| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
६. अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदवण्णना
6. Aññātakaviññattisikkhāpadavaṇṇanā
५१५. तेन समयेनाति अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदं। तत्थ उपनन्दो सक्यपुत्तोति असीतिसहस्समत्तानं सक्यकुला पब्बजितानं भिक्खूनं पतिकिट्ठो लोलजातिको। पट्टोति छेको समत्थो पटिबलो सरसम्पन्नो कण्ठमाधुरियेन समन्नागतो। किस्मिं वियाति किंसु विय किलेसो विय, हिरोत्तप्पवसेन कम्पनं विय सङ्कम्पनं विय होतीति अत्थो।
515.Tena samayenāti aññātakaviññattisikkhāpadaṃ. Tattha upanando sakyaputtoti asītisahassamattānaṃ sakyakulā pabbajitānaṃ bhikkhūnaṃ patikiṭṭho lolajātiko. Paṭṭoti cheko samattho paṭibalo sarasampanno kaṇṭhamādhuriyena samannāgato. Kismiṃ viyāti kiṃsu viya kileso viya, hirottappavasena kampanaṃ viya saṅkampanaṃ viya hotīti attho.
अद्धानमग्गन्ति अद्धानसङ्खातं दीघमग्गं, न नगरवीथिमग्गन्ति अत्थो। ते भिक्खू अच्छिन्दिंसूति मुसिंसु, पत्तचीवरानि नेसं हरिंसूति अत्थो। अनुयुञ्जाहीति भिक्खुभावजाननत्थाय पुच्छ। अनुयुञ्जियमानाति पब्बज्जाउपसम्पदापत्तचीवराधिट्ठानादीनि पुच्छियमाना। एतमत्थं आरोचेसुन्ति भिक्खुभावं जानापेत्वा यो ‘‘साकेता सावत्थिं अद्धानमग्गप्पटिपन्ना’’तिआदिना नयेन वुत्तो, एतमत्थं आरोचेसुं।
Addhānamagganti addhānasaṅkhātaṃ dīghamaggaṃ, na nagaravīthimagganti attho. Te bhikkhū acchindiṃsūti musiṃsu, pattacīvarāni nesaṃ hariṃsūti attho. Anuyuñjāhīti bhikkhubhāvajānanatthāya puccha. Anuyuñjiyamānāti pabbajjāupasampadāpattacīvarādhiṭṭhānādīni pucchiyamānā. Etamatthaṃ ārocesunti bhikkhubhāvaṃ jānāpetvā yo ‘‘sāketā sāvatthiṃ addhānamaggappaṭipannā’’tiādinā nayena vutto, etamatthaṃ ārocesuṃ.
५१७. अञ्ञातकं गहपतिं वातिआदीसु यं परतो ‘‘तिणेन वा पण्णेन वा पटिच्छादेत्वा’’ति वुत्तं, तं आदिं कत्वा एवं अनुपुब्बकथा वेदितब्बा। सचे चोरे पस्सित्वा दहरा पत्तचीवरानि गहेत्वा पलाता, चोरा थेरानं निवासनपारुपनमत्तंयेव हरित्वा गच्छन्ति, थेरेहि नेव ताव चीवरं विञ्ञापेतब्बं, न साखापलासं भञ्जितब्बं। अथ दहरा सब्बं भण्डकं छड्डेत्वा पलाता, चोरा थेरानं निवासनपारुपनं तञ्च भण्डकं गहेत्वा गच्छन्ति, दहरेहि आगन्त्वा अत्तनो निवासनपारुपनानि न ताव थेरानं दातब्बानि, न हि अनच्छिन्नचीवरा अत्तनो अत्थाय साखापलासं भञ्जितुं लभन्ति, अच्छिन्नचीवरानं पन अत्थाय लभन्ति, अच्छिन्नचीवराव अत्तनोपि परेसम्पि अत्थाय लभन्ति। तस्मा थेरेहि वा साखापलासं भञ्जित्वा वाकादीहि गन्थेत्वा दहरानं दातब्बं, दहरेहि वा थेरानं अत्थाय भञ्जित्वा गन्थेत्वा तेसं हत्थे दत्वा वा अदत्वा वा अत्तना निवासेत्वा अत्तनो निवासनपारुपनानि थेरानं दातब्बानि, नेव भूतगामपातब्यताय पाचित्तियं होति, न तेसं धारणे दुक्कटं।
