandho. Aññassa…pe… chagalakabhāvassa cāti ‘‘tiracchānajātiyā ceva chagalakabhāvassa cā’’ti saṅkhātassa aññassa bhāgassa koṭṭhāsassa, pakkhassāti attho.
កុតោយមញ្ញោ, យតោ ‘‘អញ្ញស្ស ភាគស្សា’’តិ វុត្តន្តិ អាហ ‘‘យ្វាយំ…បេ.… តតោ’’តិ។ តត្ថ មនុស្សជាតិ ចេវ ភិក្ខុភាវោ ចាតិ យោ អយំ ភាគោ កោដ្ឋាសោ បក្ខោតិ សម្ពន្ធោ, ‘‘មនុស្សជាតិ ចេវ ភិក្ខុភាវោ ចា’’តិ សង្ខាតោ យោ អយំ ភាគោ កោដ្ឋាសោ បក្ខោតិ អត្ថោ។ តតោតិ ‘‘មនុស្សជាតិ ចេវ ភិក្ខុភាវោ ចា’’តិ ភាគតោ។ សោ វា អញ្ញភាគោតិ យថាវុត្តតិរច្ឆានជាតិឆគលកភាវសង្ខាតោ សោ អញ្ញភាគោ វា។ អស្សាតិ ឆគលកស្ស។ អត្ថីតិ ឧបលព្ភតិ។ តស្មាតិ យស្មា អញ្ញភាគស្ស ឆគលកោ ហោតិ, យស្មា ច សោ វា អញ្ញភាគោ អស្ស អត្ថិ, តស្មា។ អញ្ញភាគិយសង្ខ្យំ លភតីតិ ឯត្ថ ‘‘សោ យ្វាយ’’ន្តិ ឥធ សោ-សទ្ទមេវ អានេត្វា សោ អញ្ញភាគិយសង្ខំ លភតីតិ យោជេតព្ពំ, ‘‘សោ’’តិ វា បាឋសេសោ ទដ្ឋព្ពោ។ ច-សទ្ទោ សមុច្ចយត្ថោ។ សោ បន អធិករណសទ្ទតោ បរំ ទដ្ឋព្ពោ, ‘‘អធិករណ’’ន្តិ ច វេទិតព្ពោតិ។ តេសន្តិ មេត្តិយភូមជកានំ។ ឥមំ មយំ ទព្ពំ មល្លបុត្តំ នាម ករោមាតិ ឆគលកំ អជិកាយ វិប្បដិបជ្ជន្តំ ទិស្វា ‘‘មយំ, អាវុសោ, ឥមំ ឆគលកំ ទព្ពំ មល្លបុត្តំ នាម ករោមា’’តិ វទន្តានំ។ នាមករណសញ្ញាយាតិ នាមករណសង្ខាតាយ សញ្ញាយ។ ឯត្ថាបិ ‘‘យោ សោ’’តិអាទិកំ អានេត្វា តស្សា នាមករណសញ្ញាយ យោ សោ អដ្ឋុប្បត្តិយំ ‘‘ទព្ពោ មល្លបុត្តោ នាមា’’តិ ឆគលកោ វុត្តោ, សោ យស្មា អាធារោ វត្ថុ អធិដ្ឋានន្តិ យោជេតព្ពំ។
Kutoyamañño, yato ‘‘aññassa bhāgassā’’ti vuttanti āha ‘‘yvāyaṃ…pe… tato’’ti. Tattha manussajāti ceva bhikkhubhāvo cāti yo ayaṃ bhāgo koṭṭhāso pakkhoti sambandho, ‘‘manussajāti ceva bhikkhubhāvo cā’’ti saṅkhāto yo ayaṃ bhāgo koṭṭhāso pakkhoti attho. Tatoti ‘‘manussajāti ceva bhikkhubhāvo cā’’ti bhāgato. So vā aññabhāgoti yathāvuttatiracchānajātichagalakabhāvasaṅkhāto so aññabhāgo vā. Assāti chagalakassa. Atthīti upalabbhati. Tasmāti yasmā aññabhāgassa chagalako hoti, yasmā ca so vā aññabhāgo assa atthi, tasmā. Aññabhāgiyasaṅkhyaṃ labhatīti ettha ‘‘so yvāya’’nti idha so-saddameva ānetvā so aññabhāgiyasaṅkhaṃ labhatīti yojetabbaṃ, ‘‘so’’ti vā pāṭhaseso daṭṭhabbo. Ca-saddo samuccayattho. So pana adhikaraṇasaddato paraṃ daṭṭhabbo, ‘‘adhikaraṇa’’nti ca veditabboti. Tesanti mettiyabhūmajakānaṃ. Imaṃ mayaṃ dabbaṃ mallaputtaṃ nāma karomāti chagalakaṃ ajikāya vippaṭipajjantaṃ disvā ‘‘mayaṃ, āvuso, imaṃ chagalakaṃ dabbaṃ mallaputtaṃ nāma karomā’’ti vadantānaṃ. Nāmakaraṇasaññāyāti nāmakaraṇasaṅkhātāya saññāya. Etthāpi ‘‘yo so’’tiādikaṃ ānetvā tassā nāmakaraṇasaññāya yo so aṭṭhuppattiyaṃ ‘‘dabbo mallaputto nāmā’’ti chagalako vutto, so yasmā ādhāro vatthu adhiṭṭhānanti yojetabbaṃ.
