| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / कङ्खावितरणी-अभिनव-टीका • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
६. अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदवण्णना
6. Aññātakaviññattisikkhāpadavaṇṇanā
गेहस्स पति जेट्ठोति गहपति, तं गहपतिं, इध पन अपब्बजितो यो कोचि मनुस्सो अधिप्पेतो। तेनाह ‘‘भिक्खूसु अपब्बजितमनुस्स’’न्ति। एसेव नयो गहपतानिन्ति एत्थापि। ‘‘विञ्ञापेय्या’’ति इदं सुद्धकत्तुअत्थे च हेतुकत्तुअत्थे च वत्ततीति आह ‘‘याचेय्य वा याचापेय्य वा’’ति। याचापनञ्चेत्थ अत्तनो अत्थायेवाति दट्ठब्बं। एवञ्च पन कत्वा ‘‘अनाणत्तिक’’न्ति इदं समत्थितं होति। अञ्ञत्र समयाति समेति एत्थ, एतेन वा संगच्छति सत्तो, सभावधम्मो वा सहजातादीहि, उप्पादादीहि वाति समयो, कालो, धम्मप्पवत्तिमत्तताय अत्थतो अभूतोपि हि कालो धम्मप्पवत्तिया अधिकरणं, करणं विय च कप्पनामत्तसिद्धेन रूपेन वोहरीयति, तं समयं ठपेत्वाति अत्थो। तेनाह ‘‘यो अच्छिन्नचीवरो वा होती’’तिआदि। तत्थ राजादीसु येहि केहिचि अच्छिन्नं चीवरं एतस्साति अच्छिन्नचीवरो। यथाह ‘‘अच्छिन्नचीवरो नाम भिक्खुस्स चीवरं अच्छिन्नं होति, राजूहि वा चोरेहि वा धुत्तेहि वा येहि केहिचि वा अच्छिन्नं होती’’ति। अग्गिआदीसु येन केनचि नट्ठं चीवरमेतस्साति नट्ठचीवरो। यथाह ‘‘नट्ठचीवरो नाम भिक्खुस्स चीवरं अग्गिना वा दड्ढं होति, उदकेन वा वूळ्हं होति, उन्दूरेहि वा उपचिकाहि वा खायितं होति , परिभोगजिण्णं वा होती’’ति (पारा॰ ५१९)। समयाति अञ्ञत्रसद्दापेक्खाय उपयोगत्थे निस्सक्कवचनन्ति आह ‘‘तं समय’’न्ति। अञ्ञस्मिन्ति अञ्ञस्मिं समये।
Gehassa pati jeṭṭhoti gahapati, taṃ gahapatiṃ, idha pana apabbajito yo koci manusso adhippeto. Tenāha ‘‘bhikkhūsu apabbajitamanussa’’nti. Eseva nayo gahapatāninti etthāpi. ‘‘Viññāpeyyā’’ti idaṃ suddhakattuatthe ca hetukattuatthe ca vattatīti āha ‘‘yāceyya vā yācāpeyya vā’’ti. Yācāpanañcettha attano atthāyevāti daṭṭhabbaṃ. Evañca pana katvā ‘‘anāṇattika’’nti idaṃ samatthitaṃ hoti. Aññatra samayāti sameti ettha, etena vā saṃgacchati satto, sabhāvadhammo vā sahajātādīhi, uppādādīhi vāti samayo, kālo, dhammappavattimattatāya atthato abhūtopi hi kālo dhammappavattiyā adhikaraṇaṃ, karaṇaṃ viya ca kappanāmattasiddhena rūpena voharīyati, taṃ samayaṃ ṭhapetvāti attho. Tenāha ‘‘yo acchinnacīvaro vā hotī’’tiādi. Tattha rājādīsu yehi kehici acchinnaṃ cīvaraṃ etassāti acchinnacīvaro. Yathāha ‘‘acchinnacīvaro nāma bhikkhussa cīvaraṃ acchinnaṃ hoti, rājūhi vā corehi vā dhuttehi vā yehi kehici vā acchinnaṃ hotī’’ti. Aggiādīsu yena kenaci naṭṭhaṃ cīvarametassāti naṭṭhacīvaro. Yathāha ‘‘naṭṭhacīvaro nāma bhikkhussa cīvaraṃ agginā vā daḍḍhaṃ hoti, udakena vā vūḷhaṃ hoti, undūrehi vā upacikāhi vā khāyitaṃ hoti , paribhogajiṇṇaṃ vā hotī’’ti (pārā. 519). Samayāti aññatrasaddāpekkhāya upayogatthe nissakkavacananti āha ‘‘taṃ samaya’’nti. Aññasminti aññasmiṃ samaye.