517.Aññātakaṃ gahapatiṃ vātiādīsu yaṃ parato ‘‘tiṇena vā paṇṇena vā paṭicchādetvā’’ti vuttaṃ, taṃ ādiṃ katvā evaṃ anupubbakathā veditabbā. Sace core passitvā daharā pattacīvarāni gahetvā palātā, corā therānaṃ nivāsanapārupanamattaṃyeva haritvā gacchanti, therehi neva tāva cīvaraṃ viññāpetabbaṃ, na sākhāpalāsaṃ bhañjitabbaṃ. Atha daharā sabbaṃ bhaṇḍakaṃ chaḍḍetvā palātā, corā therānaṃ nivāsanapārupanaṃ tañca bhaṇḍakaṃ gahetvā gacchanti, daharehi āgantvā attano nivāsanapārupanāni na tāva therānaṃ dātabbāni, na hi anacchinnacīvarā attano atthāya sākhāpalāsaṃ bhañjituṃ labhanti, acchinnacīvarānaṃ pana atthāya labhanti, acchinnacīvarāva attanopi paresampi atthāya labhanti. Tasmā therehi vā sākhāpalāsaṃ bhañjitvā vākādīhi ganthetvā daharānaṃ dātabbaṃ, daharehi vā therānaṃ atthāya bhañjitvā ganthetvā tesaṃ hatthe datvā vā adatvā vā attanā nivāsetvā attano nivāsanapārupanāni therānaṃ dātabbāni, neva bhūtagāmapātabyatāya pācittiyaṃ hoti, na tesaṃ dhāraṇe dukkaṭaṃ.
सचे अन्तरामग्गे रजकत्थरणं वा होति, अञ्ञे वा तादिसे मनुस्से पस्सन्ति, चीवरं विञ्ञापेतब्बं। यानि च नेसं ते वा विञ्ञत्तमनुस्सा अञ्ञे वा साखापलासनिवासने भिक्खू दिस्वा उस्साहजाता वत्थानि देन्ति, तानि सदसानि वा होन्तु अदसानि वा नीलादिनानावण्णानि वा कप्पियानिपि अकप्पियानिपि सब्बानि अच्छिन्नचीवरट्ठाने ठितत्ता तेसं निवासेतुञ्च पारुपितुञ्च वट्टन्ति। वुत्तम्पिहेतं परिवारे –
Sace antarāmagge rajakattharaṇaṃ vā hoti, aññe vā tādise manusse passanti, cīvaraṃ viññāpetabbaṃ. Yāni ca nesaṃ te vā viññattamanussā aññe vā sākhāpalāsanivāsane bhikkhū disvā ussāhajātā vatthāni denti, tāni sadasāni vā hontu adasāni vā nīlādinānāvaṇṇāni vā kappiyānipi akappiyānipi sabbāni acchinnacīvaraṭṭhāne ṭhitattā tesaṃ nivāsetuñca pārupituñca vaṭṭanti. Vuttampihetaṃ parivāre –
‘‘अकप्पकतं नापि रजनाय रत्तं।
‘‘Akappakataṃ nāpi rajanāya rattaṃ;
तेन निवत्थो येन कामं वजेय्य।
Tena nivattho yena kāmaṃ vajeyya;
न चस्स होति आपत्ति।
Na cassa hoti āpatti;
सो च धम्मो सुगतेन देसितो।
So ca dhammo sugatena desito;
पञ्हा मेसा कुसलेहि चिन्तिता’’ति॥ (परि॰ ४८१)।
Pañhā mesā kusalehi cintitā’’ti. (pari. 481);
अयञ्हि पञ्हो अच्छिन्नचीवरकं भिक्खुं सन्धाय वुत्तो। अथ पन तित्थियेहि सहगच्छन्ति, ते च नेसं कुसचीरवाकचीरफलकचीरानि देन्ति, तानिपि लद्धिं अग्गहेत्वा निवासेतुं वट्टन्ति, निवासेत्वापि लद्धि न गहेतब्बा।
Ayañhi pañho acchinnacīvarakaṃ bhikkhuṃ sandhāya vutto. Atha pana titthiyehi sahagacchanti, te ca nesaṃ kusacīravākacīraphalakacīrāni denti, tānipi laddhiṃ aggahetvā nivāsetuṃ vaṭṭanti, nivāsetvāpi laddhi na gahetabbā.
