| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අපදාන-අට්‌ඨකථා • Apadāna-aṭṭhakathā |
3-7. අඤ්‌ඤාසිකොණ්‌ඩඤ්‌ඤත්‌ථෙරඅපදානවණ්‌ණනා
3-7. Aññāsikoṇḍaññattheraapadānavaṇṇanā
පදුමුත්‌තරසම්‌බුද්‌ධන්‌තිආදිකං ආයස්‌මතො අඤ්‌ඤාසිකොණ්‌ඩඤ්‌ඤත්‌ථෙරස්‌ස අපදානං. අයං කිර පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ විවට්‌ටූපනිස්‌සයානි පුඤ්‌ඤානි උපචිනන්‌තො පදුමුත්‌තරස්‌ස භගවතො කාලෙ හංසවතීනගරෙ ගහපතිමහාසාලකුලෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා විඤ්‌ඤුතං පත්‌වා එකදිවසං සත්‌ථු සන්‌තිකෙ ධම්‌මං සුණන්‌තො සත්‌ථාරං එකං භික්‌ඛුං අත්‌තනො සාසනෙ පඨමං පටිවිද්‌ධධම්‌මරත්‌තඤ්‌ඤූනං අග්‌ගට්‌ඨානෙ ඨපෙන්‌තං දිස්‌වා සයම්‌පි තං ඨානන්‌තරං පත්‌ථෙන්‌තො සතසහස්‌සභික්‌ඛුපරිවාරස්‌ස භගවතො සත්‌තාහං මහාදානං පවත්‌තෙත්‌වා පණිධානං අකාසි. සත්‌ථාපිස්‌ස අනන්‌තරායතං දිස්‌වා භාවිනිං සම්‌පත්‌තිං බ්‍යාකාසි. සො යාවජීවං පුඤ්‌ඤානි කරොන්‌තො සත්‌ථරි පරිනිබ්‌බුතෙ චෙතියෙ පතිට්‌ඨාපියමානෙ අන්‌තොචෙතියෙ රතනඝරං කාරාපෙසි, චෙතියං පරිවාරෙත්‌වා සහස්‌සරතනග්‌ඝිකානි ච කාරෙසි.
Padumuttarasambuddhantiādikaṃ āyasmato aññāsikoṇḍaññattherassa apadānaṃ. Ayaṃ kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare gahapatimahāsālakule nibbattitvā viññutaṃ patvā ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ attano sāsane paṭhamaṃ paṭividdhadhammarattaññūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthento satasahassabhikkhuparivārassa bhagavato sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā paṇidhānaṃ akāsi. Satthāpissa anantarāyataṃ disvā bhāviniṃ sampattiṃ byākāsi. So yāvajīvaṃ puññāni karonto satthari parinibbute cetiye patiṭṭhāpiyamāne antocetiye ratanagharaṃ kārāpesi, cetiyaṃ parivāretvā sahassaratanagghikāni ca kāresi.
සො එවං පුඤ්‌ඤානි කත්‌වා තතො චවිත්‌වා දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරන්‌තො විපස්‌සිස්‌ස භගවතො කාලෙ මහාකාලො නාම කුටුම්‌බිකො හුත්‌වා අට්‌ඨකරීසමත්‌තෙ ඛෙත්‌තෙ සාලිගබ්‌භං ඵාලෙත්‌වා ගහිතසාලිතණ්‌ඩුලෙහි අසම්‌භින්‌නඛීරපායාසං සම්‌පාදෙත්‌වා තත්‌ථ මධුසප්‌පිසක්‌කරාදයො පක්‌ඛිපිත්‌වා බුද්‌ධප්‌පමුඛස්‌ස සඞ්‌ඝස්‌ස අදාසි. සාලිගබ්‌භං ඵාලෙත්‌වා ගහිතගහිතට්‌ඨානං පුන පූරති. පුථුකකාලෙ පුථුකග්‌ගං නාම අදාසි. ලායනෙ ලායනග්‌ගං, වෙණිකරණෙ වෙණග්‌ගං, කලාපාදිකරණෙ කලාපග්‌ගං, ඛලග්‌ගං, භණ්‌ඩග්‌ගං, මිනග්‌ගං කොට්‌ඨග්‌ගන්‌ති එවං එකසස්‌සෙ නව වාරෙ අග්‌ගදානං අදාසි, තම්‌පි සස්‌සං අතිරෙකතරං සම්‌පන්‌නං අහොසි.
