Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ၁၅. သောဠသကနိပာတော

    15. Soḷasakanipāto

    ၁. အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ

    1. Aññāsikoṇḍaññattheragāthāvaṇṇanā

    သောဠသကနိပာတေ ဧသ ဘိယ္ယောတိအာဒိကာ အာယသ္မတော အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္ဝာ ဧကဒိဝသံ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ အတ္တနော သာသနေ ပဌမံ ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မရတ္တညူနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသ္ဝာ သယမ္ပိ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေန္တော သတသဟသ္သဘိက္ခုပရိဝာရသ္သ သတ္ထုနော သတ္တာဟံ မဟာဒာနံ ပဝတ္တေတ္ဝာ ပဏိဓာနံ အကာသိ။ သတ္ထာပိသ္သ အနန္တရာယတံ ဒိသ္ဝာ ဘာဝိနိံ သမ္ပတ္တိံ ဗ္ယာကာသိ။ သော ယာဝဇီဝံ ပုညာနိ ကတ္ဝာ သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ စေတိယေ ပတိဋ္ဌာပိယမာနေ အန္တောစေတိယေ ရတနဃရံ ကာရေသိ, စေတိယံ ပရိဝာရေတ္ဝာ သဟသ္သရတနဂ္ဃိယာနိ စ ကာရေသိ။

    Soḷasakanipāte esa bhiyyotiādikā āyasmato aññāsikoṇḍaññattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare gahapatimahāsālakule nibbattitvā viññutaṃ patvā ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ attano sāsane paṭhamaṃ paṭividdhadhammarattaññūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthento satasahassabhikkhuparivārassa satthuno sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā paṇidhānaṃ akāsi. Satthāpissa anantarāyataṃ disvā bhāviniṃ sampattiṃ byākāsi. So yāvajīvaṃ puññāni katvā satthari parinibbute cetiye patiṭṭhāpiyamāne antocetiye ratanagharaṃ kāresi, cetiyaṃ parivāretvā sahassaratanagghiyāni ca kāresi.

    သော ဧဝံ ပုညာနိ ကတ္ဝာ, တတော စဝိတ္ဝာ, ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဝိပသ္သိသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ မဟာကာလော နာမ ကုဋုမ္ဗိကော ဟုတ္ဝာ အဋ္ဌကရီသမတ္တေ ခေတ္တေ သာလိဂဗ္ဘံ ဖာလေတ္ဝာ, ဂဟိတသာလိတဏ္ဍုလေဟိ အသမ္ဘိန္နခီရပာယာသံ သမ္ပာဒေတ္ဝာ, တတ္ထ မဓုသပ္ပိသက္ကရာဒယော ပက္ခိပိတ္ဝာ, ဗုဒ္ဓပ္ပမုခသ္သ သင္ဃသ္သ အဒာသိ။ သာလိဂဗ္ဘံ ဖာလေတ္ဝာ ဂဟိတဂဟိတဋ္ဌာနံ ပုန ပူရတိ, ပုထုကကာလေ ပုထုကဂ္ဂံ နာမ အဒာသိ။ လာယနေ လာယနဂ္ဂံ, ဝေဏိကရဏေ ဝေဏဂ္ဂံ, ကလာပာဒိကရဏေ ကလာပဂ္ဂံ, ခလဂ္ဂံ, ဘဏ္ဍဂ္ဂံ, မိနဂ္ဂံ, ကောဋ္ဌဂ္ဂန္တိ; ဧဝံ ဧကသသ္သေ နဝ ဝာရေ အဂ္ဂဒာနံ နာမ အဒာသိ။ တမ္ပိ သသ္သံ အတိရေကတရံ သမ္ပန္နံ အဟောသိ။

    So evaṃ puññāni katvā, tato cavitvā, devamanussesu saṃsaranto vipassissa bhagavato kāle mahākālo nāma kuṭumbiko hutvā aṭṭhakarīsamatte khette sāligabbhaṃ phāletvā, gahitasālitaṇḍulehi asambhinnakhīrapāyāsaṃ sampādetvā, tattha madhusappisakkarādayo pakkhipitvā, buddhappamukhassa saṅghassa adāsi. Sāligabbhaṃ phāletvā gahitagahitaṭṭhānaṃ puna pūrati, puthukakāle puthukaggaṃ nāma adāsi. Lāyane lāyanaggaṃ, veṇikaraṇe veṇaggaṃ, kalāpādikaraṇe kalāpaggaṃ, khalaggaṃ, bhaṇḍaggaṃ, minaggaṃ, koṭṭhagganti; evaṃ ekasasse nava vāre aggadānaṃ nāma adāsi. Tampi sassaṃ atirekataraṃ sampannaṃ ahosi.

    ဧဝံ ယာဝဇီဝံ ပုညာနိ ကတ္ဝာ, တတော စုတော ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဒေဝေသု စ မနုသ္သေသု စ သံသရန္တော, အမ္ဟာကံ ဘဂဝတော ဥပ္ပတ္တိတော ပုရေတရမေဝ ကပိလဝတ္ထုနဂရသ္သ အဝိဒူရေ ဒောဏဝတ္ထုနာမကေ ဗ္ရာဟ္မဏဂာမေ ဗ္ရာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တသ္သ ကောဏ္ဍညောတိ ဂောတ္တတော အာဂတံ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဟေတ္ဝာ လက္ခဏမန္တေသု စ ပာရံ အဂမာသိ။ တေန သမယေန အမ္ဟာကံ ဗောဓိသတ္တော တုသိတပုရတော စဝိတ္ဝာ ကပိလဝတ္ထုပုရေ သုဒ္ဓောဒနမဟာရာဇသ္သ ဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တသ္သ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ အဋ္ဌုတ္တရသတေသု ဗ္ရာဟ္မဏေသု ဥပနီတေသု ယေ အဋ္ဌ ဗ္ရာဟ္မဏာ လက္ခဏပရိဂ္ဂဟဏတ္ထံ မဟာတလံ ဥပနီတာ။ သော တေသု သဗ္ဗနဝကော ဟုတ္ဝာ, မဟာပုရိသသ္သ လက္ခဏနိပ္ဖတ္တိံ ဒိသ္ဝာ, ‘‘ဧကံသေန အယံ ဗုဒ္ဓော ဘဝိသ္သတီ’’တိ နိဋ္ဌံ ဂန္တ္ဝာ မဟာသတ္တသ္သ အဘိနိက္ခမနံ ဥဒိက္ခန္တော ဝိစရတိ။

    Evaṃ yāvajīvaṃ puññāni katvā, tato cuto devaloke nibbattitvā devesu ca manussesu ca saṃsaranto, amhākaṃ bhagavato uppattito puretarameva kapilavatthunagarassa avidūre doṇavatthunāmake brāhmaṇagāme brāhmaṇamahāsālakule nibbatti. Tassa koṇḍaññoti gottato āgataṃ nāmaṃ ahosi. So vayappatto tayo vede uggahetvā lakkhaṇamantesu ca pāraṃ agamāsi. Tena samayena amhākaṃ bodhisatto tusitapurato cavitvā kapilavatthupure suddhodanamahārājassa gehe nibbatti. Tassa nāmaggahaṇadivase aṭṭhuttarasatesu brāhmaṇesu upanītesu ye aṭṭha brāhmaṇā lakkhaṇapariggahaṇatthaṃ mahātalaṃ upanītā. So tesu sabbanavako hutvā, mahāpurisassa lakkhaṇanipphattiṃ disvā, ‘‘ekaṃsena ayaṃ buddho bhavissatī’’ti niṭṭhaṃ gantvā mahāsattassa abhinikkhamanaṃ udikkhanto vicarati.

