| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अपदान-अट्ठकथा • Apadāna-aṭṭhakathā |
३-७. अञ्ञासिकोण्डञ्ञत्थेरअपदानवण्णना
3-7. Aññāsikoṇḍaññattheraapadānavaṇṇanā
पदुमुत्तरसम्बुद्धन्तिआदिकं आयस्मतो अञ्ञासिकोण्डञ्ञत्थेरस्स अपदानं। अयं किर पुरिमबुद्धेसु कताधिकारो तत्थ तत्थ भवे विवट्टूपनिस्सयानि पुञ्ञानि उपचिनन्तो पदुमुत्तरस्स भगवतो काले हंसवतीनगरे गहपतिमहासालकुले निब्बत्तित्वा विञ्ञुतं पत्वा एकदिवसं सत्थु सन्तिके धम्मं सुणन्तो सत्थारं एकं भिक्खुं अत्तनो सासने पठमं पटिविद्धधम्मरत्तञ्ञूनं अग्गट्ठाने ठपेन्तं दिस्वा सयम्पि तं ठानन्तरं पत्थेन्तो सतसहस्सभिक्खुपरिवारस्स भगवतो सत्ताहं महादानं पवत्तेत्वा पणिधानं अकासि। सत्थापिस्स अनन्तरायतं दिस्वा भाविनिं सम्पत्तिं ब्याकासि। सो यावजीवं पुञ्ञानि करोन्तो सत्थरि परिनिब्बुते चेतिये पतिट्ठापियमाने अन्तोचेतिये रतनघरं कारापेसि, चेतियं परिवारेत्वा सहस्सरतनग्घिकानि च कारेसि।
Padumuttarasambuddhantiādikaṃ āyasmato aññāsikoṇḍaññattherassa apadānaṃ. Ayaṃ kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare gahapatimahāsālakule nibbattitvā viññutaṃ patvā ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ attano sāsane paṭhamaṃ paṭividdhadhammarattaññūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthento satasahassabhikkhuparivārassa bhagavato sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā paṇidhānaṃ akāsi. Satthāpissa anantarāyataṃ disvā bhāviniṃ sampattiṃ byākāsi. So yāvajīvaṃ puññāni karonto satthari parinibbute cetiye patiṭṭhāpiyamāne antocetiye ratanagharaṃ kārāpesi, cetiyaṃ parivāretvā sahassaratanagghikāni ca kāresi.
सो एवं पुञ्ञानि कत्वा ततो चवित्वा देवमनुस्सेसु संसरन्तो विपस्सिस्स भगवतो काले महाकालो नाम कुटुम्बिको हुत्वा अट्ठकरीसमत्ते खेत्ते सालिगब्भं फालेत्वा गहितसालितण्डुलेहि असम्भिन्नखीरपायासं सम्पादेत्वा तत्थ मधुसप्पिसक्करादयो पक्खिपित्वा बुद्धप्पमुखस्स सङ्घस्स अदासि। सालिगब्भं फालेत्वा गहितगहितट्ठानं पुन पूरति। पुथुककाले पुथुकग्गं नाम अदासि। लायने लायनग्गं, वेणिकरणे वेणग्गं, कलापादिकरणे कलापग्गं, खलग्गं, भण्डग्गं, मिनग्गं कोट्ठग्गन्ति एवं एकसस्से नव वारे अग्गदानं अदासि, तम्पि सस्सं अतिरेकतरं सम्पन्नं अहोसि।
So evaṃ puññāni katvā tato cavitvā devamanussesu saṃsaranto vipassissa bhagavato kāle mahākālo nāma kuṭumbiko hutvā aṭṭhakarīsamatte khette sāligabbhaṃ phāletvā gahitasālitaṇḍulehi asambhinnakhīrapāyāsaṃ sampādetvā tattha madhusappisakkarādayo pakkhipitvā buddhappamukhassa saṅghassa adāsi. Sāligabbhaṃ phāletvā gahitagahitaṭṭhānaṃ puna pūrati. Puthukakāle puthukaggaṃ nāma adāsi. Lāyane lāyanaggaṃ, veṇikaraṇe veṇaggaṃ, kalāpādikaraṇe kalāpaggaṃ, khalaggaṃ, bhaṇḍaggaṃ, minaggaṃ koṭṭhagganti evaṃ ekasasse nava vāre aggadānaṃ adāsi, tampi sassaṃ atirekataraṃ sampannaṃ ahosi.