So evaṃ puññāni katvā tato cavitvā devamanussesu saṃsaranto vipassissa bhagavato kāle mahākālo nāma kuṭumbiko hutvā aṭṭhakarīsamatte khette sāligabbhaṃ phāletvā gahitasālitaṇḍulehi asambhinnakhīrapāyāsaṃ sampādetvā tattha madhusappisakkarādayo pakkhipitvā buddhappamukhassa saṅghassa adāsi. Sāligabbhaṃ phāletvā gahitagahitaṭṭhānaṃ puna pūrati. Puthukakāle puthukaggaṃ nāma adāsi. Lāyane lāyanaggaṃ, veṇikaraṇe veṇaggaṃ, kalāpādikaraṇe kalāpaggaṃ, khalaggaṃ, bhaṇḍaggaṃ, minaggaṃ koṭṭhagganti evaṃ ekasasse nava vāre aggadānaṃ adāsi, tampi sassaṃ atirekataraṃ sampannaṃ ahosi.
එවං යාවජීවං පුඤ්‌ඤානි කත්‌වා තතො චුතො දෙවලොකෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා දෙවෙසු ච මනුස්‌සෙසු ච සංසරන්‌තො අම්‌හාකං භගවතො උප්‌පත්‌තිතො පුරෙතරමෙව කපිලවත්‌ථුනගරස්‌ස අවිදූරෙ දොණවත්‌ථුනාමකෙ බ්‍රාහ්‌මණගාමෙ බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලකුලෙ නිබ්‌බත්‌ති. තස්‌ස කොණ්‌ඩඤ්‌ඤොති ගොත්‌තතො ආගතං නාමං අහොසි. සො වයප්‌පත්‌තො තයො වෙදෙ උග්‌ගහෙත්‌වා ලක්‌ඛණමන්‌තෙසු ච පාරං අගමාසි. තෙන සමයෙන අම්‌හාකං බොධිසත්‌තො තුසිතපුරතො චවිත්‌වා කපිලවත්‌ථුපුරෙ සුද්‌ධොදනමහාරාජස්‌ස ගෙහෙ නිබ්‌බත්‌ති. තස්‌ස නාමග්‌ගහණදිවසෙ අට්‌ඨුත්‌තරසතෙසු බ්‍රාහ්‌මණෙසු උපනීතෙසු යෙ අට්‌ඨ බ්‍රාහ්‌මණා ලක්‌ඛණපරිග්‌ගහණත්‌ථං මහාතලං උපනීතා. සො තෙසු සබ්‌බනවකො හුත්‌වා මහාපුරිසස්‌ස ලක්‌ඛණනිප්‌ඵත්‌තිං දිස්‌වා ‘‘එකංසෙන අයං බුද්‌ධො භවිස්‌සතී’’ති නිට්‌ඨං ගන්‌ත්‌වා මහාසත්‌තස්‌ස අභිනික්‌ඛමනං උදික්‌ඛන්‌තො විචරති.
Evaṃ yāvajīvaṃ puññāni katvā tato cuto devaloke nibbattitvā devesu ca manussesu ca saṃsaranto amhākaṃ bhagavato uppattito puretarameva kapilavatthunagarassa avidūre doṇavatthunāmake brāhmaṇagāme brāhmaṇamahāsālakule nibbatti. Tassa koṇḍaññoti gottato āgataṃ nāmaṃ ahosi. So vayappatto tayo vede uggahetvā lakkhaṇamantesu ca pāraṃ agamāsi. Tena samayena amhākaṃ bodhisatto tusitapurato cavitvā kapilavatthupure suddhodanamahārājassa gehe nibbatti. Tassa nāmaggahaṇadivase aṭṭhuttarasatesu brāhmaṇesu upanītesu ye aṭṭha brāhmaṇā lakkhaṇapariggahaṇatthaṃ mahātalaṃ upanītā. So tesu sabbanavako hutvā mahāpurisassa lakkhaṇanipphattiṃ disvā ‘‘ekaṃsena ayaṃ buddho bhavissatī’’ti niṭṭhaṃ gantvā mahāsattassa abhinikkhamanaṃ udikkhanto vicarati.