    ဗောဓိသတ္တောပိ ခော မဟတာ ပရိဝာရေန ဝဍ္ဎမာနော အနုက္ကမေန ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော ဉာဏပရိပာကံ ဂန္တ္ဝာ ဧကူနတိံသတိမေ ဝသ္သေ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမန္တော အနောမာနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အနုက္ကမေန ဥရုဝေလံ ဂန္တ္ဝာ ပဓာနံ ပဒဟိ။ တဒာ ကောဏ္ဍညော မာဏဝော မဟာသတ္တသ္သ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ သုတ္ဝာ, လက္ခဏပရိဂ္ဂာဟကဗ္ရာဟ္မဏာနံ ပုတ္တေဟိ ဝပ္ပမာဏဝာဒီဟိ သဒ္ဓိံ အတ္တပဉ္စမော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ, အနုက္ကမေန ဗောဓိသတ္တသ္သ သန္တိကံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ, ဆဗ္ဗသ္သာနိ တံ ဥပဋ္ဌဟန္တော တသ္သ ဩဠာရိကာဟာရပရိဘောဂေန နိဗ္ဗိန္နော အပက္ကမိတ္ဝာ ဣသိပတနံ အဂမာသိ။ အထ ခော ဗောဓိသတ္တော ဩဠာရိကာဟာရပရိဘောဂေန လဒ္ဓကာယဗလော ဝေသာခပုဏ္ဏမာယံ ဗောဓိရုက္ခမူလေ အပရာဇိတပလ္လင္ကေ နိသိန္နော တိဏ္ဏံ မာရာနံ မတ္ထကံ မဒ္ဒိတ္ဝာ, အဘိသမ္ဗုဒ္ဓော ဟုတ္ဝာ, သတ္တသတ္တာဟံ ဗောဓိမဏ္ဍေယေဝ ဝီတိနာမေတ္ဝာ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ ဉာဏပရိပာကံ ဉတ္ဝာ, အာသာဠ္ဟီပုဏ္ဏမာယံ ဣသိပတနံ ဂန္တ္ဝာ, တေသံ ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ္တန္တံ (မဟာဝ. ၁၃ အာဒယော; သံ. နိ. ၅.၁၀၈၁) ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ကောဏ္ဍညတ္ထေရော အဋ္ဌာရသဟိ ဗ္ရဟ္မကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ အထ ပဉ္စမိယံ ပက္ခသ္သ အနတ္တလက္ခဏသုတ္တန္တဒေသနာယ (မဟာဝ. ၂၀; သံ. နိ. ၃.၅၉) အရဟတ္တံ သစ္ဆာကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၁.၅၉၆-၆၁၂) –

    Bodhisattopi kho mahatā parivārena vaḍḍhamāno anukkamena vuddhippatto ñāṇaparipākaṃ gantvā ekūnatiṃsatime vasse mahābhinikkhamanaṃ nikkhamanto anomānadītīre pabbajitvā anukkamena uruvelaṃ gantvā padhānaṃ padahi. Tadā koṇḍañño māṇavo mahāsattassa pabbajitabhāvaṃ sutvā, lakkhaṇapariggāhakabrāhmaṇānaṃ puttehi vappamāṇavādīhi saddhiṃ attapañcamo pabbajitvā, anukkamena bodhisattassa santikaṃ upasaṅkamitvā, chabbassāni taṃ upaṭṭhahanto tassa oḷārikāhāraparibhogena nibbinno apakkamitvā isipatanaṃ agamāsi. Atha kho bodhisatto oḷārikāhāraparibhogena laddhakāyabalo vesākhapuṇṇamāyaṃ bodhirukkhamūle aparājitapallaṅke nisinno tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ madditvā, abhisambuddho hutvā, sattasattāhaṃ bodhimaṇḍeyeva vītināmetvā, pañcavaggiyānaṃ ñāṇaparipākaṃ ñatvā, āsāḷhīpuṇṇamāyaṃ isipatanaṃ gantvā, tesaṃ dhammacakkapavattanasuttantaṃ (mahāva. 13 ādayo; saṃ. ni. 5.1081) desesi. Desanāpariyosāne koṇḍaññatthero aṭṭhārasahi brahmakoṭīhi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhāsi. Atha pañcamiyaṃ pakkhassa anattalakkhaṇasuttantadesanāya (mahāva. 20; saṃ. ni. 3.59) arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.1.596-612) –

    ‘‘ပဒုမုတ္တရသမ္ဗုဒ္ဓံ၊ လောကဇေဋ္ဌံ ဝိနာယကံ။

    ‘‘Padumuttarasambuddhaṃ, lokajeṭṭhaṃ vināyakaṃ;

    ဗုဒ္ဓဘူမိမနုပ္ပတ္တံ၊ ပဌမံ အဒ္ဒသံ အဟံ။

    Buddhabhūmimanuppattaṃ, paṭhamaṃ addasaṃ ahaṃ.

    ‘‘ယာဝတာ ဗောဓိယာ မူလေ၊ ယက္ခာ သဗ္ဗေ သမာဂတာ။

    ‘‘Yāvatā bodhiyā mūle, yakkhā sabbe samāgatā;

    သမ္ဗုဒ္ဓံ ပရိဝာရေတ္ဝာ၊ ဝန္ဒန္တိ ပဉ္ဇလီကတာ။

    Sambuddhaṃ parivāretvā, vandanti pañjalīkatā.

    ‘‘သဗ္ဗေ ဒေဝာ တုဋ္ဌမနာ၊ အာကာသေ သဉ္စရန္တိ တေ။

    ‘‘Sabbe devā tuṭṭhamanā, ākāse sañcaranti te;

    ဗုဒ္ဓော အယံ အနုပ္ပတ္တော၊ အန္ဓကာရတမောနုဒော။

    Buddho ayaṃ anuppatto, andhakāratamonudo.

    ‘‘တေသံ ဟာသပရေတာနံ၊ မဟာနာဒော အဝတ္တထ။

    ‘‘Tesaṃ hāsaparetānaṃ, mahānādo avattatha;

    ကိလေသေ ဈာပယိသ္သာမ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနေ။

    Kilese jhāpayissāma, sammāsambuddhasāsane.