एवं यावजीवं पुञ्ञानि कत्वा ततो चुतो देवलोके निब्बत्तित्वा देवेसु च मनुस्सेसु च संसरन्तो अम्हाकं भगवतो उप्पत्तितो पुरेतरमेव कपिलवत्थुनगरस्स अविदूरे दोणवत्थुनामके ब्राह्मणगामे ब्राह्मणमहासालकुले निब्बत्ति। तस्स कोण्डञ्ञोति गोत्ततो आगतं नामं अहोसि। सो वयप्पत्तो तयो वेदे उग्गहेत्वा लक्खणमन्तेसु च पारं अगमासि। तेन समयेन अम्हाकं बोधिसत्तो तुसितपुरतो चवित्वा कपिलवत्थुपुरे सुद्धोदनमहाराजस्स गेहे निब्बत्ति। तस्स नामग्गहणदिवसे अट्ठुत्तरसतेसु ब्राह्मणेसु उपनीतेसु ये अट्ठ ब्राह्मणा लक्खणपरिग्गहणत्थं महातलं उपनीता। सो तेसु सब्बनवको हुत्वा महापुरिसस्स लक्खणनिप्फत्तिं दिस्वा ‘‘एकंसेन अयं बुद्धो भविस्सती’’ति निट्ठं गन्त्वा महासत्तस्स अभिनिक्खमनं उदिक्खन्तो विचरति।
Evaṃ yāvajīvaṃ puññāni katvā tato cuto devaloke nibbattitvā devesu ca manussesu ca saṃsaranto amhākaṃ bhagavato uppattito puretarameva kapilavatthunagarassa avidūre doṇavatthunāmake brāhmaṇagāme brāhmaṇamahāsālakule nibbatti. Tassa koṇḍaññoti gottato āgataṃ nāmaṃ ahosi. So vayappatto tayo vede uggahetvā lakkhaṇamantesu ca pāraṃ agamāsi. Tena samayena amhākaṃ bodhisatto tusitapurato cavitvā kapilavatthupure suddhodanamahārājassa gehe nibbatti. Tassa nāmaggahaṇadivase aṭṭhuttarasatesu brāhmaṇesu upanītesu ye aṭṭha brāhmaṇā lakkhaṇapariggahaṇatthaṃ mahātalaṃ upanītā. So tesu sabbanavako hutvā mahāpurisassa lakkhaṇanipphattiṃ disvā ‘‘ekaṃsena ayaṃ buddho bhavissatī’’ti niṭṭhaṃ gantvā mahāsattassa abhinikkhamanaṃ udikkhanto vicarati.
