Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
६. अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदवण्णना
6. Aññātakaviññattisikkhāpadavaṇṇanā
५१५. परिक्खारानन्ति उपयोगत्थे सामिवचनं। एकसाटकन्ति भावनपुंसकं, ‘‘अञ्ञातको मोघपुरिसा’’ति वचनेन पवारितोपि अदातुकामो अञ्ञातको अप्पवारितट्ठाने तिट्ठतीति दीपितं होति। अञ्ञथा ‘‘अनापत्ति पवारितान’’न्ति इमिना विरुज्झति।
515.Parikkhārānanti upayogatthe sāmivacanaṃ. Ekasāṭakanti bhāvanapuṃsakaṃ, ‘‘aññātako moghapurisā’’ti vacanena pavāritopi adātukāmo aññātako appavāritaṭṭhāne tiṭṭhatīti dīpitaṃ hoti. Aññathā ‘‘anāpatti pavāritāna’’nti iminā virujjhati.
५१७. नेव ताव विञ्ञापेतब्बं, न भञ्जितब्बन्ति अनच्छिन्नानं चीवरानं अत्तनो सन्तकानं अत्थिताय, तत्थ पच्चासासब्भावतो च। पच्चासा कित्तकं कालं रक्खतीति? याव गामन्तरा, याव अद्धयोजनाति एके। याव दस्सनसवनूपचाराति एके। याव अञ्ञे न पस्सन्तीति एके। याव पच्चासा छिज्जतीति एके। याव साखापलासपरियेसनभञ्जनसज्जनकालपरिच्छेदाति एके। इदं सब्बं यथासम्भवं युज्जति। कथं पञ्ञायतीति चे? ‘‘सचे पन एतेसं वुत्तप्पकारानं गिहिवत्थादीनं भिसिछविपरियन्तानं किञ्चि न लब्भति, तेन तिणेन वा पण्णेन वा पटिच्छादेत्वा आगन्तब्ब’’न्ति अट्ठकथावचनतो।
517.Neva tāva viññāpetabbaṃ, na bhañjitabbanti anacchinnānaṃ cīvarānaṃ attano santakānaṃ atthitāya, tattha paccāsāsabbhāvato ca. Paccāsā kittakaṃ kālaṃ rakkhatīti? Yāva gāmantarā, yāva addhayojanāti eke. Yāva dassanasavanūpacārāti eke. Yāva aññe na passantīti eke. Yāva paccāsā chijjatīti eke. Yāva sākhāpalāsapariyesanabhañjanasajjanakālaparicchedāti eke. Idaṃ sabbaṃ yathāsambhavaṃ yujjati. Kathaṃ paññāyatīti ce? ‘‘Sace pana etesaṃ vuttappakārānaṃ gihivatthādīnaṃ bhisichavipariyantānaṃ kiñci na labbhati, tena tiṇena vā paṇṇena vā paṭicchādetvā āgantabba’’nti aṭṭhakathāvacanato.