    ‘‘ဒေဝာနံ ဂိရမညာယ၊ ဝာစာသဘိမုဒီရိဟံ။

    ‘‘Devānaṃ giramaññāya, vācāsabhimudīrihaṃ;

    ဟဋ္ဌော ဟဋ္ဌေန စိတ္တေန၊ အာဒိဘိက္ခမဒာသဟံ။

    Haṭṭho haṭṭhena cittena, ādibhikkhamadāsahaṃ.

    ‘‘မမ သင္ကပ္ပမညာယ၊ သတ္ထာ လောကေ အနုတ္တရော။

    ‘‘Mama saṅkappamaññāya, satthā loke anuttaro;

    ဒေဝသင္ဃေ နိသီဒိတ္ဝာ၊ ဣမာ ဂာထာ အဘာသထ။

    Devasaṅghe nisīditvā, imā gāthā abhāsatha.

    ‘‘သတ္တာဟံ အဘိနိက္ခမ္မ၊ ဗောဓိံ အဇ္ဈဂမံ အဟံ။

    ‘‘Sattāhaṃ abhinikkhamma, bodhiṃ ajjhagamaṃ ahaṃ;

    ဣဒံ မေ ပဌမံ ဘတ္တံ၊ ဗ္ရဟ္မစာရိသ္သ ယာပနံ။

    Idaṃ me paṭhamaṃ bhattaṃ, brahmacārissa yāpanaṃ.

    ‘‘တုသိတာ ဟိ ဣဓာဂန္တ္ဝာ၊ ယော မေ ဘိက္ခံ ဥပာနယိ။

    ‘‘Tusitā hi idhāgantvā, yo me bhikkhaṃ upānayi;

    တမဟံ ကိတ္တယိသ္သာမိ၊ သုဏောထ မမ ဘာသတော။

    Tamahaṃ kittayissāmi, suṇotha mama bhāsato.

    ‘‘တိံသကပ္ပသဟသ္သာနိ၊ ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိသ္သတိ။

    ‘‘Tiṃsakappasahassāni, devarajjaṃ karissati;

    သဗ္ဗေ ဒေဝေ အဘိဘောတ္ဝာ၊ တိဒိဝံ အာဝသိသ္သတိ။

    Sabbe deve abhibhotvā, tidivaṃ āvasissati.

    ‘‘ဒေဝလောကာ စဝိတ္ဝာန၊ မနုသ္သတ္တံ ဂမိသ္သတိ။

    ‘‘Devalokā cavitvāna, manussattaṃ gamissati;

    သဟသ္သဓာ စက္ကဝတ္တီ၊ တတ္ထ ရဇ္ဇံ ကရိသ္သတိ။

    Sahassadhā cakkavattī, tattha rajjaṃ karissati.

    ‘‘ကပ္ပသတသဟသ္သမ္ဟိ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝော။

    ‘‘Kappasatasahassamhi, okkākakulasambhavo;

    ဂောတမော နာမ ဂောတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိသ္သတိ။

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ‘‘တိဒသာ သော စဝိတ္ဝာန၊ မနုသ္သတ္တံ ဂမိသ္သတိ။

    ‘‘Tidasā so cavitvāna, manussattaṃ gamissati;

    အဂာရာ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာန၊ ဆဗ္ဗသ္သာနိ ဝသိသ္သတိ။

    Agārā pabbajitvāna, chabbassāni vasissati.

    ‘‘တတော သတ္တမကေ ဝသ္သေ၊ ဗုဒ္ဓော သစ္စံ ကထေသ္သတိ။

    ‘‘Tato sattamake vasse, buddho saccaṃ kathessati;

    ကောဏ္ဍညော နာမ နာမေန၊ ပဌမံ သစ္ဆိကာဟိတိ။

    Koṇḍañño nāma nāmena, paṭhamaṃ sacchikāhiti.

    ‘‘နိက္ခန္တေနာနုပဗ္ဗဇိံ၊ ပဓာနံ သုကတံ မယာ။

    ‘‘Nikkhantenānupabbajiṃ, padhānaṃ sukataṃ mayā;

    ကိလေသေ ဈာပနတ္ထာယ၊ ပဗ္ဗဇိံ၊ အနဂာရိယံ။

    Kilese jhāpanatthāya, pabbajiṃ, anagāriyaṃ.

    ‘‘အဘိဂန္တ္ဝာန သဗ္ဗညူ၊ ဗုဒ္ဓော လောကေ သဒေဝကေ။

    ‘‘Abhigantvāna sabbaññū, buddho loke sadevake;

    ဣသိနာမေ မိဂာရညေ၊ အမတဘေရိမာဟနိ။

    Isināme migāraññe, amatabherimāhani.

    ‘‘သော ဒာနိ ပတ္တော အမတံ၊ သန္တိပဒမနုတ္တရံ။

    ‘‘So dāni patto amataṃ, santipadamanuttaraṃ;

    သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ၊ ဝိဟရာမိ အနာသဝော။

    Sabbāsave pariññāya, viharāmi anāsavo.

    ‘‘ပဋိသမ္ဘိဒာ စတသ္သော။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။

    ‘‘Paṭisambhidā catasso…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    အထ နံ သတ္ထာ အပရဘာဂေ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ ဘိက္ခုသင္ဃမဇ္ဈေ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓာသနေ နိသိန္နော ပဌမံ ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မဘာဝံ ဒီပေန္တော, ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ရတ္တညူနံ ယဒိဒံ အညာသိကောဏ္ဍညော’’တိ (အ. နိ. ၁.၁၈၈) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။ သော ဒ္ဝီဟိ အဂ္ဂသာဝကေဟိ အတ္တနိ ကရီယမာနံ ပရမနိပစ္စကာရံ ဂာမန္တသေနာသနေ အာကိဏ္ဏဝိဟာရဉ္စ ပရိဟရိတုကာမော, ဝိဝေကာဘိရတိယာ ဝိဟရိတုကာမော စ အတ္တနော သန္တိကံ ဥပဂတာနံ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာနံ ပဋိသန္ထာရကရဏမ္ပိ ပပဉ္စံ မညမာနော သတ္ထာရံ အာပုစ္ဆိတ္ဝာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတ္ဝာ ဆဒ္ဒန္တေဟိ နာဂေဟိ ဥပဋ္ဌိယမာနော ဆဒ္ဒန္တဒဟတီရေ ဒ္ဝာဒသ ဝသ္သာနိ ဝသိ။ ဧဝံ တတ္ထ ဝသန္တံ ထေရံ ဧကဒိဝသံ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဌိတော ဧဝမာဟ – ‘‘သာဓု မေ, ဘန္တေ, အယ္ယော ဓမ္မံ ဒေသေတူ’’တိ။ ထေရော တသ္သ စတုသစ္စဂဗ္ဘံ တိလက္ခဏာဟတံ သုညတပဋိသံယုတ္တံ နာနာနယဝိစိတ္တံ အမတောဂဓံ ဗုဒ္ဓလီလာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တံ သုတ္ဝာ သက္ကော အတ္တနော ပသာဒံ ပဝေဒေန္တော –

