Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / బుద్ధవంస-అట్ఠకథా • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā |
౯. అనోమదస్సీబుద్ధవంసవణ్ణనా
9. Anomadassībuddhavaṃsavaṇṇanā
సోభితబుద్ధే పన పరినిబ్బుతే తస్స అపరభాగే ఏకమసఙ్ఖ్యేయ్యం బుద్ధుప్పాదరహితం అహోసి. అతీతే పన తస్మిం అసఙ్ఖ్యేయ్యే ఏకస్మిం కప్పే తయో బుద్ధా నిబ్బత్తింసు అనోమదస్సీ, పదుమో, నారదోతి. తత్థ అనోమదస్సీ భగవా సోళస అసఙ్ఖ్యేయ్యాని కప్పసతసహస్సఞ్చ పారమియో పూరేత్వా తుసితపురే నిబ్బత్తిత్వా దేవేహి అభియాచితో తతో చవిత్వా చన్దవతియం నామ రాజధానియం యసవా నామస్స రఞ్ఞో కులే సముస్సితచారుపయోధరాయ యసోధరాయ నామ అగ్గమహేసియా కుచ్ఛిస్మిం పటిసన్ధిం అగ్గహేసి. అనోమదస్సికుమారే కిర యసోధరాయ దేవియా కుచ్ఛిగతే తస్స పుఞ్ఞప్పభావేన పభా అసీతిహత్థప్పమాణం ఠానం ఫరిత్వా అట్ఠాసి. చన్దసూరియప్పభాహి అనభిభవనీయావ అహోసి. సా దసన్నం మాసానం అచ్చయేన బోధిసత్తం సుచన్దనుయ్యానే విజాయి. పాటిహారియాని హేట్ఠా వుత్తనయానేవ.
Sobhitabuddhe pana parinibbute tassa aparabhāge ekamasaṅkhyeyyaṃ buddhuppādarahitaṃ ahosi. Atīte pana tasmiṃ asaṅkhyeyye ekasmiṃ kappe tayo buddhā nibbattiṃsu anomadassī, padumo, nāradoti. Tattha anomadassī bhagavā soḷasa asaṅkhyeyyāni kappasatasahassañca pāramiyo pūretvā tusitapure nibbattitvā devehi abhiyācito tato cavitvā candavatiyaṃ nāma rājadhāniyaṃ yasavā nāmassa rañño kule samussitacārupayodharāya yasodharāya nāma aggamahesiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ aggahesi. Anomadassikumāre kira yasodharāya deviyā kucchigate tassa puññappabhāvena pabhā asītihatthappamāṇaṃ ṭhānaṃ pharitvā aṭṭhāsi. Candasūriyappabhāhi anabhibhavanīyāva ahosi. Sā dasannaṃ māsānaṃ accayena bodhisattaṃ sucandanuyyāne vijāyi. Pāṭihāriyāni heṭṭhā vuttanayāneva.
నామగ్గహణదివసే పనస్స నామం గణ్హన్తా, యస్మా జాతియం ఆకాసతో సత్త రతనాని పతింసు, తస్మా అనోమానం రతనానం ఉప్పత్తిహేతుభూతత్తా ‘‘అనోమదస్సీ’’తి నామమకంసు. సో అనుక్కమేన వుద్ధిప్పత్తో దిబ్బేహి కామగుణేహి పరిచారియమానో దసవస్ససహస్సాని అగారం అజ్ఝావసి. తస్స కిర సిరి ఉపసిరి సిరివడ్ఢోతి తయో పాసాదా అహేసుం. సిరిమాదేవిప్పముఖాని తేవీసతి ఇత్థిసహస్సాని పచ్చుపట్ఠితాని అహేసుం. సో సిరిమాయ దేవియా ఉపవాణే నామ పుత్తే జాతే చత్తారి నిమిత్తాని దిస్వా సివికాయానేన మహాభినిక్ఖమనం నిక్ఖమిత్వా పబ్బజి. తం తిస్సో జనకోటియో అనుపబ్బజింసు.
Nāmaggahaṇadivase panassa nāmaṃ gaṇhantā, yasmā jātiyaṃ ākāsato satta ratanāni patiṃsu, tasmā anomānaṃ ratanānaṃ uppattihetubhūtattā ‘‘anomadassī’’ti nāmamakaṃsu. So anukkamena vuddhippatto dibbehi kāmaguṇehi paricāriyamāno dasavassasahassāni agāraṃ ajjhāvasi. Tassa kira siri upasiri sirivaḍḍhoti tayo pāsādā ahesuṃ. Sirimādevippamukhāni tevīsati itthisahassāni paccupaṭṭhitāni ahesuṃ. So sirimāya deviyā upavāṇe nāma putte jāte cattāri nimittāni disvā sivikāyānena mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā pabbaji. Taṃ tisso janakoṭiyo anupabbajiṃsu.
తేహి పరివుతో మహాపురిసో దస మాసే పధానచరియం చరి. తతో విసాఖపుణ్ణమాయ అనుపమబ్రాహ్మణగామే పిణ్డాయ చరిత్వా అనుపమసేట్ఠిధీతాయ దిన్నం మధుపాయాసం పరిభుఞ్జిత్వా సాలవనే దివావిహారం వీతినామేత్వా అనోమనామాజీవకేన దిన్నా అట్ఠ తిణముట్ఠియో గహేత్వా అజ్జునరుక్ఖబోధిం పదక్ఖిణం కత్వా అట్ఠత్తింసహత్థవిత్థతం తిణసన్థరం సన్థరిత్వా చతురఙ్గవీరియం అధిట్ఠాయ పల్లఙ్కం ఆభుజిత్వా సమారం మారబలం విద్ధంసేత్వా తీసు యామేసు తిస్సో విజ్జా ఉప్పాదేత్వా – ‘‘అనేకజాతిసంసారం…పే॰… తణ్హానం ఖయమజ్ఝగా’’తి ఉదానం ఉదానేసి. తేన వుత్తం –
Tehi parivuto mahāpuriso dasa māse padhānacariyaṃ cari. Tato visākhapuṇṇamāya anupamabrāhmaṇagāme piṇḍāya caritvā anupamaseṭṭhidhītāya dinnaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā sālavane divāvihāraṃ vītināmetvā anomanāmājīvakena dinnā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā ajjunarukkhabodhiṃ padakkhiṇaṃ katvā aṭṭhattiṃsahatthavitthataṃ tiṇasantharaṃ santharitvā caturaṅgavīriyaṃ adhiṭṭhāya pallaṅkaṃ ābhujitvā samāraṃ mārabalaṃ viddhaṃsetvā tīsu yāmesu tisso vijjā uppādetvā – ‘‘anekajātisaṃsāraṃ…pe… taṇhānaṃ khayamajjhagā’’ti udānaṃ udānesi. Tena vuttaṃ –
౧.
1.
‘‘సోభితస్స అపరేన, సమ్బుద్ధో ద్విపదుత్తమో;
‘‘Sobhitassa aparena, sambuddho dvipaduttamo;
అనోమదస్సీ అమితయసో, తేజస్సీ దురతిక్కమో.
Anomadassī amitayaso, tejassī duratikkamo.
౨.
2.
‘‘సో ఛేత్వా బన్ధనం సబ్బం, విద్ధంసేత్వా తయో భవే;
‘‘So chetvā bandhanaṃ sabbaṃ, viddhaṃsetvā tayo bhave;
అనివత్తిగమనం మగ్గం, దేసేసి దేవమానుసే.
Anivattigamanaṃ maggaṃ, desesi devamānuse.
౩.
3.
‘‘సాగరోవ అసఙ్ఖోభో, పబ్బతోవ దురాసదో;
‘‘Sāgarova asaṅkhobho, pabbatova durāsado;
ఆకాసోవ అనన్తో సో, సాలరాజావ ఫుల్లితో.
Ākāsova ananto so, sālarājāva phullito.
౪.
4.
‘‘దస్సనేనపి తం బుద్ధం, తోసితా హోన్తి పాణినో;
‘‘Dassanenapi taṃ buddhaṃ, tositā honti pāṇino;
బ్యాహరన్తం గిరం సుత్వా, అమతం పాపుణన్తి తే’’తి.
Byāharantaṃ giraṃ sutvā, amataṃ pāpuṇanti te’’ti.
తత్థ అనోమదస్సీతి అనుపమదస్సనో, అమితదస్సనో వా. అమితయసోతి అమితపరివారో, అమితకిత్తి వా. తేజస్సీతి సీలసమాధిపఞ్ఞాతేజేన సమన్నాగతో. దురతిక్కమోతి దుప్పధంసియో, అఞ్ఞేన దేవేన వా మారేన వా కేనచి వా అతిక్కమితుం అసక్కుణేయ్యోతి అత్థో. సో ఛేత్వా బన్ధనం సబ్బన్తి సబ్బం దసవిధం సంయోజనం ఛిన్దిత్వా. విద్ధంసేత్వా తయో భవేతి తిభవూపగం కమ్మం కమ్మక్ఖయకరఞాణేన విద్ధంసేత్వా, అభావం కత్వాతి అత్థో. అనివత్తిగమనం మగ్గన్తి నివత్తియా పవత్తియా పటిపక్ఖభూతం నిబ్బానం అనివత్తీతి వుచ్చతి, తం అనివత్తిం గచ్ఛతి అనేనాతి అనివత్తిగమనో. తం అనివత్తిగమనం అట్ఠఙ్గికం మగ్గం దేసేసీతి అత్థో. ‘‘దస్సేతీ’’తిపి పాఠో, సోయేవత్థో. దేవమానుసేతి దేవమనుస్సానం, సామిఅత్థే ఉపయోగవచనం దట్ఠబ్బం.
