| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / कङ्खावितरणी-अभिनव-टीका • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
२. अञ्ञवादकसिक्खापदवण्णना
2. Aññavādakasikkhāpadavaṇṇanā
यमत्थन्ति ‘‘त्वं किर दुक्कटापत्तिं आपन्नो’’तिआदिकं यं किञ्चि अत्थं। ततो अञ्ञन्ति पुच्छितत्थतो अञ्ञमत्थं। अञ्ञेनञ्ञं पटिचरणस्साति विनयधरेन यं वचनं दोसपुच्छनत्थं वुत्तं, ततो अञ्ञेन वचनेन पटिच्छादनस्स। पटिच्छादनत्थोपि हि चरसद्दो होति अनेकत्थत्ता धातूनं। वुत्तन्ति पाळियं वुत्तं।
Yamatthanti ‘‘tvaṃ kira dukkaṭāpattiṃ āpanno’’tiādikaṃ yaṃ kiñci atthaṃ. Tato aññanti pucchitatthato aññamatthaṃ. Aññenaññaṃ paṭicaraṇassāti vinayadharena yaṃ vacanaṃ dosapucchanatthaṃ vuttaṃ, tato aññena vacanena paṭicchādanassa. Paṭicchādanatthopi hi carasaddo hoti anekatthattā dhātūnaṃ. Vuttanti pāḷiyaṃ vuttaṃ.
सावसेसं आपत्तिं आपन्नोति एत्थ ठपेत्वा पाराजिकं सेसा सावसेसापत्ति नाम, तं आपन्नो। अनुयुञ्जियमानोति ‘‘किं, आवुसो, इत्थन्नामं आपत्तिं आपन्नोसी’’ति पुच्छियमानो। अञ्ञेन वचनेनाति ‘‘को आपन्नो? किं आपन्नो? किस्मिं आपन्नो? कथं आपन्नो? कं भणथ? किं भणथा’’ति अञ्ञेन वचनेन। अञ्ञन्ति ‘‘किं त्वं इत्थन्नामं आपत्तिं आपन्नोसी’’तिआदिकं अनुयुञ्जकवचनं। तथा तथा विक्खिपतीति तेन तेन पकारेन विक्खिपति। किं वुत्तं होति? सो (पाचि॰ अट्ठ॰ ९४) किञ्चि वीतिक्कमं दिस्वा ‘‘आवुसो, आपत्तिं आपन्नोसी’’ति सङ्घमज्झे आपत्तिया अनुयुञ्जियमानो ‘‘को आपन्नो’’ति वदति। ततो ‘‘त्व’’न्ति वुत्ते ‘‘अहं किं आपन्नो’’ति वदति। अथ ‘‘पाचित्तियं वा दुक्कटं वा’’ति वुत्ते ‘‘अहं किस्मिं आपन्नो’’ति वदति। ततो ‘‘अमुकस्मिं नाम वत्थुस्मि’’न्ति वुत्ते ‘‘अहं कथं आपन्नो, किं करोन्तो आपन्नोम्ही’’ति पुच्छति। अथ ‘‘इदं नाम करोन्तो आपन्नो’’ति वुत्ते ‘‘कं भणथा’’ति वदति। ततो ‘‘तं भणामा’’ति वुत्ते ‘‘किं भणथा’’ति एवमनेकेहि पकारेहि विक्खिपतीति वुत्तं होति।
Sāvasesaṃ āpattiṃ āpannoti ettha ṭhapetvā pārājikaṃ sesā sāvasesāpatti nāma, taṃ āpanno. Anuyuñjiyamānoti ‘‘kiṃ, āvuso, itthannāmaṃ āpattiṃ āpannosī’’ti pucchiyamāno. Aññena vacanenāti ‘‘ko āpanno? Kiṃ āpanno? Kismiṃ āpanno? Kathaṃ āpanno? Kaṃ bhaṇatha? Kiṃ bhaṇathā’’ti aññena vacanena. Aññanti ‘‘kiṃ tvaṃ itthannāmaṃ āpattiṃ āpannosī’’tiādikaṃ anuyuñjakavacanaṃ. Tathā tathā vikkhipatīti tena tena pakārena vikkhipati. Kiṃ vuttaṃ hoti? So (pāci. aṭṭha. 94) kiñci vītikkamaṃ disvā ‘‘āvuso, āpattiṃ āpannosī’’ti saṅghamajjhe āpattiyā anuyuñjiyamāno ‘‘ko āpanno’’ti vadati. Tato ‘‘tva’’nti vutte ‘‘ahaṃ kiṃ āpanno’’ti vadati. Atha ‘‘pācittiyaṃ vā dukkaṭaṃ vā’’ti vutte ‘‘ahaṃ kismiṃ āpanno’’ti vadati. Tato ‘‘amukasmiṃ nāma vatthusmi’’nti vutte ‘‘ahaṃ kathaṃ āpanno, kiṃ karonto āpannomhī’’ti pucchati. Atha ‘‘idaṃ nāma karonto āpanno’’ti vutte ‘‘kaṃ bhaṇathā’’ti vadati. Tato ‘‘taṃ bhaṇāmā’’ti vutte ‘‘kiṃ bhaṇathā’’ti evamanekehi pakārehi vikkhipatīti vuttaṃ hoti.