इदानि ‘‘यं आवासं पठमं उपगच्छति, सचे तत्थ होति सङ्घस्स विहारचीवरं वा’’तिआदीसु विहारचीवरं नाम मनुस्सा आवासं कारेत्वा ‘‘चत्तारोपि पच्चया अम्हाकंयेव सन्तका परिभोगं गच्छन्तू’’ति तिचीवरं सज्जेत्वा अत्तना कारापिते आवासे ठपेन्ति, एतं विहारचीवरं नाम। उत्तरत्थरणन्ति मञ्चकस्स उपरि अत्थरणकं वुच्चति। भुमत्थरणन्ति परिकम्मकताय भूमिया रक्खणत्थं चिमिलिकाहि कतअत्थरणं तस्स उपरि तट्टिकं पत्थरित्वा चङ्कमन्ति। भिसिच्छवीति मञ्चभिसिया वा पीठभिसिया वा छवि, सचे पूरिता होति विधुनित्वापि गहेतुं वट्टति। एवमेतेसु विहारचीवरादीसु यं तत्थ आवासे होति, तं अनापुच्छापि गहेत्वा निवासेतुं वा पारुपितुं वा अच्छिन्नचीवरकानं भिक्खूनं लब्भतीति वेदितब्बं। तञ्च खो लभित्वा ओदहिस्सामि पुन ठपेस्सामीति अधिप्पायेन न मूलच्छेज्जाय। लभित्वा च पन ञातितो वा उपट्ठाकतो वा अञ्ञतो वा कुतोचि पाकतिकमेव कातब्बं। विदेसगतेन एकस्मिं सङ्घिके आवासे सङ्घिकपरिभोगेन परिभुञ्जनत्थाय ठपेतब्बं। सचस्स परिभोगेनेव तं जीरति वा नस्सति वा गीवा न होति। सचे पन एतेसं वुत्तप्पकारानं गिहिवत्थादीनं भिसिच्छविपरियन्तानं किञ्चि न लब्भति, तेन तिणेन वा पण्णेन वा पटिच्छादेत्वा आगन्तब्बन्ति।
Idāni ‘‘yaṃ āvāsaṃ paṭhamaṃ upagacchati, sace tattha hoti saṅghassa vihāracīvaraṃ vā’’tiādīsu vihāracīvaraṃ nāma manussā āvāsaṃ kāretvā ‘‘cattāropi paccayā amhākaṃyeva santakā paribhogaṃ gacchantū’’ti ticīvaraṃ sajjetvā attanā kārāpite āvāse ṭhapenti, etaṃ vihāracīvaraṃ nāma. Uttarattharaṇanti mañcakassa upari attharaṇakaṃ vuccati. Bhumattharaṇanti parikammakatāya bhūmiyā rakkhaṇatthaṃ cimilikāhi kataattharaṇaṃ tassa upari taṭṭikaṃ pattharitvā caṅkamanti. Bhisicchavīti mañcabhisiyā vā pīṭhabhisiyā vā chavi, sace pūritā hoti vidhunitvāpi gahetuṃ vaṭṭati. Evametesu vihāracīvarādīsu yaṃ tattha āvāse hoti, taṃ anāpucchāpi gahetvā nivāsetuṃ vā pārupituṃ vā acchinnacīvarakānaṃ bhikkhūnaṃ labbhatīti veditabbaṃ. Tañca kho labhitvā odahissāmi puna ṭhapessāmīti adhippāyena na mūlacchejjāya. Labhitvā ca pana ñātito vā upaṭṭhākato vā aññato vā kutoci pākatikameva kātabbaṃ. Videsagatena ekasmiṃ saṅghike āvāse saṅghikaparibhogena paribhuñjanatthāya ṭhapetabbaṃ. Sacassa paribhogeneva taṃ jīrati vā nassati vā gīvā na hoti. Sace pana etesaṃ vuttappakārānaṃ gihivatthādīnaṃ bhisicchavipariyantānaṃ kiñci na labbhati, tena tiṇena vā paṇṇena vā paṭicchādetvā āgantabbanti.