Tattha anomadassīti anupamadassano, amitadassano vā. Amitayasoti amitaparivāro, amitakitti vā. Tejassīti sīlasamādhipaññātejena samannāgato. Duratikkamoti duppadhaṃsiyo, aññena devena vā mārena vā kenaci vā atikkamituṃ asakkuṇeyyoti attho. Sochetvā bandhanaṃ sabbanti sabbaṃ dasavidhaṃ saṃyojanaṃ chinditvā. Viddhaṃsetvā tayo bhaveti tibhavūpagaṃ kammaṃ kammakkhayakarañāṇena viddhaṃsetvā, abhāvaṃ katvāti attho. Anivattigamanaṃ magganti nivattiyā pavattiyā paṭipakkhabhūtaṃ nibbānaṃ anivattīti vuccati, taṃ anivattiṃ gacchati anenāti anivattigamano. Taṃ anivattigamanaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ desesīti attho. ‘‘Dassetī’’tipi pāṭho, soyevattho. Devamānuseti devamanussānaṃ, sāmiatthe upayogavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
అసఙ్ఖోభోతి ఖోభేతుం చాలేతుం అసక్కుణేయ్యోతి అక్ఖోభియో. యథా హి సముద్దో చతురాసీతియోజనసహస్సగమ్భీరో అనేకయోజనసహస్సభూతావాసో అక్ఖోభియో, ఏవం అక్ఖోభియోతి అత్థో. ఆకాసోవ అనన్తోతి యథా పన ఆకాసస్స అన్తో నత్థి, అథ ఖో అనన్తో అప్పమేయ్యో అపారో, ఏవం భగవాపి బుద్ధగుణేహి అనన్తో అప్పమేయ్యో అపారో. సోతి సో భగవా. సాలరాజావ ఫుల్లితోతి సబ్బలక్ఖణానుబ్యఞ్జనసమలఙ్కతసరీరత్తా సుఫుల్లితసాలరాజా వియ సోభతీతి అత్థో. దస్సనేనపి తం బుద్ధన్తి తస్స బుద్ధస్స దస్సనేనాపీతి అత్థో. ఈదిసేసుపి సామివచనం పయుజ్జన్తి సద్దసత్థవిదూ. తోసితాతి పరితోసితా పీణితా. బ్యాహరన్తన్తి బ్యాహరన్తస్స, సామిఅత్థే ఉపయోగవచనం. అమతన్తి నిబ్బానం. పాపుణన్తీతి అధిగచ్ఛన్తి. తేతి యే తస్స గిరం ధమ్మదేసనం సుణన్తి, తే అమతం పాపుణన్తీతి అత్థో.
Asaṅkhobhoti khobhetuṃ cāletuṃ asakkuṇeyyoti akkhobhiyo. Yathā hi samuddo caturāsītiyojanasahassagambhīro anekayojanasahassabhūtāvāso akkhobhiyo, evaṃ akkhobhiyoti attho. Ākāsova anantoti yathā pana ākāsassa anto natthi, atha kho ananto appameyyo apāro, evaṃ bhagavāpi buddhaguṇehi ananto appameyyo apāro. Soti so bhagavā. Sālarājāva phullitoti sabbalakkhaṇānubyañjanasamalaṅkatasarīrattā suphullitasālarājā viya sobhatīti attho. Dassanenapi taṃ buddhanti tassa buddhassa dassanenāpīti attho. Īdisesupi sāmivacanaṃ payujjanti saddasatthavidū. Tositāti paritositā pīṇitā. Byāharantanti byāharantassa, sāmiatthe upayogavacanaṃ. Amatanti nibbānaṃ. Pāpuṇantīti adhigacchanti. Teti ye tassa giraṃ dhammadesanaṃ suṇanti, te amataṃ pāpuṇantīti attho.