ឥទានិ កថមេតំ វិញ្ញាយតិ ‘‘អធិករណ’’ន្តិ ចេត្ថ អាធារោ វេទិតព្ពោ, ន វិវាទាធិករណាទីសុ អញ្ញតរន្តិ អនុយោគំ សន្ធាយាហ ‘‘តញ្ហិ សន្ធាយា’’តិអាទិ។ តត្ថ តន្តិ តស្សា នាមករណសញ្ញាយ អធិដ្ឋានភូតំ ឆគលកំ បច្ចាមសតិ។ វិវាទាធិករណាទីសុ អញ្ញតរំ សន្ធាយ ន វុត្តន្តិ សម្ពន្ធោ។ តត្ថ ការណំ បុច្ឆតិ ‘‘កស្មា’’តិ។ ការណមាហ ‘‘អសម្ភវតោ’’តិ។ ឥទានិ តមេវ អសម្ភវំ បាកដំ កត្វា ទស្សេតុំ ‘‘ន ហី’’តិអាទិ វុត្តំ។ ន ហិ ឧបាទិយិំសូតិ សម្ពន្ធោ។ ឧបាទិយិំសូតិ គណ្ហិំសុ។ កិំ ចតុន្នំ អធិករណានម្បិ លេសោ អត្ថិ, យេនេវំ វុត្តន្តិ អាហ ‘‘ន ច ចតុន្នំ អធិករណាន’’ន្តិអាទិ។ ឥទានិ តមេវ សមត្ថេតុំ ‘‘ជាតិលេសាទយោ ហី’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ ជាតិយេវ លេសោ ជាតិលេសោ។ អាទិសទ្ទេន នាមលេសាទីនំ គហណំ។ ហោតិ ចេត្ថ –
Idāni kathametaṃ viññāyati ‘‘adhikaraṇa’’nti cettha ādhāro veditabbo, na vivādādhikaraṇādīsu aññataranti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘tañhi sandhāyā’’tiādi. Tattha tanti tassā nāmakaraṇasaññāya adhiṭṭhānabhūtaṃ chagalakaṃ paccāmasati. Vivādādhikaraṇādīsu aññataraṃ sandhāya na vuttanti sambandho. Tattha kāraṇaṃ pucchati ‘‘kasmā’’ti. Kāraṇamāha ‘‘asambhavato’’ti. Idāni tameva asambhavaṃ pākaṭaṃ katvā dassetuṃ ‘‘na hī’’tiādi vuttaṃ. Na hi upādiyiṃsūti sambandho. Upādiyiṃsūti gaṇhiṃsu. Kiṃ catunnaṃ adhikaraṇānampi leso atthi, yenevaṃ vuttanti āha ‘‘na ca catunnaṃ adhikaraṇāna’’ntiādi. Idāni tameva samatthetuṃ ‘‘jātilesādayo hī’’tiādi vuttaṃ. Tattha jātiyeva leso jātileso. Ādisaddena nāmalesādīnaṃ gahaṇaṃ. Hoti cettha –
‘‘លេសា ជាតិនាមគោត្ត-លិង្គាបត្តិវសាបិ ច;
‘‘Lesā jātināmagotta-liṅgāpattivasāpi ca;
បត្តចីវរុបជ្ឈាយា-ចរិយាវាសវសា ទសា’’តិ។
Pattacīvarupajjhāyā-cariyāvāsavasā dasā’’ti.