५१९. येहि केहिचि वा अच्छिन्नन्ति एत्थ यम्पि अच्छिन्नचीवरा आचरियुपज्झाया अञ्ञे ‘‘आहरथ, आवुसो, चीवर’’न्ति याचित्वा वा विस्सासेन वा गण्हन्ति, तम्पि सङ्गहं गच्छतीति वत्तुं युज्जति।
519.Yehikehici vā acchinnanti ettha yampi acchinnacīvarā ācariyupajjhāyā aññe ‘‘āharatha, āvuso, cīvara’’nti yācitvā vā vissāsena vā gaṇhanti, tampi saṅgahaṃ gacchatīti vattuṃ yujjati.
परिभोगजिण्णं वाति एत्थ च अच्छिन्नचीवरानं आचरियुपज्झायादीनं अत्तना तिणपण्णेहि पटिच्छादेत्वा दिन्नचीवरम्पि सङ्गहं गच्छतीति वत्तुं युज्जति। एवञ्हि ते अच्छिन्नचीवरट्ठाने नट्ठचीवरट्ठाने च ठिता भविस्सन्ति, तेन नेसं विञ्ञत्तियं अकप्पियचीवरपरिभोगे च अनापत्ति अनुरूपा भविस्सति।
Paribhogajiṇṇaṃ vāti ettha ca acchinnacīvarānaṃ ācariyupajjhāyādīnaṃ attanā tiṇapaṇṇehi paṭicchādetvā dinnacīvarampi saṅgahaṃ gacchatīti vattuṃ yujjati. Evañhi te acchinnacīvaraṭṭhāne naṭṭhacīvaraṭṭhāne ca ṭhitā bhavissanti, tena nesaṃ viññattiyaṃ akappiyacīvaraparibhoge ca anāpatti anurūpā bhavissati.
५२१. ञातकानं पवारितानन्ति एत्थ ‘‘एतेसं सन्तकं देथा’’ति विञ्ञापेन्तस्स याचन्तस्स अनापत्तीति एवमत्थो दट्ठब्बो। न हि ञातकपवारितानं आपत्ति वा अनापत्ति वा होति। अत्तनो धनेनाति एत्थापि अत्तनो कप्पियभण्डेन कप्पियवोहारेनेव चीवरं विञ्ञापेन्तस्स चेतापेन्तस्स परिवत्तापेन्तस्स अनापत्तीति एवमत्थो दट्ठब्बो। पवारितानन्ति एत्थ च सङ्घवसेन पवारितेसु पमाणमेव वट्टति। पुग्गलिकपवारणाय यं यं पवारेति, तं तंयेव विञ्ञापेतब्बं। यो चतूहि पच्चयेहि पवारेत्वा सयमेव सल्लक्खेत्वा कालानुकालं चीवरानि दिवसे दिवसे यागुभत्तादीनीति एवं येन येनत्थो तं तं देति, तस्स विञ्ञापनकिच्चं नत्थि। यो पन पवारेत्वा बालताय वा सतिसम्मोसेन वा न देति, सो विञ्ञापेतब्बो। यो ‘‘मय्हं गेहं पवारेमी’’ति वदति, तस्स गेहं गन्त्वा यथासुखं निसीदितब्बं निपज्जितब्बं, न किञ्चि गहेतब्बं। यो पन ‘‘यं मय्हं गेहे अत्थि, तं पवारेमी’’ति वदति। यं तत्थ कप्पियं, तं विञ्ञापेतब्बं, गेहे पन निसीदितुं वा निपज्जितुं वा न लब्भतीति कुरुन्दियं वुत्तं।
521.Ñātakānaṃ pavāritānanti ettha ‘‘etesaṃ santakaṃ dethā’’ti viññāpentassa yācantassa anāpattīti evamattho daṭṭhabbo. Na hi ñātakapavāritānaṃ āpatti vā anāpatti vā hoti. Attano dhanenāti etthāpi attano kappiyabhaṇḍena kappiyavohāreneva cīvaraṃ viññāpentassa cetāpentassa parivattāpentassa anāpattīti evamattho daṭṭhabbo. Pavāritānanti ettha