बोधिसत्तोपि खो महता परिवारेन वड्ढमानो अनुक्कमेन वुद्धिप्पत्तो ञाणपरिपाकं गन्त्वा एकूनतिंसतिमे वस्से महाभिनिक्खमनं निक्खमन्तो अनोमानदीतीरे पब्बजित्वा अनुक्कमेन उरुवेलं गन्त्वा पधानं पदहि। तदा कोण्डञ्ञो माणवो महासत्तस्स पब्बजितभावं सुत्वा लक्खणपरिग्गाहकब्राह्मणानं पुत्तेहि वप्पमाणवादीहि सद्धिं अत्तपञ्चमो पब्बजित्वा अनुक्कमेन बोधिसत्तस्स सन्तिकं उपसङ्कमित्वा छब्बस्सानि तं उपट्ठहन्तो तस्स ओळारिकाहारपरिभोगेन निब्बिन्नो अपक्कमित्वा इसिपतनं अगमासि। अथ खो बोधिसत्तो ओळारिकाहारपरिभोगेन लद्धकायबलो वेसाखपुण्णमायं बोधिरुक्खमूले अपराजितपल्लङ्के निसिन्नो तिण्णं मारानं मत्थकं मद्दित्वा अभिसम्बुद्धो हुत्वा सत्तसत्ताहं बोधिमण्डेयेव वीतिनामेत्वा पञ्चवग्गियानं ञाणपरिपाकं ञत्वा आसाळ्हीपुण्णमायं इसिपतनं गन्त्वा तेसं धम्मचक्कपवत्तनसुत्तन्तं (महाव॰ १३ आदयो; सं॰ नि॰ ५.१०८१) कथेसि। देसनापरियोसाने कोण्डञ्ञत्थेरो अट्ठारसहि ब्रह्मकोटीहि सद्धिं सोतापत्तिफले पतिट्ठासि। अथ पञ्चमियं पक्खस्स अनत्तलक्खणसुत्तन्तदेसनाय (महाव॰ २० आदयो; सं॰ नि॰ ३.५९) अरहत्तं सच्छाकासि।
Bodhisattopi kho mahatā parivārena vaḍḍhamāno anukkamena vuddhippatto ñāṇaparipākaṃ gantvā ekūnatiṃsatime vasse mahābhinikkhamanaṃ nikkhamanto anomānadītīre pabbajitvā anukkamena uruvelaṃ gantvā padhānaṃ padahi. Tadā koṇḍañño māṇavo mahāsattassa pabbajitabhāvaṃ sutvā lakkhaṇapariggāhakabrāhmaṇānaṃ puttehi vappamāṇavādīhi saddhiṃ attapañcamo pabbajitvā anukkamena bodhisattassa santikaṃ upasaṅkamitvā chabbassāni taṃ upaṭṭhahanto tassa oḷārikāhāraparibhogena nibbinno apakkamitvā isipatanaṃ agamāsi. Atha kho bodhisatto oḷārikāhāraparibhogena laddhakāyabalo vesākhapuṇṇamāyaṃ bodhirukkhamūle aparājitapallaṅke nisinno tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ madditvā abhisambuddho hutvā sattasattāhaṃ bodhimaṇḍeyeva vītināmetvā pañcavaggiyānaṃ ñāṇaparipākaṃ ñatvā āsāḷhīpuṇṇamāyaṃ isipatanaṃ gantvā tesaṃ dhammacakkapavattanasuttantaṃ (mahāva. 13 ādayo; saṃ. ni. 5.1081) kathesi. Desanāpariyosāne koṇḍaññatthero aṭṭhārasahi brahmakoṭīhi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Atha pañcamiyaṃ pakkhassa anattalakkhaṇasuttantadesanāya (mahāva. 20 ādayo; saṃ. ni. 3.59) arahattaṃ sacchākāsi.
५९६. एवं सो अरहत्तं पत्वा ‘‘किं कम्मं कत्वा अहं लोकुत्तरसुखं अधिगतोम्ही’’ति उपधारेन्तो अत्तनो पुब्बकम्मं पच्चक्खतो ञत्वा सोमनस्सवसेन पुब्बचरितापदानं उदानवसेन दस्सेन्तो पदुमुत्तरसम्बुद्धन्तिआदिमाह। तस्सत्थो हेट्ठा वुत्तोयेव। लोकजेट्ठं विनायकन्ति सकलस्स सत्तलोकस्स जेट्ठं पधानन्ति अत्थो। विसेसेन वेनेय्यसत्ते संसारसागरस्स परतीरं अमतमहानिब्बानं नेति सम्पापेतीति विनायको, तं विनायकं। बुद्धभूमिमनुप्पत्तन्ति बुद्धस्स भूमि पतिट्ठानट्ठानन्ति बुद्धभूमि, सब्बञ्ञुतञ्ञाणं, तं अनुप्पत्तो पटिविद्धोति बुद्धभूमिमनुप्पत्तो, तं बुद्धभूमिमनुप्पत्तं, सब्बञ्ञुतप्पत्तं बुद्धभूतन्ति अत्थो। पठमं अद्दसं अहन्ति पठमं वेसाखपुण्णमिया रत्तिया पच्चूससमये बुद्धभूतं पदुमुत्तरसम्बुद्धं अहं अद्दक्खिन्ति अत्थो।