බොධිසත්‌තොපි ඛො මහතා පරිවාරෙන වඩ්‌ඪමානො අනුක්‌කමෙන වුද්‌ධිප්‌පත්‌තො ඤාණපරිපාකං ගන්‌ත්‌වා එකූනතිංසතිමෙ වස්‌සෙ මහාභිනික්‌ඛමනං නික්‌ඛමන්‌තො අනොමානදීතීරෙ පබ්‌බජිත්‌වා අනුක්‌කමෙන උරුවෙලං ගන්‌ත්‌වා පධානං පදහි. තදා කොණ්‌ඩඤ්‌ඤො මාණවො මහාසත්‌තස්‌ස පබ්‌බජිතභාවං සුත්‌වා ලක්‌ඛණපරිග්‌ගාහකබ්‍රාහ්‌මණානං පුත්‌තෙහි වප්‌පමාණවාදීහි සද්‌ධිං අත්‌තපඤ්‌චමො පබ්‌බජිත්‌වා අනුක්‌කමෙන බොධිසත්‌තස්‌ස සන්‌තිකං උපසඞ්‌කමිත්‌වා ඡබ්‌බස්‌සානි තං උපට්‌ඨහන්‌තො තස්‌ස ඔළාරිකාහාරපරිභොගෙන නිබ්‌බින්‌නො අපක්‌කමිත්‌වා ඉසිපතනං අගමාසි. අථ ඛො බොධිසත්‌තො ඔළාරිකාහාරපරිභොගෙන ලද්‌ධකායබලො වෙසාඛපුණ්‌ණමායං බොධිරුක්‌ඛමූලෙ අපරාජිතපල්‌ලඞ්‌කෙ නිසින්‌නො තිණ්‌ණං මාරානං මත්‌ථකං මද්‌දිත්‌වා අභිසම්‌බුද්‌ධො හුත්‌වා සත්‌තසත්‌තාහං බොධිමණ්‌ඩෙයෙව වීතිනාමෙත්‌වා පඤ්‌චවග්‌ගියානං ඤාණපරිපාකං ඤත්‌වා ආසාළ්‌හීපුණ්‌ණමායං ඉසිපතනං ගන්‌ත්‌වා තෙසං ධම්‌මචක්‌කපවත්‌තනසුත්‌තන්‌තං (මහාව. 13 ආදයො; සං. නි. 5.1081) කථෙසි. දෙසනාපරියොසානෙ කොණ්‌ඩඤ්‌ඤත්‌ථෙරො අට්‌ඨාරසහි බ්‍රහ්‌මකොටීහි සද්‌ධිං සොතාපත්‌තිඵලෙ පතිට්‌ඨාසි. අථ පඤ්‌චමියං පක්‌ඛස්‌ස අනත්‌තලක්‌ඛණසුත්‌තන්‌තදෙසනාය (මහාව. 20 ආදයො; සං. නි. 3.59) අරහත්‌තං සච්‌ඡාකාසි.
Bodhisattopi kho mahatā parivārena vaḍḍhamāno anukkamena vuddhippatto ñāṇaparipākaṃ gantvā ekūnatiṃsatime vasse mahābhinikkhamanaṃ nikkhamanto anomānadītīre pabbajitvā anukkamena uruvelaṃ gantvā padhānaṃ padahi. Tadā koṇḍañño māṇavo mahāsattassa pabbajitabhāvaṃ sutvā lakkhaṇapariggāhakabrāhmaṇānaṃ puttehi vappamāṇavādīhi saddhiṃ attapañcamo pabbajitvā anukkamena bodhisattassa santikaṃ upasaṅkamitvā chabbassāni taṃ upaṭṭhahanto tassa oḷārikāhāraparibhogena nibbinno apakkamitvā isipatanaṃ agamāsi. Atha kho bodhisatto oḷārikāhāraparibhogena laddhakāyabalo vesākhapuṇṇamāyaṃ bodhirukkhamūle aparājitapallaṅke nisinno tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ madditvā abhisambuddho hutvā sattasattāhaṃ bodhimaṇḍeyeva vītināmetvā pañcavaggiyānaṃ ñāṇaparipākaṃ ñatvā āsāḷhīpuṇṇamāyaṃ isipatanaṃ gantvā tesaṃ dhammacakkapavattanasuttantaṃ (mahāva. 13 ādayo; saṃ. ni. 5.1081) kathesi. Desanāpariyosāne koṇḍaññatthero aṭṭhārasahi brahmakoṭīhi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Atha pañcamiyaṃ pakkhassa anattalakkhaṇasuttantadesanāya (mahāva. 20 ādayo; saṃ. ni. 3.59) arahattaṃ sacchākāsi.