    Atha naṃ satthā aparabhāge jetavanamahāvihāre bhikkhusaṅghamajjhe paññattavarabuddhāsane nisinno paṭhamaṃ paṭividdhadhammabhāvaṃ dīpento, ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ rattaññūnaṃ yadidaṃ aññāsikoṇḍañño’’ti (a. ni. 1.188) etadagge ṭhapesi. So dvīhi aggasāvakehi attani karīyamānaṃ paramanipaccakāraṃ gāmantasenāsane ākiṇṇavihārañca pariharitukāmo, vivekābhiratiyā viharitukāmo ca attano santikaṃ upagatānaṃ gahaṭṭhapabbajitānaṃ paṭisanthārakaraṇampi papañcaṃ maññamāno satthāraṃ āpucchitvā himavantaṃ pavisitvā chaddantehi nāgehi upaṭṭhiyamāno chaddantadahatīre dvādasa vassāni vasi. Evaṃ tattha vasantaṃ theraṃ ekadivasaṃ sakko devarājā upasaṅkamitvā vanditvā ṭhito evamāha – ‘‘sādhu me, bhante, ayyo dhammaṃ desetū’’ti. Thero tassa catusaccagabbhaṃ tilakkhaṇāhataṃ suññatapaṭisaṃyuttaṃ nānānayavicittaṃ amatogadhaṃ buddhalīlāya dhammaṃ desesi. Taṃ sutvā sakko attano pasādaṃ pavedento –

    ၆၇၃.

    673.

    ‘‘ဧသ ဘိယ္ယော ပသီဒာမိ၊ သုတ္ဝာ ဓမ္မံ မဟာရသံ။

    ‘‘Esa bhiyyo pasīdāmi, sutvā dhammaṃ mahārasaṃ;

    ဝိရာဂော ဒေသိတော ဓမ္မော၊ အနုပာဒာယ သဗ္ဗသော’’တိ။ – ပဌမံ ဂာထမာဟ။

    Virāgo desito dhammo, anupādāya sabbaso’’ti. – paṭhamaṃ gāthamāha;

    တတ္ထ ဧသ ဘိယ္ယော ပသီဒာမိ, သုတ္ဝာ ဓမ္မံ မဟာရသန္တိ ယဒိပိ အနေကဝာရံ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ တတ္ထ အဘိပ္ပသန္နော။ ဣဒာနိ ပန တုမ္ဟေဟိ ကထိတံ နာနာနယဝိစိတ္တတာယ အသေစနကတာယ စ မဟာရသံ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ ဧသော အဟံ တတော ဘိယ္ယော ပသီဒာမိ။ ဝိရာဂော ဒေသိတော ဓမ္မော, အနုပာဒာယ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗသံကိလေသတော သဗ္ဗသင္ခာရတော စ ဝိရဇ္ဇနတော ဝိရာဂဇနနတော ဝိရာဂော။ တတော ဧဝ ရူပာဒီသု ကဉ္စိ ဓမ္မံ အနုပာဒာယ အဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဝိမုတ္တိသာဓနဝသေန ပဝတ္တတ္တာ သဗ္ဗသော အနုပာဒာယ ဒေသိတော။

    Tattha esa bhiyyo pasīdāmi, sutvā dhammaṃ mahārasanti yadipi anekavāraṃ satthu santike dhammaṃ sutvā tattha abhippasanno. Idāni pana tumhehi kathitaṃ nānānayavicittatāya asecanakatāya ca mahārasaṃ dhammaṃ sutvā eso ahaṃ tato bhiyyo pasīdāmi. Virāgo desito dhammo, anupādāya sabbasoti sabbasaṃkilesato sabbasaṅkhārato ca virajjanato virāgajananato virāgo. Tato eva rūpādīsu kañci dhammaṃ anupādāya aggahetvā vimuttisādhanavasena pavattattā sabbaso anupādāya desito.

    ဧဝံ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ထေရသ္သ ဒေသနံ ထောမေတ္ဝာ ထေရံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ အထေကဒိဝသံ ထေရော မိစ္ဆာဝိတက္ကေဟိ အဘိဘုယ္ယမာနာနံ ဧကစ္စာနံ ပုထုဇ္ဇနာနံ စိတ္တာစာရံ ဒိသ္ဝာ တပ္ပဋိပက္ခဘူတဉ္စသ္သ အနုက္ကမံ အနုသ္သရိတ္ဝာ, အတ္တနော စ သဗ္ဗသော တတော ဝိနိဝတ္တိတမာနသတံ အာဝဇ္ဇေတ္ဝာ တဒတ္ထံ ဒီပေတ္ဝာ –

    Evaṃ sakko devarājā therassa desanaṃ thometvā theraṃ abhivādetvā sakaṭṭhānameva gato. Athekadivasaṃ thero micchāvitakkehi abhibhuyyamānānaṃ ekaccānaṃ puthujjanānaṃ cittācāraṃ disvā tappaṭipakkhabhūtañcassa anukkamaṃ anussaritvā, attano ca sabbaso tato vinivattitamānasataṃ āvajjetvā tadatthaṃ dīpetvā –

    ၆၇၄.

    674.

    ‘‘ဗဟူနိ လောကေ စိတ္ရာနိ၊ အသ္မိံ ပထဝိမဏ္ဍလေ။

    ‘‘Bahūni loke citrāni, asmiṃ pathavimaṇḍale;

    မထေန္တိ မညေ သင္ကပ္ပံ၊ သုဘံ ရာဂူပသံဟိတံ။

    Mathenti maññe saṅkappaṃ, subhaṃ rāgūpasaṃhitaṃ.

    ၆၇၅.

    675.

