| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
८. अञ्ञतित्थियसुत्तवण्णना
8. Aññatitthiyasuttavaṇṇanā
६९. अट्ठमे भगवा मूलं कारणं एतेसं याथावतो अधिगमायाति भगवंमूलका। तेनाह ‘‘भगवन्तञ्हि निस्साय मयं इमे धम्मे आजानाम पटिविज्झामा’’ति। अम्हाकं धम्माति तेहि अत्तना अधिगन्तब्बताय वुत्तं। सेवितब्बासेवितब्बानञ्हि याथावतो अधिगमञ्ञाणानि अधिगच्छनकसम्बन्धीनि, तानि च सम्मासम्बुद्धमूलकानि अनञ्ञविसयत्ता। तेनाह ‘‘पुब्बे कस्सपसम्मासम्बुद्धेना’’तिआदि। इमे धम्माति इमे ञाणधम्मा। आजानामाति अभिमुखं पच्चक्खतो जानाम। पटिविज्झामाति तस्सेव वेवचनं, अधिगच्छामाति अत्थो। भगवा नेता एतेसन्ति भगवंनेत्तिका। नेताति सेवितब्बधम्मे वेनेय्यसन्तानं पापेता। विनेताति असेवितब्बधम्मे वेनेय्यसन्तानतो अपनेता। तदङ्गविनयादिवसेन वा विनेता। अथ वा यथा अलमरियञाणदस्सनविसेसो होति, एवं विसेसतो नेता। अनुनेताति ‘‘इमे धम्मा सेवितब्बा, इमे न सेवितब्बा’’ति उभयसम्पापनापनयनत्थं पञ्ञापेता। तेनाह ‘‘यथासभावतो’’तिआदि।
69. Aṭṭhame bhagavā mūlaṃ kāraṇaṃ etesaṃ yāthāvato adhigamāyāti bhagavaṃmūlakā. Tenāha ‘‘bhagavantañhi nissāya mayaṃ ime dhamme ājānāma paṭivijjhāmā’’ti. Amhākaṃ dhammāti tehi attanā adhigantabbatāya vuttaṃ. Sevitabbāsevitabbānañhi yāthāvato adhigamaññāṇāni adhigacchanakasambandhīni, tāni ca sammāsambuddhamūlakāni anaññavisayattā. Tenāha ‘‘pubbe kassapasammāsambuddhenā’’tiādi. Ime dhammāti ime ñāṇadhammā. Ājānāmāti abhimukhaṃ paccakkhato jānāma. Paṭivijjhāmāti tasseva vevacanaṃ, adhigacchāmāti attho. Bhagavā netā etesanti bhagavaṃnettikā. Netāti sevitabbadhamme veneyyasantānaṃ pāpetā. Vinetāti asevitabbadhamme veneyyasantānato apanetā. Tadaṅgavinayādivasena vā vinetā. Atha vā yathā alamariyañāṇadassanaviseso hoti, evaṃ visesato netā. Anunetāti ‘‘ime dhammā sevitabbā, ime na sevitabbā’’ti ubhayasampāpanāpanayanatthaṃ paññāpetā. Tenāha ‘‘yathāsabhāvato’’tiādi.
