| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
४. अञ्ञतित्थियसुत्तवण्णना
4. Aññatitthiyasuttavaṇṇanā
२४. सोति सारिपुत्तत्थेरो। यदि न ताव पविट्ठो, कस्मा ‘‘पाविसी’’ति वुत्तन्ति आह ‘‘पविसिस्सामी’’तिआदि। तेन अवस्सम्भाविनि भूते विय उपचारो होतीति दस्सेति। इदानि तमत्थं उपमाय विभावेन्तो ‘‘यथा कि’’न्तिआदिमाह। अतिप्पगोयेव निक्खन्तदिवसोति पकतिया भिक्खाचरणवेलाय अतिविय पातो एव विहारतो निक्खन्तदिवसभागो। एतदहोसीति एतं ‘‘अतिप्पगो खो’’तिआदिकं चिन्तनं अहोसि। दक्खिणद्वारस्साति राजगहनगरे दक्खिणद्वारस्स वेळुवनस्स च अन्तरा अहोसि, तस्मा ‘‘तेनुपसङ्कमिस्स’’न्ति चिन्तना अहोसीति अधिप्पायो। किं वादीति चतूसु वादेसु कतरं वादं वदसि। किमक्खायीति तस्सेव वेवचनं। किं वदतीति पन चत्तारो वादे सामञ्ञतो गहेत्वा नपुंसकलिङ्गेन वदति यथा किं ते जातलिङ्गं। सब्बनामञ्हेतं, यदिदं नपुंसकलिङ्गं। वदति एतेनाति वादो, दस्सनं। तं सन्धायाह ‘‘किं एत्थ…पे॰… दस्सनन्ति पुच्छन्ती’’ति। ‘‘धम्मपटिसम्भिदा’’तिआदीसु विय धम्म-सद्दो हेतुअत्थोति आह ‘‘यं वुत्तं कारणं, तस्स अनुकारण’’न्ति। वादस्स वचनस्स अनुप्पत्ति वादप्पवत्ति।
24.Soti sāriputtatthero. Yadi na tāva paviṭṭho, kasmā ‘‘pāvisī’’ti vuttanti āha ‘‘pavisissāmī’’tiādi. Tena avassambhāvini bhūte viya upacāro hotīti dasseti. Idāni tamatthaṃ upamāya vibhāvento ‘‘yathā ki’’ntiādimāha. Atippagoyeva nikkhantadivasoti pakatiyā bhikkhācaraṇavelāya ativiya pāto eva vihārato nikkhantadivasabhāgo. Etadahosīti etaṃ ‘‘atippago kho’’tiādikaṃ cintanaṃ ahosi. Dakkhiṇadvārassāti rājagahanagare dakkhiṇadvārassa veḷuvanassa ca antarā ahosi, tasmā ‘‘tenupasaṅkamissa’’nti cintanā ahosīti adhippāyo. Kiṃ vādīti catūsu vādesu kataraṃ vādaṃ vadasi. Kimakkhāyīti tasseva vevacanaṃ. Kiṃ vadatīti pana cattāro vāde sāmaññato gahetvā napuṃsakaliṅgena vadati yathā kiṃ te jātaliṅgaṃ. Sabbanāmañhetaṃ, yadidaṃ napuṃsakaliṅgaṃ. Vadati etenāti vādo, dassanaṃ. Taṃ sandhāyāha ‘‘kiṃ ettha…pe… dassananti pucchantī’’ti. ‘‘Dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu viya dhamma-saddo hetuatthoti āha ‘‘yaṃ vuttaṃ kāraṇaṃ, tassa anukāraṇa’’nti. Vādassa vacanassa anuppatti vādappavatti.
इदं वचनन्ति ‘‘एकमिदाह’’न्तिआदिवचनं। साति ‘‘एके समणब्राह्मणा कम्मवादा’’ति एवं पवत्तकथा। अच्छरं अङ्गुलिफोटनं अरहतीति अच्छरियं। अब्भुतन्ति निरुत्तिनयेन पदसिद्धि दट्ठब्बा। सब्बवादानन्ति सब्बेसं चतुब्बिधवादानं। पठमो हेत्थ सस्सतवादो, दुतियो उच्छेदवादो, ततियो एकच्चसस्सतवादो, चतुत्थो अधिच्चसमुप्पन्नवादो, तेसं सब्बेसं पटिक्खेपतो पटिक्खेपकारणं वुत्तं। पटिच्चसमुप्पादकित्तनं वा पचुरजनञाणस्स अलब्भनेय्यपतिट्ठताय गम्भीरञ्चेव, तथा अवभासनतो चेतसि उपट्ठानतो गम्भीरावभासञ्च करोन्तो। तदेव पदन्ति फस्सपदंयेव आदिभूतं गहेत्वा।
Idaṃ vacananti ‘‘ekamidāha’’ntiādivacanaṃ. Sāti ‘‘eke samaṇabrāhmaṇā kammavādā’’ti evaṃ pavattakathā. Accharaṃ aṅguliphoṭanaṃ arahatīti acchariyaṃ. Abbhutanti niruttinayena padasiddhi daṭṭhabbā. Sabbavādānanti sabbesaṃ catubbidhavādānaṃ. Paṭhamo hettha sassatavādo, dutiyo ucchedavādo, tatiyo ekaccasassatavādo, catuttho adhiccasamuppannavādo, tesaṃ sabbesaṃ paṭikkhepato paṭikkhepakāraṇaṃ vuttaṃ. Paṭiccasamuppādakittanaṃ vā pacurajanañāṇassa alabbhaneyyapatiṭṭhatāya gambhīrañceva, tathā avabhāsanato cetasi upaṭṭhānato gambhīrāvabhāsañca karonto. Tadeva padanti phassapadaṃyeva ādibhūtaṃ gahetvā.
अञ्ञतित्थियसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Aññatitthiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ४. अञ्ञतित्थियसुत्तं • 4. Aññatitthiyasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ४. अञ्ञतित्थियसुत्तवण्णना • 4. Aññatitthiyasuttavaṇṇanā
