| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๘. อญฺญติตฺถิยสุตฺตวณฺณนา
8. Aññatitthiyasuttavaṇṇanā
๖๙. อฎฺฐเม ภควา มูลํ การณํ เอเตสํ ยาถาวโต อธิคมายาติ ภควํมูลกาฯ เตนาห ‘‘ภควนฺตญฺหิ นิสฺสาย มยํ อิเม ธเมฺม อาชานาม ปฎิวิชฺฌามา’’ติฯ อมฺหากํ ธมฺมาติ เตหิ อตฺตนา อธิคนฺตพฺพตาย วุตฺตํฯ เสวิตพฺพาเสวิตพฺพานญฺหิ ยาถาวโต อธิคมญฺญาณานิ อธิคจฺฉนกสมฺพนฺธีนิ, ตานิ จ สมฺมาสมฺพุทฺธมูลกานิ อนญฺญวิสยตฺตาฯ เตนาห ‘‘ปุเพฺพ กสฺสปสมฺมาสมฺพุเทฺธนา’’ติอาทิฯ อิเม ธมฺมาติ อิเม ญาณธมฺมาฯ อาชานามาติ อภิมุขํ ปจฺจกฺขโต ชานามฯ ปฎิวิชฺฌามาติ ตเสฺสว เววจนํ, อธิคจฺฉามาติ อโตฺถฯ ภควา เนตา เอเตสนฺติ ภควํเนตฺติกาฯ เนตาติ เสวิตพฺพธเมฺม เวเนยฺยสนฺตานํ ปาเปตาฯ วิเนตาติ อเสวิตพฺพธเมฺม เวเนยฺยสนฺตานโต อปเนตาฯ ตทงฺควินยาทิวเสน วา วิเนตาฯ อถ วา ยถา อลมริยญาณทสฺสนวิเสโส โหติ, เอวํ วิเสสโต เนตาฯ อนุเนตาติ ‘‘อิเม ธมฺมา เสวิตพฺพา, อิเม น เสวิตพฺพา’’ติ อุภยสมฺปาปนาปนยนตฺถํ ปญฺญาเปตาฯ เตนาห ‘‘ยถาสภาวโต’’ติอาทิฯ
69. Aṭṭhame bhagavā mūlaṃ kāraṇaṃ etesaṃ yāthāvato adhigamāyāti bhagavaṃmūlakā. Tenāha ‘‘bhagavantañhi nissāya mayaṃ ime dhamme ājānāma paṭivijjhāmā’’ti. Amhākaṃ dhammāti tehi attanā adhigantabbatāya vuttaṃ. Sevitabbāsevitabbānañhi yāthāvato adhigamaññāṇāni adhigacchanakasambandhīni, tāni ca sammāsambuddhamūlakāni anaññavisayattā. Tenāha ‘‘pubbe kassapasammāsambuddhenā’’tiādi. Ime dhammāti ime ñāṇadhammā. Ājānāmāti abhimukhaṃ paccakkhato jānāma. Paṭivijjhāmāti tasseva vevacanaṃ, adhigacchāmāti attho. Bhagavā netā etesanti bhagavaṃnettikā. Netāti sevitabbadhamme veneyyasantānaṃ pāpetā. Vinetāti asevitabbadhamme veneyyasantānato apanetā. Tadaṅgavinayādivasena vā vinetā. Atha vā yathā alamariyañāṇadassanaviseso hoti, evaṃ visesato netā. Anunetāti ‘‘ime dhammā sevitabbā, ime na sevitabbā’’ti ubhayasampāpanāpanayanatthaṃ paññāpetā. Tenāha ‘‘yathāsabhāvato’’tiādi.