596. එවං සො අරහත්‌තං පත්‌වා ‘‘කිං කම්‌මං කත්‌වා අහං ලොකුත්‌තරසුඛං අධිගතොම්‌හී’’ති උපධාරෙන්‌තො අත්‌තනො පුබ්‌බකම්‌මං පච්‌චක්‌ඛතො ඤත්‌වා සොමනස්‌සවසෙන පුබ්‌බචරිතාපදානං උදානවසෙන දස්‌සෙන්‌තො පදුමුත්‌තරසම්‌බුද්‌ධන්‌තිආදිමාහ. තස්‌සත්‌ථො හෙට්‌ඨා වුත්‌තොයෙව. ලොකජෙට්‌ඨං විනායකන්‌ති සකලස්‌ස සත්‌තලොකස්‌ස ජෙට්‌ඨං පධානන්‌ති අත්‌ථො. විසෙසෙන වෙනෙය්‍යසත්‌තෙ සංසාරසාගරස්‌ස පරතීරං අමතමහානිබ්‌බානං නෙති සම්‌පාපෙතීති විනායකො, තං විනායකං. බුද්‌ධභූමිමනුප්‌පත්‌තන්‌ති බුද්‌ධස්‌ස භූමි පතිට්‌ඨානට්‌ඨානන්‌ති බුද්‌ධභූමි, සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණං, තං අනුප්‌පත්‌තො පටිවිද්‌ධොති බුද්‌ධභූමිමනුප්‌පත්‌තො, තං බුද්‌ධභූමිමනුප්‌පත්‌තං, සබ්‌බඤ්‌ඤුතප්‌පත්‌තං බුද්‌ධභූතන්‌ති අත්‌ථො. පඨමං අද්‌දසං අහන්‌ති පඨමං වෙසාඛපුණ්‌ණමියා රත්‌තියා පච්‌චූසසමයෙ බුද්‌ධභූතං පදුමුත්‌තරසම්‌බුද්‌ධං අහං අද්‌දක්‌ඛින්‌ති අත්‌ථො.
596. Evaṃ so arahattaṃ patvā ‘‘kiṃ kammaṃ katvā ahaṃ lokuttarasukhaṃ adhigatomhī’’ti upadhārento attano pubbakammaṃ paccakkhato ñatvā somanassavasena pubbacaritāpadānaṃ udānavasena dassento padumuttarasambuddhantiādimāha. Tassattho heṭṭhā vuttoyeva. Lokajeṭṭhaṃ vināyakanti sakalassa sattalokassa jeṭṭhaṃ padhānanti attho. Visesena veneyyasatte saṃsārasāgarassa paratīraṃ amatamahānibbānaṃ neti sampāpetīti vināyako, taṃ vināyakaṃ. Buddhabhūmimanuppattanti buddhassa bhūmi patiṭṭhānaṭṭhānanti buddhabhūmi, sabbaññutaññāṇaṃ, taṃ anuppatto paṭividdhoti buddhabhūmimanuppatto, taṃ buddhabhūmimanuppattaṃ, sabbaññutappattaṃ buddhabhūtanti attho. Paṭhamaṃ addasaṃ ahanti paṭhamaṃ vesākhapuṇṇamiyā rattiyā paccūsasamaye buddhabhūtaṃ padumuttarasambuddhaṃ ahaṃ addakkhinti attho.
597. යාවතා බොධියා මූලෙති යත්‌තකා බොධිරුක්‌ඛසමීපෙ යක්‌ඛා සමාගතා රාසිභූතා සම්‌බුද්‌ධං බුද්‌ධභූතං තං බුද්‌ධං පඤ්‌ජලීකතා දසඞ්‌ගුලිසමොධානං අඤ්‌ජලිපුටං සිරසි ඨපෙත්‌වා වන්‌දන්‌ති නමස්‌සන්‌තීති සම්‌බන්‌ධො.
597.Yāvatā bodhiyā mūleti yattakā bodhirukkhasamīpe yakkhā samāgatā rāsibhūtā sambuddhaṃ buddhabhūtaṃ taṃ buddhaṃ pañjalīkatā dasaṅgulisamodhānaṃ añjalipuṭaṃ sirasi ṭhapetvā vandanti namassantīti sambandho.