न ताव थेरानं दातब्बानीति न ताव अत्तनो रुचिया दातब्बानि, यदा थेरा ‘‘देथावुसो’’ति वदन्ति, तदा दातब्बानि। ‘‘एवं सति दहरापि अच्छिन्नचीवरट्ठाने तिट्ठन्ति, साखापलासं भञ्जितुं वट्टति, न अञ्ञथा। ‘येहि केहिचि वा अच्छिन्नं होती’ति हि वुत्त’’न्ति वुत्तं। आचरियो पन एवं वदति ‘‘अत्तनो रुचियापि दातुं लभन्ती’’ति। तथा हि अट्ठकथायं ‘‘परिभोगजिण्णं वा’ति एत्थ च ‘अच्छिन्नचीवरानं आचरियुपज्झायादीनं अत्तना तिणपण्णेहि पटिच्छादेत्वा दिन्नचीवरम्पि सङ्गहं गच्छती’ति वत्तुं युज्जती’’ति वुत्तं। अथापि सिया आचरियादीहि ‘‘आहरावुसो’’ति वुत्तेयेव, नावुत्तेति, न, ‘‘केहिचि वा अच्छिन्न’’न्ति एत्थ वुत्तलेसतो दुतियलेसस्स अविसेसभावप्पसङ्गतोति। अथ किमत्थं ‘‘न ताव थेरानं दातब्बानी’’ति वुत्तन्ति चे? याव थेरानं अत्थाय साखापलासानि भञ्जति, ताव न दातब्बानि, ततो तानि थेरुद्दिस्सकानि साखापलासानि सयं परिदहित्वा विनापि थेराणत्तिया अत्तनो रुचिया दातब्बानि, भूतगामपातब्यताय पाचित्तियं न होति सत्थुनापि अनुञ्ञातत्ता। ‘‘तिणेन वा पण्णेन वा’’ति हि वुत्तं, तं कप्पियमेव सन्धाय वुत्तन्ति चे? न, ‘‘तदलाभे न त्वेव…पे॰… दुक्कटस्सा’’ति वचनविरोधतो। एत्थाह – दुक्कटभया पाचित्तियवत्थु चे अतिक्कमितब्बं, तदलाभे थुल्लच्चयवत्थु सङ्घिकं, तदलाभे पाराजिकवत्थुपि अतिक्कमितब्बं सियाति? न, पाराजिकस्स लोकवज्जत्ता। अपिच न सब्बं भूतगामं पाचित्तियवत्थुमेव, ततो दुक्कटादिवत्थुपि अत्थि, अनापत्तिवत्थुपि कालोदिसकं, तस्मा इदं तदा अनापत्तिवत्थुकन्ति वेदितब्बं। कित्तावता भिक्खु अच्छिन्नचीवरो नट्ठचीवरो होतीति? एत्तावता नग्गो होतीति एके। विकप्पनुपगपच्छिमभावेन, विकप्पनुपगपच्छिममादिं कत्वा विञ्ञापेन्तस्स आपत्तीति एके। निवासनपारुपनुपगाभावेनाति एके। तिचीवराभावेनाति एके। सन्तरुत्तरपरमाभावेनाति एके। अयं एकेवादो युत्तो ‘‘सन्तरुत्तरपरमं ततो चीवरं सादितब्ब’’न्ति हि वचनतो, तस्मा सन्तरुत्तरे सति विकप्पनुपगपच्छिमं विञ्ञापेन्तस्स पटिलाभेन निस्सग्गियं। यदि एवं ‘‘विञ्ञापेत्वा पटिलभेय्य निस्सग्गिय’’न्ति सिक्खापदेन भवितब्बन्ति चे? तन्न, तदत्थसिद्धितो नानत्थत्ता धातूनं। किं वुत्तं होति? यथा हि ‘‘तिक्खत्तुं मेथुनं धम्मं अभिविञ्ञापेसी’’ति (पारा॰ ३६) वुत्ते पवत्तेसीति अत्थो, तथा इधापि ‘‘चीवरं विञ्ञापेय्या’’ति विञ्ञत्तिया पवत्तेय्य उप्पादेय्याति अत्थो।
Na tāva therānaṃ dātabbānīti na tāva attano ruciyā dātabbāni, yadā therā ‘‘dethāvuso’’ti vadanti, tadā dātabbāni. ‘‘Evaṃ sati daharāpi acchinnacīvaraṭṭhāne tiṭṭhanti, sākhāpalāsaṃ bhañjituṃ vaṭṭati, na aññathā. ‘Yehi kehici vā acchinnaṃ hotī’ti hi vutta’’nti vuttaṃ. Ācariyo pana evaṃ vadati ‘‘attano ruciyāpi dātuṃ labhantī’’ti. Tathā hi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘paribhogajiṇṇaṃ vā’ti ettha ca ‘acchinnacīvarānaṃ ācariyupajjhāyādīnaṃ attanā tiṇapaṇṇehi paṭicchādetvā dinnacīvarampi saṅgahaṃ gacchatī’ti vattuṃ yujjatī’’ti vuttaṃ. Athāpi siyā ācariyādīhi ‘‘āharāvuso’’ti vutteyeva, nāvutteti, na, ‘‘kehici vā acchinna’’nti ettha vuttalesato dutiyalesassa avisesabhāvappasaṅgatoti. Atha kimatthaṃ ‘‘na tāva therānaṃ dātabbānī’’ti vuttanti ce? Yāva therānaṃ atthāya sākhāpalāsāni bhañjati, tāva na dātabbāni, tato tāni theruddissakāni sākhāpalāsāni sayaṃ paridahitvā vināpi therāṇattiyā attano ruciyā dātabbāni, bhūtagāmapātabyatāya pācittiyaṃ na hoti satthunāpi anuññātattā. ‘‘Tiṇena vā paṇṇena vā’’ti hi vuttaṃ, taṃ kappiyameva sandhāya vuttanti ce? Na, ‘‘tadalābhe na tveva…pe… dukkaṭassā’’ti vacanavirodhato. Etthāha – dukkaṭabhayā pācittiyavatthu ce atikkamitabbaṃ, tadalābhe thullaccayavatthu saṅghikaṃ, tadalābhe pārājikavatthupi atikkamitabbaṃ siyāti? Na, pārājikassa lokavajjattā. Apica na sabbaṃ bhūtagāmaṃ pācittiyavatthumeva, tato dukkaṭādivatthupi atthi, anāpattivatthupi kālodisakaṃ, tasmā idaṃ tadā anāpattivatthukanti veditabbaṃ. Kittāvatā bhikkhu acchinnacīvaro naṭṭhacīvaro hotīti? Ettāvatā naggo hotīti eke. Vikappanupagapacchimabhāvena, vikappanupagapacchimamādiṃ katvā viññāpentassa āpattīti eke. Nivāsanapārupanupagābhāvenāti eke. Ticīvarābhāvenāti eke. Santaruttaraparamābhāvenāti eke. Ayaṃ ekevādo yutto ‘‘santaruttaraparamaṃ tato cīvaraṃ sāditabba’’nti hi vacanato, tasmā santaruttare sati vikappanupagapacchimaṃ viññāpentassa paṭilābhena nissaggiyaṃ. Yadi evaṃ ‘‘viññāpetvā paṭilabheyya nissaggiya’’nti sikkhāpadena bhavitabbanti ce? Tanna, tadatthasiddhito nānatthattā dhātūnaṃ. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yathā hi ‘‘tikkhattuṃ methunaṃ dhammaṃ abhiviññāpesī’’ti (pārā. 36) vutte pavattesīti attho, tathā idhāpi ‘‘cīvaraṃ viññāpeyyā’’ti viññattiyā pavatteyya uppādeyyāti attho.
तेन निवत्थोति तंनिवत्थो। अञ्ञस्स अलाभेन तमेव परिभुञ्जतो जिरति, न लेसेन। अत्तनाति सयमेव वत्तुं युज्जति, तस्मा अयुत्तपरिभोगेन अपरिभुञ्जित्वा युत्तपरिभोगवसेन परिभुञ्जतो जिण्णं परिभोगजिण्णं नाम। तस्स सभागानं अच्छिन्नकाले दानम्पि युत्तपरिभोगे एव सङ्गहं गच्छतीति अधिप्पायो। ‘‘इमे किर द्वे लेसा अट्ठकथायो, वाचेन्तानं आचरियानं मतन्ति धम्मसिरित्थेरो आहा’’ति वुत्तं।
Tena nivatthoti taṃnivattho. Aññassa alābhena tameva paribhuñjato jirati, na lesena. Attanāti sayameva vattuṃ yujjati, tasmā ayuttaparibhogena aparibhuñjitvā yuttaparibhogavasena paribhuñjato jiṇṇaṃ paribhogajiṇṇaṃ nāma. Tassa sabhāgānaṃ acchinnakāle dānampi yuttaparibhoge eva saṅgahaṃ gacchatīti adhippāyo. ‘‘Ime kira dve lesā aṭṭhakathāyo, vācentānaṃ ācariyānaṃ matanti dhammasiritthero āhā’’ti vuttaṃ.