భగవా పన బోధిమూలే సత్తసత్తాహం వీతినామేత్వా బ్రహ్మునా ఆయాచితో ధమ్మదేసనాయ బుద్ధచక్ఖునా లోకం ఓలోకేన్తో అత్తనా సహ పబ్బజితే తికోటిసఙ్ఖే జనే ఉపనిస్సయసమ్పన్నే దిస్వా – ‘‘కత్థ ను ఖో తే ఏతరహి విహరన్తీ’’తి ఉపధారేన్తో సుభవతీనగరే సుదస్సనుయ్యానే విహరన్తే దిస్వా ఆకాసేన గన్త్వా సుదస్సనుయ్యానే ఓతరి. సో తేహి పరివుతో సదేవమనుస్సాయ పరిసాయ మజ్ఝే ధమ్మచక్కం పవత్తేసి. తత్థ కోటిసతానం పఠమాభిసమయో అహోసి. తేన వుత్తం –
Bhagavā pana bodhimūle sattasattāhaṃ vītināmetvā brahmunā āyācito dhammadesanāya buddhacakkhunā lokaṃ olokento attanā saha pabbajite tikoṭisaṅkhe jane upanissayasampanne disvā – ‘‘kattha nu kho te etarahi viharantī’’ti upadhārento subhavatīnagare sudassanuyyāne viharante disvā ākāsena gantvā sudassanuyyāne otari. So tehi parivuto sadevamanussāya parisāya majjhe dhammacakkaṃ pavattesi. Tattha koṭisatānaṃ paṭhamābhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –
౫.
5.
‘‘ధమ్మాభిసమయో తస్స, ఇద్ధో ఫీతో తదా అహు;
‘‘Dhammābhisamayo tassa, iddho phīto tadā ahu;
కోటిసతాని అభిసమింసు, పఠమే ధమ్మదేసనే’’తి.
Koṭisatāni abhisamiṃsu, paṭhame dhammadesane’’ti.
తత్థ ఫీతోతి ఫాతిప్పత్తో బాహుజఞ్ఞవసేన. కోటిసతానీతి కోటీనం సతాని కోటిసతాని. ‘‘కోటిసతయో’’తిపి పాఠో, తస్స సతకోటియోతి అత్థో.
Tattha phītoti phātippatto bāhujaññavasena. Koṭisatānīti koṭīnaṃ satāni koṭisatāni. ‘‘Koṭisatayo’’tipi pāṭho, tassa satakoṭiyoti attho.
అథాపరేన సమయేన ఓసధీనగరద్వారే అసనరుక్ఖమూలే యమకపాటిహారియం కత్వా అసురేహి దురభిభవనే తావతింసభవనే పణ్డుకమ్బలసిలాయం నిసిన్నో తేమాసం అభిధమ్మవస్సం వస్సాపయి. తదా అసీతిదేవతాకోటియో అభిసమింసు. తేన వుత్తం –
Athāparena samayena osadhīnagaradvāre asanarukkhamūle yamakapāṭihāriyaṃ katvā asurehi durabhibhavane tāvatiṃsabhavane paṇḍukambalasilāyaṃ nisinno temāsaṃ abhidhammavassaṃ vassāpayi. Tadā asītidevatākoṭiyo abhisamiṃsu. Tena vuttaṃ –
౬.
6.
‘‘తతో పరం అభిసమయే, వస్సన్తే ధమ్మవుట్ఠియో;
‘‘Tato paraṃ abhisamaye, vassante dhammavuṭṭhiyo;
అసీతికోటియోభిసమింసు, దుతియే ధమ్మదేసనే’’తి.
Asītikoṭiyobhisamiṃsu, dutiye dhammadesane’’ti.
తత్థ వస్సన్తేతి బుద్ధమహామేఘే వస్సన్తే. ధమ్మవుట్ఠియోతి ధమ్మకథావస్సవుట్ఠియో.
Tattha vassanteti buddhamahāmeghe vassante. Dhammavuṭṭhiyoti dhammakathāvassavuṭṭhiyo.
తతో అపరేన సమయేన మఙ్గలపఞ్హానిద్దేసే అట్ఠసత్తతి కోటియో అభిసమింసు. సో తతియో అభిసమయో అహోసి. తేన వుత్తం –
Tato aparena samayena maṅgalapañhāniddese aṭṭhasattati koṭiyo abhisamiṃsu. So tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –
౭.
7.
‘‘తతో పరమ్పి వస్సన్తే, తప్పయన్తే చ పాణినం;
‘‘Tato parampi vassante, tappayante ca pāṇinaṃ;
అట్ఠసత్తతికోటీనం, తతియాభిసమయో అహూ’’తి.
Aṭṭhasattatikoṭīnaṃ, tatiyābhisamayo ahū’’ti.
తత్థ వస్సన్తేతి ధమ్మకథాసలిలధారం వస్సన్తే. తప్పయన్తేతి ధమ్మామతవస్సేన తప్పయన్తే, తప్పనం కరోన్తే భగవతీతి అత్థో.
Tattha vassanteti dhammakathāsaliladhāraṃ vassante. Tappayanteti dhammāmatavassena tappayante, tappanaṃ karonte bhagavatīti attho.