598. සබ්‌බෙ දෙවා තුට්‌ඨමනාති බුද්‌ධභූතට්‌ඨානං ආගතා තෙ සබ්‌බෙ දෙවා තුට්‌ඨචිත්‌තා ආකාසෙ සඤ්‌චරන්‌තීති සම්‌බන්‌ධො. අන්‌ධකාරතමොනුදොති අතිවිය අන්‌ධකාරං මොහං නුදො ඛෙපනො අයං බුද්‌ධො අනුප්‌පත්‌තොති අත්‌ථො.
598.Sabbe devā tuṭṭhamanāti buddhabhūtaṭṭhānaṃ āgatā te sabbe devā tuṭṭhacittā ākāse sañcarantīti sambandho. Andhakāratamonudoti ativiya andhakāraṃ mohaṃ nudo khepano ayaṃ buddho anuppattoti attho.
599. තෙසං හාසපරෙතානන්‌ති හාසෙහි පීතිසොමනස්‌සෙහි සමන්‌නාගතානං තෙසං දෙවානං මහානාදො මහාඝොසො අවත්‌තථ පවත්‌තති, සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධසාසනෙ කිලෙසෙ සංකිලෙසෙ ධම්‌මෙ ඣාපයිස්‌සාමාති සම්‌බන්‌ධො.
599.Tesaṃ hāsaparetānanti hāsehi pītisomanassehi samannāgatānaṃ tesaṃ devānaṃ mahānādo mahāghoso avattatha pavattati, sammāsambuddhasāsane kilese saṃkilese dhamme jhāpayissāmāti sambandho.
600. දෙවානං ගිරමඤ්‌ඤායාති වාචාය ථුතිවචනෙන සහ උදීරිතං දෙවානං සද්‌දං ජානිත්‌වා හට්‌ඨො හට්‌ඨෙන චිත්‌තෙන සොමනස්‌සසහගතෙන චිත්‌තෙන ආදිභික්‌ඛං පඨමං ආහාරං බුද්‌ධභූතස්‌ස අහං අදාසින්‌ති සම්‌බන්‌ධො.
600.Devānaṃ giramaññāyāti vācāya thutivacanena saha udīritaṃ devānaṃ saddaṃ jānitvā haṭṭho haṭṭhena cittena somanassasahagatena cittena ādibhikkhaṃ paṭhamaṃ āhāraṃ buddhabhūtassa ahaṃ adāsinti sambandho.
602. සත්‌තාහං අභිනික්‌ඛම්‌මාති මහාභිනික්‌ඛමනං නික්‌ඛමිත්‌වා සත්‌තාහං පධානං කත්‌වා සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණපදට්‌ඨානං අරහත්‌තමග්‌ගඤාණසඞ්‌ඛාතං බොධිං අජ්‌ඣගමං අධිගඤ්‌ඡිං අහන්‌ති අත්‌ථො. ඉදං මෙ පඨමං භත්‌තන්‌ති ඉදං භත්‌තං සරීරයාපනං බ්‍රහ්‌මචාරිස්‌ස උත්‌තමචාරිස්‌ස මෙ මය්‌හං ඉමිනා දෙවපුත්‌තෙන පඨමං දින්‌නං අහොසීති අත්‌ථො.
602.Sattāhaṃabhinikkhammāti mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā sattāhaṃ padhānaṃ katvā sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānaṃ arahattamaggañāṇasaṅkhātaṃ bodhiṃ ajjhagamaṃ adhigañchiṃ ahanti attho. Idaṃ me paṭhamaṃ bhattanti idaṃ bhattaṃ sarīrayāpanaṃ brahmacārissa uttamacārissa me mayhaṃ iminā devaputtena paṭhamaṃ dinnaṃ ahosīti attho.
603. තුසිතා හි ඉධාගන්‌ත්‌වාති තුසිතභවනතො ඉධ මනුස්‌සලොකෙ ආගන්‌ත්‌වා යො දෙවපුත්‌තො මෙ මම භික්‌ඛං උපානයි අදාසි, තං දෙවපුත්‌තං කිත්‌තයිස්‌සාමි කථෙස්‌සාමි පාකටං කරිස්‌සාමි. භාසතො භාසන්‌තස්‌ස මම වචනං සුණාථාති සම්‌බන්‌ධො. ඉතො පරං අනුත්‌තානපදමෙව වණ්‌ණයිස්‌සාම.