    ‘‘ရဇမုဟတဉ္စ ဝာတေန၊ ယထာ မေဃောပသမ္မယေ။

    ‘‘Rajamuhatañca vātena, yathā meghopasammaye;

    ဧဝံ သမ္မန္တိ သင္ကပ္ပာ၊ ယဒာ ပညာယ ပသ္သတီ’’တိ။ – ဒ္ဝေ ဂာထာ အဘာသိ။

    Evaṃ sammanti saṅkappā, yadā paññāya passatī’’ti. – dve gāthā abhāsi;

    တတ္ထ ဗဟူနိ လောကေ စိတ္ရာနီတိ ရူပာဒိဝသေန တတ္ထာပိ နီလပီတာဒိဝသေန ဣတ္ထိပုရိသာဒိဝသေန စ အနေကာနိ လောကေ စိတ္တဝိစိတ္တာနိ အာရမ္မဏဇာတာနိ။ အသ္မိံ ပထဝိမဏ္ဍလေတိ ပစ္စက္ခဘူတံ မနုသ္သလောကံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ မထေန္တိ မညေ သင္ကပ္ပန္တိ တဇ္ဇံ ပုရိသဝာယာမသဟိတံ အရဏိသဟိတံ ဝိယ အဂ္ဂိံ အယောနိသောမနသိကာရာဘိသင္ခာတာနိ မိစ္ဆာသင္ကပ္ပာနိ မထေန္တိ မညေ မထေန္တာနိ ဝိယ တိဋ္ဌန္တိ။ ကီဒိသံ? သုဘံ ရာဂူပသံဟိတံ, ကာမဝိတက္ကန္တိ အတ္ထော။ သော ဟိ သုဘာကာရဂ္ဂဟဏေန ‘‘သုဘော’’တိ ဝောဟရီယတိ။

    Tattha bahūni loke citrānīti rūpādivasena tatthāpi nīlapītādivasena itthipurisādivasena ca anekāni loke cittavicittāni ārammaṇajātāni. Asmiṃ pathavimaṇḍaleti paccakkhabhūtaṃ manussalokaṃ sandhāya vadati. Mathenti maññe saṅkappanti tajjaṃ purisavāyāmasahitaṃ araṇisahitaṃ viya aggiṃ ayonisomanasikārābhisaṅkhātāni micchāsaṅkappāni mathenti maññe mathentāni viya tiṭṭhanti. Kīdisaṃ? Subhaṃ rāgūpasaṃhitaṃ, kāmavitakkanti attho. So hi subhākāraggahaṇena ‘‘subho’’ti voharīyati.

    ရဇမုဟတဉ္စ ဝာတေနာတိ -ဣတိ နိပာတမတ္တံ။ ယထာ ဂိမ္ဟာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ ဝာတေန ဦဟတံ ဥဋ္ဌိတံ ရဇံ မဟာမေဃော ဝသ္သန္တော ဥပသမ္မယေ, ဝူပသမေယ္ယ။ ဧဝံ သမ္မန္တိ သင္ကပ္ပာ, ယဒာ ပညာယ ပသ္သတီတိ ယဒာ အရိယသာဝကော တာနိ လောကစိတ္ရာနိ သမုဒယတော, အသ္သာဒတော, အာဒီနဝတော, နိသ္သရဏတော စ ယထာဘူတံ ပညာယ ပသ္သတိ, အထ ယထာ တံ ရဇံ ဥဟတံ မေဃေန, ဧဝံ သမ္မန္တိ ပညာယ သဗ္ဗေပိ မိစ္ဆာသင္ကပ္ပာ။ န ဟိ ဥပ္ပန္နာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ မိစ္ဆာသင္ကပ္ပာ ပတိဋ္ဌံ လဘန္တိ။ ယထာ ပန ပညာယ ပသ္သတိ, တံ ဒသ္သေန္တော –

    Rajamuhatañcavātenāti ca-iti nipātamattaṃ. Yathā gimhānaṃ pacchime māse vātena ūhataṃ uṭṭhitaṃ rajaṃ mahāmegho vassanto upasammaye, vūpasameyya. Evaṃ sammanti saṅkappā, yadā paññāya passatīti yadā ariyasāvako tāni lokacitrāni samudayato, assādato, ādīnavato, nissaraṇato ca yathābhūtaṃ paññāya passati, atha yathā taṃ rajaṃ uhataṃ meghena, evaṃ sammanti paññāya sabbepi micchāsaṅkappā. Na hi uppannāya sammādiṭṭhiyā micchāsaṅkappā patiṭṭhaṃ labhanti. Yathā pana paññāya passati, taṃ dassento –

    ၆၇၆.

    676.

    ‘‘သဗ္ဗေ သင္ခာရာ အနိစ္စာတိ၊ ယဒာ ပညာယ ပသ္သတိ။

    ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccāti, yadā paññāya passati;

    အထ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဒုက္ခေ၊ ဧသ မဂ္ဂော ဝိသုဒ္ဓိယာ။

    Atha nibbindati dukkhe, esa maggo visuddhiyā.

    ၆၇၇.

    677.

    ‘‘သဗ္ဗေ သင္ခာရာ ဒုက္ခာတိ။ပေ.။ ဧသ မဂ္ဂော ဝိသုဒ္ဓိယာ။

    ‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhāti…pe… esa maggo visuddhiyā.

    ၆၇၈.

    678.

    ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာတိ၊ ယဒာ ပညာယ ပသ္သတိ။

    ‘‘Sabbe dhammā anattāti, yadā paññāya passati;

    အထ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဒုက္ခေ၊ ဧသ မဂ္ဂော ဝိသုဒ္ဓိယာ’’တိ။ –

    Atha nibbindati dukkhe, esa maggo visuddhiyā’’ti. –

    တိသ္သော ဂာထာ အဘာသိ။

    Tisso gāthā abhāsi.

    တတ္ထ သဗ္ဗေ သင္ခာရာတိ ဆဠာရမ္မဏသင္ဂဟာ သဗ္ဗေ တေဘူမကာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ။ အနိစ္စာတိ ‘‘အာဒိမဇ္ဈအန္တဝန္တတော, အနိစ္စန္တိကတော, တာဝကာလိကတော, တတ္ထ တတ္ထ ဘိဇ္ဇနတော န နိစ္စာ’’တိ ယဒာ ဝိပသ္သနာပညာယ ပသ္သတိ။ အထ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဒုက္ခေတိ အထ ဣမသ္မိံ ဝဋ္ဋဒုက္ခေ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, နိဗ္ဗိန္ဒန္တော ဒုက္ခပရိဇာနနာဒိဝိဓိနာ သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ဧသ မဂ္ဂော ဝိသုဒ္ဓိယာတိ ဧသ ယထာဝုတ္တော ဝိပသ္သနာဝိဓိ ဉာဏဒသ္သနဝိသုဒ္ဓိယာ, အစ္စန္တဝိသုဒ္ဓိယာ စ မဂ္ဂော အဓိဂမုပာယော။

    Tattha sabbe saṅkhārāti chaḷārammaṇasaṅgahā sabbe tebhūmakā pañcakkhandhā. Aniccāti ‘‘ādimajjhaantavantato, aniccantikato, tāvakālikato, tattha tattha bhijjanato na niccā’’ti yadā vipassanāpaññāya passati. Atha nibbindati dukkheti atha imasmiṃ vaṭṭadukkhe nibbindati, nibbindanto dukkhaparijānanādividhinā saccāni paṭivijjhati. Esa maggo visuddhiyāti esa yathāvutto vipassanāvidhi ñāṇadassanavisuddhiyā, accantavisuddhiyā ca maggo adhigamupāyo.