यो पन भिक्खु सावसेसं आपत्तिं आपन्नो, तं न कथेतुकामो तुण्हीभावेन विहेसेतीति सम्बन्धो। विहेसेतीति चिरनिसज्जाचिरभासनेहि पिट्ठिआगिलायनतालुसोसादिवसेन सङ्घं विहेसेति, परिस्समं तेसं करोतीति अत्थो। परिस्समो हि विहेसा नाम। अञ्ञवादककम्मन्ति अञ्ञवादकस्स भिक्खुनो अञ्ञवादकारोपनत्थं कातब्बं ञत्तिदुतियकम्मं। विहेसककम्मन्ति एत्थापि एसेव नयो। तस्मिं सङ्घेन कतेति तस्मिं अञ्ञवादककम्मे च विहेसककम्मे च सङ्घेन ञत्तिदुतियकम्मवाचाय कते। तथा करोन्तानन्ति तं पकारं करोन्तानं, अञ्ञवादकञ्च विहेसकञ्च करोन्तानन्ति अत्थो।
Yo pana bhikkhu sāvasesaṃ āpattiṃ āpanno, taṃ na kathetukāmo tuṇhībhāvena vihesetīti sambandho. Vihesetīti ciranisajjācirabhāsanehi piṭṭhiāgilāyanatālusosādivasena saṅghaṃ viheseti, parissamaṃ tesaṃ karotīti attho. Parissamo hi vihesā nāma. Aññavādakakammanti aññavādakassa bhikkhuno aññavādakāropanatthaṃ kātabbaṃ ñattidutiyakammaṃ. Vihesakakammanti etthāpi eseva nayo. Tasmiṃ saṅghena kateti tasmiṃ aññavādakakamme ca vihesakakamme ca saṅghena ñattidutiyakammavācāya kate. Tathā karontānanti taṃ pakāraṃ karontānaṃ, aññavādakañca vihesakañca karontānanti attho.
‘‘विहेसकेति अयमेत्थ अनुपञ्ञत्ती’’ति अवचनञ्चेत्थ ‘‘आपत्तिकरा च होति अञ्ञवादकसिक्खापदादीसु विया’’ति (कङ्खा॰ अट्ठ॰ पठमपाराजिकवण्णना) वुत्तत्तायेव पञ्ञायतीति कत्वा। एस नयो उपरि सिक्खापदेसु। धम्मकम्मे तिकपाचित्तियन्ति धम्मकम्मे धम्मकम्मसञ्ञिवेमतिकअधम्मकम्मसञ्ञीनं वसेन तीणि पाचित्तियानि। अधम्मकम्मे तिकदुक्कटन्ति एत्थापि एसेव नयो। अनारोपितेति कम्मवाचाय अनारोपिते, अप्पतिट्ठापितेति अत्थो। गेलञ्ञेनाति येन कथेतुं न सक्कोति, मुखे तादिसेन ब्याधिना। सङ्घस्स भण्डनादीनि भविस्सन्तीति सङ्घमज्झे कथिते तप्पच्चया सङ्घस्स भण्डनं वा कलहो वा विग्गहो वा विवादो वा सङ्घभेदो वा सङ्घराजि वा भविस्सन्तीति इमिना वा अधिप्पायेन न कथेन्तस्स। एत्थ च अधम्मेनाति अभूतेन वत्थुना।
‘‘Vihesaketi ayamettha anupaññattī’’ti avacanañcettha ‘‘āpattikarā ca hoti aññavādakasikkhāpadādīsu viyā’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapārājikavaṇṇanā) vuttattāyeva paññāyatīti katvā. Esa nayo upari sikkhāpadesu. Dhammakamme tikapācittiyanti dhammakamme dhammakammasaññivematikaadhammakammasaññīnaṃ vasena tīṇi pācittiyāni. Adhammakamme tikadukkaṭanti etthāpi eseva nayo. Anāropiteti kammavācāya anāropite, appatiṭṭhāpiteti attho. Gelaññenāti yena kathetuṃ na sakkoti, mukhe tādisena byādhinā. Saṅghassa bhaṇḍanādīni bhavissantīti saṅghamajjhe kathite tappaccayā saṅghassa bhaṇḍanaṃ vā kalaho vā viggaho vā vivādo vā saṅghabhedo vā saṅgharāji vā bhavissantīti iminā vā adhippāyena na kathentassa. Ettha ca adhammenāti abhūtena vatthunā.
‘‘समुट्ठानादीनि अदिन्नादानसदिसानी’’ति अविसेसं अतिदिसित्वा विसेसं दस्सेतुं ‘‘इदं पना’’तिआदि वुत्तं। सिया किरियं अञ्ञेनञ्ञं पटिचरन्तस्स। सिया अकिरियं तुण्हीभावेन विहेसेन्तस्स।
‘‘Samuṭṭhānādīni adinnādānasadisānī’’ti avisesaṃ atidisitvā visesaṃ dassetuṃ ‘‘idaṃ panā’’tiādi vuttaṃ. Siyā kiriyaṃ aññenaññaṃ paṭicarantassa. Siyā akiriyaṃ tuṇhībhāvena vihesentassa.
अञ्ञवादकसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Aññavādakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