603.Tusitā hi idhāgantvāti tusitabhavanato idha manussaloke āgantvā yo devaputto me mama bhikkhaṃ upānayi adāsi, taṃ devaputtaṃ kittayissāmi kathessāmi pākaṭaṃ karissāmi. Bhāsato bhāsantassa mama vacanaṃ suṇāthāti sambandho. Ito paraṃ anuttānapadameva vaṇṇayissāma.
607. තිදසාති තාවතිංසභවනා. අගාරාති අත්‌තනො උප්‌පන්‌නබ්‍රාහ්‌මණගෙහතො නික්‌ඛමිත්‌වා පබ්‌බජිත්‌වා ඡ සංවච්‌ඡරානි දුක්‌කරකාරිකං කරොන්‌තෙන බොධිසත්‌තෙන සහ වසිස්‌සතීති සම්‌බන්‌ධො.
607.Tidasāti tāvatiṃsabhavanā. Agārāti attano uppannabrāhmaṇagehato nikkhamitvā pabbajitvā cha saṃvaccharāni dukkarakārikaṃ karontena bodhisattena saha vasissatīti sambandho.
608. තතො සත්‌තමකෙ වස්‌සෙති තතො පබ්‌බජිතකාලතො පට්‌ඨාය සත්‌තමෙ සංවච්‌ඡරෙ. බුද්‌ධො සච්‌චං කථෙස්‌සතීති ඡබ්‌බස්‌සානි දුක්‌කරකාරිකං කත්‌වා සත්‌තමසංවච්‌ඡරෙ බුද්‌ධො හුත්‌වා බාරාණසියං ඉසිපතනෙ මිගදායෙ ධම්‌මචක්‌කපවත්‌තනසුත්‌තන්‌තදෙසනාය දුක්‌ඛසමුදයනිරොධමග්‌ගසච්‌චසඞ්‌ඛාතං චතුසච්‌චං කථෙස්‌සතීති අත්‌ථො. කොණ්‌ඩඤ්‌ඤො නාම නාමෙනාති නාමෙන ගොත්‌තනාමවසෙන කොණ්‌ඩඤ්‌ඤො නාම. පඨමං සච්‌ඡිකාහිතීති පඤ්‌චවග්‌ගියානමන්‌තරෙ පඨමං ආදිතො එව සොතාපත්‌තිමග්‌ගඤාණං සච්‌ඡිකාහිති පච්‌චක්‌ඛං කරිස්‌සතීති අත්‌ථො.
608.Tato sattamake vasseti tato pabbajitakālato paṭṭhāya sattame saṃvacchare. Buddho saccaṃ kathessatīti chabbassāni dukkarakārikaṃ katvā sattamasaṃvacchare buddho hutvā bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye dhammacakkapavattanasuttantadesanāya dukkhasamudayanirodhamaggasaccasaṅkhātaṃ catusaccaṃ kathessatīti attho. Koṇḍañño nāma nāmenāti nāmena gottanāmavasena koṇḍañño nāma. Paṭhamaṃ sacchikāhitīti pañcavaggiyānamantare paṭhamaṃ ādito eva sotāpattimaggañāṇaṃ sacchikāhiti paccakkhaṃ karissatīti attho.
609. නික්‌ඛන්‌තෙනානුපබ්‌බජින්‌ති නික්‌ඛන්‌තෙන බොධිසත්‌තෙන සහ නික්‌ඛමිත්‌වා අනුපබ්‌බජින්‌ති අත්‌ථො. තථා අනුපබ්‌බජිත්‌වා මයා පධානං වීරියං සුකතං සුට්‌ඨු කතං දළ්‌හං කත්‌වා කතන්‌ති අත්‌ථො. කිලෙසෙ ඣාපනත්‌ථායාති කිලෙසෙ සොසනත්‌ථාය විද්‌ධංසනත්‌ථාය අනගාරියං අගාරස්‌ස අහිතං කසිවණිජ්‌ජාදිකම්‌මවිරහිතං සාසනං පබ්‌බජිං පටිපජ්‌ජින්‌ති අත්‌ථො.