అనోమదస్సిస్సపి భగవతో తయో సావకసన్నిపాతా అహేసుం. తత్థ సోరేయ్యనగరే ఇసిదత్తస్స రఞ్ఞో ధమ్మే దేసియమానే పసీదిత్వా ఏహిభిక్ఖుపబ్బజ్జాయ పబ్బజితానం అట్ఠన్నం అరహన్తసతసహస్సానం మజ్ఝే పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసి. అయం పఠమో సన్నిపాతో అహోసి. రాధవతీనగరే సున్దరిన్ధరస్స నామ రఞ్ఞో ధమ్మే దేసియమానే ఏహిభిక్ఖుపబ్బజ్జాయ పబ్బజితానం సత్తన్నం అరహన్తసతసహస్సానం మజ్ఝే పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసి. అయం దుతియో సన్నిపాతో అహోసి. పున సోరేయ్యనగరేయేవ సోరేయ్యరఞ్ఞా సహ ఏహిభిక్ఖుపబ్బజ్జాయ పబ్బజితానం ఛన్నం అరహన్తసతసహస్సానం మజ్ఝే పాతిమోక్ఖం ఉద్దిసి. అయం తతియో సన్నిపాతో అహోసి. తేన వుత్తం –
Anomadassissapi bhagavato tayo sāvakasannipātā ahesuṃ. Tattha soreyyanagare isidattassa rañño dhamme desiyamāne pasīditvā ehibhikkhupabbajjāya pabbajitānaṃ aṭṭhannaṃ arahantasatasahassānaṃ majjhe pātimokkhaṃ uddisi. Ayaṃ paṭhamo sannipāto ahosi. Rādhavatīnagare sundarindharassa nāma rañño dhamme desiyamāne ehibhikkhupabbajjāya pabbajitānaṃ sattannaṃ arahantasatasahassānaṃ majjhe pātimokkhaṃ uddisi. Ayaṃ dutiyo sannipāto ahosi. Puna soreyyanagareyeva soreyyaraññā saha ehibhikkhupabbajjāya pabbajitānaṃ channaṃ arahantasatasahassānaṃ majjhe pātimokkhaṃ uddisi. Ayaṃ tatiyo sannipāto ahosi. Tena vuttaṃ –
౮.
8.
‘‘సన్నిపాతా తయో ఆసుం, తస్సాపి చ మహేసినో;
‘‘Sannipātā tayo āsuṃ, tassāpi ca mahesino;
అభిఞ్ఞాబలప్పత్తానం, పుప్ఫితానం విముత్తియా.
Abhiññābalappattānaṃ, pupphitānaṃ vimuttiyā.
౯.
9.
‘‘అట్ఠసతసహస్సానం, సన్నిపాతో తదా అహు;
‘‘Aṭṭhasatasahassānaṃ, sannipāto tadā ahu;
పహీనమదమోహానం, సన్తచిత్తాన తాదినం.
Pahīnamadamohānaṃ, santacittāna tādinaṃ.
౧౦.
10.
‘‘సత్తసతసహస్సానం, దుతియో ఆసి సమాగమో;
‘‘Sattasatasahassānaṃ, dutiyo āsi samāgamo;
అనఙ్గణానం విరజానం, ఉపసన్తాన తాదినం.
Anaṅgaṇānaṃ virajānaṃ, upasantāna tādinaṃ.
౧౧.
11.
‘‘ఛన్నం సతసహస్సానం, తతియో ఆసి సమాగమో;
‘‘Channaṃ satasahassānaṃ, tatiyo āsi samāgamo;
అభిఞ్ఞాబలప్పత్తానం, నిబ్బుతానం తపస్సిన’’న్తి.
Abhiññābalappattānaṃ, nibbutānaṃ tapassina’’nti.
తత్థ తస్సాపి చ మహేసినోతి తస్స మహేసినో అనోమదస్సిస్సాపి. ‘‘తస్సాపి ద్విపదుత్తమో’’తిపి పాఠో, తస్సపి ద్విపదుత్తమస్సాతి అత్థో. లక్ఖణం సద్దసత్థతో గహేతబ్బం. అభిఞ్ఞాబలప్పత్తానన్తి అభిఞ్ఞానం బలప్పత్తానం, చిణ్ణవసితాయ ఖిప్పనిసన్తిభావేన అభిఞ్ఞాసు థిరభావప్పత్తానన్తి అత్థో. పుప్ఫితానన్తి సబ్బఫాలిఫుల్లభావేన అతివియ సోభగ్గప్పత్తానం. విముత్తియాతి అరహత్తఫలవిముత్తియా.
Tattha tassāpi ca mahesinoti tassa mahesino anomadassissāpi. ‘‘Tassāpi dvipaduttamo’’tipi pāṭho, tassapi dvipaduttamassāti attho. Lakkhaṇaṃ saddasatthato gahetabbaṃ. Abhiññābalappattānanti abhiññānaṃ balappattānaṃ, ciṇṇavasitāya khippanisantibhāvena abhiññāsu thirabhāvappattānanti attho. Pupphitānanti sabbaphāliphullabhāvena ativiya sobhaggappattānaṃ. Vimuttiyāti arahattaphalavimuttiyā.