ปฎิสรนฺติ เอตฺถาติ ปฎิสรณํ, ภควา ปฎิสรณํ เอเตสนฺติ ภควํปฎิสรณาฯ อาปาถํ อุปคจฺฉนฺตา หิ ภควา ปฎิสรณํ สโมสรณฎฺฐานํฯ เตนาห ‘‘จตุภูมกธมฺมา’’ติอาทิฯ ปฎิสรติ สภาวสมฺปฎิเวธวเสน ปเจฺจกํ อุปคจฺฉตีติ วา ปฎิสรณํ, ภควา ปฎิสรณํ เอเตสนฺติ ภควํปฎิสรณาฯ ปฎิสรติ ปฎิวิชฺฌตีติ วา ปฎิสรณํ, ตสฺมา ปฎิวิชฺฌนวเสน ภควา ปฎิสรณํ เอเตสนฺติ ภควํปฎิสรณาฯ เตนาห ‘‘อปิจา’’ติอาทิฯ ปฎิเวธวเสนาติ ปฎิวิชฺฌิตพฺพตาวเสนฯ อสติปิ มุเข อตฺถโต เอวํ วทโนฺต วิย โหตีติ อาห ‘‘ผโสฺส อาคจฺฉติ อหํ ภควา กินฺนาโม’’ติฯ ผโสฺส ญาณสฺส อาปาถํ อาคจฺฉโนฺตเยว หิ อตฺตโน ‘‘อหํ กินฺนาโม’’ติ นามํ ปุจฺฉโนฺต วิย, ภควา จสฺส นามํ กโรโนฺต วิย โหติฯ
Paṭisaranti etthāti paṭisaraṇaṃ, bhagavā paṭisaraṇaṃ etesanti bhagavaṃpaṭisaraṇā. Āpāthaṃ upagacchantā hi bhagavā paṭisaraṇaṃ samosaraṇaṭṭhānaṃ. Tenāha ‘‘catubhūmakadhammā’’tiādi. Paṭisarati sabhāvasampaṭivedhavasena paccekaṃ upagacchatīti vā paṭisaraṇaṃ, bhagavā paṭisaraṇaṃ etesanti bhagavaṃpaṭisaraṇā. Paṭisarati paṭivijjhatīti vā paṭisaraṇaṃ, tasmā paṭivijjhanavasena bhagavā paṭisaraṇaṃ etesanti bhagavaṃpaṭisaraṇā. Tenāha ‘‘apicā’’tiādi. Paṭivedhavasenāti paṭivijjhitabbatāvasena. Asatipi mukhe atthato evaṃ vadanto viya hotīti āha ‘‘phasso āgacchati ahaṃ bhagavā kinnāmo’’ti. Phasso ñāṇassa āpāthaṃ āgacchantoyeva hi attano ‘‘ahaṃ kinnāmo’’ti nāmaṃ pucchanto viya, bhagavā cassa nāmaṃ karonto viya hoti.
ปฎิภาตูติ เอตฺถ ปฎิสทฺทาเปกฺขาย ‘‘ภควนฺต’’นฺติ อุปโยควจนํ, อโตฺถ ปน สามิวจนวเสเนว เวทิตโพฺพติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ภควโต’’ติฯ ปฎิภาตูติ จ ภาโค โหตุฯ ภควโต หิ เอส ภาโค, ยทิทํ ธมฺมสฺส เทสนา, อมฺหากํ ปน ภาโค สวนนฺติ อธิปฺปาโยฯ เอวญฺหิ สทฺทลกฺขเณน สเมติฯ เกจิ ปน ปฎิภาตูติ ปทสฺส ทิสฺสตูติ อตฺถํ วทนฺติ, ญาเณน ทิสฺสตุ, เทสียตูติ วา อโตฺถฯ อุปฎฺฐาตูติ ญาณสฺส ปจฺจุปติฎฺฐตุฯ ปาฬิยํ โก อธิปฺปยาโสติ เอตฺถ โก อธิกปฺปโยโคติ อโตฺถฯ
Paṭibhātūti ettha paṭisaddāpekkhāya ‘‘bhagavanta’’nti upayogavacanaṃ, attho pana sāmivacanavaseneva veditabboti dassento āha ‘‘bhagavato’’ti. Paṭibhātūti ca bhāgo hotu. Bhagavato hi esa bhāgo, yadidaṃ dhammassa desanā, amhākaṃ pana bhāgo savananti adhippāyo. Evañhi saddalakkhaṇena sameti. Keci pana paṭibhātūti padassa dissatūti atthaṃ vadanti, ñāṇena dissatu, desīyatūti vā attho. Upaṭṭhātūti ñāṇassa paccupatiṭṭhatu. Pāḷiyaṃ ko adhippayāsoti ettha ko adhikappayogoti attho.
โลกวชฺชวเสนาติ โลกิยชเนหิ ปกติยา ครหิตพฺพวชฺชวเสนฯ วิปากวชฺชวเสนาติ วิปากสฺส อปายสํวตฺตนิกวชฺชวเสนฯ กถนฺติอาทินา อุภยวชฺชวเสนปิ อปฺปสาวชฺชตาย วิสยํ ทเสฺสติฯ เสสเมตฺถ สุวิเญฺญยฺยเมวฯ
Lokavajjavasenāti lokiyajanehi pakatiyā garahitabbavajjavasena. Vipākavajjavasenāti vipākassa apāyasaṃvattanikavajjavasena. Kathantiādinā ubhayavajjavasenapi appasāvajjatāya visayaṃ dasseti. Sesamettha suviññeyyameva.
อญฺญติตฺถิยสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Aññatitthiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๘. อญฺญติตฺถิยสุตฺตํ • 8. Aññatitthiyasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๘. อญฺญติตฺถิยสุตฺตวณฺณนา • 8. Aññatitthiyasuttavaṇṇanā