609.Nikkhantenānupabbajinti nikkhantena bodhisattena saha nikkhamitvā anupabbajinti attho. Tathā anupabbajitvā mayā padhānaṃ vīriyaṃ sukataṃ suṭṭhu kataṃ daḷhaṃ katvā katanti attho. Kilese jhāpanatthāyāti kilese sosanatthāya viddhaṃsanatthāya anagāriyaṃ agārassa ahitaṃ kasivaṇijjādikammavirahitaṃ sāsanaṃ pabbajiṃ paṭipajjinti attho.
610. අභිගන්‌ත්‌වාන සබ්‌බඤ්‌ඤූති සබ්‌බං අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නං වා සඞ්‌ඛාරවිකාරලක්‌ඛණනිබ්‌බානපඤ්‌ඤත්‌තිසඞ්‌ඛාතං ඤෙය්‍යං වා ජානන්‌තො දෙවෙහි සහ වත්‌තමානෙ සත්‌ත ලොකෙ බුද්‌ධො මිගාරඤ්‌ඤං මිගදාය විහාරං අභිගන්‌ත්‌වා උපසඞ්‌කමිත්‌වා මෙ මයා සච්‌ඡිකතෙන ඉමිනා සොතාපත්‌තිමග්‌ගඤාණෙන අමතභෙරිං අමතමහානිබ්‌බානභෙරිං අහරි පහරි දස්‌සෙසීති අත්‌ථො.
610.Abhigantvānasabbaññūti sabbaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ vā saṅkhāravikāralakkhaṇanibbānapaññattisaṅkhātaṃ ñeyyaṃ vā jānanto devehi saha vattamāne satta loke buddho migāraññaṃ migadāya vihāraṃ abhigantvā upasaṅkamitvā me mayā sacchikatena iminā sotāpattimaggañāṇena amatabheriṃ amatamahānibbānabheriṃ ahari pahari dassesīti attho.
611. සො දානීති සො අහං පඨමං සොතාපන්‌නො ඉදානි අරහත්‌තමග්‌ගඤාණෙන අමතං සන්‌තං වූපසන්‌තසභාවං පදං පජ්‌ජිතබ්‌බං පාපුණිතබ්‌බං, අනුත්‌තරං උත්‌තරවිරහිතං නිබ්‌බානං පත්‌තො අධිගතොති අත්‌ථො. සබ්‌බාසවෙ පරිඤ්‌ඤායාති කාමාසවාදයො සබ්‌බෙ ආසවෙ පරිඤ්‌ඤාය පහානපරිඤ්‌ඤාය පජහිත්‌වා අනාසවො නික්‌කිලෙසො විහරාමි ඉරියාපථවිහාරෙන වාසං කප්‌පෙමි. පටිසම්‌භිදා චතස්‌සොත්‍යාදයො ගාථායො වුත්‌තත්‌ථායෙව.
611.So dānīti so ahaṃ paṭhamaṃ sotāpanno idāni arahattamaggañāṇena amataṃ santaṃ vūpasantasabhāvaṃ padaṃ pajjitabbaṃ pāpuṇitabbaṃ, anuttaraṃ uttaravirahitaṃ nibbānaṃ patto adhigatoti attho. Sabbāsave pariññāyāti kāmāsavādayo sabbe āsave pariññāya pahānapariññāya pajahitvā anāsavo nikkileso viharāmi iriyāpathavihārena vāsaṃ kappemi. Paṭisambhidā catassotyādayo gāthāyo vuttatthāyeva.