    ဒုက္ခာတိ သပ္ပဋိဘယတော, ဥဒယဗ္ဗယသမ္ပဋိပီဠနတော, ဒုက္ခမတော, သုခပဋိက္ခေပတော စ ဒုက္ခာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

    Dukkhāti sappaṭibhayato, udayabbayasampaṭipīḷanato, dukkhamato, sukhapaṭikkhepato ca dukkhā. Sesaṃ vuttanayameva.

    သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာတိ သဗ္ဗေပိ စတုဘူမကာ ဓမ္မာ အနတ္တာ။ ဣဓ ပန တေဘူမကဓမ္မာဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။ တေ ဟိ အသာရတော, အဝသဝတ္တနတော, သုညတော, အတ္တပဋိက္ခေပတော စ အနတ္တာတိ ဝိပသ္သိတဗ္ဗာ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

    Sabbe dhammā anattāti sabbepi catubhūmakā dhammā anattā. Idha pana tebhūmakadhammāva gahetabbā. Te hi asārato, avasavattanato, suññato, attapaṭikkhepato ca anattāti vipassitabbā. Sesaṃ purimasadisameva.

    ဧဝံ ဝိပသ္သနာဝိဓိံ ဒသ္သေတ္ဝာ တေန ဝိဓိနာ ကတကိစ္စံ အတ္တာနံ အညံ ဝိယ ကတ္ဝာ ဒသ္သေန္တော –

    Evaṃ vipassanāvidhiṃ dassetvā tena vidhinā katakiccaṃ attānaṃ aññaṃ viya katvā dassento –

    ၆၇၉.

    679.

    ‘‘ဗုဒ္ဓာနုဗုဒ္ဓော ယော ထေရော၊ ကောဏ္ဍညော တိဗ္ဗနိက္ကမော။

    ‘‘Buddhānubuddho yo thero, koṇḍañño tibbanikkamo;

    ပဟီနဇာတိမရဏော၊ ဗ္ရဟ္မစရိယသ္သ ကေဝလီ။

    Pahīnajātimaraṇo, brahmacariyassa kevalī.

    ၆၈၀.

    680.

    ‘‘ဩဃပာသော ဒဠ္ဟခိလော၊ ပဗ္ဗတော ဒုပ္ပဒာလယော။

    ‘‘Oghapāso daḷhakhilo, pabbato duppadālayo;

    ဆေတ္ဝာ ခိလဉ္စ ပာသဉ္စ၊ သေလံ ဘေတ္ဝာန ဒုဗ္ဘိဒံ။

    Chetvā khilañca pāsañca, selaṃ bhetvāna dubbhidaṃ;

    တိဏ္ဏော ပာရင္ဂတော ဈာယီ၊ မုတ္တော သော မာရဗန္ဓနာ’’တိ။ –

    Tiṇṇo pāraṅgato jhāyī, mutto so mārabandhanā’’ti. –

    ဂာထာဒ္ဝယမာဟ။

    Gāthādvayamāha.

    တတ္ထ ဗုဒ္ဓာနုဗုဒ္ဓောတိ ဗုဒ္ဓာနံ အနုဗုဒ္ဓော, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ ဗုဇ္ဈိတာနိ သစ္စာနိ တေသံ ဒေသနာနုသာရေန ဗုဇ္ဈတီတိ အတ္ထော။ ထိရေဟိ အသေက္ခေဟိ သီလသာရာဒီဟိ သမန္နာဂတောတိ, ထေရော။ ကောဏ္ဍညောတိ ဂောတ္တကိတ္တနံ။ တိဗ္ဗနိက္ကမောတိ ဒဠ္ဟဝီရိယော, ထိရပရက္ကမော။ ဇာတိမရဏာနံ ပဟီနကာရဏတ္တာ ပဟီနဇာတိမရဏော။ ဗ္ရဟ္မစရိယသ္သ ကေဝလီတိ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယသ္သ အနဝသေသံ, အနဝသေသတော ဝာ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယသ္သ ပာရိပူရကော, အထ ဝာ ကေဝလီ နာမ ကိလေသေဟိ အသမ္မိသ္သတာယ မဂ္ဂဉာဏံ ဖလဉာဏဉ္စ, တံ ဣမသ္မိံ အတ္ထီတိ ကေဝလီ။ ယသ္မာ ပန တဒုဘယမ္ပိ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယသ္သ ဝသေန ဟောတိ န အညထာ, တသ္မာ ‘‘ဗ္ရဟ္မစရိယသ္သ ကေဝလီ’’တိ ဝုတ္တံ။

    Tattha buddhānubuddhoti buddhānaṃ anubuddho, sammāsambuddhehi bujjhitāni saccāni tesaṃ desanānusārena bujjhatīti attho. Thirehi asekkhehi sīlasārādīhi samannāgatoti, thero. Koṇḍaññoti gottakittanaṃ. Tibbanikkamoti daḷhavīriyo, thiraparakkamo. Jātimaraṇānaṃ pahīnakāraṇattā pahīnajātimaraṇo. Brahmacariyassa kevalīti maggabrahmacariyassa anavasesaṃ, anavasesato vā maggabrahmacariyassa pāripūrako, atha vā kevalī nāma kilesehi asammissatāya maggañāṇaṃ phalañāṇañca, taṃ imasmiṃ atthīti kevalī. Yasmā pana tadubhayampi maggabrahmacariyassa vasena hoti na aññathā, tasmā ‘‘brahmacariyassa kevalī’’ti vuttaṃ.