అనఙ్గణానన్తి ఏత్థ అయం అఙ్గణ-సద్దో కత్థచి కిలేసేసు దిస్సతి. యథాహ – ‘‘తత్థ కతమాని తీణి అఙ్గణాని? రాగో అఙ్గణం దోసో అఙ్గణం మోహో అఙ్గణ’’న్తి (విభ॰ ౯౨౪). ‘‘పాపకానం ఖో ఏతం, ఆవుసో, అకుసలానం ఇచ్ఛావచరానం అధివచనం యదిదం అఙ్గణ’’న్తి (మ॰ ని॰ ౧.౬౦). కత్థచి కిస్మిఞ్చి మలే? యథాహ – ‘‘తస్సేవ రజస్స వా అఙ్గణస్స వా పహానాయ వాయమతీ’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౧౮౪). కత్థచి తథారూపే భూమిభాగే ‘‘చేతియఙ్గణం బోధియఙ్గణం రాజఙ్గణ’’న్తి. ఇధ పన కిలేసేసు దట్ఠబ్బో. తస్మా నిక్కిలేసానన్తి అత్థో (మ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౫౭). విరజానన్తి తస్సేవ వేవచనం. తపస్సినన్తి కిలేసక్ఖయకరో అరియమగ్గసఙ్ఖాతో తపో యేసం అత్థి తే తపస్సినో, తేసం తపస్సీనం, ఖీణాసవానన్తి అత్థో.
Anaṅgaṇānanti ettha ayaṃ aṅgaṇa-saddo katthaci kilesesu dissati. Yathāha – ‘‘tattha katamāni tīṇi aṅgaṇāni? Rāgo aṅgaṇaṃ doso aṅgaṇaṃ moho aṅgaṇa’’nti (vibha. 924). ‘‘Pāpakānaṃ kho etaṃ, āvuso, akusalānaṃ icchāvacarānaṃ adhivacanaṃ yadidaṃ aṅgaṇa’’nti (ma. ni. 1.60). Katthaci kismiñci male? Yathāha – ‘‘tasseva rajassa vā aṅgaṇassa vā pahānāya vāyamatī’’ti (ma. ni. 1.184). Katthaci tathārūpe bhūmibhāge ‘‘cetiyaṅgaṇaṃ bodhiyaṅgaṇaṃ rājaṅgaṇa’’nti. Idha pana kilesesu daṭṭhabbo. Tasmā nikkilesānanti attho (ma. ni. aṭṭha. 1.57). Virajānanti tasseva vevacanaṃ. Tapassinanti kilesakkhayakaro ariyamaggasaṅkhāto tapo yesaṃ atthi te tapassino, tesaṃ tapassīnaṃ, khīṇāsavānanti attho.
తదా అమ్హాకం బోధిసత్తో ఏకో మహేసక్ఖో యక్ఖసేనాపతి అహోసి మహిద్ధికో మహానుభావో అనేకకోటిసతసహస్సానం యక్ఖానం అధిపతి. సో ‘‘బుద్ధో లోకే ఉప్పన్నో’’తి సుత్వా ఆగన్త్వా పరమరుచిరదస్సనం సత్తరతనమయం అభిరుచిరరజనికరమణ్డలసదిసం మణ్డపం నిమ్మినిత్వా తత్థ సత్తాహం మహాదానం బుద్ధప్పముఖస్స సఙ్ఘస్స అదాసి. అథ నం భగవా భత్తానుమోదనసమయే ‘‘అనాగతే కప్పసతసహస్సాధికే ఏకస్మిం అసఙ్ఖ్యేయ్యే అతిక్కన్తే గోతమో నామ బుద్ధో భవిస్సతీ’’తి బ్యాకాసి. తేన వుత్తం –
Tadā amhākaṃ bodhisatto eko mahesakkho yakkhasenāpati ahosi mahiddhiko mahānubhāvo anekakoṭisatasahassānaṃ yakkhānaṃ adhipati. So ‘‘buddho loke uppanno’’ti sutvā āgantvā paramaruciradassanaṃ sattaratanamayaṃ abhirucirarajanikaramaṇḍalasadisaṃ maṇḍapaṃ nimminitvā tattha sattāhaṃ mahādānaṃ buddhappamukhassa saṅghassa adāsi. Atha naṃ bhagavā bhattānumodanasamaye ‘‘anāgate kappasatasahassādhike ekasmiṃ asaṅkhyeyye atikkante gotamo nāma buddho bhavissatī’’ti byākāsi. Tena vuttaṃ –
౧౨.
12.