596. Evaṃ so arahattaṃ patvā ‘‘kiṃ kammaṃ katvā ahaṃ lokuttarasukhaṃ adhigatomhī’’ti upadhārento attano pubbakammaṃ paccakkhato ñatvā somanassavasena pubbacaritāpadānaṃ udānavasena dassento padumuttarasambuddhantiādimāha. Tassattho heṭṭhā vuttoyeva. Lokajeṭṭhaṃ vināyakanti sakalassa sattalokassa jeṭṭhaṃ padhānanti attho. Visesena veneyyasatte saṃsārasāgarassa paratīraṃ amatamahānibbānaṃ neti sampāpetīti vināyako, taṃ vināyakaṃ. Buddhabhūmimanuppattanti buddhassa bhūmi patiṭṭhānaṭṭhānanti buddhabhūmi, sabbaññutaññāṇaṃ, taṃ anuppatto paṭividdhoti buddhabhūmimanuppatto, taṃ buddhabhūmimanuppattaṃ, sabbaññutappattaṃ buddhabhūtanti attho. Paṭhamaṃ addasaṃ ahanti paṭhamaṃ vesākhapuṇṇamiyā rattiyā paccūsasamaye buddhabhūtaṃ padumuttarasambuddhaṃ ahaṃ addakkhinti attho.
५९७. यावता बोधिया मूलेति यत्तका बोधिरुक्खसमीपे यक्खा समागता रासिभूता सम्बुद्धं बुद्धभूतं तं बुद्धं पञ्जलीकता दसङ्गुलिसमोधानं अञ्जलिपुटं सिरसि ठपेत्वा वन्दन्ति नमस्सन्तीति सम्बन्धो।
597.Yāvatā bodhiyā mūleti yattakā bodhirukkhasamīpe yakkhā samāgatā rāsibhūtā sambuddhaṃ buddhabhūtaṃ taṃ buddhaṃ pañjalīkatā dasaṅgulisamodhānaṃ añjalipuṭaṃ sirasi ṭhapetvā vandanti namassantīti sambandho.
५९८. सब्बे देवा तुट्ठमनाति बुद्धभूतट्ठानं आगता ते सब्बे देवा तुट्ठचित्ता आकासे सञ्चरन्तीति सम्बन्धो। अन्धकारतमोनुदोति अतिविय अन्धकारं मोहं नुदो खेपनो अयं बुद्धो अनुप्पत्तोति अत्थो।
598.Sabbe devā tuṭṭhamanāti buddhabhūtaṭṭhānaṃ āgatā te sabbe devā tuṭṭhacittā ākāse sañcarantīti sambandho. Andhakāratamonudoti ativiya andhakāraṃ mohaṃ nudo khepano ayaṃ buddho anuppattoti attho.
५९९. तेसं हासपरेतानन्ति हासेहि पीतिसोमनस्सेहि समन्नागतानं तेसं देवानं महानादो महाघोसो अवत्तथ पवत्तति, सम्मासम्बुद्धसासने किलेसे संकिलेसे धम्मे झापयिस्सामाति सम्बन्धो।
599.Tesaṃ hāsaparetānanti hāsehi pītisomanassehi samannāgatānaṃ tesaṃ devānaṃ mahānādo mahāghoso avattatha pavattati, sammāsambuddhasāsane kilese saṃkilese dhamme jhāpayissāmāti sambandho.
६००. देवानं गिरमञ्ञायाति वाचाय थुतिवचनेन सह उदीरितं देवानं सद्दं जानित्वा हट्ठो हट्ठेन चित्तेन सोमनस्ससहगतेन चित्तेन आदिभिक्खं पठमं आहारं बुद्धभूतस्स अहं अदासिन्ति सम्बन्धो।
600.Devānaṃ giramaññāyāti vācāya thutivacanena saha udīritaṃ devānaṃ saddaṃ jānitvā haṭṭho haṭṭhena cittena somanassasahagatena cittena ādibhikkhaṃ paṭhamaṃ āhāraṃ buddhabhūtassa ahaṃ adāsinti sambandho.