    ဩဃပာသောတိ ‘‘ကာမောဃော, ဘဝောဃော, ဒိဋ္ဌောဃော, အဝိဇ္ဇောဃော’’တိ (ဓ. သ. ၁၁၅၆; ဝိဘ. ၉၃၈) ဧဝံ ဝုတ္တာ စတ္တာရော ဩဃာ – ‘‘အန္တလိက္ခစရော ပာသော, ယ္ဝာယံ စရတိ မာနသော’’တိ (မဟာဝ. ၃၃; သံ. နိ. ၁.၁၅၁) ဧဝံ ဝုတ္တော ရာဂပာသော စ။ ဒဠ္ဟခိလောတိ ‘‘သတ္ထရိ ကင္ခတိ, ဓမ္မေ ကင္ခတိ, သင္ဃေ ကင္ခတိ, သိက္ခာယ ကင္ခတိ, သဗ္ရဟ္မစာရီသု ကုပိတော ဟောတိ အနတ္တမနော အာဟတစိတ္တော ခိလဇာတော’’တိ (မ. နိ. ၁.၁၈၅; အ. နိ. ၅.၂၀၅) ဧဝံ ဝုတ္တော ဒဠ္ဟော ထိရော ပဉ္စဝိဓော စေတောခိလော စ။ ပစုရဇနေဟိ ပဒာလေတုံ အသက္ကုဏေယ္ယတာယ ဒုပ္ပဒာလယော။ တတော ဧဝ ပဗ္ဗတသဒိသတာယ ပဗ္ဗတောတိ စ သင္ခံ ဂတော။ ‘‘ဒုက္ခေ အညာဏ’’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ. ၂၂၆; သံ. နိ. ၂.၂) ဝာ နယေန ဝုတ္တော အညာဏပ္ပဘေဒော စ။ ဣတိ ဧတံ သဗ္ဗံ ဆေတ္ဝာ ခိလဉ္စ ပာသဉ္စာတိ ဧတေသု စတုဗ္ဗိဓေသု သံကိလေသဓမ္မေသု ယော ခိလဉ္စ ပာသဉ္စ အရိယမဂ္ဂဉာဏာသိနာ ဆိန္ဒိတ္ဝာ။ သေလံ ဘေတ္ဝာန ဒုဗ္ဘိဒန္တိ ယေန ကေနစိ ဉာဏေန ဆိန္ဒိတုံ အသက္ကုဏေယ္ယံ အညာဏသေလံ ဝဇိရူပမဉာဏေန ဆိန္ဒိတ္ဝာ, စတ္တာရောပိ ဩဃေ တရိတ္ဝာ, တေသံ ပရတီရေ နိဗ္ဗာနေ ဌိတတ္တာ တိဏ္ဏော ပာရင္ဂတော။ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနလက္ခဏေန လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနလက္ခဏေနာတိ ဒုဝိဓေနပိ ဈာယီ; မုတ္တော သော မာရဗန္ဓနာတိ သော ဧဝရူပော ခီဏာသဝော သဗ္ဗသ္မာပိ ကိလေသမာရဗန္ဓနာ မုတ္တော ဝိပ္ပမုတ္တော ဝိသံယုတ္တောတိ။ အတ္တာနမေဝ သန္ဓာယ ထေရော ဝဒတိ။

    Oghapāsoti ‘‘kāmogho, bhavogho, diṭṭhogho, avijjogho’’ti (dha. sa. 1156; vibha. 938) evaṃ vuttā cattāro oghā – ‘‘antalikkhacaro pāso, yvāyaṃ carati mānaso’’ti (mahāva. 33; saṃ. ni. 1.151) evaṃ vutto rāgapāso ca. Daḷhakhiloti ‘‘satthari kaṅkhati, dhamme kaṅkhati, saṅghe kaṅkhati, sikkhāya kaṅkhati, sabrahmacārīsu kupito hoti anattamano āhatacitto khilajāto’’ti (ma. ni. 1.185; a. ni. 5.205) evaṃ vutto daḷho thiro pañcavidho cetokhilo ca. Pacurajanehi padāletuṃ asakkuṇeyyatāya duppadālayo. Tato eva pabbatasadisatāya pabbatoti ca saṅkhaṃ gato. ‘‘Dukkhe aññāṇa’’ntiādinā (vibha. 226; saṃ. ni. 2.2) vā nayena vutto aññāṇappabhedo ca. Iti etaṃ sabbaṃ chetvā khilañca pāsañcāti etesu catubbidhesu saṃkilesadhammesu yo khilañca pāsañca ariyamaggañāṇāsinā chinditvā. Selaṃ bhetvāna dubbhidanti yena kenaci ñāṇena chindituṃ asakkuṇeyyaṃ aññāṇaselaṃ vajirūpamañāṇena chinditvā, cattāropi oghe taritvā, tesaṃ paratīre nibbāne ṭhitattā tiṇṇo pāraṅgato. Ārammaṇūpanijjhānalakkhaṇena lakkhaṇūpanijjhānalakkhaṇenāti duvidhenapi jhāyī; mutto so mārabandhanāti so evarūpo khīṇāsavo sabbasmāpi kilesamārabandhanā mutto vippamutto visaṃyuttoti. Attānameva sandhāya thero vadati.

    အထေကဒိဝသံ ထေရော, အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ ဧကံ ဘိက္ခုံ အကလ္ယာဏမိတ္တသံသဂ္ဂေန ကုသီတံ ဟီနဝီရိယံ ဥဒ္ဓတံ ဥန္နဠံ ဝိဟရန္တံ ဒိသ္ဝာ, ဣဒ္ဓိယာ တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ, တံ ‘‘မာ, အာဝုသော, ဧဝံ ကရိ, အကလ္ယာဏမိတ္တေ ပဟာယ ကလ္ယာဏမိတ္တေ သေဝန္တော သမဏဓမ္မံ ကရောဟီ’’တိ ဩဝဒိ။ သော ထေရသ္သ ဝစနံ နာဒိယိ။ ထေရော တသ္သ အနာဒိယနေန ဓမ္မသံဝေဂပ္ပတ္တော ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ကထာယ မိစ္ဆာပဋိပတ္တိံ ဂရဟန္တော သမ္မာပဋိပတ္တိံ ဝိဝေကဝာသဉ္စ ပသံသန္တော –

    Athekadivasaṃ thero, attano saddhivihārikaṃ ekaṃ bhikkhuṃ akalyāṇamittasaṃsaggena kusītaṃ hīnavīriyaṃ uddhataṃ unnaḷaṃ viharantaṃ disvā, iddhiyā tattha gantvā, taṃ ‘‘mā, āvuso, evaṃ kari, akalyāṇamitte pahāya kalyāṇamitte sevanto samaṇadhammaṃ karohī’’ti ovadi. So therassa vacanaṃ nādiyi. Thero tassa anādiyanena dhammasaṃvegappatto puggalādhiṭṭhānāya kathāya micchāpaṭipattiṃ garahanto sammāpaṭipattiṃ vivekavāsañca pasaṃsanto –

    ၆၈၁.

    681.

    ‘‘ဥဒ္ဓတော စပလော ဘိက္ခု၊ မိတ္တေ အာဂမ္မ ပာပကေ။

    ‘‘Uddhato capalo bhikkhu, mitte āgamma pāpake;

    သံသီဒတိ မဟောဃသ္မိံ၊ ဦမိယာ ပဋိကုဇ္ဇိတော။

    Saṃsīdati mahoghasmiṃ, ūmiyā paṭikujjito.

    ၆၈၂.

    682.

    ‘‘အနုဒ္ဓတော အစပလော၊ နိပကော သံဝုတိန္ဒ္ရိယော။

    ‘‘Anuddhato acapalo, nipako saṃvutindriyo;

    ကလ္ယာဏမိတ္တော မေဓာဝီ၊ ဒုက္ခသ္သန္တကရော သိယာ။

    Kalyāṇamitto medhāvī, dukkhassantakaro siyā.

    ၆၈၃.

    683.

    ‘‘ကာလပဗ္ဗင္ဂသင္ကာသော၊ ကိသော ဓမနိသန္ထတော။

    ‘‘Kālapabbaṅgasaṅkāso, kiso dhamanisanthato;

    မတ္တညူ အန္နပာနသ္မိံ၊ အဒီနမနသော နရော။

    Mattaññū annapānasmiṃ, adīnamanaso naro.

