| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
៨. អញ្ញតិត្ថិយសុត្តវណ្ណនា
8. Aññatitthiyasuttavaṇṇanā
៦៩. អដ្ឋមេ ភគវំមូលកាតិ ភគវា មូលំ ឯតេសន្តិ ភគវំមូលកា។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – ឥមេ, ភន្តេ, អម្ហាកំ ធម្មា បុព្ពេ កស្សបសម្មាសម្ពុទ្ធេន ឧប្បាទិតា, តស្មិំ បរិនិព្ពុតេ ឯកំ ពុទ្ធន្តរំ អញ្ញោ សមណោ វា ព្រាហ្មណោ វា ឥមេ ធម្មេ ឧប្បាទេតុំ សមត្ថោ នាម នាហោសិ, ភគវតោ បន នោ ឥមេ ធម្មា ឧប្បាទិតា។ ភគវន្តញ្ហិ និស្សាយ មយំ ឥមេ ធម្មេ អាជានាម បដិវិជ្ឈាមាតិ ឯវំ ភគវំមូលកា នោ, ភន្តេ, ធម្មាតិ។ ភគវំនេត្តិកាតិ ភគវា ធម្មានំ នេតា វិនេតា អនុនេតា យថាសភាវតោ បាដិយេក្កំ បាដិយេក្កំ នាមំ គហេត្វាវ ទស្សេតាតិ ធម្មា ភគវំនេត្តិកា នាម ហោន្តិ។ ភគវំបដិសរណាតិ ចតុភូមកធម្មា សព្ពញ្ញុតញ្ញាណស្ស អាបាថំ អាគច្ឆមានា ភគវតិ បដិសរន្តិ នាមាតិ ភគវំបដិសរណា។ បដិសរន្តីតិ ឱសរន្តិ សមោសរន្តិ។ អបិច មហាពោធិមណ្ឌេ និសិន្នស្ស ភគវតោ បដិវេធវសេន ផស្សោ អាគច្ឆតិ – ‘‘អហំ ភគវា កិន្នាមោ’’តិ។ ត្វំ ផុសនដ្ឋេន ផស្សោ នាម។ វេទនា, សញ្ញា, សង្ខារា, វិញ្ញាណំ អាគច្ឆតិ – ‘‘អហំ ភគវា កិន្នាម’’ន្តិ។ ត្វំ វិជាននដ្ឋេន វិញ្ញាណំ នាមាតិ។ ឯវំ ចតុភូមកធម្មានំ យថាសភាវតោ បាដិយេក្កំ បាដិយេក្កំ នាមំ គណ្ហន្តោ ភគវា ធម្មេ បដិសរតីតិ ភគវំបដិសរណា។ ភគវន្តំយេវ បដិភាតូតិ ភគវតោវ ឯតស្ស ភាសិតស្ស អត្ថោ ឧបដ្ឋាតុ, តុម្ហេយេវ នោ កថេត្វា ទេថាតិ អត្ថោ។
69. Aṭṭhame bhagavaṃmūlakāti bhagavā mūlaṃ etesanti bhagavaṃmūlakā. Idaṃ vuttaṃ hoti – ime, bhante, amhākaṃ dhammā pubbe kassapasammāsambuddhena uppāditā, tasmiṃ parinibbute ekaṃ buddhantaraṃ añño samaṇo vā brāhmaṇo vā ime dhamme uppādetuṃ samattho nāma nāhosi, bhagavato pana no ime dhammā uppāditā. Bhagavantañhi nissāya mayaṃ ime dhamme ājānāma paṭivijjhāmāti evaṃ bhagavaṃmūlakā no, bhante, dhammāti. Bhagavaṃnettikāti bhagavā dhammānaṃ netā vinetā anunetā yathāsabhāvato pāṭiyekkaṃ pāṭiyekkaṃ nāmaṃ gahetvāva dassetāti dhammā bhagavaṃnettikā nāma honti. Bhagavaṃpaṭisaraṇāti catubhūmakadhammā sabbaññutaññāṇassa āpāthaṃ āgacchamānā bhagavati paṭisaranti nāmāti bhagavaṃpaṭisaraṇā. Paṭisarantīti osaranti samosaranti. Apica mahābodhimaṇḍe nisinnassa bhagavato paṭivedhavasena phasso āgacchati – ‘‘ahaṃ bhagavā kinnāmo’’ti. Tvaṃ phusanaṭṭhena phasso nāma. Vedanā, saññā, saṅkhārā, viññāṇaṃ āgacchati – ‘‘ahaṃ bhagavā kinnāma’’nti. Tvaṃ vijānanaṭṭhena viññāṇaṃ nāmāti. Evaṃ catubhūmakadhammānaṃ yathāsabhāvato pāṭiyekkaṃ pāṭiyekkaṃ nāmaṃ gaṇhanto bhagavā dhamme paṭisaratīti bhagavaṃpaṭisaraṇā. Bhagavantaṃyeva paṭibhātūti bhagavatova etassa bhāsitassa attho upaṭṭhātu, tumheyeva no kathetvā dethāti attho.
រាគោ ខោតិ រជ្ជនវសេន បវត្តរាគោ។ អប្បសាវជ្ជោតិ លោកវជ្ជវសេនបិ វិបាកវជ្ជវសេនបីតិ ទ្វីហិបិ វជ្ជេហិ អប្បសាវជ្ជោ, អប្បទោសោតិ អត្ថោ។ កថំ? មាតាបិតរោ ហិ ភាតិភគិនិអាទយោ ច បុត្តភាតិកានំ អាវាហវិវាហមង្គលំ នាម ការេន្តិ។ ឯវំ តាវេសោ លោកវជ្ជវសេន អប្បសាវជ្ជោ។ សទារសន្តោសមូលិកា បន អបាយេ បដិសន្ធិ នាម ន ហោតីតិ ឯវំ វិបាកវជ្ជវសេន អប្បសាវជ្ជោ។ ទន្ធវិរាគីតិ វិរជ្ជមានោ បនេស សណិកំ វិរជ្ជតិ, ន សីឃំ មុច្ចតិ។ តេលមសិរាគោ វិយ ចិរំ អនុពន្ធតិ, ទ្វេ តីណិ ភវន្តរានិ គន្ត្វាបិ នាបគច្ឆតីតិ ទន្ធវិរាគី។
Rāgokhoti rajjanavasena pavattarāgo. Appasāvajjoti lokavajjavasenapi vipākavajjavasenapīti dvīhipi vajjehi appasāvajjo, appadosoti attho. Kathaṃ? Mātāpitaro hi bhātibhaginiādayo ca puttabhātikānaṃ āvāhavivāhamaṅgalaṃ nāma kārenti. Evaṃ tāveso lokavajjavasena appasāvajjo. Sadārasantosamūlikā pana apāye paṭisandhi nāma na hotīti evaṃ vipākavajjavasena appasāvajjo. Dandhavirāgīti virajjamāno panesa saṇikaṃ virajjati, na sīghaṃ muccati. Telamasirāgo viya ciraṃ anubandhati, dve tīṇi bhavantarāni gantvāpi nāpagacchatīti dandhavirāgī.
តត្រិទំ វត្ថុ – ឯកោ កិរ បុរិសោ ភាតុ ជាយាយ មិច្ឆាចារំ ចរតិ។ តស្សាបិ ឥត្ថិយា អត្តនោ សាមិកតោ សោយេវ បិយតរោ អហោសិ។ សា តមាហ – ‘‘ឥមស្មិំ ការណេ បាកដេ ជាតេ មហតី គរហា ភវិស្សតិ, តវ ភាតិកំ ឃាតេហី’’តិ។ សោ ‘‘នស្ស, វសលិ, មា ឯវំ បុន អវចា’’តិ អបសាទេសិ។ សា តុណ្ហី ហុត្វា កតិបាហច្ចយេន បុន កថេសិ, តស្ស ចិត្តំ ទ្វជ្ឈភាវំ អគមាសិ។ តតោ តតិយវារំ កថិតោ ‘‘កិន្តិ កត្វា ឱកាសំ លភិស្សាមី’’តិ អាហ។ អថស្ស សា ឧបាយំ កថេន្តី ‘‘ត្វំ មយា វុត្តមេវ ករោហិ, អសុកដ្ឋានេ មហាកកុធសមីបេ តិត្ថំ អត្ថិ, តត្ថ តិខិណំ ទណ្ឌកវាសិំ គហេត្វា តិដ្ឋាហី’’តិ។ សោ តថា អកាសិ។ ជេដ្ឋភាតាបិស្ស អរញ្ញេ កម្មំ កត្វា ឃរំ អាគតោ។ សា តស្មិំ មុទុចិត្តា វិយ ហុត្វា ‘‘ឯហិ សាមិ , សីសេ តេ ឱលិខិស្សាមី’’តិ ឱលិខន្តី ‘‘ឧបក្កិលិដ្ឋំ តេ សីស’’ន្តិ អាមលកបិណ្ឌំ ទត្វា ‘‘គច្ឆ អសុកដ្ឋានេ សីសំ ធោវិត្វា អាគច្ឆាហី’’តិ បេសេសិ។ សោ តាយ វុត្តតិត្ថមេវ គន្ត្វា អាមលកកក្កេន សីសំ មក្ខេត្វា ឧទកំ ឱរុយ្ហ ឱនមិត្វា សីសំ ធោវិ។ អថ នំ ឥតរោ រុក្ខន្តរតោ និក្ខមិត្វា ខន្ធដ្ឋិកេ បហរិត្វា ជីវិតា វោរោបេត្វា គេហំ អគមាសិ។
Tatridaṃ vatthu – eko kira puriso bhātu jāyāya micchācāraṃ carati. Tassāpi itthiyā attano sāmikato soyeva piyataro ahosi. Sā tamāha – ‘‘imasmiṃ kāraṇe pākaṭe jāte mahatī garahā bhavissati, tava bhātikaṃ ghātehī’’ti. So ‘‘nassa, vasali, mā evaṃ puna avacā’’ti apasādesi. Sā tuṇhī hutvā katipāhaccayena puna kathesi, tassa cittaṃ dvajjhabhāvaṃ agamāsi. Tato tatiyavāraṃ kathito ‘‘kinti katvā okāsaṃ labhissāmī’’ti āha. Athassa sā upāyaṃ kathentī ‘‘tvaṃ mayā vuttameva karohi, asukaṭṭhāne mahākakudhasamīpe titthaṃ atthi, tattha tikhiṇaṃ daṇḍakavāsiṃ gahetvā tiṭṭhāhī’’ti. So tathā akāsi. Jeṭṭhabhātāpissa araññe kammaṃ katvā gharaṃ āgato. Sā tasmiṃ muducittā viya hutvā ‘‘ehi sāmi , sīse te olikhissāmī’’ti olikhantī ‘‘upakkiliṭṭhaṃ te sīsa’’nti āmalakapiṇḍaṃ datvā ‘‘gaccha asukaṭṭhāne sīsaṃ dhovitvā āgacchāhī’’ti pesesi. So tāya vuttatitthameva gantvā āmalakakakkena sīsaṃ makkhetvā udakaṃ oruyha onamitvā sīsaṃ dhovi. Atha naṃ itaro rukkhantarato nikkhamitvā khandhaṭṭhike paharitvā jīvitā voropetvā gehaṃ agamāsi.
ឥតរោ ភរិយាយ សិនេហំ បរិច្ចជិតុមសក្កោន្តោ តស្មិំយេវ គេហេ មហាធម្មនិ ហុត្វា និព្ពត្តិ។ សោ តស្សា ឋិតាយបិ និសិន្នាយបិ គន្ត្វា សរីរេ បតតិ។ អថ នំ សា ‘‘សោយេវ អយំ ភវិស្សតី’’តិ ឃាតាបេសិ។ សោ បុន តស្សា សិនេហេន តស្មិំយេវ គេហេ កុក្កុរោ ហុត្វា និព្ពត្តិ។ សោ បទសា គមនកាលតោ បដ្ឋាយ តស្សា បច្ឆតោ បច្ឆតោ ចរតិ។ អរញ្ញំ គច្ឆន្តិយាបិ សទ្ធិំយេវ គច្ឆតិ។ តំ ទិស្វា មនុស្សា ‘‘និក្ខន្តោ សុនខលុទ្ទកោ, កតរដ្ឋានំ គមិស្សតី’’តិ ឧប្បណ្ឌេន្តិ។ សា បុន តំ ឃាតាបេសិ។
Itaro bhariyāya sinehaṃ pariccajitumasakkonto tasmiṃyeva gehe mahādhammani hutvā nibbatti. So tassā ṭhitāyapi nisinnāyapi gantvā sarīre patati. Atha naṃ sā ‘‘soyeva ayaṃ bhavissatī’’ti ghātāpesi. So puna tassā sinehena tasmiṃyeva gehe kukkuro hutvā nibbatti. So padasā gamanakālato paṭṭhāya tassā pacchato pacchato carati. Araññaṃ gacchantiyāpi saddhiṃyeva gacchati. Taṃ disvā manussā ‘‘nikkhanto sunakhaluddako, kataraṭṭhānaṃ gamissatī’’ti uppaṇḍenti. Sā puna taṃ ghātāpesi.
សោបិ បុន តស្មិំយេវ គេហេ វច្ឆកោ ហុត្វា និព្ពត្តិ។ តថេវ តស្សា បច្ឆតោ បច្ឆតោ ចរតិ។ តទាបិ នំ មនុស្សា ទិស្វា ‘‘និក្ខន្តោ គោបាលកោ, កត្ថ គាវិយោ ចរិស្សន្តី’’តិ ឧប្បណ្ឌេន្តិ។ សា តស្មិម្បិ ឋានេ តំ ឃាតាបេសិ។ សោ តទាបិ តស្សា ឧបរិ សិនេហំ ឆិន្ទិតុំ អសក្កោន្តោ ចតុត្ថេ វារេ តស្សាយេវ កុច្ឆិយំ ជាតិស្សរោ ហុត្វា និព្ពត្តិ។ សោ បដិបាដិយា ចតូសុ អត្តភាវេសុ តាយ ឃាតិតភាវំ ទិស្វា ‘‘ឯវរូបាយ នាម បច្ចត្ថិកាយ កុច្ឆិស្មិំ និព្ពត្តោស្មី’’តិ តតោ បដ្ឋាយ តស្សា ហត្ថេន អត្តានំ ផុសិតុំ ន ទេតិ។ សចេ នំ សា ផុសតិ, កន្ទតិ រោទតិ។ អថ នំ អយ្យកោវ បដិជគ្គតិ។ តំ អបរភាគេ វុទ្ធិប្បត្តំ អយ្យកោ អាហ – ‘‘តាត, កស្មា ត្វំ មាតុ ហត្ថេន អត្តានំ ផុសិតុំ ន ទេសិ។ សចេបិ តំ ផុសតិ, មហាសទ្ទេន រោទសិ កន្ទសី’’តិ។ អយ្យកេន បុដ្ឋោ ‘‘ន ឯសា មយ្ហំ មាតា, បច្ចាមិត្តា ឯសា’’តិ តំ បវត្តិំ សព្ពំ អារោចេសិ។ សោ តំ អាលិង្គិត្វា រោទិត្វា ‘‘ឯហិ, តាត, កិំ អម្ហាកំ ឦទិសេ ឋានេ និវាសកិច្ច’’ន្តិ តំ អាទាយ និក្ខមិត្វា ឯកំ វិហារំ គន្ត្វា បព្ពជិត្វា ឧភោបិ តត្ថ វសន្តា អរហត្តំ បាបុណិំសុ។
Sopi puna tasmiṃyeva gehe vacchako hutvā nibbatti. Tatheva tassā pacchato pacchato carati. Tadāpi naṃ manussā disvā ‘‘nikkhanto gopālako, kattha gāviyo carissantī’’ti uppaṇḍenti. Sā tasmimpi ṭhāne taṃ ghātāpesi. So tadāpi tassā upari sinehaṃ chindituṃ asakkonto catutthe vāre tassāyeva kucchiyaṃ jātissaro hutvā nibbatti. So paṭipāṭiyā catūsu attabhāvesu tāya ghātitabhāvaṃ disvā ‘‘evarūpāya nāma paccatthikāya kucchismiṃ nibbattosmī’’ti tato paṭṭhāya tassā hatthena attānaṃ phusituṃ na deti. Sace naṃ sā phusati, kandati rodati. Atha naṃ ayyakova paṭijaggati. Taṃ aparabhāge vuddhippattaṃ ayyako āha – ‘‘tāta, kasmā tvaṃ mātu hatthena attānaṃ phusituṃ na desi. Sacepi taṃ phusati, mahāsaddena rodasi kandasī’’ti. Ayyakena puṭṭho ‘‘na esā mayhaṃ mātā, paccāmittā esā’’ti taṃ pavattiṃ sabbaṃ ārocesi. So taṃ āliṅgitvā roditvā ‘‘ehi, tāta, kiṃ amhākaṃ īdise ṭhāne nivāsakicca’’nti taṃ ādāya nikkhamitvā ekaṃ vihāraṃ gantvā pabbajitvā ubhopi tattha vasantā arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
មហាសាវជ្ជោតិ លោកវជ្ជវសេនបិ វិបាកវជ្ជវសេនបីតិ ទ្វីហិបិ ការណេហិ មហាសាវជ្ជោ។ កថំ? ទោសេន ហិ ទុដ្ឋោ ហុត្វា មាតរិបិ អបរជ្ឈតិ, បិតរិបិ ភាតិភគិនិអាទីសុបិ បព្ពជិតេសុបិ។ សោ គតគតដ្ឋានេសុ ‘‘អយំ បុគ្គលោ មាតាបិតូសុបិ អបរជ្ឈតិ, ភាតិភគិនិអាទីសុបិ, បព្ពជិតេសុបី’’តិ មហតិំ គរហំ លភតិ។ ឯវំ តាវ លោកវជ្ជវសេន មហាសាវជ្ជោ។ ទោសវសេន បន កតេន អានន្តរិយកម្មេន កប្បំ និរយេ បច្ចតិ។ ឯវំ វិបាកវជ្ជវសេន មហាសាវជ្ជោ។ ខិប្បវិរាគីតិ ខិប្បំ វិរជ្ជតិ។ ទោសេន ហិ ទុដ្ឋោ មាតាបិតូសុបិ ចេតិយេបិ ពោធិម្ហិបិ បព្ពជិតេសុបិ អបរជ្ឈិត្វា ‘‘មយ្ហំ ខមថា’’តិ។ អច្ចយំ ទេសេតិ។ តស្ស សហ ខមាបនេន តំ កម្មំ បាកតិកមេវ ហោតិ។
Mahāsāvajjoti lokavajjavasenapi vipākavajjavasenapīti dvīhipi kāraṇehi mahāsāvajjo. Kathaṃ? Dosena hi duṭṭho hutvā mātaripi aparajjhati, pitaripi bhātibhaginiādīsupi pabbajitesupi. So gatagataṭṭhānesu ‘‘ayaṃ puggalo mātāpitūsupi aparajjhati, bhātibhaginiādīsupi, pabbajitesupī’’ti mahatiṃ garahaṃ labhati. Evaṃ tāva lokavajjavasena mahāsāvajjo. Dosavasena pana katena ānantariyakammena kappaṃ niraye paccati. Evaṃ vipākavajjavasena mahāsāvajjo. Khippavirāgīti khippaṃ virajjati. Dosena hi duṭṭho mātāpitūsupi cetiyepi bodhimhipi pabbajitesupi aparajjhitvā ‘‘mayhaṃ khamathā’’ti. Accayaṃ deseti. Tassa saha khamāpanena taṃ kammaṃ pākatikameva hoti.
មោហោបិ ទ្វីហេវ ការណេហិ មហាសាវជ្ជោ។ មោហេន ហិ មូឡ្ហោ ហុត្វា មាតាបិតូសុបិ ចេតិយេបិ ពោធិម្ហិបិ បព្ពជិតេសុបិ អបរជ្ឈិត្វា គតគតដ្ឋានេ គរហំ លភតិ។ ឯវំ តាវ លោកវជ្ជវសេន មហាសាវជ្ជោ។ មោហវសេន បន កតេន អានន្តរិយកម្មេន កប្បំ និរយេ បច្ចតិ។ ឯវំ វិបាកវជ្ជវសេនបិ មហាសាវជ្ជោ។ ទន្ធវិរាគីតិ សណិកំ វិរជ្ជតិ។ មោហេន មូឡ្ហេន ហិ កតកម្មំ សណិកំ មុច្ចតិ។ យថា ហិ អច្ឆចម្មំ សតក្ខត្តុម្បិ ធោវិយមានំ ន បណ្ឌរំ ហោតិ, ឯវមេវ មោហេន មូឡ្ហេន កតកម្មំ សីឃំ ន មុច្ចតិ, សណិកមេវ មុច្ចតីតិ។ សេសមេត្ថ ឧត្តានមេវាតិ។
Mohopi dvīheva kāraṇehi mahāsāvajjo. Mohena hi mūḷho hutvā mātāpitūsupi cetiyepi bodhimhipi pabbajitesupi aparajjhitvā gatagataṭṭhāne garahaṃ labhati. Evaṃ tāva lokavajjavasena mahāsāvajjo. Mohavasena pana katena ānantariyakammena kappaṃ niraye paccati. Evaṃ vipākavajjavasenapi mahāsāvajjo. Dandhavirāgīti saṇikaṃ virajjati. Mohena mūḷhena hi katakammaṃ saṇikaṃ muccati. Yathā hi acchacammaṃ satakkhattumpi dhoviyamānaṃ na paṇḍaraṃ hoti, evameva mohena mūḷhena katakammaṃ sīghaṃ na muccati, saṇikameva muccatīti. Sesamettha uttānamevāti.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៨. អញ្ញតិត្ថិយសុត្តំ • 8. Aññatitthiyasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ៨. អញ្ញតិត្ថិយសុត្តវណ្ណនា • 8. Aññatitthiyasuttavaṇṇanā