‘‘అహం తేన సమయేన, యక్ఖో ఆసిం మహిద్ధికో;
‘‘Ahaṃ tena samayena, yakkho āsiṃ mahiddhiko;
నేకానం యక్ఖకోటీనం, వసవత్తిమ్హి ఇస్సరో.
Nekānaṃ yakkhakoṭīnaṃ, vasavattimhi issaro.
౧౩.
13.
‘‘తదాపి తం బుద్ధవరం, ఉపగన్త్వా మహేసినం;
‘‘Tadāpi taṃ buddhavaraṃ, upagantvā mahesinaṃ;
అన్నపానేన తప్పేసిం, ససఙ్ఘం లోకనాయకం.
Annapānena tappesiṃ, sasaṅghaṃ lokanāyakaṃ.
౧౪.
14.
‘‘సోపి మం తదా బ్యాకాసి, విసుద్ధనయనో ముని;
‘‘Sopi maṃ tadā byākāsi, visuddhanayano muni;
అపరిమేయ్యితో కప్పే, అయం బుద్ధో భవిస్సతి.
Aparimeyyito kappe, ayaṃ buddho bhavissati.
౧౫.
15.
‘‘పధానం పదహిత్వాన…పే॰… హేస్సామ సమ్ముఖా ఇమం.
‘‘Padhānaṃ padahitvāna…pe… hessāma sammukhā imaṃ.
౧౬.
16.
‘‘తస్సాపి వచనం సుత్వా, హట్ఠో సంవిగ్గమానసో;
‘‘Tassāpi vacanaṃ sutvā, haṭṭho saṃviggamānaso;
ఉత్తరిం వతమధిట్ఠాసిం, దసపారమిపూరియా’’తి.
Uttariṃ vatamadhiṭṭhāsiṃ, dasapāramipūriyā’’ti.
తత్థ ఉత్తరిం వతమధిట్ఠాసిన్తి పారమిపూరణత్థాయ భియ్యోపి దళ్హతరం పరక్కమమకాసీతి అత్థో.
Tattha uttariṃ vatamadhiṭṭhāsinti pāramipūraṇatthāya bhiyyopi daḷhataraṃ parakkamamakāsīti attho.
తస్స పన అనోమదస్సిస్స భగవతో చన్దవతీ నామ నగరం అహోసి, యసవా నామ రాజా పితా, యసోధరా నామ మాతా, నిసభో చ అనోమో చ ద్వే అగ్గసావకా, వరుణో నాముపట్ఠాకో, సున్దరీ చ సుమనా చ ద్వే అగ్గసావికా, అజ్జునరుక్ఖో బోధి, సరీరం అట్ఠపణ్ణాసహత్థుబ్బేధం అహోసి, వస్ససతసహస్సం ఆయు, సిరిమా నామ అగ్గమహేసీ, ఉపవాణో నామస్స పుత్తో, దసవస్ససహస్సాని అగారం అజ్ఝావసి. సో సివికాయానేన నిక్ఖమి. సివికాయానేన గమనం పన సోభితబుద్ధవంసవణ్ణనాయ పాసాదగమనే వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బం. ధమ్మకో నామ రాజా ఉపట్ఠాకో. ధమ్మారామే కిర భగవా విహాసీతి. తేన వుత్తం –
Tassa pana anomadassissa bhagavato candavatī nāma nagaraṃ ahosi, yasavā nāma rājā pitā, yasodharā nāma mātā, nisabho ca anomo ca dve aggasāvakā, varuṇo nāmupaṭṭhāko, sundarī ca sumanā ca dve aggasāvikā, ajjunarukkho bodhi, sarīraṃ aṭṭhapaṇṇāsahatthubbedhaṃ ahosi, vassasatasahassaṃ āyu, sirimā nāma aggamahesī, upavāṇo nāmassa putto, dasavassasahassāni agāraṃ ajjhāvasi. So sivikāyānena nikkhami. Sivikāyānena gamanaṃ pana sobhitabuddhavaṃsavaṇṇanāya pāsādagamane vuttanayeneva veditabbaṃ. Dhammako nāma rājā upaṭṭhāko. Dhammārāme kira bhagavā vihāsīti. Tena vuttaṃ –
౧౭.
17.
‘‘నగరం చన్దవతీ నామ, యసవా నామ ఖత్తియో;
‘‘Nagaraṃ candavatī nāma, yasavā nāma khattiyo;
మాతా యసోధరా నామ, అనోమదస్సిస్స సత్థునో.
Mātā yasodharā nāma, anomadassissa satthuno.
౨౨.
22.
‘‘నిసభో చ అనోమో చ, అహేసుం అగ్గసావకా;
‘‘Nisabho ca anomo ca, ahesuṃ aggasāvakā;
వరుణో నాముపట్ఠాకో, అనోమదస్సిస్స సత్థునో.