අථ නං සත්‌ථා අපරභාගෙ ජෙතවනමහාවිහාරෙ භික්‌ඛුසඞ්‌ඝමජ්‌ඣෙ පඤ්‌ඤත්‌තවරබුද්‌ධාසනෙ නිසින්‌නො පඨමං පටිවිද්‌ධධම්‌මභාවං දීපෙන්‌තො ‘‘එතදග්‌ගං, භික්‌ඛවෙ, මම සාවකානං භික්‌ඛූනං රත්‌තඤ්‌ඤූනං යදිදං අඤ්‌ඤාසිකොණ්‌ඩඤ්‌ඤො’’ති (අ. නි. 1.188) එතදග්‌ගෙ ඨපෙසි. සො ද්‌වීහි අග්‌ගසාවකෙහි අත්‌තනි කරියමානං පරමනිපච්‌චකාරං, ගාමන්‌තසෙනාසනෙ ආකිණ්‌ණවිහාරඤ්‌ච පරිහරිතුකාමො, විවෙකාභිරතියා විහරිතුකාමො ච අත්‌තනො සන්‌තිකං උපගතානං ගහට්‌ඨපබ්‌බජිතානං පටිසන්‌ථාරකරණම්‌පි පපඤ්‌චං මඤ්‌ඤමානො සත්‌ථාරං ආපුච්‌ඡිත්‌වා හිමවන්‌තං පවිසිත්‌වා ඡද්‌දන්‌තෙහි නාගෙහි උපට්‌ඨියමානො ඡද්‌දන්‌තදහතීරෙ ද්‌වාදස වස්‌සානි වසි. එවං තත්‌ථ වසන්‌තං ථෙරං එකදිවසං සක්‌කො දෙවරාජා උපසඞ්‌කමිත්‌වා වන්‌දිත්‌වා ඨිතො එවමාහ ‘‘සාධු මෙ, භන්‌තෙ, අය්‍යො ධම්‌මං දෙසෙතූ’’ති. ථෙරො තස්‌ස චතුසච්‌චගබ්‌භං තිලක්‌ඛණාහතං සුඤ්‌ඤතාපටිසංයුත්‌තං නානානයවිචිත්‌තං අමතොගධං බුද්‌ධලීලාය ධම්‌මං දෙසෙසි. තං සුත්‌වා සක්‌කො අත්‌තනො පසාදං පවෙදෙන්‌තො –
Atha naṃ satthā aparabhāge jetavanamahāvihāre bhikkhusaṅghamajjhe paññattavarabuddhāsane nisinno paṭhamaṃ paṭividdhadhammabhāvaṃ dīpento ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ rattaññūnaṃ yadidaṃ aññāsikoṇḍañño’’ti (a. ni. 1.188) etadagge ṭhapesi. So dvīhi aggasāvakehi attani kariyamānaṃ paramanipaccakāraṃ, gāmantasenāsane ākiṇṇavihārañca pariharitukāmo, vivekābhiratiyā viharitukāmo ca attano santikaṃ upagatānaṃ gahaṭṭhapabbajitānaṃ paṭisanthārakaraṇampi papañcaṃ maññamāno satthāraṃ āpucchitvā himavantaṃ pavisitvā chaddantehi nāgehi upaṭṭhiyamāno chaddantadahatīre dvādasa vassāni vasi. Evaṃ tattha vasantaṃ theraṃ ekadivasaṃ sakko devarājā upasaṅkamitvā vanditvā ṭhito evamāha ‘‘sādhu me, bhante, ayyo dhammaṃ desetū’’ti. Thero tassa catusaccagabbhaṃ tilakkhaṇāhataṃ suññatāpaṭisaṃyuttaṃ nānānayavicittaṃ amatogadhaṃ buddhalīlāya dhammaṃ desesi. Taṃ sutvā sakko attano pasādaṃ pavedento –
‘‘එස භිය්‍යො පසීදාමි, සුත්‌වා ධම්‌මං මහාරසං;
‘‘Esa bhiyyo pasīdāmi, sutvā dhammaṃ mahārasaṃ;
විරාගො දෙසිතො ධම්‌මො, අනුපාදාය සබ්‌බසො’’ති. (ථෙරගා. 673) –
Virāgo desito dhammo, anupādāya sabbaso’’ti. (theragā. 673) –
ථුතිං අකාසි. ථෙරො ඡද්‌දන්‌තදහතීරෙ ද්‌වාදස වස්‌සානි වසිත්‌වා උපකට්‌ඨෙ පරිනිබ්‌බානෙ සත්‌ථාරං උපසඞ්‌කමිත්‌වා පරිනිබ්‌බානං අනුජානාපෙත්‌වා තත්‌ථෙව ගන්‌ත්‌වා පරිනිබ්‌බායීති.
Thutiṃ akāsi. Thero chaddantadahatīre dvādasa vassāni vasitvā upakaṭṭhe parinibbāne satthāraṃ upasaṅkamitvā parinibbānaṃ anujānāpetvā tattheva gantvā parinibbāyīti.
අඤ්‌ඤාසිකොණ්‌ඩඤ්‌ඤත්‌ථෙරඅපදානවණ්‌ණනා සමත්‌තා.
Aññāsikoṇḍaññattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / අපදානපාළි • Apadānapāḷi / 3-7. අඤ්‌ඤාසිකොණ්‌ඩඤ්‌ඤත්‌ථෙරඅපදානං • 3-7. Aññāsikoṇḍaññattheraapadānaṃ