५२१. निसीदितुं वा निपज्जितुं वा न लभतीति यथासुखं न लभतीति अधिप्पायो। ‘‘अञ्ञस्सत्थाया’’ति एत्थापि ‘‘ञातकानं पवारितान’’न्ति अनुवत्तति एव। अत्थाय कस्स? तस्सेव अञ्ञस्स। यथा अञ्ञातके तिकपाचित्तियं, तथा अप्पवारितेपीति दस्सनत्थं ‘‘ञातकानं पवारितान’’न्ति वुत्तं। अञ्ञथा ‘‘ञातके ञातकसञ्ञी’’ति इमिना सिद्धत्ता न निच्चं सेसं आपज्जति। अपिचेत्थ अञ्ञातकग्गहणेन अप्पवारितग्गहणं होति , अप्पवारितग्गहणेन अञ्ञातकग्गहणं, अञ्ञातका हि अप्पवारिता होन्ति। तथा ञातकग्गहणेन पवारितग्गहणं होति, कत्थचि न होति। न पवारितग्गहणेन ञातकग्गहणं होतीति इमस्स अत्थविसेसस्स दस्सनत्थं ‘‘ञातकानं पवारितान’’न्ति वुत्तं। तथा हि अञ्ञातिकाय भिक्खुनिया अप्पवारिताय च चीवरं अञ्ञत्र पारिवत्तका पटिग्गण्हन्तस्स आपत्ति। ञातिकाय पन पवारिताय च विस्सासं गण्हाति, अनापत्ति। तथा पुराणचीवरं ञातिकाय अनापत्ति, पवारिताय पन तिकपाचित्तियमेव। ञातकानञ्च एकच्चानं पुराणचीवरं नाम दातुं वट्टति, न पवारितानं। तिकच्छेदो च मातिकापदेनेव होति, न अञ्ञेन। तत्थापि एकेनेव, न दुतियादीहीति अयं विनये धम्मता वेदितब्बा।
521.Nisīdituṃ vā nipajjituṃ vā na labhatīti yathāsukhaṃ na labhatīti adhippāyo. ‘‘Aññassatthāyā’’ti etthāpi ‘‘ñātakānaṃ pavāritāna’’nti anuvattati eva. Atthāya kassa? Tasseva aññassa. Yathā aññātake tikapācittiyaṃ, tathā appavāritepīti dassanatthaṃ ‘‘ñātakānaṃ pavāritāna’’nti vuttaṃ. Aññathā ‘‘ñātake ñātakasaññī’’ti iminā siddhattā na niccaṃ sesaṃ āpajjati. Apicettha aññātakaggahaṇena appavāritaggahaṇaṃ hoti , appavāritaggahaṇena aññātakaggahaṇaṃ, aññātakā hi appavāritā honti. Tathā ñātakaggahaṇena pavāritaggahaṇaṃ hoti, katthaci na hoti. Na pavāritaggahaṇena ñātakaggahaṇaṃ hotīti imassa atthavisesassa dassanatthaṃ ‘‘ñātakānaṃ pavāritāna’’nti vuttaṃ. Tathā hi aññātikāya bhikkhuniyā appavāritāya ca cīvaraṃ aññatra pārivattakā paṭiggaṇhantassa āpatti. Ñātikāya pana pavāritāya ca vissāsaṃ gaṇhāti, anāpatti. Tathā purāṇacīvaraṃ ñātikāya anāpatti, pavāritāya pana tikapācittiyameva. Ñātakānañca ekaccānaṃ purāṇacīvaraṃ nāma dātuṃ vaṭṭati, na pavāritānaṃ. Tikacchedo ca mātikāpadeneva hoti, na aññena. Tatthāpi ekeneva, na dutiyādīhīti ayaṃ vinaye dhammatā veditabbā.
अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Aññātakaviññattisikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ६. अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदं • 6. Aññātakaviññattisikkhāpadaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ६. अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदवण्णना • 6. Aññātakaviññattisikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ६. अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदवण्णना • 6. Aññātakaviññattisikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ६. अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदवण्णना • 6. Aññātakaviññattisikkhāpadavaṇṇanā