Varuṇo nāmupaṭṭhāko, anomadassissa satthuno.
౨౩.
23.
‘‘సున్దరీ చ సుమనా చ, అహేసుం అగ్గసావికా;
‘‘Sundarī ca sumanā ca, ahesuṃ aggasāvikā;
బోధి తస్స భగవతో, అజ్జునోతి పవుచ్చతి.
Bodhi tassa bhagavato, ajjunoti pavuccati.
౨౫.
25.
‘‘అట్ఠపణ్ణాసరతనం, అచ్చుగ్గతో మహాముని;
‘‘Aṭṭhapaṇṇāsaratanaṃ, accuggato mahāmuni;
పభా నిద్ధావతీ తస్స, సతరంసీవ ఉగ్గతో.
Pabhā niddhāvatī tassa, sataraṃsīva uggato.
౨౬.
26.
‘‘వస్ససతసహస్సాని, ఆయు విజ్జతి తావదే;
‘‘Vassasatasahassāni, āyu vijjati tāvade;
తావతా తిట్ఠమానో సో, తారేసి జనతం బహుం.
Tāvatā tiṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.
౨౭.
27.
‘‘సుపుప్ఫితం పావచనం, అరహన్తేహి తాదిహి;
‘‘Supupphitaṃ pāvacanaṃ, arahantehi tādihi;
వీతరాగేహి విమలేహి, సోభిత్థ జినసాసనం.
Vītarāgehi vimalehi, sobhittha jinasāsanaṃ.
౨౮.
28.
‘‘సో చ సత్థా అమితయసో, యుగాని తాని అతులియాని;
‘‘So ca satthā amitayaso, yugāni tāni atuliyāni;
సబ్బం తమన్తరహితం, నను రిత్తా సబ్బసఙ్ఖారా’’తి.
Sabbaṃ tamantarahitaṃ, nanu rittā sabbasaṅkhārā’’ti.
తత్థ పభా నిద్ధావతీతి తస్స సరీరతో పభా నిక్ఖమతి. సరీరప్పభా పనస్స నిచ్చకాలం ద్వాదసయోజనప్పమాణం పదేసం ఫరిత్వా తిట్ఠతి. యుగాని తానీతి అగ్గసావకయుగాదీని యుగళాని. సబ్బం తమన్తరహితన్తి వుత్తప్పకారం సబ్బమ్పి అనిచ్చముఖం పవిట్ఠం వినట్ఠన్తి అత్థో. ‘‘నను రిత్తకమేవ సఙ్ఖారా’’తిపి పాఠో, తస్స నను రిత్తకా తుచ్ఛకాయేవ సబ్బే సఙ్ఖారాతి అత్థో. మ-కారో పదసన్ధికరో. సేసగాథాసు సబ్బత్థ ఉత్తానమేవాతి.
Tattha pabhā niddhāvatīti tassa sarīrato pabhā nikkhamati. Sarīrappabhā panassa niccakālaṃ dvādasayojanappamāṇaṃ padesaṃ pharitvā tiṭṭhati. Yugāni tānīti aggasāvakayugādīni yugaḷāni. Sabbaṃtamantarahitanti vuttappakāraṃ sabbampi aniccamukhaṃ paviṭṭhaṃ vinaṭṭhanti attho. ‘‘Nanu rittakameva saṅkhārā’’tipi pāṭho, tassa nanu rittakā tucchakāyeva sabbe saṅkhārāti attho. Ma-kāro padasandhikaro. Sesagāthāsu sabbattha uttānamevāti.
ఇమస్స పన అనోమదస్సిస్స భగవతో సన్తికే సారిపుత్తో చ మహామోగ్గల్లానో చాతి ఇమే ద్వే అగ్గసావకా అగ్గసావకభావత్థాయ పణిధానమకంసు. ఇమేసం పన థేరానం వత్థు చేత్థ కథేతబ్బం. మయా గన్థవిత్థారభయేన న ఉద్ధటన్తి.
Imassa pana anomadassissa bhagavato santike sāriputto ca mahāmoggallāno cāti ime dve aggasāvakā aggasāvakabhāvatthāya paṇidhānamakaṃsu. Imesaṃ pana therānaṃ vatthu cettha kathetabbaṃ. Mayā ganthavitthārabhayena na uddhaṭanti.
అనోమదస్సీబుద్ధవంసవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Anomadassībuddhavaṃsavaṇṇanā niṭṭhitā.
నిట్ఠితో సత్తమో బుద్ధవంసో.
Niṭṭhito sattamo buddhavaṃso.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / బుద్ధవంసపాళి • Buddhavaṃsapāḷi / ౯. అనోమదస్సీబుద్ధవంసో • 9. Anomadassībuddhavaṃso