तिकपाचित्तियन्ति अञ्ञातके अञ्ञातकसञ्ञिवेमतिकञ्ञातकसञ्ञीनं वसेन तीणि पाचित्तियानि। समयेति यथावुत्ते अच्छिन्नचीवरकाले च नट्ठचीवरकाले च। ञातकप्पवारिते वा विञ्ञापेन्तस्साति ञातके, पवारिते च ‘‘तुम्हाकं सन्थतं देथा’’ति याचन्तस्स। एत्थ (पारा॰ अट्ठ॰ २.५२१) च सङ्घवसेन पवारिते पमाणमेव याचितुं वट्टति, पुग्गलिकवसेन पवारिते पन यं यं पवारेन्ति, तं तमेव विञ्ञापेतब्बं। यो हि चतूहि पच्चयेहि पवारेत्वा सयमेव सल्लक्खेत्वा कालानुकालं चीवरादीनि दिवसे दिवसे यागुभत्तादीनि देति, एवं येन येन अत्थो, तं तं देति, तस्स विञ्ञापनकिच्चं नत्थि। यो पन पवारेत्वा बालताय वा सतिसम्मोसेन वा न देति, सो विञ्ञापेतब्बो। यो ‘‘मय्हं गेहं पवारेमी’’ति वदति, तस्स गेहं गन्त्वा यथासुखं निसीदितब्बं निपज्जितब्बं, न किञ्चि गहेतब्बं। यो पन ‘‘यं मय्हं गेहे अत्थि, तं पवारेमी’’ति वदति, यं तत्थ कप्पियं, तं विञ्ञापेतब्बं। गेहे पन निसीदितुं वा निपज्जितुं वा न लब्भति। तस्सेवत्थायाति ‘‘अञ्ञस्सा’’ति लद्धवोहारस्स तस्सेव बुद्धरक्खितस्स वा धम्मरक्खितस्स वा अत्थाय। अत्तनो धनेन गण्हन्तस्साति अत्तनो कप्पियभण्डेन कप्पियवोहारेनेव गण्हन्तस्स चेतापेन्तस्स, परिवत्तापेन्तस्साति अत्थो।
Tikapācittiyanti aññātake aññātakasaññivematikaññātakasaññīnaṃ vasena tīṇi pācittiyāni. Samayeti yathāvutte acchinnacīvarakāle ca naṭṭhacīvarakāle ca. Ñātakappavārite vā viññāpentassāti ñātake, pavārite ca ‘‘tumhākaṃ santhataṃ dethā’’ti yācantassa. Ettha (pārā. aṭṭha. 2.521) ca saṅghavasena pavārite pamāṇameva yācituṃ vaṭṭati, puggalikavasena pavārite pana yaṃ yaṃ pavārenti, taṃ tameva viññāpetabbaṃ. Yo hi catūhi paccayehi pavāretvā sayameva sallakkhetvā kālānukālaṃ cīvarādīni divase divase yāgubhattādīni deti, evaṃ yena yena attho, taṃ taṃ deti, tassa viññāpanakiccaṃ natthi. Yo pana pavāretvā bālatāya vā satisammosena vā na deti, so viññāpetabbo. Yo ‘‘mayhaṃ gehaṃ pavāremī’’ti vadati, tassa gehaṃ gantvā yathāsukhaṃ nisīditabbaṃ nipajjitabbaṃ, na kiñci gahetabbaṃ. Yo pana ‘‘yaṃ mayhaṃ gehe atthi, taṃ pavāremī’’ti vadati, yaṃ tattha kappiyaṃ, taṃ viññāpetabbaṃ. Gehe pana nisīdituṃ vā nipajjituṃ vā na labbhati. Tassevatthāyāti ‘‘aññassā’’ti laddhavohārassa tasseva buddharakkhitassa vā dhammarakkhitassa vā atthāya. Attano dhanena gaṇhantassāti attano kappiyabhaṇḍena kappiyavohāreneva gaṇhantassa cetāpentassa, parivattāpentassāti attho.
अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Aññātakaviññattisikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