    ၆၈၄.

    684.

    ‘‘ဖုဋ္ဌော ဍံသေဟိ မကသေဟိ၊ အရညသ္မိံ ဗ္ရဟာဝနေ။

    ‘‘Phuṭṭho ḍaṃsehi makasehi, araññasmiṃ brahāvane;

    နာဂော သင္ဂာမသီသေဝ၊ သတော တတ္ရာဓိဝာသယေ။

    Nāgo saṅgāmasīseva, sato tatrādhivāsaye.

    ၆၈၅-၆.

    685-6.

    ‘‘နာဘိနန္ဒာမိ မရဏံ။ပေ.။ သမ္ပဇာနော ပတိသ္သတော။

    ‘‘Nābhinandāmi maraṇaṃ…pe… sampajāno patissato.

    ၆၈၇.

    687.

    ‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ။ပေ.။ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။

    ‘‘Pariciṇṇo mayā satthā…pe… bhavanetti samūhatā.

    ၆၈၈.

    688.

    ‘‘ယသ္သ စတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတော၊ အဂာရသ္မာနဂာရိယံ။

    ‘‘Yassa catthāya pabbajito, agārasmānagāriyaṃ;

    သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော၊ ကိံ မေ သဒ္ဓိဝိဟာရိနာ’’တိ။ –

    So me attho anuppatto, kiṃ me saddhivihārinā’’ti. –

    ဣမာ ဂာထာ အဘာသိ။

    Imā gāthā abhāsi.

    တတ္ထ ဥဒ္ဓတောတိ ဥဒ္ဓစ္စယုတ္တော အသမာဟိတော ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော။ စပလောတိ ပတ္တစီဝရမဏ္ဍနာဒိနာ စာပလ္ယေန သမန္နာဂတော လောလပကတိကော။ မိတ္တေ အာဂမ္မ ပာပကေတိ အကလ္ယာဏမိတ္တေ နိသ္သာယ သမဏဓမ္မံ အကရောန္တော။ သံသီဒတိ မဟောဃသ္မိံ, ဦမိယာ ပဋိကုဇ္ဇိတောတိ ယထာ မဟာသမုဒ္ဒေ ပတိတပုရိသော သမုဒ္ဒဝီစီဟိ ဩတ္ထဋော သီသံ ဥက္ခိပိတုံ အလဘန္တော တတ္ထေဝ သံသီဒတိ, ဧဝံ သံသာရမဟောဃသ္မိံ ပရိဗ္ဘမန္တော ကောဓုပာယာသဦမိယာ ပဋိကုဇ္ဇိတော ဩတ္ထဋော ဝိပသ္သနာဝသေန ပညာသီသံ ဥက္ခိပိတုံ အလဘန္တော တတ္ထေဝ သံသီဒတိ။

    Tattha uddhatoti uddhaccayutto asamāhito vikkhittacitto. Capaloti pattacīvaramaṇḍanādinā cāpalyena samannāgato lolapakatiko. Mitte āgamma pāpaketi akalyāṇamitte nissāya samaṇadhammaṃ akaronto. Saṃsīdati mahoghasmiṃ, ūmiyā paṭikujjitoti yathā mahāsamudde patitapuriso samuddavīcīhi otthaṭo sīsaṃ ukkhipituṃ alabhanto tattheva saṃsīdati, evaṃ saṃsāramahoghasmiṃ paribbhamanto kodhupāyāsaūmiyā paṭikujjito otthaṭo vipassanāvasena paññāsīsaṃ ukkhipituṃ alabhanto tattheva saṃsīdati.

    နိပကောတိ နိပုဏော, အတ္တတ္ထပရတ္ထေသု ကုသလော။ သံဝုတိန္ဒ္ရိယောတိ မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ သံဝရဏေန ပိဟိတိန္ဒ္ရိယော။ ကလ္ယာဏမိတ္တောတိ ကလ္ယာဏေဟိ မိတ္တေဟိ သမန္နာဂတော။ မေဓာဝီတိ ဓမ္မောဇပညာယ သမင္ဂီဘူတော။ ဒုက္ခသ္သန္တကရော သိယာတိ သော တာဒိသော သကလသ္သာပိ ဝဋ္ဋဒုက္ခသ္သ အန္တကရော ဘဝေယ္ယ။

    Nipakoti nipuṇo, attatthaparatthesu kusalo. Saṃvutindriyoti manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ saṃvaraṇena pihitindriyo. Kalyāṇamittoti kalyāṇehi mittehi samannāgato. Medhāvīti dhammojapaññāya samaṅgībhūto. Dukkhassantakaro siyāti so tādiso sakalassāpi vaṭṭadukkhassa antakaro bhaveyya.

    ကာလပဗ္ဗင္ဂသင္ကာသောတိအာဒိ ဝိဝေကာဘိရတိကိတ္တနံ။ နာဘိနန္ဒာမီတိအာဒိ ပန ကတကိစ္စဘာဝဒသ္သနံ။ တံ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ (ထေရဂာ. အဋ္ဌ. ၂.၆၀၇) ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ဩသာနေ ပန ကိံ မေ သဒ္ဓိဝိဟာရိနာတိ အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဧဒိသေန ဒုဗ္ဗစေန အနာဒရေန သဒ္ဓိဝိဟာရိနာ ကိံ မေ ပယောဇနံ ဧကဝိဟာရောယေဝ မယ္ဟံ ရုစ္စတီတိ အတ္ထော။

    Kālapabbaṅgasaṅkāsotiādi vivekābhiratikittanaṃ. Nābhinandāmītiādi pana katakiccabhāvadassanaṃ. Taṃ sabbaṃ heṭṭhā (theragā. aṭṭha. 2.607) vuttatthameva. Osāne pana kiṃ me saddhivihārināti attano saddhivihārikaṃ sandhāya vuttaṃ. Tasmā edisena dubbacena anādarena saddhivihārinā kiṃ me payojanaṃ ekavihāroyeva mayhaṃ ruccatīti attho.

    ဧဝံ ပန ဝတ္ဝာ ဆဒ္ဒန္တဒဟမေဝ ဂတော။ တတ္ထ ဒ္ဝာဒသ ဝသ္သာနိ ဝသိတ္ဝာ ဥပကဋ္ဌေ ပရိနိဗ္ဗာနေ သတ္ထာရံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပရိနိဗ္ဗာနံ အနုဇာနာပေတ္ဝာ တတ္ထေဝ ဂန္တ္ဝာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။

    Evaṃ pana vatvā chaddantadahameva gato. Tattha dvādasa vassāni vasitvā upakaṭṭhe parinibbāne satthāraṃ upasaṅkamitvā parinibbānaṃ anujānāpetvā tattheva gantvā parinibbāyi.

    အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Aññāsikoṇḍaññattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၁. အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရဂာထာ • 1. Aññāsikoṇḍaññattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact