| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga |
६. अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदं
6. Aññātakaviññattisikkhāpadaṃ
५१५. तेन समयेन बुद्धो भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे । तेन खो पन समयेन आयस्मा उपनन्दो सक्यपुत्तो पट्टो 1 होति धम्मिं कथं कातुं। अथ खो अञ्ञतरो सेट्ठिपुत्तो येनायस्मा उपनन्दो सक्यपुत्तो तेनुपसङ्कमि ; उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं उपनन्दं सक्यपुत्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नं खो तं सेट्ठिपुत्तं आयस्मा उपनन्दो सक्यपुत्तो धम्मिया कथाय सन्दस्सेसि समादपेसि समुत्तेजेसि सम्पहंसेसि। अथ खो सो सेट्ठिपुत्तो आयस्मता उपनन्देन सक्यपुत्तेन धम्मिया कथाय सन्दस्सितो समादपितो समुत्तेजितो सम्पहंसितो आयस्मन्तं उपनन्दं सक्यपुत्तं एतदवोच – ‘‘वदेय्याथ, भन्ते, येन अत्थो। पटिबला मयं अय्यस्स दातुं यदिदं चीवरपिण्डपातसेनासनगिलानप्पच्चयभेसज्जपरिक्खार’’न्ति। ‘‘सचे मे त्वं, आवुसो, दातुकामोसि, इतो एकं साटकं देही’’ति। ‘‘अम्हाकं खो, भन्ते, कुलपुत्तानं किस्मिं विय एकसाटकं गन्तुं। आगमेहि, भन्ते, याव घरं गच्छामि। घरं गतो इतो वा एकं साटकं पहिणिस्सामि इतो वा सुन्दरतर’’न्ति। दुतियम्पि खो आयस्मा उपनन्दो सक्यपुत्तो तं सेट्ठिपुत्तं एतदवोच ‘‘सचे मे त्वं आवुसो दातुकामोसि इतो एकं साटकं देही’’ति। अम्हाकं खो भन्ते कुलपुत्तानं किस्मिं विय एकसाटकं गन्तुं, आगमेहि भन्ते याव घरं गच्छामि, घरं गतो इतो वा एकं साटकं पहिणिस्सामि इतो वा सुन्दरतरन्ति। ततियम्पि खो आयस्मा उपनन्दो सक्यपुत्तो तं सेट्ठिपुत्तं एतदवोच ‘‘सचे मे त्वं आवुसो दातुकामोसि, इतो एकं साटकं देही’’ति। अम्हाकं खो भन्ते कुलपुत्तानं किस्मिं विय एकसाटकं गन्तुं, आगमेहि भन्ते याव घरं गच्छामि, घरं गतो इतो वा एकं साटकं पहिणिस्सामि इतो वा सुन्दरतरन्ति। ‘‘किं पन तया, आवुसो, अदातुकामेन पवारितेन यं त्वं पवारेत्वा न देसी’’ति।
515. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . Tena kho pana samayena āyasmā upanando sakyaputto paṭṭo 2 hoti dhammiṃ kathaṃ kātuṃ. Atha kho aññataro seṭṭhiputto yenāyasmā upanando sakyaputto tenupasaṅkami ; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ upanandaṃ sakyaputtaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho taṃ seṭṭhiputtaṃ āyasmā upanando sakyaputto dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi. Atha kho so seṭṭhiputto āyasmatā upanandena sakyaputtena dhammiyā kathāya sandassito samādapito samuttejito sampahaṃsito āyasmantaṃ upanandaṃ sakyaputtaṃ etadavoca – ‘‘vadeyyātha, bhante, yena attho. Paṭibalā mayaṃ ayyassa dātuṃ yadidaṃ cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhāra’’nti. ‘‘Sace me tvaṃ, āvuso, dātukāmosi, ito ekaṃ sāṭakaṃ dehī’’ti. ‘‘Amhākaṃ kho, bhante, kulaputtānaṃ kismiṃ viya ekasāṭakaṃ gantuṃ. Āgamehi, bhante, yāva gharaṃ gacchāmi. Gharaṃ gato ito vā ekaṃ sāṭakaṃ pahiṇissāmi ito vā sundaratara’’nti. Dutiyampi kho āyasmā upanando sakyaputto taṃ seṭṭhiputtaṃ etadavoca ‘‘sace me tvaṃ āvuso dātukāmosi ito ekaṃ sāṭakaṃ dehī’’ti. Amhākaṃ kho bhante kulaputtānaṃ kismiṃ viya ekasāṭakaṃ gantuṃ, āgamehi bhante yāva gharaṃ gacchāmi, gharaṃ gato ito vā ekaṃ sāṭakaṃ pahiṇissāmi ito vā sundarataranti. Tatiyampi kho āyasmā upanando sakyaputto taṃ seṭṭhiputtaṃ etadavoca ‘‘sace me tvaṃ āvuso dātukāmosi, ito ekaṃ sāṭakaṃ dehī’’ti. Amhākaṃ kho bhante kulaputtānaṃ kismiṃ viya ekasāṭakaṃ gantuṃ, āgamehi bhante yāva gharaṃ gacchāmi, gharaṃ gato ito vā ekaṃ sāṭakaṃ pahiṇissāmi ito vā sundarataranti. ‘‘Kiṃ pana tayā, āvuso, adātukāmena pavāritena yaṃ tvaṃ pavāretvā na desī’’ti.
अथ खो सो सेट्ठिपुत्तो आयस्मता उपनन्देन सक्यपुत्तेन निप्पीळियमानो एकं साटकं दत्वा अगमासि। मनुस्सा तं सेट्ठिपुत्तं एतदवोचुं – ‘‘किस्स त्वं अय्यो एकसाटको आगच्छसी’’ति? अथ खो सो सेट्ठिपुत्तो तेसं मनुस्सानं एतमत्थं आरोचेसि। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘महिच्छा इमे समणा सक्यपुत्तिया असन्तुट्ठा। नयिमेसं सुकरा धम्मनिमन्तनापि कातुं 3। कथञ्हि नाम सेट्ठिपुत्तेन धम्मनिमन्तनाय कयिरमानाय साटकं गहेस्सन्ती’’ति! अस्सोसुं खो भिक्खू तेसं मनुस्सानं उज्झायन्तानं खिय्यन्तानं विपाचेन्तानं। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम आयस्मा उपनन्दो सक्यपुत्तो सेट्ठिपुत्तं चीवरं विञ्ञापेस्सती’’ति! अथ खो ते भिक्खू आयस्मन्तं उपनन्दं सक्यपुत्तं अनेकपरियायेन विगरहित्वा भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… ‘‘सच्चं किर त्वं, उपनन्द, सेट्ठिपुत्तं चीवरं विञ्ञापेसी’’ति? ‘‘सच्चं, भगवा’’ति। ‘‘ञातको ते, उपनन्द, अञ्ञातको’’ति? ‘‘अञ्ञातको, भगवा’’ति। ‘‘अञ्ञातको, मोघपुरिस, अञ्ञातकस्स न जानाति पतिरूपं वा अप्पतिरूपं वा सन्तं वा असन्तं वा। तत्थ नाम त्वं, मोघपुरिस, अञ्ञातकं सेट्ठिपुत्तं चीवरं विञ्ञापेस्ससि! नेतं, मोघपुरिस, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
Atha kho so seṭṭhiputto āyasmatā upanandena sakyaputtena nippīḷiyamāno ekaṃ sāṭakaṃ datvā agamāsi. Manussā taṃ seṭṭhiputtaṃ etadavocuṃ – ‘‘kissa tvaṃ ayyo ekasāṭako āgacchasī’’ti? Atha kho so seṭṭhiputto tesaṃ manussānaṃ etamatthaṃ ārocesi. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘mahicchā ime samaṇā sakyaputtiyā asantuṭṭhā. Nayimesaṃ sukarā dhammanimantanāpi kātuṃ 4. Kathañhi nāma seṭṭhiputtena dhammanimantanāya kayiramānāya sāṭakaṃ gahessantī’’ti! Assosuṃ kho bhikkhū tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khiyyantānaṃ vipācentānaṃ. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma āyasmā upanando sakyaputto seṭṭhiputtaṃ cīvaraṃ viññāpessatī’’ti! Atha kho te bhikkhū āyasmantaṃ upanandaṃ sakyaputtaṃ anekapariyāyena vigarahitvā bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, upananda, seṭṭhiputtaṃ cīvaraṃ viññāpesī’’ti? ‘‘Saccaṃ, bhagavā’’ti. ‘‘Ñātako te, upananda, aññātako’’ti? ‘‘Aññātako, bhagavā’’ti. ‘‘Aññātako, moghapurisa, aññātakassa na jānāti patirūpaṃ vā appatirūpaṃ vā santaṃ vā asantaṃ vā. Tattha nāma tvaṃ, moghapurisa, aññātakaṃ seṭṭhiputtaṃ cīvaraṃ viññāpessasi! Netaṃ, moghapurisa, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
५१६. ‘‘यो पन भिक्खु अञ्ञातकं गहपतिं वा गहपतानिं वा चीवरं विञ्ञापेय्य, निस्सग्गियं पाचित्तिय’’न्ति।
516.‘‘Yo pana bhikkhu aññātakaṃ gahapatiṃ vā gahapatāniṃ vā cīvaraṃ viññāpeyya, nissaggiyaṃ pācittiya’’nti.
एवञ्चिदं भगवता भिक्खूनं सिक्खापदं पञ्ञत्तं होति।
Evañcidaṃ bhagavatā bhikkhūnaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ hoti.
५१७. तेन खो पन समयेन सम्बहुला भिक्खू साकेता सावत्थिं २ अद्धानमग्गप्पटिपन्ना होन्ति। अन्तरामग्गे चोरा निक्खमित्वा ते भिक्खू अच्छिन्दिंसु। अथ खो ते भिक्खू – ‘‘भगवता पटिक्खित्तं अञ्ञातकं गहपतिं वा गहपतानिं वा चीवरं विञ्ञापेतु’’न्ति, कुक्कुच्चायन्ता न विञ्ञापेसुं। यथानग्गाव सावत्थिं गन्त्वा भिक्खू अभिवादेन्ति। भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘सुन्दरा खो इमे, आवुसो, आजीवका ये इमे भिक्खूसु अभिवादेन्ती’’ति। ते एवमाहंसु – ‘‘न मयं, आवुसो, आजीवका, भिक्खू मय’’न्ति। भिक्खू आयस्मन्तं उपालिं एतदवोचुं – ‘‘इङ्घावुसो उपालि, इमे अनुयुञ्जाही’’ति। अथ खो आयस्मता उपालिना अनुयुञ्जियमाना ते भिक्खू एतमत्थं आरोचेसुं। अथ खो आयस्मा उपालि ते भिक्खू अनुयुञ्जित्वा भिक्खू एतदवोच – ‘‘भिक्खू इमे, आवुसो। देथ नेसं चीवरानी’’ति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम भिक्खू नग्गा आगच्छिस्सन्ति! ननु नाम तिणेन वा पण्णेन वा पटिच्छादेत्वा आगन्तब्ब’’न्ति। अथ खो ते भिक्खू ते अनेकपरियायेन विगरहित्वा भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अथ खो भगवा एतस्मिं निदाने एतस्मिं पकरणे धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, अच्छिन्नचीवरस्स वा नट्ठचीवरस्स वा अञ्ञातकं गहपतिं वा गहपतानिं वा चीवरं विञ्ञापेतुं। यं आवासं पठमं उपगच्छति, सचे तत्थ होति सङ्घस्स विहारचीवरं वा उत्तरत्थरणं वा भूमत्थरणं वा भिसिच्छवि वा, तं गहेत्वा पारुपितुं लभित्वा ओदहिस्सामी’’ति । नो चे होति सङ्घस्स विहारचीवरं वा उत्तरत्थरणं वा भुमत्थरणं वा भिसिच्छवि वा तिणेन वा पण्णेन वा पटिच्छादेत्वा आगन्तब्बं; न त्वेव नग्गेन आगन्तब्बं। यो आगच्छेय्य, आपत्ति दुक्कटस्स। एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
517. Tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū sāketā sāvatthiṃ 2 addhānamaggappaṭipannā honti. Antarāmagge corā nikkhamitvā te bhikkhū acchindiṃsu. Atha kho te bhikkhū – ‘‘bhagavatā paṭikkhittaṃ aññātakaṃ gahapatiṃ vā gahapatāniṃ vā cīvaraṃ viññāpetu’’nti, kukkuccāyantā na viññāpesuṃ. Yathānaggāva sāvatthiṃ gantvā bhikkhū abhivādenti. Bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘sundarā kho ime, āvuso, ājīvakā ye ime bhikkhūsu abhivādentī’’ti. Te evamāhaṃsu – ‘‘na mayaṃ, āvuso, ājīvakā, bhikkhū maya’’nti. Bhikkhū āyasmantaṃ upāliṃ etadavocuṃ – ‘‘iṅghāvuso upāli, ime anuyuñjāhī’’ti. Atha kho āyasmatā upālinā anuyuñjiyamānā te bhikkhū etamatthaṃ ārocesuṃ. Atha kho āyasmā upāli te bhikkhū anuyuñjitvā bhikkhū etadavoca – ‘‘bhikkhū ime, āvuso. Detha nesaṃ cīvarānī’’ti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma bhikkhū naggā āgacchissanti! Nanu nāma tiṇena vā paṇṇena vā paṭicchādetvā āgantabba’’nti. Atha kho te bhikkhū te anekapariyāyena vigarahitvā bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, acchinnacīvarassa vā naṭṭhacīvarassa vā aññātakaṃ gahapatiṃ vā gahapatāniṃ vā cīvaraṃ viññāpetuṃ. Yaṃ āvāsaṃ paṭhamaṃ upagacchati, sace tattha hoti saṅghassa vihāracīvaraṃ vā uttarattharaṇaṃ vā bhūmattharaṇaṃ vā bhisicchavi vā, taṃ gahetvā pārupituṃ labhitvā odahissāmī’’ti . No ce hoti saṅghassa vihāracīvaraṃ vā uttarattharaṇaṃ vā bhumattharaṇaṃ vā bhisicchavi vā tiṇena vā paṇṇena vā paṭicchādetvā āgantabbaṃ; na tveva naggena āgantabbaṃ. Yo āgaccheyya, āpatti dukkaṭassa. Evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
५१८. ‘‘यो पन भिक्खु अञ्ञातकं गहपतिं वा गहपतानिं वा चीवरं विञ्ञापेय्य, अञ्ञत्र समया, निस्सग्गियं पाचित्तियं। तत्थायं समयो – अच्छिन्नचीवरो वा होति भिक्खु नट्ठचीवरो वा। अयं तत्थ समयो’’ति।
518.‘‘Yo pana bhikkhu aññātakaṃ gahapatiṃ vā gahapatāniṃ vā cīvaraṃ viññāpeyya, aññatra samayā, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Tatthāyaṃ samayo – acchinnacīvaro vā hoti bhikkhu naṭṭhacīvaro vā. Ayaṃ tattha samayo’’ti.
५१९. यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
519.Yo panāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
अञ्ञातको नाम मातितो वा पितितो वा याव सत्तमा पितामहयुगा असम्बद्धो।
Aññātako nāma mātito vā pitito vā yāva sattamā pitāmahayugā asambaddho.
गहपति नाम यो कोचि अगारं अज्झावसति।
Gahapati nāma yo koci agāraṃ ajjhāvasati.
गहपतानी नाम या काचि अगारं अज्झावसति।
Gahapatānī nāma yā kāci agāraṃ ajjhāvasati.
चीवरं नाम छन्नं चीवरानं अञ्ञतरं चीवरं विकप्पनुपगं पच्छिमं।
Cīvaraṃ nāma channaṃ cīvarānaṃ aññataraṃ cīvaraṃ vikappanupagaṃ pacchimaṃ.
अञ्ञत्र समयाति ठपेत्वा समयं।
Aññatra samayāti ṭhapetvā samayaṃ.