६०२. सत्ताहं अभिनिक्खम्माति महाभिनिक्खमनं निक्खमित्वा सत्ताहं पधानं कत्वा सब्बञ्ञुतञ्ञाणपदट्ठानं अरहत्तमग्गञाणसङ्खातं बोधिं अज्झगमं अधिगञ्छिं अहन्ति अत्थो। इदं मे पठमं भत्तन्ति इदं भत्तं सरीरयापनं ब्रह्मचारिस्स उत्तमचारिस्स मे मय्हं इमिना देवपुत्तेन पठमं दिन्नं अहोसीति अत्थो।
602.Sattāhaṃabhinikkhammāti mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā sattāhaṃ padhānaṃ katvā sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānaṃ arahattamaggañāṇasaṅkhātaṃ bodhiṃ ajjhagamaṃ adhigañchiṃ ahanti attho. Idaṃ me paṭhamaṃ bhattanti idaṃ bhattaṃ sarīrayāpanaṃ brahmacārissa uttamacārissa me mayhaṃ iminā devaputtena paṭhamaṃ dinnaṃ ahosīti attho.
६०३. तुसिता हि इधागन्त्वाति तुसितभवनतो इध मनुस्सलोके आगन्त्वा यो देवपुत्तो मे मम भिक्खं उपानयि अदासि, तं देवपुत्तं कित्तयिस्सामि कथेस्सामि पाकटं करिस्सामि। भासतो भासन्तस्स मम वचनं सुणाथाति सम्बन्धो। इतो परं अनुत्तानपदमेव वण्णयिस्साम।
603.Tusitā hi idhāgantvāti tusitabhavanato idha manussaloke āgantvā yo devaputto me mama bhikkhaṃ upānayi adāsi, taṃ devaputtaṃ kittayissāmi kathessāmi pākaṭaṃ karissāmi. Bhāsato bhāsantassa mama vacanaṃ suṇāthāti sambandho. Ito paraṃ anuttānapadameva vaṇṇayissāma.
६०७. तिदसाति तावतिंसभवना। अगाराति अत्तनो उप्पन्नब्राह्मणगेहतो निक्खमित्वा पब्बजित्वा छ संवच्छरानि दुक्करकारिकं करोन्तेन बोधिसत्तेन सह वसिस्सतीति सम्बन्धो।
607.Tidasāti tāvatiṃsabhavanā. Agārāti attano uppannabrāhmaṇagehato nikkhamitvā pabbajitvā cha saṃvaccharāni dukkarakārikaṃ karontena bodhisattena saha vasissatīti sambandho.
६०८. ततो सत्तमके वस्सेति ततो पब्बजितकालतो पट्ठाय सत्तमे संवच्छरे। बुद्धो सच्चं कथेस्सतीति छब्बस्सानि दुक्करकारिकं कत्वा सत्तमसंवच्छरे बुद्धो हुत्वा बाराणसियं इसिपतने मिगदाये धम्मचक्कपवत्तनसुत्तन्तदेसनाय दुक्खसमुदयनिरोधमग्गसच्चसङ्खातं चतुसच्चं कथेस्सतीति अत्थो। कोण्डञ्ञो नाम नामेनाति नामेन गोत्तनामवसेन कोण्डञ्ञो नाम। पठमं सच्छिकाहितीति पञ्चवग्गियानमन्तरे पठमं आदितो एव सोतापत्तिमग्गञाणं सच्छिकाहिति पच्चक्खं करिस्सतीति अत्थो।
608.Tato sattamake vasseti tato pabbajitakālato paṭṭhāya sattame saṃvacchare. Buddho saccaṃ kathessatīti chabbassāni dukkarakārikaṃ katvā sattamasaṃvacchare buddho hutvā bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye dhammacakkapavattanasuttantadesanāya dukkhasamudayanirodhamaggasaccasaṅkhātaṃ catusaccaṃ kathessatīti attho. Koṇḍañño nāma nāmenāti nāmena gottanāmavasena koṇḍañño nāma. Paṭhamaṃ sacchikāhitīti pañcavaggiyānamantare paṭhamaṃ ādito eva sotāpattimaggañāṇaṃ sacchikāhiti paccakkhaṃ karissatīti attho.