पटिसरन्ति एत्थाति पटिसरणं, भगवा पटिसरणं एतेसन्ति भगवंपटिसरणा। आपाथं उपगच्छन्ता हि भगवा पटिसरणं समोसरणट्ठानं। तेनाह ‘‘चतुभूमकधम्मा’’तिआदि। पटिसरति सभावसम्पटिवेधवसेन पच्चेकं उपगच्छतीति वा पटिसरणं, भगवा पटिसरणं एतेसन्ति भगवंपटिसरणा। पटिसरति पटिविज्झतीति वा पटिसरणं, तस्मा पटिविज्झनवसेन भगवा पटिसरणं एतेसन्ति भगवंपटिसरणा। तेनाह ‘‘अपिचा’’तिआदि। पटिवेधवसेनाति पटिविज्झितब्बतावसेन। असतिपि मुखे अत्थतो एवं वदन्तो विय होतीति आह ‘‘फस्सो आगच्छति अहं भगवा किन्नामो’’ति। फस्सो ञाणस्स आपाथं आगच्छन्तोयेव हि अत्तनो ‘‘अहं किन्नामो’’ति नामं पुच्छन्तो विय, भगवा चस्स नामं करोन्तो विय होति।
Paṭisaranti etthāti paṭisaraṇaṃ, bhagavā paṭisaraṇaṃ etesanti bhagavaṃpaṭisaraṇā. Āpāthaṃ upagacchantā hi bhagavā paṭisaraṇaṃ samosaraṇaṭṭhānaṃ. Tenāha ‘‘catubhūmakadhammā’’tiādi. Paṭisarati sabhāvasampaṭivedhavasena paccekaṃ upagacchatīti vā paṭisaraṇaṃ, bhagavā paṭisaraṇaṃ etesanti bhagavaṃpaṭisaraṇā. Paṭisarati paṭivijjhatīti vā paṭisaraṇaṃ, tasmā paṭivijjhanavasena bhagavā paṭisaraṇaṃ etesanti bhagavaṃpaṭisaraṇā. Tenāha ‘‘apicā’’tiādi. Paṭivedhavasenāti paṭivijjhitabbatāvasena. Asatipi mukhe atthato evaṃ vadanto viya hotīti āha ‘‘phasso āgacchati ahaṃ bhagavā kinnāmo’’ti. Phasso ñāṇassa āpāthaṃ āgacchantoyeva hi attano ‘‘ahaṃ kinnāmo’’ti nāmaṃ pucchanto viya, bhagavā cassa nāmaṃ karonto viya hoti.
पटिभातूति एत्थ पटिसद्दापेक्खाय ‘‘भगवन्त’’न्ति उपयोगवचनं, अत्थो पन सामिवचनवसेनेव वेदितब्बोति दस्सेन्तो आह ‘‘भगवतो’’ति। पटिभातूति च भागो होतु। भगवतो हि एस भागो, यदिदं धम्मस्स देसना, अम्हाकं पन भागो सवनन्ति अधिप्पायो। एवञ्हि सद्दलक्खणेन समेति। केचि पन पटिभातूति पदस्स दिस्सतूति अत्थं वदन्ति, ञाणेन दिस्सतु, देसीयतूति वा अत्थो। उपट्ठातूति ञाणस्स पच्चुपतिट्ठतु। पाळियं को अधिप्पयासोति एत्थ को अधिकप्पयोगोति अत्थो।
Paṭibhātūti ettha paṭisaddāpekkhāya ‘‘bhagavanta’’nti upayogavacanaṃ, attho pana sāmivacanavaseneva veditabboti dassento āha ‘‘bhagavato’’ti. Paṭibhātūti ca bhāgo hotu. Bhagavato hi esa bhāgo, yadidaṃ dhammassa desanā, amhākaṃ pana bhāgo savananti adhippāyo. Evañhi saddalakkhaṇena sameti. Keci pana paṭibhātūti padassa dissatūti atthaṃ vadanti, ñāṇena dissatu, desīyatūti vā attho. Upaṭṭhātūti ñāṇassa paccupatiṭṭhatu. Pāḷiyaṃ ko adhippayāsoti ettha ko adhikappayogoti attho.
लोकवज्जवसेनाति लोकियजनेहि पकतिया गरहितब्बवज्जवसेन। विपाकवज्जवसेनाति विपाकस्स अपायसंवत्तनिकवज्जवसेन। कथन्तिआदिना उभयवज्जवसेनपि अप्पसावज्जताय विसयं दस्सेति। सेसमेत्थ सुविञ्ञेय्यमेव।
Lokavajjavasenāti lokiyajanehi pakatiyā garahitabbavajjavasena. Vipākavajjavasenāti vipākassa apāyasaṃvattanikavajjavasena. Kathantiādinā ubhayavajjavasenapi appasāvajjatāya visayaṃ dasseti. Sesamettha suviññeyyameva.
अञ्ञतित्थियसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Aññatitthiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ८. अञ्ञतित्थियसुत्तं • 8. Aññatitthiyasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ८. अञ्ञतित्थियसुत्तवण्णना • 8. Aññatitthiyasuttavaṇṇanā