अच्छिन्नचीवरो नाम भिक्खुस्स चीवरं अच्छिन्नं होति राजूहि वा चोरेहि वा धुत्तेहि वा, येहि केहिचि वा अच्छिन्नं होति।
Acchinnacīvaro nāma bhikkhussa cīvaraṃ acchinnaṃ hoti rājūhi vā corehi vā dhuttehi vā, yehi kehici vā acchinnaṃ hoti.
नट्ठचीवरो नाम भिक्खुस्स चीवरं अग्गिना वा दड्ढं होति, उदकेन वा वुळ्हं होति, उन्दूरेहि वा उपचिकाहि वा खायितं होति, परिभोगजिण्णं वा होति।
Naṭṭhacīvaro nāma bhikkhussa cīvaraṃ agginā vā daḍḍhaṃ hoti, udakena vā vuḷhaṃ hoti, undūrehi vā upacikāhi vā khāyitaṃ hoti, paribhogajiṇṇaṃ vā hoti.
अञ्ञत्र समया विञ्ञापेति, पयोगे दुक्कटं। पटिलाभेन निस्सग्गियं होति। निस्सज्जितब्बं सङ्घस्स वा गणस्स वा पुग्गलस्स वा। एवञ्च पन, भिक्खवे , निस्सज्जितब्बं…पे॰… इदं मे, भन्ते, चीवरं अञ्ञातकं गहपतिकं, अञ्ञत्र समया विञ्ञापितं, निस्सग्गियं। इमाहं सङ्घस्स निस्सज्जामीति…पे॰… ददेय्याति…पे॰… ददेय्युन्ति…पे॰… आयस्मतो दम्मीति।
Aññatra samayā viññāpeti, payoge dukkaṭaṃ. Paṭilābhena nissaggiyaṃ hoti. Nissajjitabbaṃ saṅghassa vā gaṇassa vā puggalassa vā. Evañca pana, bhikkhave , nissajjitabbaṃ…pe… idaṃ me, bhante, cīvaraṃ aññātakaṃ gahapatikaṃ, aññatra samayā viññāpitaṃ, nissaggiyaṃ. Imāhaṃ saṅghassa nissajjāmīti…pe… dadeyyāti…pe… dadeyyunti…pe… āyasmato dammīti.
५२०. अञ्ञातके अञ्ञातकसञ्ञी, अञ्ञत्र समया, चीवरं विञ्ञापेति, निस्सग्गियं पाचित्तियं। अञ्ञातके वेमतिको, अञ्ञत्र समया, चीवरं विञ्ञापेति, निस्सग्गियं पाचित्तियं। अञ्ञातके ञातकसञ्ञी, अञ्ञत्र समया, चीवरं विञ्ञापेति, निस्सग्गियं पाचित्तियं।
520. Aññātake aññātakasaññī, aññatra samayā, cīvaraṃ viññāpeti, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Aññātake vematiko, aññatra samayā, cīvaraṃ viññāpeti, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Aññātake ñātakasaññī, aññatra samayā, cīvaraṃ viññāpeti, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ.
ञातके अञ्ञातकसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। ञातके वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। ञातके ञातकसञ्ञी, अनापत्ति।
Ñātake aññātakasaññī, āpatti dukkaṭassa. Ñātake vematiko, āpatti dukkaṭassa. Ñātake ñātakasaññī, anāpatti.
५२१. अनापत्ति समये, ञातकानं, पवारितानं, अञ्ञस्सत्थाय, अत्तनो धनेन, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
521. Anāpatti samaye, ñātakānaṃ, pavāritānaṃ, aññassatthāya, attano dhanena, ummattakassa, ādikammikassāti.
अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदं निट्ठितं छट्ठं।
Aññātakaviññattisikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ chaṭṭhaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ६. अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदवण्णना • 6. Aññātakaviññattisikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ६. अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदवण्णना • 6. Aññātakaviññattisikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ६. अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदवण्णना • 6. Aññātakaviññattisikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ६. अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदवण्णना • 6. Aññātakaviññattisikkhāpadavaṇṇanā