६०९. निक्खन्तेनानुपब्बजिन्ति निक्खन्तेन बोधिसत्तेन सह निक्खमित्वा अनुपब्बजिन्ति अत्थो। तथा अनुपब्बजित्वा मया पधानं वीरियं सुकतं सुट्ठु कतं दळ्हं कत्वा कतन्ति अत्थो। किलेसे झापनत्थायाति किलेसे सोसनत्थाय विद्धंसनत्थाय अनगारियं अगारस्स अहितं कसिवणिज्जादिकम्मविरहितं सासनं पब्बजिं पटिपज्जिन्ति अत्थो।
609.Nikkhantenānupabbajinti nikkhantena bodhisattena saha nikkhamitvā anupabbajinti attho. Tathā anupabbajitvā mayā padhānaṃ vīriyaṃ sukataṃ suṭṭhu kataṃ daḷhaṃ katvā katanti attho. Kilese jhāpanatthāyāti kilese sosanatthāya viddhaṃsanatthāya anagāriyaṃ agārassa ahitaṃ kasivaṇijjādikammavirahitaṃ sāsanaṃ pabbajiṃ paṭipajjinti attho.
६१०. अभिगन्त्वान सब्बञ्ञूति सब्बं अतीतानागतपच्चुप्पन्नं वा सङ्खारविकारलक्खणनिब्बानपञ्ञत्तिसङ्खातं ञेय्यं वा जानन्तो देवेहि सह वत्तमाने सत्त लोके बुद्धो मिगारञ्ञं मिगदाय विहारं अभिगन्त्वा उपसङ्कमित्वा मे मया सच्छिकतेन इमिना सोतापत्तिमग्गञाणेन अमतभेरिं अमतमहानिब्बानभेरिं अहरि पहरि दस्सेसीति अत्थो।
610.Abhigantvānasabbaññūti sabbaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ vā saṅkhāravikāralakkhaṇanibbānapaññattisaṅkhātaṃ ñeyyaṃ vā jānanto devehi saha vattamāne satta loke buddho migāraññaṃ migadāya vihāraṃ abhigantvā upasaṅkamitvā me mayā sacchikatena iminā sotāpattimaggañāṇena amatabheriṃ amatamahānibbānabheriṃ ahari pahari dassesīti attho.
६११. सो दानीति सो अहं पठमं सोतापन्नो इदानि अरहत्तमग्गञाणेन अमतं सन्तं वूपसन्तसभावं पदं पज्जितब्बं पापुणितब्बं, अनुत्तरं उत्तरविरहितं निब्बानं पत्तो अधिगतोति अत्थो। सब्बासवे परिञ्ञायाति कामासवादयो सब्बे आसवे परिञ्ञाय पहानपरिञ्ञाय पजहित्वा अनासवो निक्किलेसो विहरामि इरियापथविहारेन वासं कप्पेमि। पटिसम्भिदा चतस्सोत्यादयो गाथायो वुत्तत्थायेव।
611.So dānīti so ahaṃ paṭhamaṃ sotāpanno idāni arahattamaggañāṇena amataṃ santaṃ vūpasantasabhāvaṃ padaṃ pajjitabbaṃ pāpuṇitabbaṃ, anuttaraṃ uttaravirahitaṃ nibbānaṃ patto adhigatoti attho. Sabbāsave pariññāyāti kāmāsavādayo sabbe āsave pariññāya pahānapariññāya pajahitvā anāsavo nikkileso viharāmi iriyāpathavihārena vāsaṃ kappemi. Paṭisambhidā catassotyādayo gāthāyo vuttatthāyeva.