អាបត្តិលេសោ នាម លហុកំ អាបត្តិំ អាបជ្ជន្តោ ទិដ្ឋោ ហោតិ។ តញ្ចេ បារាជិកេន ចោទេតិ ‘‘អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសី’’តិ, អាបត្តិ វាចាយ វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្សាតិ (បារា. ៣៩៦) ឯវំ អាបត្តិលេសម្បិ បុគ្គលស្មិំយេវ អារោបេត្វា វុត្តត្តា ‘‘បុគ្គលានំយេវ លេសា វុត្តា’’តិ វុត្តំ ។ តញ្ច ‘‘ទព្ពោ មល្លបុត្តោ’’តិ នាមន្តិ មេត្តិយភូមជកេហិ ឆគលកស្ស កតំ តំ ‘‘ទព្ពោ មល្លបុត្តោ’’តិ នាមញ្ច។ ឯវំ អសម្ភវំ ទស្សេត្វា ឥទានិ ឥមិនាវ បសង្គេន ទេសលេសសទ្ទានំ អត្ថំ សំវណ្ណេតុំ ‘‘ឯត្ថ ចា’’តិអាទិមាហ។ ឯត្ថាតិ ឯតេសុ ទ្វីសុ ទេសលេសេសុ។ ទេសោ នាម ជាតិអាទិភេទោ វោហារោ។ តេនាហ ‘‘ជាតិអាទីសូ’’តិអាទិ។ អញ្ញម្បិ វត្ថុន្តិ យស្មិំ វត្ថុស្មិំ បតិដ្ឋិតំ, តំ មុញ្ចិត្វា អញ្ញម្បិ វត្ថុំ។ កថំ សិលិស្សតីតិ អាហ ‘‘វោហារមត្តេនេវា’’តិអាទិ, វោហារមត្តេនេវ, ន តុ អត្ថតោតិ អធិប្បាយោ។ ‘‘ឦសកំ អល្លីយតី’’តិ ឥមិនា ‘‘លេសោ’’តិ លិស អល្លីភាវេតិ ឥមស្ស រូបន្តិ ទស្សេតិ។ កិញ្ចាបិ ទេសលេសានំ វុត្តនយេន ព្យញ្ជនតោ នានាករណំ អត្ថិ, អត្ថតោ បន នត្ថីតិ អាហ ‘‘ជាតិអាទីនំយេវ អញ្ញតរកោដ្ឋាសស្សេតំ អធិវចន’’ន្តិ។
Āpattileso nāma lahukaṃ āpattiṃ āpajjanto diṭṭho hoti. Tañce pārājikena codeti ‘‘assamaṇosi, asakyaputtiyosī’’ti, āpatti vācāya vācāya saṅghādisesassāti (pārā. 396) evaṃ āpattilesampi puggalasmiṃyeva āropetvā vuttattā ‘‘puggalānaṃyeva lesā vuttā’’ti vuttaṃ . Tañca ‘‘dabbo mallaputto’’ti nāmanti mettiyabhūmajakehi chagalakassa kataṃ taṃ ‘‘dabbo mallaputto’’ti nāmañca. Evaṃ asambhavaṃ dassetvā idāni imināva pasaṅgena desalesasaddānaṃ atthaṃ saṃvaṇṇetuṃ ‘‘ettha cā’’tiādimāha. Etthāti etesu dvīsu desalesesu. Deso nāma jātiādibhedo vohāro. Tenāha ‘‘jātiādīsū’’tiādi. Aññampi vatthunti yasmiṃ vatthusmiṃ patiṭṭhitaṃ, taṃ muñcitvā aññampi vatthuṃ. Kathaṃ silissatīti āha ‘‘vohāramattenevā’’tiādi, vohāramatteneva, na tu atthatoti adhippāyo. ‘‘Īsakaṃ allīyatī’’ti iminā ‘‘leso’’ti lisa allībhāveti imassa rūpanti dasseti. Kiñcāpi desalesānaṃ vuttanayena byañjanato nānākaraṇaṃ atthi, atthato pana natthīti āha ‘‘jātiādīnaṃyeva aññatarakoṭṭhāsassetaṃ adhivacana’’nti.
យទិ បន នាមករណសញ្ញាយ អាធារភូតំ ឆគលកំ សន្ធាយ ‘‘អញ្ញភាគិយស្ស អធិករណស្សា’’តិ វុត្តំ, អថ កស្មា បទភាជនេ តំ អវិភជិត្វា ‘‘អញ្ញភាគិយស្ស អធិករណស្សាតិ អាបត្តញ្ញភាគិយំ វា ហោតិ អធិករណញ្ញភាគិយំ វា’’តិអាទិ (បារា. ៣៩៣) វុត្តន្តិ អាហ ‘‘បទភាជនេ បនា’’តិអាទិ។ តន្តិ អាធារសង្ខាតំ អធិករណំ។ អាវិភូតំ បាកដំ។ អត្ថុទ្ធារវសេនាតិ តេន វត្តព្ពអត្ថានំ ឧទ្ធរណវសេន។ ននុ ច ‘‘អត្ថមត្តំ បតិ សទ្ទា អភិនិវិសន្តី’’តិ ន ឯកេន សទ្ទេន អនេកត្ថា អភិធីយន្តីតិ? សច្ចមេតំ សទ្ទវិសេសេ អបេក្ខិតេ, តេសំ តេសំ បន អត្ថានំ អធិករណសទ្ទវចនីយតាសាមញ្ញំ ឧបាទាយ វុច្ចមានោ អយំ វិចារោ អធិករណសទ្ទស្ស អត្ថុទ្ធារោតិ វុត្តោ។ តេនេវាហ ‘‘អធិករណន្តិ វចនសាមញ្ញតោ អត្ថុទ្ធារវសេន បវត្តានិ ចត្តារិ អធិករណានី’’តិ។ អញ្ញភាគិយតាតិ អញ្ញបក្ខិយតា។ តព្ភាគិយតាតិ តប្បក្ខិយតា។ អបាកដា បទភាជនតោ អញ្ញត្រ ទស្សិតដ្ឋានាភាវតោ។ អវសានេ អាបត្តញ្ញភាគិយេន ចោទនញ្ចាតិ ‘‘ភិក្ខុ សង្ឃាទិសេសំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ ទិដ្ឋោ ហោតិ, សង្ឃាទិសេសេ សង្ឃាទិសេសទិដ្ឋិ ហោតិ, តញ្ចេ បារាជិកេន ចោទេតី’’តិអាទិចោទនំ សន្ធាយ វុត្តំ ‘‘អធិករណញ្ញភាគិយ’’ន្តិ។ ឯកមេកញ្ហិ អធិករណំ ឥតរេសំ តិណ្ណំ តិណ្ណំ អញ្ញភាគិយំ អញ្ញបក្ខិយំ អញ្ញកោដ្ឋាសិយំ ហោតិ វត្ថុវិសភាគត្តា។ អាទិសទ្ទេន ‘‘កថំ អធិករណំ អធិករណស្ស អញ្ញភាគិយ’’ន្តិអាទិកោ បទវិភាគោ សង្គហិតោ។
Yadi pana nāmakaraṇasaññāya ādhārabhūtaṃ chagalakaṃ sandhāya ‘‘aññabhāgiyassa adhikaraṇassā’’ti vuttaṃ, atha kasmā padabhājane taṃ avibhajitvā ‘‘aññabhāgiyassa adhikaraṇassāti āpattaññabhāgiyaṃ vā hoti adhikaraṇaññabhāgiyaṃ vā’’tiādi (pārā. 393) vuttanti āha ‘‘padabhājane panā’’tiādi. Tanti ādhārasaṅkhātaṃ adhikaraṇaṃ. Āvibhūtaṃ pākaṭaṃ. Atthuddhāravasenāti tena vattabbaatthānaṃ uddharaṇavasena. Nanu ca ‘‘atthamattaṃ pati saddā abhinivisantī’’ti na ekena saddena anekatthā abhidhīyantīti? Saccametaṃ saddavisese apekkhite, tesaṃ tesaṃ pana atthānaṃ adhikaraṇasaddavacanīyatāsāmaññaṃ upādāya vuccamāno ayaṃ vicāro adhikaraṇasaddassa atthuddhāroti vutto. Tenevāha ‘‘adhikaraṇanti vacanasāmaññato atthuddhāravasena pavattāni cattāri adhikaraṇānī’’ti. Aññabhāgiyatāti aññapakkhiyatā. Tabbhāgiyatāti tappakkhiyatā. Apākaṭā padabhājanato aññatra dassitaṭṭhānābhāvato. Avasāne āpattaññabhāgiyena codanañcāti ‘‘bhikkhu saṅghādisesaṃ ajjhāpajjanto diṭṭho hoti, saṅghādisese saṅghādisesadiṭṭhi hoti, tañce pārājikena codetī’’tiādicodanaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘adhikaraṇaññabhāgiya’’nti. Ekamekañhi adhikaraṇaṃ itaresaṃ tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ aññabhāgiyaṃ aññapakkhiyaṃ aññakoṭṭhāsiyaṃ hoti vatthuvisabhāgattā. Ādisaddena ‘‘kathaṃ adhikaraṇaṃ adhikaraṇassa aññabhāgiya’’ntiādiko padavibhāgo saṅgahito.
កិញ្ចិ ទេសំ លេសមត្តំ ឧបាទាយាតិ ឯត្ថ យំ វត្តព្ពំ, តស្សាបិ អសម្ភវទស្សនប្បសង្គេន ហេដ្ឋា វុត្តត្តា ‘‘សេសា វិនិច្ឆយកថា អដ្ឋមេ វុត្តសទិសាយេវា’’តិ វុត្តំ។ តត្ថ សេសា វិនិច្ឆយកថាតិ ‘‘បារាជិកេនាតិ ភិក្ខុនោ អនុរូបេសុ ឯកូនវិសតិយា អញ្ញតរេនា’’តិអាទិកា (កង្ខា. អដ្ឋ. ទុដ្ឋទោសសិក្ខាបទវណ្ណនា) វិនិច្ឆយកថា។ វុត្តសទិសាយេវាតិ ឯត្ថ ឥមស្មិំ សិក្ខាបទេ យា វត្តព្ពា, តេន សិក្ខាបទេន សាធារណភូតា សា វុត្តសទិសាយេវាតិ អធិប្បេតា, ន អសាធារណភូតា អបុព្ពវណ្ណនាយ អធិប្បេតត្តា។ តេនេវាហ ‘‘អយំ បនា’’តិអាទិ។ បុរិមស្មិំ សិក្ខាបទេបិ តថាសញ្ញិនោ អនាបត្តិកត្តា ‘‘ឥធ ចា’’តិ វុត្តំ។ តថាសញ្ញិនោបីតិ ‘‘បារាជិកំយេវ អយំ អាបន្នោ’’តិ ឯវំសញ្ញិនោបិ។ ឥតិសទ្ទោ អាទិអត្ថោ វា បការត្ថោ វា។ តេន កេនចិ ភិក្ខុនា អញ្ញោ កោចិ ខត្តិយជាតិកោ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ ទិដ្ឋោ ហោតិ, អថ សោ អញ្ញំ អត្តនោ វេរិំ ខត្តិយជាតិកំ ភិក្ខុំ បស្សិត្វា តំ ខត្តិយជាតិលេសំ គហេត្វា ឯវំ ចោទេតិ ‘‘ខត្តិយោ មយា ទិដ្ឋោ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ, ត្វំ ខត្តិយោ បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អថ វា ត្វំ ខោ ខត្តិយោ, ន អញ្ញោ, បារាជិកំ ធម្មំ អជ្ឈាបន្នោសិ, អស្សមណោសិ, អសក្យបុត្តិយោសិ, នត្ថិ តយា សទ្ធិំ ឧបោសថោ វា បវារណា វា សង្ឃកម្មំ វា’’តិ, អាបត្តិ វាចាយ វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស។ ឯត្ថ ច តេសំ ខត្តិយានំ អញ្ញមញ្ញំ អសទិសស្ស តស្ស តស្ស ទីឃាទិនោ វា ទិដ្ឋាទិនោ វា វសេន អញ្ញភាគិយតា, ខត្តិយជាតិបញ្ញត្តិយា អាធារវសេន អធិករណតា ច វេទិតព្ពា។ ឯស នយោ នាមលេសាទីសុបិ។
Kiñci desaṃ lesamattaṃ upādāyāti ettha yaṃ vattabbaṃ, tassāpi asambhavadassanappasaṅgena heṭṭhā vuttattā ‘‘sesā vinicchayakathā aṭṭhame vuttasadisāyevā’’ti vuttaṃ. Tattha sesā vinicchayakathāti ‘‘pārājikenāti bhikkhuno anurūpesu ekūnavisatiyā aññatarenā’’tiādikā (kaṅkhā. aṭṭha. duṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā) vinicchayakathā. Vuttasadisāyevāti ettha imasmiṃ sikkhāpade yā vattabbā, tena sikkhāpadena sādhāraṇabhūtā sā vuttasadisāyevāti adhippetā, na asādhāraṇabhūtā apubbavaṇṇanāya adhippetattā. Tenevāha ‘‘ayaṃ panā’’tiādi. Purimasmiṃ sikkhāpadepi tathāsaññino anāpattikattā ‘‘idha cā’’ti vuttaṃ. Tathāsaññinopīti ‘‘pārājikaṃyeva ayaṃ āpanno’’ti evaṃsaññinopi. Itisaddo ādiattho vā pakārattho vā. Tena kenaci bhikkhunā añño koci khattiyajātiko pārājikaṃ dhammaṃ ajjhāpajjanto diṭṭho hoti, atha so aññaṃ attano veriṃ khattiyajātikaṃ bhikkhuṃ passitvā taṃ khattiyajātilesaṃ gahetvā evaṃ codeti ‘‘khattiyo mayā diṭṭho pārājikaṃ dhammaṃ ajjhāpajjanto, tvaṃ khattiyo pārājikaṃ dhammaṃ ajjhāpannosi, atha vā tvaṃ kho khattiyo, na añño, pārājikaṃ dhammaṃ ajjhāpannosi, assamaṇosi, asakyaputtiyosi, natthi tayā saddhiṃ uposatho vā pavāraṇā vā saṅghakammaṃ vā’’ti, āpatti vācāya vācāya saṅghādisesassa. Ettha ca tesaṃ khattiyānaṃ aññamaññaṃ asadisassa tassa tassa dīghādino vā diṭṭhādino vā vasena aññabhāgiyatā, khattiyajātipaññattiyā ādhāravasena adhikaraṇatā ca veditabbā. Esa nayo nāmalesādīsupi.
អាបត្តិលេសេ បន កេនចិ ភិក្ខុនា កោចិ ភិក្ខុ លហុកំ អាបត្តិំ អាបជ្ជន្តោ ទិដ្ឋោ ហោតិ, សោ ចេតំ ភិក្ខុំ បារាជិកេន ចោទេតិ, អាបត្តិ វាចាយ វាចាយ សង្ឃាទិសេសស្ស។ យទិ ឯវំ កថំ អញ្ញភាគិយំ អធិករណំ ហោតីតិ? យញ្ហិ សោ លហុកំ អាបត្តិំ អាបន្នោ, តំ បារាជិកស្ស អញ្ញភាគិយំ អធិករណំ, តស្ស បន អញ្ញភាគិយស្ស អធិករណស្ស លេសោ នាម។ យោ សោ សព្ពខត្តិយានំ សាធារណោ ខត្តិយភាវោ វិយ សព្ពាបត្តីនំ សាធារណោ អាបត្តិភាវោ។ ឯតេនេវ ឧបាយេន ‘‘កេនចិ ភិក្ខុនា កោចិ ភិក្ខុ សង្ឃាទិសេសំ អជ្ឈាបជ្ជន្តោ ទិដ្ឋោ ហោតី’’តិអាទិកំ វិសេសំ សង្គណ្ហាតិ។
Āpattilese pana kenaci bhikkhunā koci bhikkhu lahukaṃ āpattiṃ āpajjanto diṭṭho hoti, so cetaṃ bhikkhuṃ pārājikena codeti, āpatti vācāya vācāya saṅghādisesassa. Yadi evaṃ kathaṃ aññabhāgiyaṃ adhikaraṇaṃ hotīti? Yañhi so lahukaṃ āpattiṃ āpanno, taṃ pārājikassa aññabhāgiyaṃ adhikaraṇaṃ, tassa pana aññabhāgiyassa adhikaraṇassa leso nāma. Yo so sabbakhattiyānaṃ sādhāraṇo khattiyabhāvo viya sabbāpattīnaṃ sādhāraṇo āpattibhāvo. Eteneva upāyena ‘‘kenaci bhikkhunā koci bhikkhu saṅghādisesaṃ ajjhāpajjanto diṭṭho hotī’’tiādikaṃ visesaṃ saṅgaṇhāti.
អញ្ញភាគិយសិក្ខំ យោ, នេវ សិក្ខតិ យុត្តិតោ;
Aññabhāgiyasikkhaṃ yo, neva sikkhati yuttito;
គច្ឆេ វិនយវិញ្ញូហិ, អញ្ញភាគិយតំវ សោ។ (វជិរ. ដី. បារាជិក ៤០៨);
Gacche vinayaviññūhi, aññabhāgiyataṃva so. (vajira. ṭī. pārājika 408);
អញ្ញភាគិយសិក្ខាបទវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Aññabhāgiyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