ca saṅghavasena pavāritesu pamāṇameva vaṭṭati. Puggalikapavāraṇāya yaṃ yaṃ pavāreti, taṃ taṃyeva viññāpetabbaṃ. Yo catūhi paccayehi pavāretvā sayameva sallakkhetvā kālānukālaṃ cīvarāni divase divase yāgubhattādīnīti evaṃ yena yenattho taṃ taṃ deti, tassa viññāpanakiccaṃ natthi. Yo pana pavāretvā bālatāya vā satisammosena vā na deti, so viññāpetabbo. Yo ‘‘mayhaṃ gehaṃ pavāremī’’ti vadati, tassa gehaṃ gantvā yathāsukhaṃ nisīditabbaṃ nipajjitabbaṃ, na kiñci gahetabbaṃ. Yo pana ‘‘yaṃ mayhaṃ gehe atthi, taṃ pavāremī’’ti vadati. Yaṃ tattha kappiyaṃ, taṃ viññāpetabbaṃ, gehe pana nisīdituṃ vā nipajjituṃ vā na labbhatīti kurundiyaṃ vuttaṃ.
अञ्ञस्सत्थायाति एत्थ अत्तनो ञातकपवारिते न केवलं अत्तनो अत्थाय, अथ खो अञ्ञस्सत्थाय विञ्ञापेन्तस्स अनापत्तीति अयमेको अत्थो। अयं पन दुतियो अञ्ञस्साति ये अञ्ञस्स ञातकपवारिता, ते तस्सेव ‘‘अञ्ञस्सा’’ति लद्धवोहारस्स बुद्धरक्खितस्स वा धम्मरक्खितस्स वा अत्थाय विञ्ञापेन्तस्स अनापत्तीति। सेसं उत्तानत्थमेव।
Aññassatthāyāti ettha attano ñātakapavārite na kevalaṃ attano atthāya, atha kho aññassatthāya viññāpentassa anāpattīti ayameko attho. Ayaṃ pana dutiyo aññassāti ye aññassa ñātakapavāritā, te tasseva ‘‘aññassā’’ti laddhavohārassa buddharakkhitassa vā dhammarakkhitassa vā atthāya viññāpentassa anāpattīti. Sesaṃ uttānatthameva.
समुट्ठानादीसु इदम्पि छसमुट्ठानं, किरियं, नोसञ्ञाविमोक्खं, अचित्तकं, पण्णत्तिवज्जं, कायकम्मवचीकम्मं, तिचित्तं, तिवेदनन्ति।
Samuṭṭhānādīsu idampi chasamuṭṭhānaṃ, kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammavacīkammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Aññātakaviññattisikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ६. अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदं • 6. Aññātakaviññattisikkhāpadaṃ
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ६. अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदवण्णना • 6. Aññātakaviññattisikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ६. अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदवण्णना • 6. Aññātakaviññattisikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ६. अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदवण्णना • 6. Aññātakaviññattisikkhāpadavaṇṇanā