अथ नं सत्था अपरभागे जेतवनमहाविहारे भिक्खुसङ्घमज्झे पञ्ञत्तवरबुद्धासने निसिन्नो पठमं पटिविद्धधम्मभावं दीपेन्तो ‘‘एतदग्गं, भिक्खवे, मम सावकानं भिक्खूनं रत्तञ्ञूनं यदिदं अञ्ञासिकोण्डञ्ञो’’ति (अ॰ नि॰ १.१८८) एतदग्गे ठपेसि। सो द्वीहि अग्गसावकेहि अत्तनि करियमानं परमनिपच्चकारं, गामन्तसेनासने आकिण्णविहारञ्च परिहरितुकामो, विवेकाभिरतिया विहरितुकामो च अत्तनो सन्तिकं उपगतानं गहट्ठपब्बजितानं पटिसन्थारकरणम्पि पपञ्चं मञ्ञमानो सत्थारं आपुच्छित्वा हिमवन्तं पविसित्वा छद्दन्तेहि नागेहि उपट्ठियमानो छद्दन्तदहतीरे द्वादस वस्सानि वसि। एवं तत्थ वसन्तं थेरं एकदिवसं सक्को देवराजा उपसङ्कमित्वा वन्दित्वा ठितो एवमाह ‘‘साधु मे, भन्ते, अय्यो धम्मं देसेतू’’ति। थेरो तस्स चतुसच्चगब्भं तिलक्खणाहतं सुञ्ञतापटिसंयुत्तं नानानयविचित्तं अमतोगधं बुद्धलीलाय धम्मं देसेसि। तं सुत्वा सक्को अत्तनो पसादं पवेदेन्तो –
Atha naṃ satthā aparabhāge jetavanamahāvihāre bhikkhusaṅghamajjhe paññattavarabuddhāsane nisinno paṭhamaṃ paṭividdhadhammabhāvaṃ dīpento ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ rattaññūnaṃ yadidaṃ aññāsikoṇḍañño’’ti (a. ni. 1.188) etadagge ṭhapesi. So dvīhi aggasāvakehi attani kariyamānaṃ paramanipaccakāraṃ, gāmantasenāsane ākiṇṇavihārañca pariharitukāmo, vivekābhiratiyā viharitukāmo ca attano santikaṃ upagatānaṃ gahaṭṭhapabbajitānaṃ paṭisanthārakaraṇampi papañcaṃ maññamāno satthāraṃ āpucchitvā himavantaṃ pavisitvā chaddantehi nāgehi upaṭṭhiyamāno chaddantadahatīre dvādasa vassāni vasi. Evaṃ tattha vasantaṃ theraṃ ekadivasaṃ sakko devarājā upasaṅkamitvā vanditvā ṭhito evamāha ‘‘sādhu me, bhante, ayyo dhammaṃ desetū’’ti. Thero tassa catusaccagabbhaṃ tilakkhaṇāhataṃ suññatāpaṭisaṃyuttaṃ nānānayavicittaṃ amatogadhaṃ buddhalīlāya dhammaṃ desesi. Taṃ sutvā sakko attano pasādaṃ pavedento –
‘‘एस भिय्यो पसीदामि, सुत्वा धम्मं महारसं।
‘‘Esa bhiyyo pasīdāmi, sutvā dhammaṃ mahārasaṃ;
विरागो देसितो धम्मो, अनुपादाय सब्बसो’’ति॥ (थेरगा॰ ६७३) –
Virāgo desito dhammo, anupādāya sabbaso’’ti. (theragā. 673) –
थुतिं अकासि। थेरो छद्दन्तदहतीरे द्वादस वस्सानि वसित्वा उपकट्ठे परिनिब्बाने सत्थारं उपसङ्कमित्वा परिनिब्बानं अनुजानापेत्वा तत्थेव गन्त्वा परिनिब्बायीति।
Thutiṃ akāsi. Thero chaddantadahatīre dvādasa vassāni vasitvā upakaṭṭhe parinibbāne satthāraṃ upasaṅkamitvā parinibbānaṃ anujānāpetvā tattheva gantvā parinibbāyīti.
अञ्ञासिकोण्डञ्ञत्थेरअपदानवण्णना समत्ता।
Aññāsikoṇḍaññattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / अपदानपाळि • Apadānapāḷi / ३-७. अञ्ञासिकोण्डञ्ञत्थेरअपदानं • 3-7. Aññāsikoṇḍaññattheraapadānaṃ
